Dış Finansman Kredileri Doğrudan Proje Destekleri

1. Dış Finansman KredileriDoğrudan Proje Destekleri Ömer KÖSE Muhasebat Kontrolörü

2. Neden Dış Kredi? • Gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye’de, altyapı hizmetlerine olan ihtiyaç kentleşme oranının artmasına paralel olarak yükselmektedir. • Öte yandan, içme suyu, atıksu arıtma, katı atık bertarafı, kent içi ulaşım gibi temel şehircilik hizmetlerini vatandaşlara sunmakla yükümlü olan belediyelerin mali durumu ne yazık ki bu tür hizmetlerin zamanında ve etkin bir biçimde sunulmasını engellemektedir.

3. Neden Dış Borçlanma? • Özkaynakların yetersiz olması durumunda altyapı projelerini gerçekleştirebilmek amacıyla borçlanma alternatifi belediyelerce gündeme getirilmektedir.

4. Borçlanma (5393 sayılı Belediye Kanunu) • MADDE 68. — Belediye, görev ve hizmetlerinin gerektirdiği giderleri karşılamak amacıyla aşağıda belirtilen usûl ve esaslara göre borçlanma yapabilir ve tahvil ihraç edebilir: • a) Dış borçlanma, 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde sadece belediyenin yatırım programında yer alan projelerinin finansmanı amacıyla yapılabilir. • c) Tahvil ihracı, yatırım programında yer alan projelerin finansmanı için ilgili mevzuat hükümleri uyarınca yapılır. • d) Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanır. • …

5. Borçlanma • f) Belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda maddî kaynak gerektiren alt yapı yatırımlarında Devlet Plânlama Teşkilatı Müsteşarlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kabul edilen projeleri için yapılacak borçlanmalar (d) bendindeki miktarın hesaplanmasında dikkate alınmaz. Dış kaynak gerektiren projelerde Hazine Müsteşarlığının görüşü alınır. • Yukarıda belirtilen usûl ve esaslara aykırı olarak borçlanan belediye yetkilileri hakkında, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmeyen durumlarda 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun görevi kötüye kullanmaya ilişkin hükümleri uygulanır. • Belediye, varlık ve yükümlülüklerinin ayrıntılı bir şekilde yer aldığı malî tablolarını üçer aylık dönemler hâlinde İçişleri Bakanlığına, Maliye Bakanlığına, Devlet Plânlama Teşkilatı Müsteşarlığına ve Hazine Müsteşarlığına gönderir.

6. A-Program Kredileri • Proje dışı krediler olarak adlandırılır • Uluslar arası bir finansman kuruluşu yada diğer bir hükümetten sağlanan ve kullanımı belli bir projeye bağlı olmayan kredilerdir. • Bu krediler (dış) ödeme açıklarını kapatmaya yönelik dış kredilerdir. • Belli projeye bağlı krediler değildir

7. B-Proje Kredileri • Belli bir yatırım projesinin gerektirdiği ithalat ve diğer giderlerin finansmanı için sağlanan kredilerdir. • Yalnızca verildikleri projenin finansmanı için kullanılabilirler. • Bu anlamda bağlı kredilerdir • Bu krediler gerekli ithalatın kendi ülkelerinden yapılması şartına da bağlı olabilirler.

8. Proje Kredileri • Tahsisli krediler • Devirli Krediler • Garantili Krediler

9. A-Tahsisli Krediler • Hazine Müsteşarlığı’nın doğrudan borçlanarak ikrazen dış kredi kullandırması. Borçlusu hazine olan ve temin edildikten sonra konsilide bütçeye dahil kurum ve kuruluşlarca kullanılan kredilerdir • KONSOLİDE BÜTÇE : Konsolide bütçe, Genel bütçe ve katma bütçelerin toplamına eşittir;

10. B-Devirli Krediler • Kreditöre karşı kullanıcı kuruluşun borçlu olduğu, Hazine’ce temin edildikten sonra konsilide bütçe dışındaki kurum ve kuruluşlara yapılan kredi anlaşmasının mali şartları ile birlikte devredilerek kullandırılan ve kullanıcı kuruluşun Hazine’ye borçlandırıldığı kredilerdir.

11. C-Garantili Krediler • Kanundaki tanımına göre, “Hazine geri ödeme garantisi”, “kamu iktisadi teşebbüsleri, özel hukuk hükümlerine tabi olmakla beraber sermayelerinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait olan kuruluşlar, fonlar, kamu bankaları, yatırım ve kalkınma bankaları, büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlar ile sair yerel yönetim kuruluşları lehine bu kuruluşların dış finansman kaynağından sağladıkları dış borçlarının geri ödenmesi hususunda verilen garantileri” ifade etmektedir.

