Opieka farmaceutyczna

1. Opieka farmaceutyczna

2. 1. Od momentu, kiedy produkcją leków zajął się przemysł, do szczątkowej wręcz formy ograniczyło to rolę farmaceuty jako wytwórcy leków. 2. Działalność aptekarza w aptece coraz częściej ogranicza się wyłącznie do roli dystrybutora i sprowadza do kontroli prawidłowości recept, dyspensowania leków, czynności administracyjnych i zaopatrzeniowych związanych z zarządzaniem apteką.

3. - farmakoterapia jest najpowszechniejszą formą leczenia lub wspomagania leczenia - rozwój farmakoterapii w ostatnich dziesięcioleciach był ogromny, a wszystko wskazuje na to, że rozwój ten będzie jeszcze większy i szybszy (terapia celowana i genowa) Bezpieczeństwoiskutecznośćfarmakoterapii

4. Nowe leki charakteryzują się: - specyfiką działania, - skutecznością, - bezpieczeństwem, co wynika z rygorystycznych procedur badań klinicznych. Bezpieczeństwoiskutecznośćfarmakoterapii

5. Obecnie pacjenci: 1. orientują się o wiele lepiej w problematyce zdrowotnej niż ich przodkowie 2. chcą w coraz większym stopniu być współdecydentami w rozwiązywaniu swoich problemów zdrowotnych 3. chcą samodzielnie leczyć łagodniejsze dolegliwości Bezpieczeństwoiskutecznośćfarmakoterapii

6. Postęp farmakoterapii + wzrastająca wiedza społeczeństwa o sprawach zdrowia nie przekładają się na efekt leczenia. Dlaczego mimo prawidłowego rozpoznania choroby, właściwego doboru leku i prawidłowego jego dyspensowania nie osiąga się zamierzonych celów terapeutycznych? Bezpieczeństwoiskutecznośćfarmakoterapii

7. -działania niepożądane i niepowodzenia terapeutyczne są chorobą współczesnej medycyny, której można zapobiec, a która generuje zbędne koszty ekonomiczne, niepotrzebne cierpienie, a w najgorszej postaci śmierć Bezpieczeństwoiskutecznośćfarmakoterapii

8. Wyniki badań przeprowadzone w USA wykazują, że: - 45-65% pacjentów przyjmuje przepisane im leki niezgodnie z zaleceniami, co prowadzi do nieprzewidzianych konsekwencji, niepowodzeń terapeutycznych i występowania działań niepożądanych; - 0,66-50,6% w tych granicach waha się częstość występowania działań niepożądanych - 10% tyle procent przypadków hospitalizacji stanowią działania niepożądane Bezpieczeństwoiskutecznośćfarmakoterapii

9. Twórcyopiekifarmaceutycznej • Wiliam Procter - powiedział w 1958 r., że z chwilą, w której farmaceuci przestaną wytwarzać leki w swoich aptekach i staną się wyłącznie ich dysponentami, wówczas zawód aptekarski zostanie pozbawiony znacznej części swojego dostojeństwa oraz znaczenia i stanie się zwykłym sklepikarstwem. Ale dzisiaj nawet to sklepikarstwo jest zagrożone przez intensywnie rozwijający się handel elektroniczny i wysyłkowy.

10. Twórcyopiekifarmaceutycznej • Charlesa Heplera i Lindę Strand w 1990 roku opracowali koncepcję opieki farmaceutycznej. • Opublikowali oni wówczas w American Journal of Hospital Pharmacy pracę łączącą rozważania Heplera dotyczące złego stosowania leków z praktyczną wizją rozwiązania tego problemu, zaproponowaną przez zespół Strand.

11. 1. wskazuje sposób, w jaki pacjenci powinni otrzymywać i stosować leki2. wskazuje w jak sposób pacjenci powinni być informowani o prawidłowym stosowaniu leków3. dotyczy ona odpowiedzialności, nadzoru nad farmakoterapią, doradzania i efektów leczeniaRozpoznając i rozwiązując problemy związane z niewłaściwą farmakoterapią oraz zapobiegając im, farmaceuta może eliminować niepożądane skutki, a tym samym przyczyniać się do poprawy jakości procesu leczenia i obniżenia jej kosztów. Opieka farmaceutyczna - jako nowa koncepcja postępowania farmaceuty wobec pacjentów i ich farmakoterapii

12. Definicja opieki farmaceutycznej • Termin opieka farmaceutycznapo raz pierwszy pojawił się w 1975 r. w Stanach Zjednoczonych w artykule opublikowanym przez Mikeal i wsp. w American Journal of Hospital Pharmacy, w którym opisywana jest ona jako: opieka, jakiej wymaga i jaką otrzymuje dany pacjent, która zapewnia bezpieczne i racjonalne stosowanie leków. • W następnych latach pojęciem opieki farmaceutycznej posługiwano się dość swobodnie w odniesieniu do wszelkiego rodzaju działań związanych z przygotowywaniem i dyspensowaniem leków.

