Download
1 / 20
E N D
IŞIK VE SES IŞIK
IŞIK • Işık Nedir? Nasıl Yayılır? • Çevremizdeki cisimleri sahip olduğumuz b duyu organımızla tanıyıp algılamaya çalışırız. Bu organlarımızdan en önemlilerinden birisi de gözümüzdür. Çünkü etrafımızda meydana gelen bir çok şeyi görerek tanır ve onlar hakkında fikir ediniriz. Görme olayı ise tamamen ışıkla gerçekleşir. Etrafımızdaki cisimlerden bir kısmı ışık yayarak görünürler. (Güneş, yıldızlar, yanan kibrit, lamba, ateş böceği ... gibi). Ayrıca ışık yaymadıkları halde ışık kaynaklarından yayılan ışığı yansıtarak görünen cisimler de vardır. (Çiçekler, ev, masa, sıra ... gibi). İşte cisimleri görmemizi sağlayan, göze gelerek bize algılatan enerjiye ışık diyoruz. • Işık Kaynakları • Hangi ortamda olursa olsun, gece ve gündüz kendiliğinden ışık yaya rak görülebilen cisimlere ışık kaynağı denir. Işık kaynakları, yapıları- na göre, sıcak (akkor) ışık kaynakları ve soğuk (akkor olmayan) ışık kaynakları olmak üzere ikiye ayrılır. • Sıcak ışık kaynakları, ısı yoluyla ışık yayan (Güneş, mum alevi, ampul, kızgın metaller gibi) kaynaklardır. Soğuk ışık kaynakları ise, elektrik ve manyetik etkilerle ışık veren (Flüoresan lamba, ateş böceği gibi) kaynaklardır. • Üzerine düşen ışığı geçirip geçirmemelerine göre, maddeler üç kısım- da incelenir. Üzerlerine düşen ışığı tamamıyla geçirebilen, cam, su ve hava gibi maddelere saydam maddeler denir. Üzerlerine düşen ışığın bir kısmını geçiren maddelere yarı saydam madde denir. Buzlu cam, yağlı kağıt gibi ortamlar da yarı saydam maddelerdir. Bir de ışığı hiç geçirmeyen bakır, kitap, duvar gibi maddeler vardır ki, bunlara say- dam olmayan maddeler denir. • Işık Nasıl Yayılır? • Işık kaynaklarından yayılan ışınlar homojen ortam içerisinde doğru boyunca ilerler. Işığın ilerlemesi için ortama ihtiyaç yoktur. Işık homojen saydam ortam içerisinde sabit hızla yayılır ve ışık hızı ortama göre değişir. Işığın boşlukta yayılma hızı yaklaşık olarak saniyede üç yüz bin kilometredir. (c = 3.108 mis) Işık ışınlarının bir yılda gittikleri (9,46.1012 km) uzaklığa bir ışık yılı denir.
AY VEGÜNEŞ TUTULMASI • Ay ve Güneş Tutulması • Üzerinde yaşadığımız dünya, güneş ve kendi ekseni etrafında olmak üzere iki türlü dönme hareketi yapar. • Dünyanın, kendi ekseni etrafında dönmesi ile gece ve gündüzler, güneş etrafında dönmesi ile de mevsimler oluşur. Dünyanın kendi etrafında bir tur dönmesi için geçen süre 24 saat, yani 1 tam gündür. • Dünya, güneş çevresinde eliptik bir yörüngede dolanır. Dünyanın bu dönüşü sırasında kutuplarından geçen eksen dönme ekseni ile 23°27 açı yapacak şekilde olur. • Dünyanın güneş etrafındaki hareketi gibi, ay da hem kendi etrafında hem de dünya etrafında dönme hareketi yapar. Ayın kendi etrafındaki dönme periyodu dünya etrafındaki periyoduna eşit ve 27,3 gündür. Bundan dolayı dünyadan bakıldığında sadece ayın bir yüzeyi görülür. Görülen bu yüzeyin ne kadarı güneşten aldığı ışığı yansıtıyorsa, dünyadan sadece o kısmı görülür. • Şekil - 7 deki düzenekte dünyanın güneş etrafındaki ve ayın dünya etrafındaki dönme hareketinin dört özel konumu görülmektedir. Dünya dan bakan gözlemci, ayı Şekil -8 deki K, L, M ve N konumlarındaki gibi görür. Dünya güneş etrafında dönerken, ay dünya ile güneş arasına Şekil - 9 daki gibi girdiğinde, ayın gölgesi dünya üzerine düşer ve K noktasın dan bakan gözlemci güneşi göremez. Bu olaya güneş tutulması denir.Şekil-7 • Şekil - 8 : Dünyadan bakıldığında Güneş ışığının gelme yönüne göre Ayın görünüş şekilleriDünya, güneş etrafında dönerken ay ile güneş arasına Şekil -10 daki gibi girdiğinde dünyanın gölgesi, ay üzerine güneş ışınlarının gelme sini engeller. Güneşten ışık alamayan ay, L noktasından bakıldığında görülmez, bu olaya da ay tutulması denir. • Şekil:9 Şekil-10
AYNALAR • DÜZLEM AYNALAR • Yansıma • Saydam ortamda hareket eden ışığın herhangi bir yüzeye çarpıp geri dönmesine yansıma denir. Yansıma olayında ışığın hızı, frekansı, rengi yani hiçbir özelliği değişmez. Sadece hareket yönü değişir.Bir yüzeyle 90° lik açı yapan dikmeye yüzeyin normali denir. Gelen ışınla normal arasındaki açıya gelme açısı, yansıyan ışınla normal arasındaki açıya da yansıma açısı denir. • Yansımanın iki yasası vardır: • 1. Gelen ışın, normal ve yansıyan ışın aynı düzlemdedir. • 2. Gelme açısı yansıma açısına eşittir. (a = 3) • ışınların geldiği yüzey düzgün olursa, bu yüzeyin her noktasında normaller birbirine paraleldir. Dolayısıyla yüzeyin bütün noktalarına gelen ışınların gelme açıları birbirine yansıma açıları da birbirine eşit olur.
