Podstawy Ekonomii

Podstawy Ekonomii Mgr Iryna Bilousova Ćwiczenia

Podstawy ekonomiiĆwiczenia Mgr Iryna Bilousova Pojęcie i funkcje rynkówKlasyfikacja rynkówPopyt i determinanty popytuPodaż i determinanty podażyRównowaga rynkowa mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Rynek • Rynkiem nazywamy całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają. Rynek pełni funkcję regulatora procesów gospodarczych. Poprzez grę popytu i podaży dokonuje obiektywnej wyceny poszczególnych towarów, czyli ustala ich ceny. Cena jest dla poszczególnych podmiotów gospodarujących informacją o przebiegu procesów gospodarczych; jest dla nich parametrem który umożliwia im przeprowadzenie poprawnego rachunku ekonomicznego. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Funkcje rynku • Funkcja informacyjna – rynek dostarcza oferującym swoje towary producentom i oczekującym na zaspokojenie swoich potrzeb klientom informacji o podstawowych parametrach : popycie, podaży i cenie, • Funkcja równowagi – rynek jest mechanizmem dostosowującym wielkość produkcji, jej asortyment, jakość wyrobów do oczekiwań klientów; oznacza to, że producenci podejmują decyzje na podstawie informacji otrzymanej z rynku, • Funkcja akceptacji produktów – dzięki istnieniu rynku następuje społeczne potwierdzenie przydatności wytworzonych dóbr, w wyniku czego stają się one towarami, ale istnieje też możliwość odrzucenia produktu przez rynek, czyli ludzie po prostu nie kupią produktów, • Funkcja alokacyjna – rynek dokonuje regulacji produkcji nie tylko w krótkim czasie, ale także w okresie długim przez alokację kapitału. Decyzje inwestycyjne podejmowane przez podmioty gospodarujące wynikają z oszacowania stopnia opłacalności dotychczasowej i przewidywalnej produkcji, przewidywalnej wielkości popytu na rynku krajowym i zagranicznym, konieczności obniżenia kosztów produkcji dla utrzymania się na rynku itd., • Funkcja selekcyjna – na rynku dokonuje się selekcja towarów i producentów. Nabywcy dokonują akceptacji produktów z punktu widzenia ich przydatności w procesie zaspokajania potrzeb, poniesionych kosztów ich wytwarzania, nowoczesności, jakości itd. Brak akceptacji oznacza konieczność wycofania produktów z rynku. Jednocześnie następuje selekcja producentów z punktu widzenia efektywności ich działania. Ci z wytwórców, którzy w długim okresie nie są w stanie uzyskać ze sprzedaży na rynku dochodów przewyższających koszty ich działalności, muszą ogłosić bankructwo. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Mechanizm rynkowy • Mechanizm rynkowy - proces obejmujący żywiołowe działania podmiotów na rynku w wyniku którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu i podaży poprzez odpowiednie ustalenie cenyrównowagi. Innymi słowy jest to gra popytu i podaży, która prowadzi do obiektywnej wyceny poszczególnych towarów i zrównoważenia rynku, czyli zrównania się oferowanej ilości towaru z ilością pożądaną. • Jeżeli popyt na jakieś dobro przewyższa podaż, wówczas nabywcy są skłonni płacić za nie więcej. Gdy przejawiają tę skłonność na rynku, cena tego dobra rośnie. Wzrost ceny skłania natomiast producentów do zwiększenia jego produkcji, co doprowadzi w końcu do zrównania podaży z popytem. • Jeżeli nastąpi ograniczenie popytu na dane dobro (np. zmiana gustów konsumentów), wówczas nie wszystkie produkowane towary znajdą nabywców. Skłoni to część producentów do zmniejszenia produkcji i obniżenia ceny, celem zachęcenia części konsumentów do zakupu większych ilości towarów. Efektem będzie ustalenie się równowagi rynkowej przy niższym poziome produkcji i niższej cenie. W gospodarce rynkowej wyróżnia się cztery struktury rynkowe. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Konkurencja doskonała vs monopol pełny KONKURENCJA DOSKONAŁA - reprezentuje idealny stopień konkurencji. Cechy konkurencji doskonałej: • wielu kupujących • wielu sprzedających • identyczność produktów • swoboda wejścia na rynek i wyjścia z niego • doskonała informacja • Przykład: produkcja rolna MONOPOL PEŁNY - określa rynek na którym znajduje się jeden sprzedawca. Na takim rynku kupujący mogą konkurować ze sobą o rzadki produkt, ale brak jest konkurencji ze strony producentów. Monopolista może wyznaczyć cenę produktu i wytwarzać wybraną wielkość produkcji. Cechy monopolu: • jeden kupujący (monopol popytowy lub monopson) lub jeden sprzedający (monopol podaży) • cenotwórstwo -monopolista sam tworzy cenę • zablokowane wejście -jest tylko jeden monopolista, ograniczony dostęp do rynku • Przykład: energia elektryczna, brylanty, ropa mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Konkurencja monopolistyczna KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA - odnosi się do rynków gdzie działalność gospodarczą prowadzi względnie duża liczba firm oferujących na sprzedaż podobne ale nie identyczne produkty. Mimo znacznej liczby sprzedawców danego dobra jeden