Pronësisë Intelektuale në Shqipëri

1. Pronësisë Intelektuale në Shqipëri • Kapitulli 5

2. Konteksti ekzistues ligjor dhe institucional në Shqipëri • Në Shqipëri, të drejtat e pronsisë industriale dhe intelektuale trajtohen nëpermjet: - Ligjit “Për Pronësinë Intelektuale” - Ligjit “Për të Drejtën e Autorit e të Drejta të Tjera të Lidhura me Të” • Institucionet Kryesore për administrimin e këtyre të drejtave: - Drejtoria e Përgjithshme e Patentave dhe Markave - Zyra Shqiptare për të Drejten e Autorit - Drejtoria e Përgjithshme e Policisë së Shtetit - Drejtoria e Përgjithshme e Doganave

3. Rolet dhe Përgjegjësitë e Institucioneve Drejtoria e Përgjithshme e Patentave dhe Markave • DPPM – Të forcojë mbrojtjen e pronësisë industriale brënda territorit shqiptar nëpërmjet njohjes dhe rregjistrimit të këtyre të drejtave dhe krijimit e organizimit të regjistrave të të drejtave në fuqi në Shqipëri. • Përdor sistemin e bazës së të dhënave për pronësinë industriale IPAS

4. Zyra Shqiptare për të Drejtën e AutoritZSHDA • Një institucion qëndror, person publik juridik, i ngritur nga Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve për të përmbushur detyrimet e Shqipërisë në fushen e të drejtave të autorit dhe zbatimit të tyre • Lufton piraterinë dhe shkeljet e pronësisë intelektuale • Funksionet kryesore: - Ndërgjegjësimin e publikut rreth ceshtjeve të përgjithshme të së drejtës së autorit - Bashkëpunimi me organe të tjera të pushtetit qëndror

5. Drejtoria e Përgjithshme e PolicisëDPPSH • Struktura përkatëse brënda kësaj Drejtorie qe adreson cështje të së drejtës së autorit ështe Drejtoria Kundër Krimit Financiar • Neni 147, 148 dhe 149 të Kodit Penal – I kushtohen falsifikimit dhe mashtrimit në fushën e veprave të artit dhe kulturës, botimit të veprës së dikujt tjetër në emrin tënd, riprodhimin e veprës pa autorizimin e autorëve. • Tregu shqiptar i dyndur me mallra të falsifikuara – Mund të procedohet vetëm nëse ndodh prodhimi në vend i këtyre produkteve

6. Publiku dhe të Drejtat e Autorit • Vërehet mungesa e sensibilizimit të publikut në pergjithsi lidhur me të drejtën e autorit dhe pronësisë intelektuale. Kjo si pasojë: • Njerzit tregohen indiferentë lidhur me origjinën e mallrave që konsumojnë • Në asnjë nivel arsimor në Shqipëri nuk trajtohen cështjet e pronësisë intelektuale. • Media vazhdon të luajë një rol pasiv ndaj ndërgjegjësimit te publikut.

7. Përfundime të Kuadrit Ekzistues • Analiza e kuadrit ekzistues identifikon nevojën e një kuadri të gjërë politikash që duhen ndërmarrë nga Institucionet përkatëse. Eshtë e nevojshme: • Përcaktimi i një vizioni të qartë mbi mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të pronësisë intelektuale • Hartimi i politikave të qarta në nivel qeverisjeje qendrore dhe vendore që do të mundësonin ndërhyrjen ne kuadrin legjislativ • Rivlersimi i Neneve në Kodin Penal, duke trajtuar cështjet e markave industriale që importohen • Rritja e kapaciteteve profesionale të stafeve të institucioneve të angazhuara në mbrojtjen e të drejtave të pronësisë intelektuale

8. Parime të Përgjithshme • Për përcaktimin e politikave dhe masave të propozuara, strategjia ështe bazuar në: - Rëndësinë e madhe që ka procesi ne rrugën e Shqipërisë drejt konsolidimit të një shoqërie konkuruese, shumë pranë integrimit në Bashkimin Europian - Marrjen në konsiderat të mungesës së ndërgjegjësimit dhe përvojës afatgjatë si të publikut dhe institucioneve lidhur me të drejtat e pronësisë intelektuale - Kombinimin e përmirësimit te kuadrit ligjor me masat për rritjen e kapaciteteve të institucioneve dhe stafeve përkatëse të tyre.