SES • SESİNŞİDDETİNEDİR: Sesin kulak tarafından duyulan yüksekliğine sesin şiddeti denir,sesin şiddeti • Kulağa gelen ses dalgalarının kuveti ile ilgilidir. • Hafif sesler kulağa az şiddette kuvetli sesler ise yüksek şiddette gelmektedir. • Şiddet birimi desibel'dir (dB). Desibel insan kulağının işitebildiği en küçük ses şiddetidir. • Fısıltı sesi 30 dBKonuşma sesi 40-60 dBBağırma sesi 80-90 dBUçağın kalkışı 120-140 dB • Tüfek patlaması (yakın Mesafe) 130 dB • KULAK İÇİ ZARARLI SES ŞİDDEDİ • Bir çalışma yerinde gün boyunca 80 desibelin altında bir gürültü olması insan kulağını işitme kaybına karşı riskli duruma sokar, ancak 80 desibelin üzerinde önemli işitme kayıplarını başlatır. Silah ateşlemelerini kapsayan saniye kadar kısa süreli fakat 140 desibel gibi bir şiddetdeki ses kulakta ciddi hasar bırakır. Genellikle yüksek frekanslı, yani tiz sesler kulak için daha tehlikelidir. • Gürültülü bir ortamda konuşurken sesimizi duyurabilmek için bağırmak, kendi sesimizin bize dolgun ve boğuk gelmesi, ortamdan çıktıktan sonra kulakta çınlama, ses şiddetinin kulağa zarar verecek derecede
SES • Sesin Yayılma Hızı: • 1-Ortamın cinsine bağlıdır: Ses en hızlı katılarda, sonra sıvılarda, en yavaş da gazlarda yayılır. • 2-Ortamın sıcaklığına bağlıdır: Sıcaklık arttıkça sesin yayılma hızı da artar. Sesin havadaki hızı, 0oC de V=331 m/s ve 20o C de V=344 m/s dır. • 3-Ortamın yoğunluğu arttıkça, sesin yayılma hızı da artar. • SESİN ÖZELLİKLERİ • 1-Sesin Şiddeti: • Ses kaynağına yapılan etkinin artması ile birlikte çıkardığı sesin şiddeti de artar. • Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti artar. • Sesin şiddeti debisel (dB) adı verilen birimle ölçülür. • 30-60 dB arasındaki sesler normal şiddetteki seslerdir. Şiddeti 60 dB den fazla olan sesler rahatsız eder. • Ses dalgası molekülleri yayılma doğrultusunda titreşirler. Bu nedenle ses dalgaları boyuna dalgalardır. • 2-Sesin Yüksekliği: • Ses kaynağının 1 sn deki titreşim sayısına sesin frekansı denir. Frekans, sesin yüksekliğinin ölçüsüdür. • Kaynağın frekansı büyükse ince (tiz), küçükse kalın (bas) ses çıkar. • Titreşen telin frekansı şunlara bağlısdır: • Telin boyu arttıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır. • Tel kalınlaştıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır. • Telin gerginliği arttıkça frekans büyür, ses inceleşir. • Telin cinsine bağlıdır. • Frekans, (titreşim/saniye) olarak belirtilir. • Sesin ortamda yayılma frekansı, kaynağın yayılma frekansına bağlıdır. • Kulağımız 20 s-1 ile 20000 s-1 frekanslı sesleri duyabilir. • 3-Sesin Tını: • Her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarır. Bir sesin hangi kaynaktan çıktığını tanıtan özelliğine ses tınısı denir. • Rezonans:Ses dalgaları sert engele çarparak ışıktaki gibi yansımaya uğrar. • Sesin yansıma özelliğinden yararlanarak deniz ve okyanusların derinliği ölçülebilmektedir.
SES • Yüksek şiddetteki ses iç kulaktaki işitme sinirlerine zarar verir. Sesin şiddeti ne kadar fazlaysa zarar verme ihtimali o kadar artar. Kulağa verdiği zarar sesin şiddeti kadar maruz kalma süresi ile de ilgilidir. • Sesin Şiddeti Nasıl Ölçülür: Sesin şiddet birimi desibel (db)’dir. Bir sesin şiddedini belirtirken birim olarak db kullanılır. İnsan kulağının duyabildiği en küçük ses 0 db olarak kabul edilir. Bu oran logaritmik olarak artar. Yani 20 db, 10 db’den 10 kat daha şiddetli, 40 db, 10 db’den 1000 kat daha şiddetlidir. İnsanın 0 ila 180 db arasındaki sesleri duyduğu kabul edilir. Bazı seslerin şiddeti şu şekilde belirtilebilir. • 0db İnsanın duyabildiği en düşük ses şiddeti • db Fısıltı ile konuşma • 60 db Normal konuşma veya daktilo sesi 90 db Kamyon sesi veya çim biçme makinası sesi 100 dbAsfalt delme makinesi 115 db Konser veya barlarda yüksek sesli müzik 140 db Jet uçağı sesi • Genel olarak 85 db üzerindeki sesin kulağa zararlı olacağı kabul edilir