z nich ma na tyle mocną pozycję rynkową, że jest w stanie kształtować cenę. Cechy konkurencji monopolistycznej: • względnie dużo sprzedających -są rozdrobnieni, ich udział w rynku jest niewielki, firmy produkują 1 produkt np. rynek leków • zróżnicowanie produktów -np. rynek zabawek; produkty różnią się od siebie, są bardzo zróżnicowane • konkurencja niecenowa -firmy nie konkurują ceną, konkuruje się jakością produktów, reklamą i warunkami sprzedaży, przywiązuje się wagę do znaków • warunki wejścia na rynek -względnie łatwe, wejście jest łatwe ale występują pewne bariery np. finansowe • Przykłady książki, długopisy, zabawki, odzież, meble, szczególnie rynek usług mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Popyt i determinanty popytu • POPYT ( D ) • POPYT – jest to relacja między ceną danego dobra lub usługi a ich ilością, którą konsumenci mogą i chcą nabyć po określonej cenie przy założeniu niezmienności pozostałych zjawisk rynkowych (ceteris paribus). Popyt oznaczamy literką D (z ang. demand) • PRAWO POPYTU RYNKOWEGO – wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się, ceteris paribus, wielkość popytu na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny wielkość popytu wzrasta. • ZASADA „CETERIS PARIBUS” – oznacza założenie niezmienności pozostałych czynników (warunków, okoliczności, elementów itp.) wpływających na analizowane zjawisko ekonomiczne. Zjawiska zachodzące w rzeczywistości gospodarczej są zawsze uwarunkowane większą liczbą czynników niż te, które uwzględnia się w prowadzonej analizie. „Ceteris paribus” = w tych samych niezmiennych warunkach mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Przykład krzywej popytu mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

DETERMINANTY POPYTU DETERMINANTY POPYTU –czynniki kształtujące popyt bez uwzględniania cen (czynniki pozacenowe): Rynkowe: • dochody konsumentów • ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych • przewidywania cen relatywnych (przewidywane ceny dochodów i cen przez konsumentów w bliższej lub dalszej przyszłości; konsument działa racjonalnie, patrzy gdzie ma większą korzyść, przewiduje dziś jaka może być cena danego dobra jutro; konsument dysponuje określoną ceną nabywczą i dziś kształtuje popyt) Pozarynkowe: czynniki pozarynkowe wynikają z różnych sytuacji życiowych • gusty i preferencje, nawyki, moda • liczba ludności • naśladownictwo, sezonowość np. święta, • czynniki socjokulturowe • wykształcenie • szerokość geograficzna, pory roku, klimat • efekty naśladownictwa i demonstracji • efekt Veblena • efekt snobizmu • efekt owczego pędu mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

PODAŻ • PODAŻ (S) • PODAŻ – jest to relacja między ilością dobra jaką producenci są skłonni zaoferować (cała ilość dóbr) do sprzedaży w danym określonym czasie a ceną, przy zachowaniu ceteris paribus (niezmienność pozostałych zjawisk rynkowych). Podaż oznaczamy literką S (z ang. supply) • WIELKOŚĆ PODAŻY – jest to ilość dobra lub usługi jaką producenci zamierzają sprzedać w określonym czasie przy danym poziomie cen. • PRAWO PODAŻY – wraz ze wzrostem ceny rośnie wielkość podaży, ceteris paribus, a wraz ze spadkiem ceny wielkość podaży maleje. Inaczej mówiąc – prawo podaży głosi, że wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny dobra, rośnie (spada) ilość dostarczonych przez producentów dóbr i usług (rośnie wielkość podaży), przy założeniu ceteris paribus. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Przykład krzywej podaży mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

DETERMINANTY PODAŻY DETERMINANTY PODAŻY (czynniki pozacenowe): • ceny czynników produkcji • poziom technologii i technika • podatki i subsydia • przewidywania cen relatywnych • liczba przedsiębiorstw w gałęzi • lokalizacja produkcji mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

ZADANIA ZADANIE 1. Rynek pewnego towaru można scharakteryzować następującymi funkcjami popytu i podaży: • QD = 925 – 10P; QS = 670 + 20P. Proszę podać cenę i ilość równowagi. ZADANIE 2. Wielkość popytu i podaży na dane dobro przedstawia się wzorem: • QS = 1500 + 4P; QD = 2000 – P • oblicz cenę i ilość równowagi; • jak zmieni się stan równowagi, jeżeli cena ukształtuje się na poziomie 50 zł; • jak zmieni się stan równowagi, jeżeli cena ukształtuje się na poziomie 80 zł? mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

ZADANIA ZADANIE 3. Tablica zawiera dane o rozmiarach podaży fasolki konserwowej i popytu na nią przy różnych poziomach ceny • sporządź wykresy popytu i podaży pamiętając o właściwym oznaczeniu obu współrzędnych • jaka byłaby nadwyżka popytu lub podaży przy cenie równej 8 pensów • jaka byłaby nadwyżka popytu lub podaży przy cenie 32 pensy • wskaż cenę i liczbę puszek w przypadku stanu równowagi popytu i podaży mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