12. 3-Hazine garantisiz dış kredi temini • 4749 sayılı Kanun’un 8. maddesinde “Kamu bankaları ile yatırım ve kalkınma bankaları tarafından sağlanacak bir yıla kadar (bir yıl dahil) vadeli her türlü dış imkan hariç olmak üzere bu Kanunun 2nci maddesinde belirtilen kuruluşların Hazine garantileri olmaksızın herhangi bir dış finansman kaynağından sağlayacağı her türlü dış imkan ile söz konusu kuruluşların diğer kurum ve kuruluşlar lehine verecekleri garantiler Müsteşarlığın iznine tabidir.

13. Belediyelerce Kullanılan Diğer Dış Borçlanma Yöntemleri I • Ayrıca, Hazine yatırım garantisi olarak tanımlanan yap-işlet-devret, yap-işlet ve işletme hakkı devri ve benzeri modeller kapsamında verilen garantiler yoluyla da bahse konu projelere dış finansman sağlanması mümkün olmaktadır.

14. 1-Proje Özel Hesabından Kullanımlar • Kreditörden Merkez Bankası nezrindeki kullanıcı kuruluşlar adına açılan proje özel hesaplarına aktarılan tutardan yapılan kullanımlardır.

15. 2-Hazine Hesabından Kullanımlar (ikrazlı kredi) • Dış finansman kaynağından doğrudan Hazine hesaplarına aktarıldıktan sonra yapılan kullanımlardır. • Bu kullanıma ek olarak genel ve katma bütçeli kuruluşlar dışındaki kullanıcı kuruluşların hesabına Hazine’ ce gönderilen paralardan yapılan kullanımlardır.

16. 3-DoğrudanKredi Kullanımı • Hazinenin nakit hesaplarına veya proje özel hesaplarına aktarılmadan, doğrudan dış finansman kaynağına başvurularak yapılan kullanımlardır.

17. Örnekler • PROJE ÖZEL HESABINA İLİŞKİN ÖRNEKLER

18. 104- PROJE ÖZEL HESABI • Proje özel hesabı, dış finansman kaynağından dış proje kredisi olarak, kurum adına T.C. Merkez Bankası veya uygun görülen diğer bankalar nezdinde açılan özel hesaplara aktarılan tutarlar, bu tutarlardan yapılan giderler, verilen avanslar, açtırılan akreditifler ile avans ve akreditiflerden nakden geri alınanların ve hesap bakiyesinin değerlemesi sonucu ortaya çıkan kur farklarının izlenmesi için kullanılmaktadır. • Özel hesaplardaki dövizlerin ay sonlarında T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden yapılacak değerlemesi yapılır

19. 166 Proje Özel Hesabından Verilen Avans ve Akreditifler Hesabı     Hesabın niteliği • Bu hesap, proje özel hesabından verilen avanslar ve açılan akreditifler ile bunlardan yapılan mahsuplar ve nakden iade alınan tutarların izlenmesi için kullanılır.

20. 310/410 Uzun Vadeli Dış Mali Borçlar • (1) Bu hesap grubu, kurum adına yabancı para üzerinden yapılan dış borçlanma, program ve dış proje kredi kullanımlarına ait anapara tutarları ile anaparaya eklenen kur farklarının izlenmesi için kullanılır. • (2) Bu grupta yer alan tutarlardan vadesi bir yılın altına inenler, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içerisindeki dış mali borçlar hesap grubundaki ilgili hesaba aktarılır. • (3) Bu hesapta kayıtlı tutarların, ay sonu T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden değerlemesi yapılır

21. Örnek 1 (Kredi Açılması)Dış proje kredisi olarak, İzmir Büyükşehir Belediyesi, özel hesabına 1 milyon Dolar aktarma yapılmıştır. Aktarma tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru: 1,3500.- YTL ____________ ___________ 104- Proje Özel Hesabı1.350.000.- 410- Dış Mali Borçlar Hesabı1.350.000.- _______________ ___________

22. Örnek 2 (Proje Harcaması Yapılması)Proje özel hesabından yıllara sari olmayan bir iş için 500.000 Dolar tutarında bir hak ediş bedeli ödenmiştir. (Damga vergisi ve katma değer vergisi tevkifatı ihmal edilmiştir) Ödeme tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru: 1,3500.- YTL • ______________ ____________ 258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı 675.000.- 104- Proje Özel Hesabı 675.000.- 830- Bütçe Giderleri Hesabı 675.000.- 835- Gider Yansıtma Hesabı 675.000.- _______________ _______________

