Contextuele deaccentuering in het Nederlands als tweede taal: waar gaat dat accent naartoe?

1. Contextuele deaccentuering in het Nederlands als tweede taal: waar gaat dat accent naartoe? Evelyn Bosma, Johanneke Caspers, Frida Kramm, Olga Kruming & Polona Reya

2. Onderzoekswerkgroep NT2 • MA-college opleiding Dutch Studies, Universiteit Leiden • Deelnemers: Evelyn Bosma, Frida Kramm, Olga Kruming en Polona Reya • Begeleidster: Johanneke Caspers • Onderzoeksgebied • prosodie van NT2-spraak • accentuering/deaccentuering • productie Dag van de Fonetiek 2011

3. Achtergrond • Prosodie = 'het geheel van eigenschappen van een spraakuiting die niet herleid kunnen worden tot de opeenvolging van klinkers en medeklinkers'(Rietveld & van Heuven, 2009) • Talen verschillen qua prosodie • Er is invloed van T1 opaccentplaatsing in T2 (Rasier&Hiligsmann, 2007) • NT2-sprekers maken accentueringsfouten (Noorlander, 2011) • Foute accentuering kan tot slecht begrip leiden (Hahn, 2004) Dag van de Fonetiek 2011

4. Accentuering/deaccentuering in West-Germaanse talen • Informatiestatus vs. accentuering • de belangrijkste informatie in een zin wordt geaccentueerd (vaak nieuwe informatie) • herhaalde, vage, algemene en gegeven informatie worden gedeaccentueerd • ‘deaccenting’: a word that we might expect to be accented fails to be accented in a context where it has recently been mentioned (Ladd, 1996) Dag van de Fonetiek 2011

5. Contextuele deaccentuering • Noorlander (2011, nota onderzoeks-werkgroep 2010) • verband tussen incorrecte accentplaatsing in NT2 en moedertaal • typologisch contrast: Germaanse vs. Romaanse T1 • Vooral deaccentuering van gegeven informatie leidde tot fouten in accentplaatsing Dag van de Fonetiek 2011

6. Voorbeeld • [Ken je deze BOEKEN?] Ik LEES geen boeken • Deaccentuering van gegeven informatie (boeken) impliceert accentverschuiving • Romaanse NT2-sprekers: accent gaat naar negatie (geen), niet naar werkwoord (lees): Ik lees GEEN boeken Dag van de Fonetiek 2011

7. Typologisch contrast en accentuering Dag van de Fonetiek 2011

8. Deaccentuering Dag van de Fonetiek 2011

9. Hypotheses • Deaccentuering van gegeven informatie en accentueringvan nieuwe informatie is zowel bij Duitse als bij Hongaarse NT2-sprekers geen probleem • In zinnen met deaccentuering van gegeven informatie en een negatie zullende Hongaarse NT2-sprekers het accent daar leggen en niet op de persoonsvorm Dag van de Fonetiek 2011

10. Aanpak • Stimulusmateriaal: • lopende tekst met 4 condities (zie volgende slide) • doel: zo natuurlijk mogelijke spraak, maar wel gestuurd • “Op vakantie” • Voorleestaak • opnames in het fonetisch lab • Analyse: • Labeling gerealiseerde accentposities door 4 moedertaalsprekers Dag van de Fonetiek 2011

11. Condities Doelconditie: 1) deaccentuering van gegeven informatie in zinnen met niet, geen of al bv. ‘[Eigenlijk zou ik liever een regenpak meenemen] maar ik HEB geen regenpak. Controlecondities: 2) deaccentuering van gegeven informatie in zinnen zonder niet, geen of al • accentuering van nieuwe informatie in zinnen zonder niet,geen of al • accentuering van nieuwe informatie in zinnen met niet,geen of al Dag van de Fonetiek 2011

12. Proefpersonen • Hongaarse gevorderde NT2-sprekers • 2 mannen en 6 vrouwen (8) • studierichting taal- en letterkunde • 21 - 25 jaar • Duitse gevorderde NT2-sprekers • 8 vrouwen • 21 - 34 jaar • Controlegroep NT1-sprekers • 3 vrouwen en 6 mannen • 20 - 35 jaar Dag van de Fonetiek 2011

13. Resultaten conditie 1 (“Ik HEB geen regenpak”) Dag van de Fonetiek 2011

14. Resultaten conditie 2(“Als het SLECHT weer wordt ...”) Dag van de Fonetiek 2011

15. Dag van de Fonetiek 2011

16. Voorlopige conclusies • Hypothese 1 klopt: gevorderde NT2-sprekers hebben geen problemen met accentueren van nieuwe informatie en deaccentueren van gegeven informatie • Hypothese 2 klopt deels: in zinnen van het type “Ik LEES geen boeken” plaatst ¾ van de Hongaarse NT2-sprekers het accent niet op de persoonsvorm Dag van de Fonetiek 2011

17. Discussie en verdere analyse • Controlegroep accentueert in conditie 1 soms anders dan verwacht • Stimulusproblemen • Voorleesproblemen • Mogelijk effect verblijfsduur NT2-sprekers Dag van de Fonetiek 2011

18. Referenties • Hahn, L.D. (2004) Primary stress and intelligibility: Research to motivate the teaching of suprasegmentals, TESOL Quarterly, 38 (2), 201-233. • Koutny, I., P. Olaszi & G. Olaszy (2000) Prosody prediction from Text in Hungarian and its Realization in TTS Conversation, International Journal of Speech Technology 3, 187-200. • Ladd,D.R. (1996) Intonational Phonology, Cambridge: Cambridge University Press. • Nádasdy, Á. (2004) Felülkerekedő hangsúlyszabályok, MaNcs, XVI, 47http://seas3.elte.hu/delg/publications/modern_talking/66.html • Noorlander, P. (2011) Dat is toch ook wel bekend? Een fonetisch onderzoek naar de deaccentuering van de modale partikels toch, ook en wel en gegeven informatie in gesproken Nederlands als tweede taal. Nota Onderzoekswerkgroep NT2, Universiteit Leiden. • Rasier, L.& P. Hiligsmann (2007) Prosodic transfer from L1 to L2. Theoretical and methodological issues. Nouveaux cahiers de linguistique franҫaise 28, 41-66. • Rietveld, A.C.M. & V.J. Van Heuven (2009) Algemene Fonetiek, Bussum: Coutinho, hoofdstuk 12, 277-295. Dag van de Fonetiek 2011