ZADANIA • ZADANIE 4. • Mamynastępującą tabelę popytu i podaży produkowanych w Polsce piłek tenisowych • a) narysuj linie popytu i podaży, wyznacz cenę i ilość równowagi • b) przedstaw graficznie, jak zmieni się na rynku cena i ilość równowagi krajowych piłek tenisowych w każdym z następujących przypadków: • wzrosły ceny surowców służących do produkcji piłek tenisowych; • wzrósł import piłek tenisowych; • zmniejszyły się ceny rakiet tenisowych; mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Cena (£) D S P1 P2 P3 Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 Ilość ZADANIE DOMOWE ZADANIE DOMOWE Poniższy rysunek ilustruje sytuację na rynku jaj. Rząd postanawia chronić producentów, ustanawiając gwarantowane ceny minimalne. Niesprzedane nadwyżki towaru są interwencyjnie skupowane przez państwo po ustalonej cenie. • Jak ukształtowałyby się cena i liczba jaj oferowanych i nabywanych w stanie równowagi rynku, gdyby nie było interwencji państwa? • Jaki poziom osiągnęłaby cena rynkowa, gdyby rząd gwarantował cenę P1? • Jakie byłyby rozmiary popytu przy tej cenie? • Jaką liczbę jaj musiałby zakupić rząd przy takiej cenie? • Ile wyniosłaby cena rynkowa, gdyby rząd gwarantował cenę P3? • Jakie byłyby rozmiary popytu przy tej cenie? • Jaką liczbę jaj musiałby zakupić rząd? mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Mgr Iryna Bilousova Wzrost i rozwój gospodarczy Budżet PaństwaDług publiczny i deficyt budżetowy Podstawy ekonomiiĆwiczenia

Wzrost gospodarczy • to długookresowy proces powiększania produkcji dóbr i usług w danym kraju • to proces zwiększania zasobu dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych • jest to stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi Zdolności produkcyjne każdej gospodarki zależą przede wszystkim od ilości i jakości występujących w niej zasobów naturalnych, majątku trwałego, jak również od poziomu techniki produkcji oraz poziomu kwalifikacji pracy (wiedzy teoretycznej i doświadczenia produkcyjnego). mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Miernikami wzrostu gospodarczego są: • PKB (produkt krajowy brutto) - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Inaczej mówiąc PKB mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce kraju. • PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import • C+I+G+Ex-Im • PNB ( realny produkt narodowy brutto) - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. Świadczy o ilości dóbr i usług, na których zakup może pozwolić sobie gospodarka jako całość. • PNB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import + dochód netto obywateli za granicą • PNB = PKB + Dw • PNN (produkt narodowy netto = dochód narodowy) - oblicza się go poprzez odjęcie amortyzacji od PNB. Jest to więc ilość pieniądza, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po dołożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie. • PNN=PNB - Am • PKB per capita - wielkość produktu PKB przypadająca na jednego mieszkańca. • PKB/liczba mieszkańców mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

ZADANIE 1 Oblicz PKB, PNB, PNN na podstawie podanych niżej danych: • Wydatki konsumpcyjne (C) – 90 • Inwestycje brutto (I brutto) – 40 • Inwestycje netto (I netto) – 10 • Wydatki rządowe (G) – 50 • Dochody netto z własności za granicą (Dw) – 5 • Eksport (Ex) – 60 • Import (Im) – 70 • Amortyzacja (Am) - 30 mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Nominalny a realny PKB • Nominalny PKB mierzy się w cenach bieżących, tj. takich, które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PKB dochody. • Realny PKB – inaczej w cenach stałych – koryguje nominalny PKB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określanym jako rok bazowy lub podstawowy. Tabela poniżej powinna ułatwić zrozumienie: mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Nominalny a realny PKB. Zadanie 2 Ilości złowionych w RPA krabów o homarów oraz ich ceny wyniosły w kolejnych latach: Proszę obliczyć: • Nominalny wzrost PKB • Realny wzrost PKB mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Metoda sumowania produktów. Wartość dodana, dobra pośrednie i finalne. Są 2 sposoby uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych elementów: suma wartości produktów finalnych bądź suma wartości dodanej. • Produkty finalne – to dobra i usługi nabywane przez ostatecznego użytkownika (konsumpcyjne, inwestycyjne) • Produkty pośrednie – to produkty, które są w całości zużywane przez przedsiębiorstwa przy wytwarzaniu innych produktów. • Wartość dodana – to przyrost wartości produktów będący rezultatem danego procesu produkcji. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

ZADANIE 3 Podana tabela przedstawia kolejne etapy produkcji samochodu. • Uzupełnij tabelę • O ile jednostek pieniężnych zostałby zawyżony PKB, gdyby do jego obliczenia wykorzystywano wszystkie wpływy ze sprzedaży, a nie tylko samą wartość dodana? mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Podstawy ekonomiiĆwiczenia Mgr Iryna Bilousova Budżet PaństwaDeficyt budżetowyDług publiczny