9. Llogaridhënia dhe Monitorimi • Moniterimi i zbatimit të strategjisë ndërsektoriale për zbatimin e të drejtave të pronësisë intelektuale kryhet nga Grupi Institucional i Punës • Sekretariati teknik për Grupin Ndër-institucional të punës do te: • Monitorojë zbatimin e masave të parashikuara në palnin e veprimit të strategjisë • Mbledhë cdo 6 muaj infrmacion nga institucionet shtetërore • Pergatit 2 raporte në vit, për ecurinë e zbatimit të masave të strategjisë për zbatimin e të drejtave të pronësisë intelektuale.

10. Shëmbull: Standartet për vendet Antare/Kandidate të BE-së • Eksperienca Ceke në zbatimin e të drejtave të pronësisë intelektuale • Fillimi i viteve 90, nuk kishte një koordinim efikas midis institucioneve për mbrojtjen e të drejtave të pronësisë intelektuale dhe kufizimeve të falsifikimit dhe piraterisë së produktit • Në ditët e sotme, Kushtetuta dhe Karta e të Drejtave Themelore dhe të Lirive Bazë përfaqësojnë bazën e sistemit të arsimit në Republikën Ceke

11. Pronësia Intelektuale: Konteksti Rajonal dhe Ndërkombëtar • Shqipëria ka aderuar në të gjitha konventat dhe marrëveshjet ndërkombëtare që lidhen me të drejtat e pronësisë intelektuale • Dy dokumentat kresore që përcaktojnë prioritet strategjike në këtë fushë janë: - Dokumenti i Partneritetit Europian (EPD) - Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit (MSA) • Jo më vonë se 4 vjet, pas hyrjes ne fuqi të MSA, Shqipëria duhet të garantojë mbrojtje për të drejtat e pronësisë intelektuale, industriale dhe tregtare, te ngjashëm me atë që është arritur nga Shtetet Anëtare të BE-së

12. MarkaTregtare • Marka është një shenjë dalluese, e cila identifikon mallra apo shërbime nga një individ apo ndërmarrje e caktuar • I ofron mbrojtje ligjore pronarit të markës, të drejtën eksluzive për ta përdorur atë dhe autorizimin e dikujt tjetër për ta përdorur markën në këmbim të pagesës -Mbrojtja zgjat për një periudhë 10 vjecare - Mbrojtja e markës zbatohet nga gjykata - Pengon konkurrentët, falsifikuesit në përdorimi e shenjave dalluese te ngjashme - Lehtëson tregtinë ndërkombëtare

13. Të drejtat e pronarit të një marke • Pronari i një marke ka të drejtën të vendosë se kush mund ta përdore ose jo markën • Mund të japë autorizim apo licensë palëve të tjera për përdorimin e markës • Pronari mund t’ia shesë të drejtën dikujt tjetër, i cili më pas bëhet pronari i markës • Mbrojtja e markës mbaron me përfundimin e afatit të saj dhe kjo markë bëhet e vlefshme për përdorim publik

14. Si merret një markë • Duhen ndërmarrë këto hapa: 1. Paraqitja e aplikimit për markë. 2. Ekzaminimi 3. Publikimi I aplikimit për markë 4. Kundërshtimi mund të paraqitet brenda 3 muajve 5. Regjistrimi apo refuzimi i markës • Për Shqipërinë, marka rregjistrohet nga DPPM

15. Patenta • Patenta është një e drejtë ligjore ekskluzive që jepet për një shpikje • Patenta i ofron mbajtësit të saj mbrojtje ligjore, për një afat 20 vjecar, ku kjo shpikje nuk mund të përdoret, shpërndahet apo shitet pa miratimin e pronarit të saj. • Patentat ofrojne stimuj individëve, duke vlersuar krijmtarinë e tyre dhe shpërblim financiar për shpikjet e tyre të tregtueshme

16. Të drejtat e pronarit të një patente • Pronari i një patente ka të drejtën të vendosë se kush mund ta përdore ose jo shpikjen e patentuar për periudhen gjatë të së cilës mbrohet shpikja • Mund të jap autorizim apo licensë palëve të tjera për përdorimin e shpikjes • Pronari mund t’ia shesë shpikjen dikujt tjetër, i cili më pas bëhet pronari i ri i shpikjës • Me skadimin e afatit të patentës, shpikja bëhet e vlefshme për përdorim publik

17. Si mbrohetdhemerretPatenta? • Duhen ndërmarre disa hapa: 1. Paraqitja e kërkesës për patentë 2. Ekzaminimi 3. Publikim i aplikimit pas 18 muajve 4. Dhënia ose refuzimi i patentës 5. Kundërshtimi I vendimit mund të bëhet pranë 9 muajve, pranë Bordit të Apelimit në DPPM 6. Prova Patentueshmërie brënda 10 vjetëve • DPPM jep të drejtën e pronësisë mbi shpikjet, nëpërmjet lëshimit të Patentave për shpikje