23. Örnek 3 (Değerleme Yapılması)Ay sonundaözel hesapta bulunan 500.000 Doların değerlemesi yapılmıştır. Ay sonunda T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru: 1,4000.- YTL (1,4000-1,3500=0,05*500.000=25.000 • _______________ ____________________ 104 Proje Özel Hesabı 25.000.- 600 Gelirler Hesabı 25.000.- 630 Giderler Hesabı 25.000.- 410 Dış Mali Borçlar Hesabı 25.000.- __________ _____________

24. Örnek 4 (Değerleme Yapılması)Ay sonundaözel hesapta bulunan 500.000 Doların değerlemesi yapılmıştır. Ay sonunda T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru: 1,3000.- YTL ___________ _____________ 630 Giderler 25.000.- 104 Proje Özel Hesabı 25.000.- 410 Dış Mali Borçlar 25.000.- 600 Gelirler 25.000.- __________ ________

25. Örnek 5 (Krediye faiz tahakkuk ettirilmesi)Alınan krediye aynı yıl için 10.000 Dolar faiz tahakkuk ettirilmiş, proje özel hesabında yer alan tutar ile ana para ödenmiştir (TCM dolar satış kuru 1,350) ________ _______ 630 Giderler 13.500 310 Dış Mali Borçlar 1.375.000 104 Proje Özel Hesabı 700.000 103 Ver.Çek.Gön.Emirleri 688.500 ________ ________ 830 Bütçe Gideri 13.500 835 Gider Yansıtma 13.500 ________ ________

26. Örnek 7 (Borcun kısmen iadesi) Hazineyle Kırıkkale Belediyesi arasında yapılan anlaşma gereği Kırıkkale belediyesine aktarılan 100.000 Euro’ luk kredinin Kırıkkale Belediyesinin talebi ile (50.000 euro’luk kısmı vadesi bir yılın altında) dış finansman kaynağına geri gönderilmiştir. (TCM satış kuru 1 Euro 1,63 TL) _________ ________ 303 Kamu İdar. Mali Borçlar 81.500,- 403 Kamu İdar. Mali Borçlar 81.500,- 104 Proje Özel Hesabı 163.000.- _________ _______

27. Örnek 8 (Proje Özel Hesabından Avans Ödemesi) Proje özel hesabından yıllara sari olmayan bir iş için 500.000.-USD tutarında avans ödemesi yapılmıştır. (Merkez Bankası döviz satış kuru 1,350 TL) _________ _________ 166 Proje Öz.Hes.Ver.Avans Kredi 675.000.- 104 Proje Özel Hesabı 675.000.- ____________ ___________

28. Hazinenin Dış Kredi Alıp İkrazen Belediyelere Kullandırmasına İlişkin Muhasebe Örnekleri Muhasebeleştirilmesi • Proje özel hesabı yoluyla muhasebeleştirme • Borcun TL cinsinden alınıp Banka Hesabında takip edilmesi

29. 303-403 Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabı • Bu hesap, diğer kamu idarelerine olan kısa vadeli mali borçlar ile uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içindeki kamu idarelerine mali borçlar hesabında kayıtlı tutarlardan vadesi bir yılın altına inenlerin izlenmesi için kullanılır.

30. Örnek 1 (Döviz cinsinden kredinin proje özel hesabında takip edilmesi ) Avrupa Birliği ile Hazine Müsteşarlığı arasında yapılan anlaşma ile sağlanan 100.000 Euro kredi ikraz anlaşmasıyla (veya doğrudan) Manisa Belediyesine aktarılmış olup, proje özel hesabından Manisa Belediyesine 50.000 Euro avans verilmiştir.aktarmanın yapıldığı ve avansın verildiği tarihindeki TC Merkez Bankası satış kuru 1 Euro 1,63 YTL _______ _________ 104 Proje Özel Hesabı 163.000 403 Kamu İdarelerine Mali Borçlar 163.000 166 Proj.Özel Hes.Ver.Avans Kred 81.500 104 Proje Özel Hesabı 81.500 ________ _________

31. Örnek 2 (Avansın iadesi) Manisa Belediyesi, proje özel hesabından aldığı 50.000 Euro avansı nakden iade etmiştir. İade tarihindeki TCM döviz satış kuru 1 Euro 1,63 TL, avansın verildiği tarih TCM döviz satış kuru 1 Euro 1,60 TL _______ __________ 104 Proje Özel Hs 81.500 166 Proje Özel Hes.Ver.Av.Akr. 80.000 600 Gelirler 1.500 _______ __________