13. Pierwszą pełniejszą definicję opieki farmaceutycznej podali w 1980 r. Brodie i wsp. stwierdzając, że: opieka farmaceutyczna obejmuje określenie potrzeb lekowych danej osoby, nie tylko zaopatrzenie w potrzebne leki, lecz również udzielenie niezbędnych świadczeń (przed, w czasie i po zakończeniu leczenia) zapewniających optymalnie bezpieczną i skuteczną farmakoterapię. Uwzględnia ona mechanizm sprzężenia zwrotnego jako środek ułatwiający ciągłość tej opieki przez sprawującą ją osobę. Definicja opieki farmaceutycznej

14. W 1987 r. Hepler sformułował swoją pierwszą definicję, w której wyraźnie określa zobowiązanie wobec pacjenta: opieka farmaceutyczna jest uzgodnionym związkiem miedzy pacjentem a farmaceutą, w którym farmaceuta, sprawuje kontrolę nad procesem stosowania leków (posiadając odpowiednią wiedzę i umiejętności), kierując się świadomością i zobowiązaniem wobec interesu (dobra) pacjenta. Definicja opieki farmaceutycznej

15. W 1990 r. Hepler i Strand sformułowali klasyczną definicję, której pełne brzmienie jest następujące: Opieka farmaceutyczna jest odpowiedzialnym zapewnieniem farmakoterapii, której celem jest uzyskanie określonych efektów poprawiających jakość życia pacjenta. Efektami tymi są: wyleczenie, wyeliminowanie lub złagodzenie objawów choroby, zatrzymanie lub spowolnienie procesu chorobowego oraz zapobieżenie chorobie lub wystąpieniu jej objawów. Opieka farmaceutyczna jest procesem, w którym farmaceuta współpracuje z pacjentem i innymi członkami zespołu opieki zdrowotnej w opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu planu terapeutycznego, którego celem jest uzyskanie określonych efektów terapeutycznych u tego pacjenta. Definicja opieki farmaceutycznej

16. Obecnie obowiązująca definicja opieki farmaceutycznej mówi, że podstawowe cele, procesy i relacje w opiece farmaceutycznej są niezależne od miejsca wykonywania praktyki zawodowej. W 1998 roku Międzynarodowa Federacja Farmaceutyczna wprowadziła do tej definicji niewielkie, ale bardzo istotne uzupełnienie, określające, że celem opieki farmaceutycznej jest (…) uzyskanie określonych efektów poprawiających lub utrzymujących jakość życia pacjenta. Jest to cel bardzo realny, zwłaszcza w odniesieniu do chorych przewlekle. Takim przykładem może być cukrzyca, w której utrzymanie jakości życia na niezmienionym poziomie jest już samo w sobie wielkim osiągnięciem. Definicja opieki farmaceutycznej

17. Z podaną przez Heplera i Strand definicją wiążą się trzy główne działania: 1. rozpoznawanie rzeczywistych i potencjalnych problemów lekowych 2. rozwiązywanie rzeczywistych problemów lekowych 3. zapobieganie potencjalnym problemom lekowym Opieka farmaceutyczna jest nieodzownym składnikiem opieki zdrowotnej i powinna być zintegrowana z innymi jej elementami (tzn. opieką lekarską pielęgniarską, stomatologiczną itp.).

18. Opieka farmaceutyczna ma na celu bezpośrednie dobro pacjenta, wobec którego farmaceuta jest odpowiedzialny za jej jakość. Podstawową relacją w opiece farmaceutycznej jest wzajemnie korzystna wymiana, w której pacjent udziela farmaceucie pełnomocnictw, a farmaceuta z kolei zapewnia pacjentowi wykorzystanie swojej wiedzy i zaangażowania w rozwiązywaniu jego problemów.