18. DisenjojaIndustriale • Disenjoja Industriale është aspekti dekorativ apo estetik i një artikulli • Shton vlerën tregtare të një produkti dhe rrit tregtueshmërinë e tij • Mbrojtja e disenjos industriale i siguron individit apo shoqërisë të drejta ekskluzive kundrejt kojimit ose imitimit të paautorizuar të disenjos nga të tretët • Mbrojtja e disenjos industriale ndihmon zhvillimin ekonomik duke nxitur elementin krijues ne sektorët industrial e prodhues, dhe në artet e artizanatin tradicional

19. Mbrojtia e disenjosindustriale • Disenjoja industriale duhet të rregjistrohet, në bazë Ligjit për Pronësinë Industriale • Disenjoja duhet të jetë e “re” ose “origjinale” • Periudha e mbrojtjes zgjat për 5 vjet, me mundësinë e ripërtëritjes deri në 25 vjet • Të drejtat e pronarit te disenjos industriale janë të njejta me ato të markës dhe patentës

20. RegjistrimiiDisenjosIndustriale • Duhen ndërmarrë këto hapa: 1. Paraqitja e një aplikimi për disenjo që përmban: a. Formularin e aplikimit, b. Riprodhimin grafik të disenjos, fotografitë ose mostrën, c. Treguesin e produktit d. Dokumentin e pagesës së tarifës e. Prokurë Përfaqësimi f. Deklaratën e Prioritetit

21. Vazhdim… g. Ekzaminimi h. Publikimi i aplikimit për disenjo industriale i. kundërshtimi mund të bëhet brënda 3 muajve, nga data e publikimit të disenjos j. Rregjistrimi apo refuzimi i disenjos k. Publikimi i dizenjos së rregjistruarNë Shqipëri pronësia mbi disenjon industriale fitohet nëpërmjet regjistrimit kombëtar të saj, pranë DPPM ose rregjistrimit ndërkombëtar në bazë të marrëveshjes së Hagës.

22. Si mund të kryni një aplikim për rregjistrimin e një marke? • Hapi i parë është plotësimi i formularit të kërkesës për rregjistrim marke FM1, i cili gjëndet në rubrikën “Informacion për Aplikuesun” në faqen e internetit të DPPM ( www.alpto.gov.al ) • Eshtë i domosdoshëm të kryhet hetimi përpara se ju të aplikoni për regjistrimin e markës tuaj, hetimi kryhet për të parë nëse egziston një markë identike apo e ngjashme me markën tonë të rregjistruar më parë • Formulari FM1 plotësohet vetëm në gjuhën shqipe

23. Aplikimi për Regjistrim Marke • Plotësimi I formularit të aplikimit permban: • Rubrika 1 – Emrin dhe adresën e aplikantit • Rubrika 2 – Kjo rubrike plotësohet nëse aplikanti ka zgjedhur një përfaqësues të autorizuar për ndjekjen e procedurave • Rubrika 3 – Shenohen të dhenat e prioritetit vetëm nëse marka që kërkoni të rregjistroni gëzon një të drejtë prioriteti • Rubrika 4 – Vendoset logo e markës, nëse përbëhet nga fjale shënohet në kuadratin e parë, nëse është logo, pamja e markës vendoset në kuadratin e dytë • Rubrika 5 – Shënohen ngjyrat që kërkohet të mbrohen

24. Vazhdim… • Rubrika 6 – Në pikën “a” të kësaj rubrike plotësohet emërtimi i markës. Në pikkën “b” elementet e markës, pika“c” cilësohet lloji i markës, pika “d’ plotësohet vetëm nëse marka përmban shkronja të ndryshme nga ato latine, pika “e” plotësohet kur marka përmban fjalë në gjuhë të huaj, pika “f” plotësohet kur marka përmabn fjalë që nuk mund të mbrohen • Rubrika 7 – Plotësohet tarifa bazë prej 5000 leke ne vëndin e vijëzuar. Për cdo klasë shtesë paguhet një tarifë shtesë prej 2500 lekë • Rubrika 8 – Duhet plotësuar lista e mallrave dhe shërbimeve për të cilën kërkohet të rregjistroht marka • Rubrika 9 – Plotësohet emir, mbiemri si dhe nënshkrimi i aplikantit apo përfaqësuesit të tij të autoeizuar.

25. Lista e dokumentave që duhet të përmbajë aplikimi • Formulari i kërkesës për regjistrim marke FM1 • Mandat pagesa për depozitimin e aplikimit • Ekstrakti i regjistrit tregtar lëshuar nga QKR • Autorizimi i përfaqësimit nëse administratori i shoqërisë cakton një person tjetër për ndjekjen e procedurave

26. The End