Budżet Państwa • Budżetem nazywamy zapis planu wydatków, a także sposobów ich finansowania: określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa (D.Begg... s.77) Budżet Państwa opisuje, jakie dobra i usługi państwo chce kupić w nadchodzącym roku, jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić. Dochody budżetu państwa są bardzo różnorodne i zróżnicowane. Z punktu widzenia form pobierania dochodów można podzielić na : • bezzwrotne (np. podatki, opłaty, cła, konfiskaty), • zwrotne (z tytułu emisji obligacji czy pozyskiwanych lokat), • odpłatne (np. opłaty skarbowe za czynności administracyjne), • nieodpłatne (np. podatki, cła), • przymusowe (np.podatki, opłaty, cła), • dobrowolne (np.pożyczki, darowizny). Zwykle rząd planuje sfinansowanie większości wydatków wpływami podatkowymi. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Podatki. Deficyt budżetowy Podatki • Podatki bezpośrednie (podatki od dochodu i majątku) i pośrednie (podatki na wydatki, zawarte w cenie nabywanego dobra) • Podatki dochodowe (PIT – Personal IncomeTax), podatki konsumpcyjne (VAT- Value AddedTax, akcyza, cło) oraz majątkowe (od posiadanego majątku, oraz od przenoszenia praw do majątku, np. spadkowe) Deficyt budżetowy występuje gdy wydatki w budżecie państwa są wyższe niż jego dochody. Przeciwieństwem deficytu budżetowego jest nadwyżka budżetowa. Budżety większości państw na świecie zakładają deficyt rzędu paru procent (jednak rzadko powyżej 5 %). Zgodnie z kryteriami konwergencji z Maastricht, deficyt budżetowy państw ubiegających się o wejście do strefy Euro powinien być niższy niż 3 % PKB. Deficyt budżetowy może wynikać z : • nadmiernych wydatków budżetowych (militaryzacja gospodarki, rozbudowana administracja państwowa, inwestycje publiczne, transfery, wysokie koszty obsługi kosztu długu zagranicznego i wewnętrznego), • zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego. Co wtedy? • Sprzedaż majątku znajdującego się w posiadaniu państwa, czyli prywatyzacja. • Podniesienie podatków, podobnie jak deficyt ma negatywny wpływ na gospodarkę • Ograniczenie wydatków, na które jednak często trudno się zdecydować pod wpływem presji rożnych grup. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Dług publiczny • Jednym ze sposobów finansowania deficytu budżetowego jest zwiększanie długu publicznego Dług publiczny, dług państwowy, suma nie spłaconych przez rząd lub in. związki publicznoprawne zobowiązań zarówno wobec wierzycieli krajowych, jak i zagranicznych. Zobowiązania te mogą mieć charakter krótko- (do 1 roku), średnio- (do 10-15 lat) lub długoterminowy (powyżej 15 lat). Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych, na sfinansowanie których wymienione instytucje emitują papiery wartościowe (np. obligacje, bony, weksle) lub zaciągają kredyty i pożyczki. Jak to działa? Skarb państwa Skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku. Wykupywanie starych obligacji wraz z odsetkami następuje zwykle z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego. • Jeśli rynek jest chłonny i rozwinięty to obligacje znajdują swoich nabywców. • Jeżeli rynek jest niechłonny to aby sfinansować deficyt budżetowy, niesprzedane obligacje musi wykupić bank centralny (zwykle w drodze emisji pieniądza, co może uruchomić spiralę inflacji). ZADANIE. W roku 2014 rząd wyemitował 1000 obligacji o wartości 120 zł/szt. Oprocentowanie wyniosło 7%. Ile pieniędzy zapłaci rząd przy wykupywaniu obligacji? Ile będzie musiał wyemitować w roku 2015 nowych obligacji celem wykupienia tych pierwszych? mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Podstawy ekonomiiĆwiczenia Mgr Iryna Bilousova Kluczowe pojęcia gospodarki:inflacjabezrobociecykl koniunkturalny mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Inflacja Inflacja – proces wzrostu ogólnego poziomu cen • Inflacja jest procesem • Inflacja oznacza wzrost ogólnego (średniego) poziomu cen Obliczaniem ogólnego (średniego) poziomu cen w praktyce zajmuje się GUS. Wskaźnik cen –miara procentowych zmian wydatków związanych z zakupem pewnego ustalonego zestawu dóbr (koszyka) w jakimś okresie. Wskc = Σ (c1 / c0 *u0*100) mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Zadanie 18 • Zadanie 18 . Określić rodzaj inflacji w poszczególnych państwach: Skutki inflacji: • Zniekształcenie informacyjnej funkcji cen • „Ucieczka” od pieniądza • Redystrybucja dochodów • Wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej • Niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym • Wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Bezrobocie • Bezrobocie – to zjawisko, przy którym część osób w wieku produkcyjnym, zdolnych do pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce, pozostaje bez pracy, pomimo podejmowanych poszukiwań pracy. • Aktywni