Dziecko z zaburzeniami tikowymi w szkole i przedszkolu

1. Dziecko z zaburzeniami tikowymi w szkole i przedszkolu Opracowanie na podstawie„One są wśród nas” A. Bryńska, T. Wolańczyk Edyta Krajewska-Cyrwus Wirginia Krzemińska

2. Tiki • Tiki to najczęstsza postać ruchów mimowolnych występujących u dzieci. Polegają one na mimowolnych czyli niezależnych od woli, szybkich, nagłych, krótkotrwałych, skoordynowanych i nierytmicznych skurczach mięśni jednej lub więcej części ciała, występujących na podłożu prawidłowej czynności ruchowej (tzw. tiki ruchowe) lub mimowolnym, szybkim, nagłym, krótkotrwałym wydawaniu dźwięków lub słów (tzw. tiki wokalne). • Tiki powtarzają się w jednolitych seriach, występują często, chociaż w nieregularnych odstępach czasu. Zazwyczaj nasilają się w stanach pobudzenia emocjonalnego – zdenerwowania, napięcia, zmęczenia, radości, wzruszenia czy podekscytowania. • Tiki traktowane są przez rodziców z dużym niepokojem lub jako zjawisko przemijające i niegroźne.

3. Tiki ruchowe • Tiki proste: najczęściej dotyczą twarzy, głowy i szyi. Mogą zmieniać lokalizację u tej samej osoby. Możliwe jest występowanie kilku tików ruchowych jednocześnie. Najczęstsze to: marszczenie czoła, mruganie oczami, otwieranie ust, wytrzeszczanie oczu, unoszenie brwi, ruchy żucia, wysuwanie języka z ust, potrząsanie głową, wzruszanie ramionami, zaciskanie pięści. • Tiki złożone: dotykanie nosa, innych ludzi, wąchanie przedmiotów lub rąk, zagryzanie warg, kopanie, podskakiwanie, powtarzanie gestów lub ruchów wykonywanych przez inne osoby.

4. Tiki wokalne • Tiki proste: głośne wdechy lub wydechy, chrząkanie, pogwizdywanie, wąchanie, mlaskanie, cmokanie, szczekanie, czkawka, krztuszenie się, mruczenie, jęczenie. • Tiki złożone: złożone sekwencje tików prostych, echolalia (powtarzanie zasłyszanych sylab, słów), powtarzanie wypowiadanych przez siebie sylab, słów, wypowiadanie treści wulgarnych.

5. Tiki czuciowe • Występują rzadko w postaci krótkotrwałych i powtarzających się doznań somatycznych, odczuwanych na skórze lub blisko niej, wyraźnie zlokalizowanych w konkretnej części ciała. Przykłady: uczucie mrowienia skóry, swędzenie, łaskotanie, uczucie napięcia, drętwienie, uczucie gorąca, pobolewanie, odczucie „nie do opisania”

6. Rodzaje zaburzeń tikowych • Tiki przejściowe – są najczęstszą postacią zaburzeń tikowych. Występują u 4-24% dzieci w wieku szkolnym. Ustępują samoistnie, bez leczenia, zazwyczaj przed upływem roku. • Tiki przewlekłe – charakteryzują się większym nasileniem objawów niż tiki przejściowe. Występują od 0,1-0,3% dzieci w wieku szkolnym. Tiki te są rozpoznawane, jeżeli utrzymują się dłużej niż rok. • Choroba tikowa (Gilles de la Tourette’a) – jej początek przypada na okres między 2 a 15 r.ż. Objawy tikowe narastają od prostych po wieloogniskowe. U mniej niż połowy osób objawy ustępują przed 18r.ż, niestety u części pacjentów utrzymują się przez całe życie.

7. Przyczyny zaburzeń tikowych • Badacze wskazują na neurologiczne uwarunkowania pojawiania się tików czyli związane z budową i sposobem funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, a także na podłoże genetyczne. W części przypadków objawy zespołu Gilles de la Tourette’a mogą być następstwem reakcji organizmu dziecka na przebytą infekcję bakteryjną.

8. Zaburzenia współistniejące • Specyficzne trudności w uczeniu się – u około 50% dzieci stwierdza się zaburzenia tikowe • Zespół nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzenia koncentracji uwagi – około 24-62% dzieci z zespołem Tourette’a • Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne – występują u ok. 28-68% osób z zespołem Tourette’a

9. Leczenie: • Psychoedukacja • Terapia psychologiczna • Psychoterapia indywidualna • Psychoterapia grupowa • Farmakoterapia

10. Funkcjonowanie dziecka w szkole i przedszkolu • Ustalenie przez nauczyciela rodzaju objawów • Określenie w jakich sytuacjach występują • Wnikliwe obserwowanie i ignorowanie objawów przez nauczyciela i innych uczniów • Obiektywne ocenianie wiedzy ucznia • Dopilnowywanie, aby nie nagradzać objawów tikowych (wzmożona uwaga nauczyciela, zwalnianie z zadań) • Monitorowanie efektów leczenia farmakologicznego i terapii psychologicznej • Tworzenie przyjaznego środowiska szkolnego