19. W odniesieniu do pacjenta: 1. lepszej wiedzy o chorobie i jej leczeniu 2. poprawy jakości życia 3. zadowolenia z opieki Czegomożnaoczekiwać od opiekifarmaceutcznej?(wg. Schaefera M., Schultz M.) • W zakresie choroby: 1. poprawy stanu zdrowia pacjenta 2. poprawy wartości mierzonych parametrów (poziom glukozy, ciśnienie krwi) 3. uniknięcia lub osłabienia powikłań • W zakresie ekonomicznym: • 1. uniknięcia niepotrzebnego stosowania leków • 2. zredukowania przypadków niewłaściwego stosowania leków • 3. uniknięcia zdrowotnych i ekonomicznych skutków niewłaściwego stosowania leków

20. Podstawowym warunkiem opieki farmaceutycznej jest współpraca potencjalnych partnerów: - lekarza - farmaceuty -pacjenta W opiece farmaceutycznej głównym podmiotem jest pacjent, a farmaceutainicjatorem i realizatorem tej opieki.

21. 1. zapewnienie właściwej, w miarę możliwości najskuteczniejszej, najbezpieczniejszej i najdogodniejszej dla pacjenta farmakoterapii 2. wtórnym celem jest ograniczenie do minimum skutków nieprawidłowego stosowania leków i związanych z nimi zbędnych nakładów finansowych, w poważnym stopniu obciążających system ochrony zdrowia CEL OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

22. - wskazujesposób w jakipacjencipowinniotrzymywaćistosowaćlekiorazjakpowinnibyćinformowani o prawidłowymichstosowaniu - dotyczytakżeodpowiedzialności, nadzorunadfarmakoterapią, doradzaniaiefektówleczenia Opiekafarmaceutyczna

23. Filozofia praktyki zawodowej: * zestaw ideałów, zasad, wartości, koncepcji przestrzeganych przez wszystkich wykonujących dany zawód na podstawie, których opracowywane są ramy określające daną praktykę zawodową; * określa zasady, role, relacje i zakres odpowiedzialności każdej osoby wykonującej dany zawód; * pomaga w podejmowaniu decyzji, określeniu tego co jest ważne, a także w ustaleniu priorytetów w codziennej pracy; * umożliwia rozstrzyganie dylematów etycznych i spraw związanych z zarządzaniem.; * umożliwia standaryzację zachowań zawodowych, sprzyja świadczeniu usług wysokiej jakości i zwiększa zapotrzebowanie na te usługi; Filozofia opieki farmaceutycznej

24. Filozofia opieki farmaceutycznej realizowana jest poprzez identyfikowanie, zapobieganie i rozwiązywanie problemów lekowych indywidualnych pacjentów. Wskazuje, że: 1. podstawowym podmiotem zainteresowania farmaceuty staje się pacjent i jego problemy z farmakoterapią, co umożliwia zaspokojenie potrzeb społecznych w zakresie ograniczenia chorobowości i umieralności związanej z lekami; 2. zadaniem farmaceuty jest sprawowanie kontroli nad potrzebami lekowymi pacjenta; 3. określa odpowiedzialność farmaceuty w tym zakresie. Filozofia opieki farmaceutycznej

25. Farmaceuta odpowiada za to, by: - leki stosowane w leczeniu danego pacjenta miały właściwe wskazania; - wszystkie istniejące wskazania do zastosowania leków były nimi leczone; - stosowane przez pacjenta leki były dla niego możliwie najskuteczniejsze, najbezpieczniejsze i najwygodniejsze; - właściwie rozpoznać i rozwiązać występujący problem lekowy; - zapobiegać, żeby problemy potencjalne nie przekształciły się w problemy rzeczywiste; - upewnić się, że pacjent potrafi przestrzegać instrukcji dotyczących stosowania leków oraz wspólnie opracować plan opieki. Filozofia opieki farmaceutycznej

26. Bezwzględnym warunkiem opieki farmaceutycznej jest bliska współpracafarmaceuty z lekarzem, opierająca się na wzajemnym poszanowaniu specjalistycznej wiedzy i kompetencji zawodowych. Ich współpartnerem jest taż pacjent, który ma prawo głosu we wszelkich sprawach związanych z jego zdrowiem. Filozofia opieki farmaceutycznej

27. Opieka farmaceutyczna: wszechstronny proces poznawczym wspomaga nawiązanie dobrych, stale podtrzymywanych kontaktów z pacjentem i lekarzem Opieka farmaceutyczna wiąże się z: gromadzeniem danych łączeniem zebranych danych z posiadaną wiedzą podejmowaniem decyzji prowadzeniem dokumentacji samodoskonaleniem zawodowym systematycznością konsekwencją dyscypliną dobrą organizacją pracy Filozofia opieki farmaceutycznej