zawodowo (zasób siły roboczej) – osoby w wieku produkcyjnym, zdolne i chętne podjąć pracę n typowych warunkach. • Bierni zawodowo – reszta • Współczynnik aktywności zawodowej az = Sr / Lp • Zatrudniony (Z) – wykonujący pracę najemną bądź na własny rachunek • Bezrobotny (B) – nie mający pracy • Sr = Z + B mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Bezrobocie • Bezrobocie można wyrazić w wielkościach absolutnych (liczba osób bezrobotnych), albo w wielkościach relatywnych (procentowych) – np. wskaźnik stopy bezrobocia. • b = B / Sr * 100% Zadanie 19. Podana tabela przedstawia wielkość zasobów siły roboczej oraz zatrudnienia w danej gospodarce w dwóch kolejnych latach. • Uzupełnij tabelę • Jak możesz wytłumaczyć wzrost zarówno bezrobocia, jak i zatrudnienia w analizowanym okresie? mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Zadanie 20 Na początku 1997r. zasoby siły roboczejw danej gospodarce wynosiły 40 mln.osób z czego 6 mln.stanowili bezrobotni.W ciągu 97r. na rynku pracy wystąpiły następne sytuacje: • 1 mln.osób zostało zwolnionych z pracy i zarejestrowało się w urzędach pracy • 0,55mln.osób przeszło na emeryturę • 0,7mln.osób zrezygnowało z pracy i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia • 0,4mln.osób zrezygnowało z poszukiwania pracy • 0,6 absolwentów szkół średnich i wyższych zostało zatrudnionych • 0,3mln. absolwentów szkół nie znalazło zatrudnienia i zarejestrowało się w urzędach pracy • Ile osób zasiliło,a ile osób opuściło tego roku zasób siły roboczej? • Ile osób zasiliło a ile opuściło bezrobocie? • Jaka była wielkość zasobu siły roboczej i zasobu bezrobocia pod koniec roku? mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Cykl koniunkturalny – to okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej. Cykl koniunkturalny mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Podstawy ekonomiiĆwiczenia Mgr Iryna Bilousova Rodzaje i formy działalności gospodarczej mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Spółka osobowa. Cechy spółki osobowej: oparcie działalności spółki na pracy wspólników osobista , solidarna odpowiedzialność majątkowa wspólników za zobowiązania spółki wspólnota celów i majątku trwałość składu osobowego wspólników, co oznacza że wspólnicy prowadzą spółkę w nie zmienionym składzie osobowym od zawiązania do rozwiązania bądź do likwidacji spółki prawo i obowiązek współdziałania wszystkich wspólników dla osiągnięcia wspólnego celu i tym samym obowiązek lojalności wobec spółki prawo każdego wspólnika do bezpośredniego prowadzenia i kontroli spraw spółki równe prawa i obowiązki każdego wspólnika , co oznacza wykluczenia zawiązania spółki osobowej przez jedną osobę brak osobowości prawnej spółki (Osobowość prawna to pojęcie określające zdolność osób prawnych do bycia podmiotem praw i obowiązków, oraz do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych) Spółki: osobowa mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Spółki: kapitałowa Spółka kapitałowa. Cechy spółki kapitałowej: • za zobowiązanie wobec wierzycieli odpowiedzialność tylko kapitałem spółki, a więc wkładami wspólników. Wspólnicy natomiast nie odpowiadają swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki wobec wierzycieli. • spółka sama w sobie jest osobą prawną i jako taka jest podmiotem prawnym, właścicielem jej majątku oraz dłużnikiem. • akcjonariusze spółki kapitałowej uczestniczą swymi udziałami tylko w kapitale zakładowym, nie ponosząc odpowiedzialności prywatnym majątkiem. Spółka taka może być utworzona dowolnemu celowi dozwolonego prawem, nie jest ograniczona tylko do działalności handlowej • zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia • członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej lub likwidatorem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością W Polsce spółka tego typu jest spółką handlową. Może być utworzona przez jeden lub kilka podmiotów (wspólników). Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki wobec wierzycieli; odpowiada za nie sama spółka swoim majątkiem utworzonym z wkładów wspólników.Liczba wspólników posiadających udziały w spółce może być dowolna. Rejestracja • Spółkę z o.o. może założyć jedna lub więcej osób fizycznych lub prawnych bądź jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej (np. Spółka jawna), z tym zastrzeżeniem tylko, że założycielem jednoosobowej spółki z o.o. nie może być inna jednoosobowa spółka z o.o. • Wymagany kapitał zakładowy to minimum 5000 zł. Wkłady na pokrycie kapitału zakładowego mogą być wniesione w formie gotówki lub aportów. • Umowa spółki musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Z chwilą jej zawarcia powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. • Z chwilą wpisu do KRS spółka uzyskuje osobowość prawną. • Każdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wglądu do ksiąg i dokumentów spółki, z tym