پایش رشد (Growth Monitoring)

1. پایش رشد (Growth Monitoring) دکتر آزیتا خیل تاش متخصص پزشکی اجتماعی

2. پایش رشد • اهداف این کلاس: • رشد و تکامل را تعریف نموده و تفاوت آن ها را بدانید. • عوامل مؤثر بر رشد و تکامل را نام ببرید. • منحنی رشد وزنی را بشناسید. • انواع اختلالات رشد را توضیح دهید. • برنامه های سلامت کودکان در کشور را توضیح دهید. • مراحل تکامل اصلی کودک را بدانید. • عقب ماندگی ذهنی کودک و عوامل مؤثر بر آن را بدانید.

3. پایش رشد • یعنی پایــیــدن رشد بچه و این كه مراقب رشد كودك و در نهایت سلامتی او باشیم. وزن كردن مرتب كودك و ثبت وزن او در كارت  مخصوص مراقبت و رسم منحنی رشد كمك می كند كه از كفایت تغذیه كودك مطمئن شویم. • برنامه پایش از بدو تولد شروع می شود و تا پایان سال ششم زندگی كودك ادامه دارد. برای پایش رشد باید از كارت پایش رشد استفاده كرد. كارت پایش رشد ابزاری بسیار ساده برای مراقبت از كودك و در حقیقت آینه سلامت اوست. • محروم كردن كودك از شير مادر، زود يا دير شروع كردن غذاي كمكي، ندادن غذاي كافي و مفيد به كودك، بيماري كودك، مسايل عاطفي و رواني، رعايت نكردن مسايل بهداشتي و استفاده از آب ناسالم از مهمترين علل تأخير رشد كودكان است.

4. Stages of Growth anddevelopment • Infancy • Neonate • Birth to 1 month • Infancy • 1 month to 1 year • Early Childhood • Toddler • 1-3 years • Preschool • 3-6 years • Middle Childhood • School age • 6 to 12 years • Late Childhood • Adolescent • 13 years to approximately 18 years

5. اهداف مراقبت کودکان پیش از دبستان • مراقبت از بیماری • پیشگیری • پایش رشد

6. اهميت مراقبت كودكان • جمعيت زياد (حدود 15 درصد جمعيت) • ميرايي زياد • خطر بيشتر ابتلا به بيماريها (سوء تغذيه، عفونتهاو ... ) • رشد و تكامل سريع • منابع انساني آينده كشور

7. واژگان کلیدی • رشد (Growth): افزايش ابعاد فيزيكي بدن مثل وزن و قد • نمو يا تكامل (Development): افزايش مهارتها وپيچيده‌تر شدن رفتارها -پايش رشد و تكامل كودك براي بررسي سلامتي كودك لازم است. -رشد وتكامل علاوه بر جنبه‌هاي بدني شامل جنبه‌هاي هوشي، عاطفي و اجتماعي هم هست.

8. عوامل تعيين كننده رشد و تكامل • صفات ارثي • تغذيه • سن (متفاوت بودن سرعت رشد در سنين مختلف) • جنس • محيط فيزيكي (نور آفتاب، وضع مسكن، تهويه و...) • عوامل روانشناختي (تأثير بر روي تكامل و نيز بر روي رشد فيزيكي) • عفونتها • عوامل اقتصادي

9. روشهاي ارزيابي رشد و نمو • شاخصهاي رشد: (از تركيب وزن، قد و دور سر با سن يا قد به دست مي‌آيند) • وزن به سن • قد به سن • دور سر به سن • وزن به قد • نمايه توده بدني به سن

10. روشهاي ارزيابي رشد و نمو • منحنيهاي رشد براي شاخصها: • وسيله‌اي مناسب و يك نمودار ديداري براي پايش رشد و نظارت بر وضعيت سلامت كودك • منحنيهاي استاندارد رشد WHO : • مربوط به NCHS است (كودكان سالم و خوب تغذيه شده آمريكايي) • به عنوان استاندارد رشد در 5 سال اول زندگي در تمام جهان پذيرفته شده است. • اختلاف رشد بین كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه، مربوط به شرايط محيطي است تا اختلافات ژنتيكي • عدم توصيه WHO به تهيه منحني استاندارد كشوري • در سالهاي اول زندگي در شرايط مناسب، كودكان از حداكثر پتانسيل رشد خود استفاده مي‌كنند و تفاوتهاي ژنتيكي در سالهاي بلوغ تظاهر مي‌يابد.