28. Deklaracja norm zawodowych przyjęta przez Radę Międzynarodowej Federacji Farmaceutycznej (FIP) na posiedzeniu w Hadze (1998 r.): FIP uważa, że w ramach opieki farmaceutycznej nie ma zasadniczej różnicy, co do roli farmaceuty w odniesieniu do leków dostępnych tylko na recepty jak również leków OTC. Celem opieki farmaceutycznej jest optymalizacja jakości życia pacjenta związanej ze zdrowiem i uzyskanie pomyślnych wyników klinicznych. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

29. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest systematyczne podejście, uwzględniające poszczególne etapy: - nawiązanie i utrzymywanie kontaktu profesjonalnego farmaceuty z pacjentem, - prowadzenie rejestru wydawanych pacjentowi leków oraz zbieranie, zapisywanie, monitorowanie i przechowywanie dodatkowych informacji medycznych dotyczących tego pacjenta, za jego zgodą, - ocena informacji medycznej dotyczącej danego pacjenta, a w przypadku leku na receptę opracowanie planu leczenia z udziałem pacjenta i lekarza. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

30. Farmaceuta pracuje z pacjentem nad maksymalizowaniem zrozumienia przez niego konieczności przestrzegania terapeutycznego planu opieki farmaceutycznej. Z chwilą uzyskania pożądanych efektów należy ustalić dalszy tok postępowania, który zapewni utrzymywanie dobrego samopoczucia pacjenta. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

31. Rola Farmaceuty, jakościowo dobre usługi farmaceutyczne. Korzyści dla rządów i społeczeństw. Sprawozdanie z II Spotkania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Tokio w 1993 roku. Idea opieki farmaceutycznej może być realizowana w każdym kraju, bez względu na różnice w warunkach rozwoju społeczno-ekonomicznego. Opieka farmaceutyczna jest filozofią, w myśl, której osobą odnoszącą korzyści z działań farmaceuty jest pacjent. Opieka farmaceutyczna skupia się na postawach, zachowaniach, zainteresowaniach, etyce, obowiązkach, wiedzy, odpowiedzialności i umiejętności farmaceuty w zapewnieniu farmakoterapii prowadzącej do uzyskania określonych wyników poprawiających zdrowie pacjenta i jakość jego życia. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

32. Elementy opieki farmaceutycznej w odniesieniu do indywidualnego pacjenta opisują wyczerpująco proces opieki farmaceutycznej, której świadczenie wymaga konsekwencji i zgodnej współpracy farmaceuty z pacjentem. Farmaceuta musi umieć wykorzystywać swoją wiedzę kliniczną do określenia rodzaju opieki farmaceutycznej wymaganej przez każdego pacjenta. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

33. Przykładami wymagającymi opieki farmaceutycznej są: 1. pacjenci szczególnie podatni na działania niepożądane z uwagi na niesprawność układów fizjologicznych – np. noworodki, osoby starsze, z niewydolnością nerek, wątroby, oddechową, 2. pacjenci z warunkami medycznymi wymagającymi stałej oceny i zmian w farmakoterapii dla uzyskania optymalnych wyników – np. cukrzyca, astma, nadciśnienie, niewydolność krążenia, 3. pacjenci otrzymujący wiele leków, narażeni są na zwiększone ryzyko wystąpienia złożonych interakcji lek-lek, lek-choroba, lek-pożywienie, Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

34. 4. pacjenci wymagający stosowania szczególnie toksycznych leków – np. przeciwnowotworowe środki chemioterapeutyczne, leki zmniejszające krzepliwość krwi, narkotyki parenteralne, 5. pacjenci, których ostra faza choroby może być niebezpieczna dla życia, jeżeli przepisany lek będzie nieskuteczny lub stosowany niewłaściwie – np. niektóre zakażenia, ciężkie biegunki. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

35. Działania składające się na opiekę farmaceutyczną stanowią „wartość dodaną” do farmakoterapii poprzez korzystny wpływ na bezpieczne i ekonomiczne stosowanie leków, prowadzące do uzyskania lepszych jej wyników i usprawnienia opieki zdrowotnej. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

36. Opieka farmaceutyczna w świetle polskiego prawa 1. Prawo Farmaceutyczne– Apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego, w której osoby uprawnione świadczą w szczególności usługi farmaceutyczne, Nazwa apteka zastrzeżona jest wyłącznie dla miejsca świadczenia usług farmaceutycznych, które m.in. obejmują udzielanie informacji o produktach leczniczych i wyrobach medycznych. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

37. 2. Ustawa o Izbach Aptekarskich - Wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia publicznego i obejmuje udzielanie usług farmaceutycznych polegających w szczególności na: sprawowaniu opieki farmaceutycznej polegającej na dokumentowanym procesie, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii w celu uzyskania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta. Opiekafarmaceutyczna w świetledokumentówmiędzynarodowychstowarzyszeńfarmaceutycznychiorganizacjizdrowia