zastrzeżeniem, że w przypadku ustanowienia w spółce Rady Nadzorczej albo Komisji Rewizyjnej prawo do indywidualnej kontroli przez wspólnika może być wyłączone lub ograniczone; Organy • Zgromadzenie wspólników – najwyższa władza spółki, podejmuje uchwały większością zwykłą lub (w ważnych dla spółki sprawach – kwalifikowaną) w głosowaniu jawnym, lub niekiedy (np. wybory, lub gdy zażąda tego przynajmniej jeden wspólnik) – tajnym; • Zarząd– powoływany przez zgromadzenie wspólników lub radę nadzorczą; Sytuacje nadzwyczajne • rozwiązanie spółki (z przyczyn zawartych w umowie, uchwałą wspólników lub z innych przyczyn wymienionych w kodeksie spółek handlowych; może to być m.in. upadłość lub likwidacja, następuje dopiero w chwili wykreślenia z rejestru; • rozwiązania po przeprowadzeniu likwidacji nie przeprowadza się, jeśli ogłoszono upadłość. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Spółka akcyjna W obrocie handlowym każda spółka akcyjna w Polsce zobowiązana jest podawać oprócz swojej firmy (czyli nazwy własnej) oznaczenie swojej formy prawnej dodając zwrot spółka akcyjna lub skrót S.A. Własność • akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ryzyko ponoszą jedynie do wysokości wniesionego kapitału oraz czerpią zyski (np.: w postaci dywidendy), • minimalny kapitał akcyjny wynosi 100 000 zł, a minimalna wartość nominalna akcji to 1 grosz, • akcje: imienne i na okaziciela, aportowe i gotówkowe, zwykłe i uprzywilejowane; • zysk dzielony jest proporcjonalnie do wysokości posiadanych udziałów. Władze • Kodeks przewiduje, że władze spółki akcyjnej są tworzone zgodnie z modelem systemu dualistycznego, w którym obowiązkowo istnieje stały organ nadzorczy. Organami spółki są zatem: • zarząd - powoływany maksymalnie na 5 lat, reprezentujący spółkę na zewnątrz i prowadzący jej sprawy • rada nadzorcza - wykonująca stały nadzór nad zarządem, składa się z minimum 3 członków, w spółkach publicznych - minimum 5 osób, powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie akcjonariuszy • walne zgromadzenie Na członkach zarządu ciąży tzw. zakaz konkurencji, natomiast nie ma ograniczenia liczby kadencji. Rozwiązanie spółki akcyjnej • z przyczyn przewidzianych w statucie; • w wyniku uchwały walnego zgromadzenia; • upadłości (bankructwa); Rozwiązanie następuje w drodze postępowania likwidacyjnego; likwidatorami są ostatni członkowie zarządu, likwidatorów może ustanowić sąd. W przypadku upadłości jest prowadzone postępowanie upadłościowe i dopiero po jego ukończeniu następuje rozwiązanie spółki. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Podstawy ekonomiiĆwiczenia Mgr Iryna Bilousova Źródła finansowania działalności gospodarczej mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Źródła finansowania działalności gospodarczej Wyrózniamy następujące formy finansowania przedsiębiorstw: • Finansowanie własnymi środkami: • z zatrzymanego zysku • z odpisów amortyzacyjnych • z dopłat wspólników spółki • Finansowanie z zewnętrznych środków: • z kredytu inwestycyjnego • z faktoringu • z leasingu • z franczyzy • Alternatywne formy • Z funduszy Venture Capital • Z publicznej emisji akcji i obligacji na rynku kapitałowym mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Finansowanie własnymi srodkami: • Finansowanie z zatrzymanego zysku. Zysk zatrzymany w przedsiębiorstwie może zostać wykorzystany do finansowania działalności, jednocześnie nie pociągając za sobą kosztów i zmiany obowiązujących stosunków własnościowych. Jednocześnie zwiększa to dostępność przedsiębiorstwa do rynku kredytowego, gdyż wykazanie zysków pozytywnie wpływa na wiarygodność kredytową firmy. • Odpisy amortyzacyjne. Znaczenie odpisów amortyzacyjnych zależy od wielkości majątku trwałego przedsiębiorstwa, struktury jego wieku oraz sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, czyli wielkości stosowanych stawek amortyzacyjnych. Stanowia one dla przedsiębiorstwa koszt księgowy, choć jednoczesnie nie są wydatkiem. W ten sposób pomniejszają one podstawę opodatkowania i wpływają na nizsze płatności z tytułu podatków. • Dopłaty wspólników. Pod względem procedularnym jest to jedna z najprostszych form finansowania. Podstawowym jej mankamentem jest jednak konieczność posiadania środków pieniężnych przez właścicieli. Jeżeli posiadają oni wolne środki i chcą je wnieść do firmy, to moge to zrobic poprzez: • uchwałę zarządu spółki o podniesieniu kapitału zakładowego, • zawarcia przez właściciela umowy pożyczki za spółką, • w przypadku działalności gospodarczej osoby fizycznej - wykorzystania prywatnych srodków do pokrycia wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. W przypadku, w którym właściciele nie dysponują wolnymi środkami istnieje możliwość pozyskania finansowania z kapitałów obcych przez właściciela jako osobę fizyczną (np. kredyt hipoteczny na budowę domu zaciągnięty na 20 - 25 lat), a nastepnie przeznaczenia części pozyskanych środków na działalnośc gospodarczą. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Finansowanie z zewnętrznych środków • Kredyt inwestycyjny. Kredyty inwestycyjne udzielane są z reguły na okresy dłuższe niż jeden rok i służą sfinansowaniu konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych. Przedmiotem finansowania może być każdy środek zaliczany do majątku trwałego przedsiębiorstwa, stąd kredyty inwestycyjne udzielane są na inwestycje: • materialne - w rzeczowe składniki majątku trwałego (urządzenia, budynki) • niematerialne - w wartości niematerialne i prawne • finansowe - w papiery wartościowe (akcje, udziały) Najczęściej kredytobiorca przedstawia faktury, które nastepnie opłaca bank przelewając określona kwotę środków pieniężnych na rachunki kontrahentów. W przypadku inwestycji, której okres realizacji jest rozłożony w czasie, wypłata kredytu nastepuje z reguły transzami, przy czym wypłata kolejnej transzy uzalezniona jest od właściwego wykorzystania poprzedniej. • Faktoring. Umowę faktoringu zawierają dostawcy towarów lub usług, czyli faktorant, oraz nabywca wierzytelnosci, czyli faktor. Uproszczono mówiąc factoring ma miejsce wtedy, gdy wyspecjalizowana spółka lub instytucja reguluje należności i następnie sama zajmuje się wyegzekwowaniem ich od dłużnika. W Polsce transakcjami factoringowymi zajmują się m.in. Bank Handlowy S.A., Bank BPH S.A., BRE Bank S.A., Bank Zachodni WBK S.A. W praktyce nabywane są jedynie wierzytelności krótkoterminowe, o terminach płatności od 14 dni do 120 dni. • Forfaiting Bardzo zbliżonym źródłem finansowania zewnętrznego obok factoringu są transakcje forfaitinpowe. Bardzo silnie powiązane są one z wymianą międzynarodową. Przedmiotem forfaitingu są przede wszystkim wierzytelności średnio- i długoterminowe. W takich transakcjach średni okres spłaty waha się od 6 miesięcy do 10 lat. Wyspecjalizowana instytucja finansowa (forfaiter) podpisuje z eksporterem umowę, na mocy której odkupuje od eksportera wierzytelności handlowe wymagane w terminie późniejszym. • W odróżnieni od factora, forfaiter odkupuje 100% wierzytelności wraz z odsetkami. W zamian za odkupione wierzytelności forfaiter wypłaca natychmiast eksporterowi należną mu kwotę pomniejszoną o koszty forfaitingu (dla krajów o niskiej wiarygodności stosuje się wyższe stopy), oraz prowizje, która waha się w granicy 0,5 - 2% wartości wierzytelności rocznie. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Finansowanie z zewnętrznych środków • Leasing Leasing jest drugim po kredytach, najczęściej wykorzystywanym przez MŚP żródłem finansowania. Stanowi on formę finansowania inwestycji, polegająca na uzyskaniu prawa do użytkowania okreslonej rzeczy z zamian za ustalony czynsz, bez konieczności jej bezpośredniego zakupu. Należy podkreslić, że wzięcie określonego dobra w leasing nie jest rodzajem jego zakupu. Umowa leasingu zbliżona jest raczej do umowy dzierżawy lub umowy najmu. Istnieje wiele rodzajów i form leasingu. Najbardziej rozpowszechnione w praktyce gospodarczej są jednak dwa podziały umów leasingowych. Według pierwszego z nich leasing dzielony jest na: • leasing bezpośredni (opiera się na finansowaniu dóbr przez samych producentów) • leasing pośredni (dobra dostarcza firma pośredniczą, pobierając przy tym prowizje w wartości około 15%) Według drugiego podziału wyróżniamy leasing: • operacyjny (bieżący) - środek trwały użyczany leasingobiorcy jest własnością leasingodawcy, który to może od niego dokonać odpisów amortyzacyjnych wliczając je we własne koszty uzyskania przychodu • finansowy (kapitałowy) - polega na użytkowaniu rzeczy w zamian za określone w umowie raty leasingowe, którą amortyzuje sobie użytkownik/korzystający • zwrotny - leasingobiorca sprzedaje nabyte przez siebie środki inwestycyjne firmie leasingowej, z równoczesnym zastrzeżeniem dla siebie prawa jego dalszego użytkowania na warunkach ustalonych w umowie leasingu. Według tej formuły przedmiotem umowy jest zamiana prawa własności danego dobra na takie prawo, które pozwoli na korzystanie z niego po cenie, która odzwierciedla jego bieżącą wartość rynkową. Zadanie 19 na punkty za aktywność: znaleźć informację na temat 1 firmy leasingowej, opisać jej działalność oraz możliwości leasingu któregoś towaru. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Finansowanie z zewnętrznych środków • Franczyza Zgodnie z przyjętą w polskiej doktrynie prawa definicją, umowa franczyzy oznacza stosunek prawny, na podstawie którego franczyzodawca (organizator sieci), zobowiazuje sie do udostępnienia podmiotowi korzystającemu z franczyzy (franczyzobiorcy, uczestnikowi sieci) prawa do korzystania przez czas nieokreślony lub określony z oznaczenia jego firmy, godła, emblematu, symboli, patentów, wynalazków, znaków towarowych, know-how, koncepcji i techniki prowadzenia określonej działalnosci gospodarczej z zachowaniem stosowanego przez niego zewnętrznego i wewnętrznego wyposażenia pomieszczeń oraz do udzielania mu stosownej pomocy. Dawcą jest z reguły firma dobrze znana na rynku, o ugruntowanej pozycji, choć niekoniecznie zaliczająca się do grona wielkich przedsiębiorstw. Ideą franczyzy jest bowiem wyjątkowość pomysłu, na którym swe funkcjonowanie opiera dawca. Nie zawsze jest to najnowoczesniejsza technologia, równie dobrze może to byc okreslone rozwiązanie organizacyjno - zarządcze, znak towarowy czy tez doświadczenie dawcy. Aktualnie na polskim rynku działa około 210 systemów franczyzowych, które obejmuja prawie każdą branżę handlu i usług. Zadanie 20 na punkty za aktywność: znaleźć informację na temat 1 firmy franchisingowej, opisać jej działalność oraz możliwości otwarcia franczyzy. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Alternatywne formy • Fundusze Venture Capital Fundusze Venture Capital są to wyspecjalizowane firmy, często powiązane z bankami i innymi istytucjami finansowymi, zajmujące sie w przedsiewziecia obarczone wysokim ryzykiem, ale zarazem umozliwiające osiągnięcie wysokiej stopy zwrotu z zainwestowanych srodków. Przedmiotem zainteresowania funduszy venture capital są przedsiewziecia innowacyjne i firmy o dużym potencjale wzrostu. Specjalizują sie one w inwestowaniu w małe i średnieprzedsiębiorstwa, które dzięki takiemu wsparciu mogą rozwinąć i zwiększyć swoją działalność, a w konsekwencji poprawić wyniki finansowe. Fundusze udostępniają kapitały, stając się w zamian współwłaścicielem firmy. Środki funduszy venture capital inwestowane są na pewien czas. Z reguły wynosi on od 3 do 7 lat, stąd jest to kapitał długoterminowy. Oprócz śrdoków pieniężnych, inwestorzy venture capital wnoszą do firmy bogate doświadczenie oraz rozległe kontakty w biznesie i instytucjach finansowych, które również są barzdo istotne. Należy pamietać tu o tym, że osoba, która doskonale radziła sobie w zarządzaniu małą firmą zatrudniającą kilkunastu pracowników, nie zawsze poradzi sobie np. w kierowaniu firmą zatrudniającą 200 pracowników i posiadającą rozbudowaną sieć dystrybucji. Gdy wartośc firmy wzrośnie do zakładanego przez fundusz poziomu, odsprzedaje on posiadane udziały wprowadzając akcje spółki na giełdę, znajdując inwestora branżowego lub też odsprzedając posiadane udziały pozostałym właścicielom - w zależności od tego która z tych form przyniesie większy dochód. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Alternatywne formy Publiczna emisja akcji i obligacji na rynku kapitałowym Pod pojęciem rynku kapitałowego rozumiany jest srodków finansowych przeznaczanych na inwestycje średnio - i długoterminowe. Spotykają się na nim podmioty poszukujące zasilenia finansowego oraz inwestorzy chcący ulokować swoje nadwyżki finansowe. Pozyskiwanie kapitału na tym rynku odbywa sie przede wszystkim poprzez: • emisję akcji • emisje obligacji Finansowanie za pomocą emisji akcji zaliczane jest do finansowania kapitałami własnymi, emisja obligacji porównywalna jest natomiast z zaciągnięciem kredytu bankowego. W przypadku pozyskiwania kapitału na rynku kapitałowym możemy liczyc na następujące zalety takiej decyzji: • możliwość pozyskania znacznych kapitałów - dzięki obecności na rynku wielu inwestorów, • możliwość wyceny i zbycia posiadanych obligacji lub akcji po cenie rynkowej, dzięki istnieniu rozwiniętego, wtórnego rynku papierów wartościowych, • bezpłatna, ogólnokrajowa reklama przedsiębiorstwa, która wynika z dużego zainteresowania spółkami publicznymi przez dziennikarzy, analityków finansowych oraz inwestorów, • zwiększenie wiarygodności przedsiębiorstwa wynikające z poddania się ścisłym obowiązkom informacyjnym, • ułatwione oraz tanie pozyskiwanie kolejnych kapitałów dzięki uzyskanej przez przedsiębiorstwo wiarygodności oraz prestiżu. mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Cele prowadzenia działalności gospodarczej • Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, czy też usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zawodowy i ciągły. Warunkiem uznania danej działalności za działalność zawodową jest więc jest zarobkowy charakter oraz fakt, że jest ona wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Zadanie 21. Poniżej masz przykładowe zestawienie wpływów i wydatków firmy Lex Pretend & Sons Ltd. za rok 1993. Przygotuj sprawozdanie finansowe firmy i oblicz wysokość zysku przed i po opodatkowaniu zakładając, że firma płaci jedynie podatek dochodowy w wysokości 25% zrealizowanego dochodu: • Czynsz – 25 000$ • Utarg ze sprzedaży – 5 000 szt. towaru X po 40$ za sztukę • Koszty podróży – 19 000$ • Materiały i inne wydatki biurowe – 15 000$ • Darowizna – 2 500$ • Płace – 335 000$ • Telefon – 8 000$ • Utarg ze sprzedaży – 4 000 szt. towaru Y po 75$ za sztukę • Reklama – 28 000$ • Zwrot podatku z ubiegłego roku – 23 000$ • Naprawa samochodu – 3 150$ mgr Iryna Bilousova Podstawy ekonomii

Podstawy Ekonomii