11. National Centre for Health Statistics(NCHS) and WHO reference • recommended in 1977 • developed based on longitudinal data (0-3 yrs) and on 3 cross-sectional studies (older children) of American population • The infant population predominantly artificially fed National growth references • Mostly also non-breastfed or mixed fed children

13. New WHO growth standards The international growth standards establishedby the WHO inApril 2006 directly confront the notion that ethnicity is amajor factor in how children grow. The new standardsdemonstrate that children born in different regions off theworld,when given an optimum start in life, have the potentialto grow and develop within the same range off height andweight for age. (ECHUII 2006 Global Framework for Action)

14. NCHS, WHO reference The new Child Growth Standards is a crucialdevelopment in improving infant and young childnutrition globally. Unlike the old growth charts,the new standards (1) describe how children"should grow,” (2) establish breastfeeding as thebiological "norm," and (3) provide internationalstandards for all healthy children

16. برنامه سلامت کودکان هدف کلی افزایش کیفیت و کمیت خدمات مراقبتی کودکان ازطریق برنامه های زیر: • مراقبتهای ادغام یافته ناخوشیهای اطفال(IMCI) • مراقبتهای ادغام یافته کودک سالم(WCC) • ترویج تغذیه با شیر مادر

17. مراقبتهای ادغام یافته ناخوشیهای اطفال (مانا)Integrated management of Child Illness (IMCI) هدف کلی مانا( IMCI) : کاستن از ابتلا و مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در اثر بیماریهای شایع دوران کودکی • بررسي برنامه هاي موجود كشور براي مقابله با بيماريهاي تنفسي و اسهالي (ARI،CDD) نشان داد كه اين برنامه ها اشكالات اساسي دارند بنابراين پس از تشكيل كميته هاي علمي تخصصي طرح ناخوشيهاي اطفال ( مانا ) جايگزين گرديد كه توجه خود را به بيش از 90 درصد بيماريهايي كه در كودكان زير 5 سال منجر به مراجعه به پزشك مي شوند معطوف كرده است.

18. مراقبتهای ادغام یافته ناخوشیهای اطفال (مانا) • دراين طرح ارزيابي و طبقه بندي ، درمان ، پيگيري و مشاوره كودكان بيمار در دو گروه سني 7 روزه تا 2 ماهه و 2 ماهه تا 5 ساله بر اساس اطلاعات مندرج در دو بوكلت چارت ويژه پزشك و غير پزشك انجام مي گيرد . اين طرح هم اكنون در كليه مراكز روستايي استان در حال اجراست .

19. مراقبتهای ادغام یافته کودک سالم(WCC) برنامه مراقبت کودک سالم به دنبال یافتن راهی برای جدا کردن کودکان سالم از کودکان به ظاهر سالم یا مستعد به بیماری است که هنوز نشانه های بیماری در آنها مستقر نشده است .در حقیقت هدف این برنامه طراحی نظام غربالگری استاندارد مراقبت کودکان صفر تا هشت سال و اجرای آن میباشد.

20. مراقبتهای ادغام یافته کودک سالم(WCC) • بدين لحاظ دو مجموعه به صورت بوكلت چارت ويژه پزشك و غير پزشك تحت عنوان مراقبت كودك سالم كمتر از 8 سال به منظور پيشگيري از بيماري با استفاده از نشانه هاي باليني تهيه شده است كه هر كودك در گروه سني زير 8 سال از نظر وضعيت عمومي ، وزن ، قد، دور سر ، تغذيه، بينايي، تكامل، واكسيناسيون ، مكملهاي دارويي و رابطه متقابل والدين و كودك ارزيابي و طبقه بندي مي شود سپس مشاوره هاي لازم در زمينه هاي خاص و حوادث و سوانح انجام گرديده و در صورت نياز زمان پيگيري نيز مشخص مي گردد .

21. ترویج تغذیه با شیر مادر هدف از اجرای این برنامه تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6 ماه اول زندگی و تداوم شیر مادر همراه با غذای کمکی تا پایان 2 سالگی است.و در موارد معدودی که شیرخواران به دلایلی از شیر مادر محروم میشوند تغذیه مصنوعی توصیه میشود.اين برنامه سعی در افزايش درصد شيرخواراني دارد كه با شير مادر تغذيه مي شوند،خصوصا افزايش شيرخواراني كه تا پايان 6 ماهگي منحصرا با شير مادر تغذيه مي شوند (Exclusive breast feeding ).

22. ترويج تغذيه با شير مادر: • در راستاي اجراي هدف فوق فعاليتهاي زير انجام مي گيرد: • الف- تشكيل كميته ترويج تغذيه با شير مادر در سطح دانشگاه و شهرستانها و پيگيري مصوبات آن . • ب- تشكيل مراكز مشاوره شيردهي و ارائه مشاوره به مادران در خصوص رفع مشكلاتشان در سطح ستاد شهرستانها. • ج- صدور كوپن و حواله شير مصنوعي جهت افراد نيازمند بر اساس تائيد كميته شهرستاني . • د- برگزاري كلاسهاي آموزشي در خصوص مزاياي شير مادر در كلينيكهاي بارداري ، زايشگاهها و مراكز بهداشتي شهري و روستايي و خانه هاي بهداشت. • ه-برگزاري كارگاههاي آموزشي ترويج تغذيه با شير مادر جهت پزشكان ، كارشناسان و پرسنل شاغل در حوزه هاي بهداشتي – درماني. • و- پايش و ارزيابي چگونگي اجراي اقدامات 10 گانه در بيمارستانهاي دوستدار كودك ( BFH).