32. Örnek 3 (Döviz kurundaki değişme) İade tarihindeki TCM döviz satış kuru 1 Euro 1,60 TL, ve avansın verildiği tarihteki TCM döviz satış kuru 1 Euro 1,63 TL _______ _________ 104 Proje Özel Hs. 80.000 630 Giderler Hs. 1.500 166 Proj.Öz.Hes.Ver.Avans Akrd. 81.500 _______ __________

33. Örnek 4 (TL olarak borçlanılması) 01.03.2008 tarihinde, Hazine Müsteşarlığı tarafından dış finansman kaynaklarından sağlanan ve ikraz anlaşması ile Alaşehir Belediyesine devredilen 6 ay vadeli, yıllık %6 faizli ve faiz ödemesi vade sonunda ana para ile birlikte yapılacak olan 600.000.-YTL karşılığı kredi belediye hesaplarına aktarılmıştır. ____________ ______________ 102 BANKA HS. 600.000.- 303 KAMU İDARELERİNE MALİ BORÇLAR 600.000.- • _____________ ______________

34. Örnek 6 (Borcun geri ödenmesi) Alaşehir Belediyesi, Hazine Müsteşarlığından ikrazen aldığı borcu, 31.08.2008 tarihinde ödemiştir. ____________ ______________ 303 KAMU İDARELERİNE MALİ BORÇLAR HS. 600.000.- 630 GİDERLER (faizi) 1.800.- 103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ 601.800.- ____________ _______________ 830 BÜTÇE GİDERLERİ 1.800.- 835 GİDER YANSITMA HS. 1.800.- ____________ _________

35. Örnek 7 (Borç vadesinin değişmesi) 31.12.2008 tarihinde 303 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar ana hesap grubunda izlenen kamu idarelerine mali borçlardan 550.000.-YTL tutarındaki kısım 1 yılın altına inmiştir. _______ ________ 403 KAMU İDARELERİNE MALİ BORÇLAR 550.000.- 303 KAMU İDARELERİNE MALİ BORÇLAR 550.000.- ___________ _________

36. Örnek 8 (borca faiz tahakkuk etmesi) 31.12.2008 tarihinde, uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubunda izlenen kamu idarelerine mali borçlar için hesaplanan ve Mayıs 2009’ da ödenmesi gereken işlemiş faiz tutarı 10.000 TL dir. _______________ 630 Giderler Hesabı 10.000 381 Gider Tahakkukları Hs. 10.000 _______________

37. Örnek (Döviz olarak borçlanma) Hazinenin dış kaynaklardan elde ettiği krediden 100.000 Euro Tokat Belediyesine borç vermiştir. (Borç program kredisi niteliğindedir) 1 Euro=1,63 _______ ________ 105 Döviz Hs. 163.000 403 Kamu İdarelerine Mali Borçlar 163.000 _______ _________

38. Direkt Borçlanma • Hazine Aracılığı Olmadan Kredi Alınmasına İlişkin Örnek Muhasebe Kayıtları

39. 41 Uzun vadeli dış mali borçlar • (1)Bu hesap grubu, kurum adına yabancı para üzerinden yapılan dış borçlanma, program ve dış proje kredi kullanımlarına ait anapara tutarları ile anaparaya eklenen kur farklarının izlenmesi için kullanılır. •     (2)Bu grupta yer alan tutarlardan vadesi bir yılın altına inenler, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içerisindeki dış mali borçlar hesap grubundaki ilgili hesaba aktarılır. •     (3) Dış mali borçlar niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur.

40. 410 Dış Mali Borçlar Hesabı • Bu hesap, kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurumun herhangi bir dış finansman kaynağından, belirli bir geri ödeme planına göre geri ödenmek üzere sağlanan dış borç anaparaları ile ana paraya eklenen kur farklarının izlenmesi için kullanılır.

41. 310 Cari Yılda Ödenecek Dış Borçlar Hesabı • Hesabın niteliği (1) Bu hesap, kanunların verdiği yetkiye dayanılarak herhangi bir dış finansman kaynağından, belirli bir geri ödeme planına göre geri ödenmek üzere sağlanan, dış borçlardan cari yılda ödenecek olanların anapara taksitleri ile anaparaya eklenecek/düşülecek kur farklarının izlenmesi için kullanılır.

42. Örnek: Dış kaynaklardan iki yıl vadeli 4.000.000 Euro (1 Euro 2,00 YTL) kredi temin edilmiştir. _____________ _____________ 105 DÖVİZ HS. 8.000.000.- 410 DIŞ MALİ BORÇLAR 8.000.000.- _____________ _____________ Bu örnekte alınan kredinin döviz cinsinden olduğu ve bu şekilde ödeneceği öngörülmüştür. Bu nedenle de 105 Döviz Hesabına kaydedilmiştir. Kredinin geri ödemesi iki yıl sonra başlayacağı için uzun vadeli yabancı kaynaklar hesap grubu içinde yer alan 410 Dış Mali Borçlar hesabı kullanılmıştır.

