Bestuurlijke verhoudingen en ontwikkelingen in Vlaanderen

1. Bestuurlijke verhoudingen en ontwikkelingen in Vlaanderen Mark Andries Kabinetschef Minister Geert Bourgeois

2. Inhoud • Ontwikkelingen in de bestuurlijke structuur • Resultaat bestuurlijke ontwikkelingen • Knelpunten • Oplossingslijnen – een interne staatshervorming • Realisaties 2009-2014 • Toekomstige uitdagingen

3. Ontwikkelingen in de Bestuurlijke structuur • Vóór 1980 – Unitair België: • Drie grote bestuursniveaus • De Belgische Staat • Negen provincies (5) • 596 gemeenten en ocmw’s(waarvan 308 in Vl.) • Eerste fusiegolf in 1976 • Vóór 1976 telde België 2356 gemeenten

4. Ontwikkelingen bestuurlijke Structuur

5. ontwikkelingen bestuurlijke structuur

6. Resultaat Ontwikkelingen

7. Ontwikkelingen in de bestuurlijke structuur • Belangrijke interne ontwikkelingen sinds 1980: • Opeenvolgende staatshervormingen • Een nieuw overheidsniveau: Vlaanderen (Gewest en Gemeenschap) • Eigen instellingen • Steeds meer bevoegdheden • Toenemend belang “Europa” • 5de overheidsniveaumet impact op lokale besturen • Toenemend aantal overheidsstructuren (ook op lokaal niveau) • Brandweer- en politiezones • Veel structuren tussen gemeenten onderling en in tussengebied tussen gemeente en provincie

8. Resultaat ontwikkelingen • druk bestuurlijk landschap met 5 overheidsniveaus • druk Vlaams bestuurlijk landschap in • 308 gemeenten, 308 OCMW’s en ongeveer 350 verzelfstandigde agentschappen • 2200 Samenwerkingsverbanden • Intergemeentelijke samenwerking • Ad hoc tussenstructuren vb. Resocs, Logo’s • 117 Politiezones en 35 brandweerzones • 1792 Kerkfabrieken + 332 Centrale Kerkbesturen • 65 polders en wateringen • Antwerpen: 9 districten (=binnengemeentelijke decentralisatie)

9. Resultaat Ontwikkelingen • Gemeentelijke autonomie is het principe, MAAR: • Beleidsmatige aansturing van de Vlaamse en federale overheid • Politie • Brandweer • OCMW • Ruimtelijke ordening, milieu, huisvesting, … • Wettigheidstoezicht vanuit de Vlaamse overheid • Gemeentefonds & sectorale subsidiestromen vanuit de Vlaamse overheid (22% van de inkomsten) • Sectorale subsidiestromen vanuit de federale overheid. Vb. inzet gemeenschapswachten, susbidiesi.k.v. politie- en brandweer

10. Knelpunten • Beleidsmatig: mismatch tussen de schaal van maatschappelijke problematieken en de schaal van lokale besturen. Vb. mobiliteit, arbeidsmarkt • Beheersmatig:zijn onze de gemeenten nog voldoende bestuurskrachtig? • Capaciteit van de gemeenten versus meer en complexere beleidsdomeinen

11. Knelpunten • Financieel: financiële krapte ook bij lokale besturen *AFM: autofinancieringsmarge (verschil exploitatie-inkomsten en uitgaven)

12. Knelpunten • Bestuurlijk: een (te) druk bestuurlijk landschap verrommeling kan leiden tot: • Onoverzichtelijkheid • Gebrek aan democratische legitimiteit • Interbestuurlijk = de relatie tussen lokaal niveau en hogere overheden: • Te veel detailsturing, controle en toezicht (“keizer-koster”)

13. Oplossingen – Een interne staatshervorming • Vlaams regeerakkoord 2009-2014: “interne staatshervorming” • Nadruk op Vlaanderen versus lokale besturen • Vijf uitvoeringslijnen: • versterking bestuurskracht van de gemeenten • meer autonomie en bevoegdheden voor de gemeenten • performante processen - minder interveniërende niveaus • afbakening provinciale taakstelling • vereenvoudiging van de intermediaire ruimte.

14. Oplossingen – Een interne staatshervorming • Methodiek • Van groenboek naar Witboek • 69 concrete doorbraken binnen de geschetste uitvoeringslijnen

15. Realisaties 2009-2014 • Afgebakende provinciale taakstelling • Een gesloten taakstelling • Grondgebonden bevoegdheden • Persoonsgebonden bevoegdheden enkel in zoverre bepaald door decreten • Wegwerken van overlappingen tussen Vlaams en provinciaal niveau • Kader voor vrijwillige fusies van gemeenten • Vrijwilligheid werkte niet • Het debat werd opengetrokken – veranderende mindsetting

16. Realisaties 2009-2014 • Samenwerking en integratie gemeente en OCMW • Maximale integratie • Volledige fusie nog niet mogelijk • Planlastendecreet • Ontvoogding van gemeenten in het vergunningenbeleid • Omgevingsvergunning • Regioscreening

17. Realisaties 2009-2014 De Regioscreening • De Regioscreening • vereenvoudiging van de intermediaire ruimte • Toegenomen aantal structuren op het intermediaire niveau leidt tot problemen op het vlak van: • Efficiëntie • Doelmatigheid • Democratisch draagvlak • Transparantie • Drie Stappen • Inventarisatie • Evaluatie • Actieplannen

18. Realisaties 2009-2014 De Regioscreening • Stap 1: De inventarisatiefase • Complex intermediair niveau • Grote variëteit in zowel vraag als aanbod van samenwerkingsverbanden • Sterke stijging samenwerkingsverbanden sinds 2000

19. Realisaties 2009-2014 De Regioscreening • Stap 2: De evaluatiefase • Verloop: • Bottom-up proces • Begeleiding door de gouverneurs als commissarissen van de Vlaamse Regering • Kwalitatieve bevraging • Resultaten: • Bottomup proces (via de regiotafels) heeft tot weinig eenduidige en concrete resultaten geleid • Breed gedragen vraag naar rationalisatie, maar een gebrek aan consensus rond de manier waarop. • Meestal ontbreekt een structurele koppeling met het lokale bestuur en een structurele evaluatie van de verbanden

20. Realisaties 2009-2014 De Regioscreening • Stap 3: Actieplannen? • 2 hefbomen • Bestuurlijke verrommeling op het intermediaire vlak wegwerken • Streven naar schaalvergroting van de besturen • Slagkracht lokale besturen verhogen • Parallel inzetten op 3 werkdomeinen (volgende regering) • Snoeien in wildgroei van samenwerkingsverbanden • Grondig optimaliseren van het samenwerkingslandschap • Fusies doorvoeren van lokale besturen

21. Toekomstige uitdagingen

22. Toekomstige uitdagingen • Geschetste problemen blijven bestaan • Interne staatshervorming betekent geen eindpunt: • Fusies van gemeenten? • Afschaffing provincies? • Volledige integratie OCMW en gemeente? • Meer autonomie en verantwoordelijkheid voor bestuurskrachtige gemeenten? • Minder en transparante samenwerkingsverbanden? • Nieuwe Vlaamse Regering?