23. دستور عمل ترویج تغذیه با شیر مادر در بیمارستانهای دوستدار کودک(BHF) (بخشهای زنان و زایمان-بخشهای اطفال): • سیاست مدون ترویج تغذیه با شیر مادر در معرض دید کلیه کارکنان نصب شده باشد و برای اطمینان از ارتقائ کیفیت خدمات پایش شود. • کلیه کارکنان به منظور کسب مهارتهای لازم برای اجرای این سیاست آموزش ببینند. • مادران بارداررا در زمینه تغذیه با شیر مادر و چگونگی شیردهی آموزش دهند. • به مادران کمک کنند تا ظرف نیم ساعت اول تولد تماس پوست با پوست و ظرف یک ساعت تغذیه نوزاد با شیر مادر را شروع کنند و در بخشهای اطفال برنامه تجویز دارو و انجام آزمایشات. واعمال جراحی به گونه ای طراحی گردد که کمترین اختلال را در تغذیه از پستان مادر ایجاد کند.

24. دستور عمل ترویج تغذیه با شیر مادر در بیمارستانهای دوستدار کودک(BHF) (بخشهای زنان و زایمان-بخشهای اطفال): • به مادران روش تغذیه با شیر مادر و چگونگی حفظ و تداوم شیردهی را (حتی هنگام جدا شدن از شیر خوار)آموزش دهند و برای حل مشکلات شیردهی کمک و حمایت کنند. • به شیرخواران سالم کمتر از 6ماه به جز شیرمادر غذا یا مایعات دیگر(آب یا آب قند....)ندهند. • برنامه هم اتاقی مادر و نوزاد را در طول شبانه روز اجرا کنند و در بخشهای اطفال تسهیلات لازم برای اقامت شبانه روزی و نیازهای فیزیکی و عاطفی مادران را تامین نمایند. • مادران را برای تغذیه با شیر مادر بر حسب میل و تقاضای شیر خوار تشویق کنند و امکان دوشیدن مکرر شیر و ذخیره آن وجود داشته باشد. • مطلقا از شیشه و پستانک استفاده نکنند. • تشکیل گروههای حمایت از مادران شیرده را پیگیری نمایند و اطلاعاتی در مورد گروههای حامی و مراکز مشاوره شیردهی در اختیار والدین قرار دهند.

25. Unicef Report 2005

26. تغذيه ي كمكي تغذيه با شير مادر

27. ارزيابي رشد و نمو در صورتي كه كودك مشكلي نداشته باشد اين تاريخ ها جهت پايش رشد توصيه مي شود: • تا 1 سالگی: 8 بار مراجعه در سال اول (5-3 ، 15-14 و45-30 روزگي، و در 2، 4، 6، 7 و 9 ماهگي) • 1 تا 2 سالگی:4بار مراجعه در سال دوم (12، 15، 18 و 24 ماهگي) • سال 3 و بعد از آن: هر 6 ماه

28. ارزيابي رشد و نمو وزن • تولد: 2500 تا 3500 گرم • 5 ماهگی: 2 برابر • 1 سالگی: 3 برابر • 2 سالگی: 4 برابر وزن هنگام تولد • بعد از آن: سالیانه 2750_2250 گرم اضافه مي شود.

29. ارزيابي رشد و نمو قد • تولد: 48 تا 52 سانتیمتر • 1 سالگی: 1/5 برابر قد تولد • سال دوم و سوم: ساليانه 12 تا 13 سانتیمتر افزايش قد • 4 سالگی: 2 برابر قد تولد • بعد از آن: سالیانه 5 تا 6 سانتیمتر افزايش قد تا بلوغ

30. ارزيابي رشد و نمو دور سر • هنگام تولد: دور سر بيشتر از دور سينه و در 9ماهگي، دور سينه بيشتر مي‌شود. اين معكوس شدن نسبت، در شرايط نامناسب تغذيه‌اي و اختلال رشد ديرتر رخ مي‌دهد. • دور سر یک نوزاد فول ترمبه طور طبیعی بين 30 تا 35 سانتی متر است. • در سه ماه اول، 6 سانتی متر و در سه ماه دوم، 3 سانتی متر و در شش ماه دوم نیز 3 سانتی متر به دور سر اضافه می شود. (مجموعا در سال اول 12 سانتی متر به دور سر نوزاد افزوده خواهد شد)

32. تفسیر منحنی رشد • سیر صعودی • سیر افقی • سیر نزولی

33. هوش • هاروارد گاردنر، روانشناس دانشگاه هاروارد که به دليل نظريه «هوش چند گانه» براي کودکان شهرت فراواني دارد معتقد است که هفت نوع هوش داريم و بنا به گفته محققان، تنها سه نوع از آنها در تست‌هاي هوش موجود، لحاظ شده است. کودکان داراي انواع متفاوتي از هوش هستند که آنها را قادر به انجام کارهاي متفاوتي در آينده خواهد کرد: • هوش کلامي • هوش منطقي • هوش موسيقي • هوش مربوط به حرکات جسمي • هوش درون‌گرا • هوش ارتباطي • هوش فضايي و حجمي

34. علل مؤثر برهوش كودكان • بیماری های ژنتیکی • عوامل دوران بارداری • عوامل حین زایمان • عوامل بعد از زایمان • عوامل دیگر