38. problemem lekowym jest każde niepożądane zdarzenie doświadczane przez pacjenta, związane ze stosowaniem leku lub mogące się z jego stosowaniem wiązać, wpływające lub mogące wpływać na efekt leczenia tego pacjenta Problemylekowe

39. Aby można było dane zdarzenie zakwalifikować jako problem lekowy, musi ono spełnić dwa warunki: 1. Występuje lub może wystąpić u pacjenta. Może przyjąć formę skargi, objawu, rozpoznania procesu chorobowego, niewydolności, niesprawności lub zespołu. Może mieć uwarunkowania psychiczne, fizjologiczne, społeczno-kulturowe lub ekonomiczne. Problemylekowe

40. 2. Musi istnieć (lub być podejrzewany) związek przyczynowy danego zdarzenia z farmakoterapią. Związek ten musi być albo skutkiem farmakoterapii, albo dane zdarzenie może wymagać zastosowania leku dla zapobieżenia mu lub wyeliminowania go. Problemylekowe

41. Opieka farmaceutyczna zapewnia zaspokojenie potrzeb lekowych pacjenta poprzez rozpoznawanie, zapobieganie i rozwiązywanie problemów lekowych. Bez wyraźnej wiedzy o tym, czym jest problem lekowy i jak go rozpoznać w konsekwentny, logiczny i zorganizowany sposób, z zaangażowaniem własnej wyobraźni, nie będziemy mogli zidentyfikować wszystkich problemów lekowych występujących u danego pacjenta i zapewnić mu właściwej opieki. Problemylekowe

42. Ważne jest zrozumienie różnicy między problemami medycznymi a problemami lekowymi. Problemem medycznym jest stan chorobowy, tzn. problem spowodowany zmianami w fizjologii, powodujący określony stan kliniczny. Problem lekowy jest natomiast problemem pacjenta, spowodowanym albo przez lek, albo poddający się leczeniu lekiem. Problemylekowe

43. Problemy lekowe z reguły wynikają z problemów medycznych. Nadciśnienie jest chorobą i dlatego jest problemem medycznym. Natomiast, jeżeli pacjent wymaga leczenia hipotensyjnego, a nie otrzymuje odpowiednich leków, wówczas mamy do czynienia z problemem lekowym. Inaczej mówiąc, samo nadciśnienie nie jest problemem lekowym, jest nim natomiast potrzeba zastosowania odpowiednich leków. Problemylekowe

44. Rozpoznanie problemu medycznego jest zadaniem lekarza, zaś działanie farmaceuty musi ograniczać się wyłącznie do problemów lekowych. Nie wolno pozwolić sobie na wdawanie się z pacjentem w jakiekolwiek rozmowy na temat rozpoznania, a tym bardziej podawać je w wątpliwość. Problemylekowe

45. Problemy lekowe: - rzeczywiste, to problemy, które już wystąpiły i dlatego musimy starać się je rozwiązać - potencjalne, to problemy, które mogą wystąpić, coś na co pacjent jest narażony o ile nie będziemy interweniować Problemylekowe

46. Gdy występuje problem rzeczywisty, powinniśmy podjąć natychmiastowe działania dla usunięcia go. Jeżeli natomiast występuje problem potencjalny, powinniśmy podjąć wszelkie niezbędne kroki, by zapobiec przekształceniu się go w problem rzeczywisty. Problemylekowe

47. Typowym przykładem mogą być interakcje lekowe. Dopóki u pacjenta nie wystąpią objawy toksyczne lub brak efektu terapeutycznego spowodowanego interakcją leku z lekiem, mamy do czynienia z potencjalnym problemem lekowym. Problemylekowe

48. Strand i wsp. wyróżniają siedem rodzajów tych problemów: 1. Potrzeba zastosowania leku - Stan nieleczony - Leczenie synergistyczne - Profilaktyka i prewencja Problemylekowe

49. 2.Zbędna farmakoterapia - Brak wskazań - Stosowanie leków uzależniających i rekreacyjnych - Możliwość leczenia niefarmakologicznego - Zdublowanie leków - Leczenie możliwych do uniknięcia działań niepożądanych Problemylekowe

50. 3. Niewłaściwy lek - Niewłaściwa postać farmaceutyczna - Obecne przeciwwskazania - Stan oporny na lek - Lek nie jest wskazany w danym stanie - Dostępny jest skuteczniejszy lek Problemylekowe