43. Örnek: 410 Dış mali borçlar hesabında kayıtlı olan bu kredinin vadesi 31.12.2008 tarihinde bir yılın altına inmiştir. _____________ ____________ 410 DIŞ MALİ BORÇLAR 8.000.000.- 310 CARİ YILDA ÖDENECEK DIŞ BORÇLAR 8.000.000.- _____________ ____________

44. Örnek : Alınan bu kredinin 3.000.000.-Euroluk kısmı bağış haline dönüşmüştür. ____________ _____________ 310 DIŞ MALİ BORÇLAR 6.000.000.- 600 GELİRLER 6.000.000.- ____________ _____________ 805 GELİR YANSITMA 6.000.000.- 800 BÜTÇE GELİRİ 6.000.000.- ____________ _____________

45. 1- İstanbul Büyükşehir Belediyesince, Dünya Bankasından on yıl vadeli ve yıllık %6 faizle 500.000.-YTL karşılığı döviz cinsinden dış borç temin edilmiştir. Borçlanma genel gideri olarak 1.000.-YTL karşılığı döviz kesilerek, kredinin kalanı belediye hesaplarına aktarılmıştır. _______ ________ 105- Döviz Hesabı 499.000. 630- Giderler Hesabı 1.000.- 410- Dış Mali Borçlar Hesabı 500.000.- ____________ __________ 830- Bütçe Giderleri Hesabı 1.000.- 835- Gider Yansıtma Hesabı 1.000.- _______ ________

46. Örnek: 31.12.2005 tarihi itibarıyla vadesi bir yılın altına inen dış borç tutarı 75.000.-YTL’dir. Söz konusu borcun 5.000.-YTL si 2005 yılına ait olmak üzere toplam 22.000.-YTL işlemiş faizi mevcuttur. __________ ________ 410 Dış Mali Borçlar Hesabı 92.000.- 630 Giderler Hesabı 5.000.- 481 Gider Tahakkukları 17.000.- 310 Cari Yılda Öd.Dış Mali Borç 75.000.- 381 Gider Tahakkukları 22.000.- _______ ________

47. Örnek: 31.12.2005 tarihinde, dış mali borçlar hesabında izlenen borçlara ilişkin olarak hesaplanan ve borç anaparası ile birlikte takip eden faaliyet dönemlerde ödenmesi gereken 2005 yılına ilişkin işlemiş faiz tutarı 25.000.-TL olarak hesap edilmiştir. _________ __________ 630 Giderler 25.000 381 Gider Tahakkukları 25.000 _________ __________

48. Örnek:Avrupa Yatırım Bankasından temin edilmiş olan ve vadesine 2 yıl kalmış olan 40.000.-TL karşılığı borç, Avrupa Yatırım Bankasınca İzmir Büyük Şehir Belediyesine hibe edilmiştir. __________________ 410 Dış Mali Borçlar Hs. 40.000 600 Gelirler Hesabı 40.000 805 Gelir Yansıtma 40.000 800 Bütçe Geliri 40.000 __________ _________

49. Örnek: 31.12.2005 tarihinde yapılan değerlemede, dış borç stokunun döviz kurundaki azalış nedeniyle 13.000 TL azalmış olduğu tespit edilmiştir. _________ __________ 630 Giderler 13.000 410 Dış Mali Borçlar 13.000 _________ __________

50. 167 Doğrudan Dış Proje Kredi Kullanımları Avans ve Akreditifleri Hesabı •     Hesabın niteliği (1) Bu hesap, kurumlarca mal ve hizmet teslim alınmadan önce avans verilmesi veya akreditif açılması suretiyle yapılan doğrudan dış proje kredi kullanımları ve bunların mahsubunun kullanıcı kurum muhasebe birimlerince izlenmesi için kullanılır. • (2) Doğrudan dış proje kredisi kullanımı olarak verilen avanslardan mahsup edilemeyenler ile açılan akreditiflerden yapılan çekiş tutarlarından harcanamayan tutarlara ilişkin ödenekler yıl sonunda iptal edilir. Ancak, iptal edilen ödeneğin doğrudan dış proje kredi kullanımları avans ve akreditifleri karşılığı krediye ait olduğu belirtilir. Devredilen avans ve akreditif karşılığı kredi artıklarının karşılığı yeni yıl bütçesinde açılacak tertibe ödenek kaydolunur.