Znaczenie kształcenia zawodowego a oczekiwania rynku pracy.

1. Znaczenie kształcenia zawodowego a oczekiwania rynku pracy. Targi Edukacyjne „Poznaję mój zawód” WSAP Białystok – 17 kwietnia 2013r.

3. PODSTAWY PRAWNE • Ustawa z dnia 7 września 1991r. z późniejszymi zmianami. • Rozporządzenie MEN z 15 grudnia 2010r. w sprawie praktycznej nauki zawodu. • Rozporządzenie MEN z 23 grudnia 2011r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. • Rozporządzenie Men z 7 lutego 2012r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach. • Biała Księga. Nauczanie i uczenie się na drodze do uczącego się społeczeństwa. Komisja Europejska 1993r.

4. Reforma systemu oświaty z 1999r. wprowadziła od 1 września 2002r., po ukończeniu 3 letniego gimnazjum nowego typu szkoły: • 3 letnie liceum ogólnokształcące, • 3 letnie liceum profilowane, • 4 letnie technikum, • 2lub 3 letnią szkołę zawodową, • 2 letnie technikum uzupełniające, • 1lub2 letnią szkołę policealną.

5. W założeniach MEN z 2000r.- „Reforma systemu edukacji. Szkolnictwo ponadgimnazjalne” -struktura szkół ponadgimnazjalnych kończących się maturą do szkół zawodowych miała wynosić 80:20, czego efektem miało być: • upowszechnienie wykształcenia średniego kończącego się egzaminem maturalnym, • dynamiczny wzrost studentów na uczelniach wyższych, • niedobory wykwalifikowanych robotników i rzemieślników powinny być kształcone na kursach zawodowych lub w szkołach policealnych, • zakładano nawet likwidację techników jako średnich szkół zawodowych.

6. SKUTKI REFORMY SYSTEMU EDUKACJI. • marginalizacja kształcenia zawodowego na poziomie zasadniczym i średnim, • „afrykanizacja” szkolnictwa zawodowego – wg prof. Mieczysława Kabaja, • struktura szkół ponadgimnazjalnych kończących się maturą do szkół zawodowych w Unii Europejskiej - 40:60, w Niemczech 23:77, w Holandii 30:70, w Hiszpanii 60:40, w Portugalii 76:24

7. Dlaczego istnieją w Polsce takie proporcje szkół ogólnokształcących do szkół zawodowych? • aspiracje młodzieży i rodziców, • motywacja rektorów szkół wyższych, • motywacja władz lokalnych decydujących o sieci szkół ponadgimnazjalnych, • motywacja władz centralnych.

8. Stopień skolaryzacji wzrósł z 13% w roku akademickim 1990/91 do 54% w roku akademickim 2010/2011 i jest to jeden z najwyższych w świecie współczynników (studiuje 2 mln osób na 800 wyższych uczelniach), ale struktura studentów jest następująca: • kierunki ekonomiczne i administracyjne -23%, • społeczne – 14%, • pedagogiczne – 12%, • humanistyczne – 9%, • inżynieryjno – techniczne – informatyczne – 12%.

9. Wniosek: Kształcenie ponadgimnazjalne i rozwój szkolnictwa wyższego, w dużej mierze oparte są na aspiracjach i interesach partnerów procesów edukacyjnych, a nie na realnych potrzebach gospodarki. Na szczęście duże bezrobocie wśród absolwentów szkół wyższych zmienia i będzie zmieniało to nieracjonalne działanie w kierunku zdobywania zawodu potrzebnego dla gospodarki na poziomie średnim i wyższym (np. kierunki zamawiane na uczelniach wyższych).

10. ZMIANY W PONDGIMNAZJALNYM SZKOLNICTWIE ZAWODOWYM Pozytywne zmiany dotyczące pondgimnazjalnego szkolnictwa zawodowego wprowadzone zostały rozporządzeniami MEN w sprawie nowej podstawy programowej i w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, polegały one m.in. na: • zaprzestaniu od 1 września 2012r. rekrutacji do liceum profilowanego i technikum uzupełniającego, • wyodrębnieniu w ramach określonych zawodów – a jest ich 200 – kwalifikacji, z których każda obejmuje określony zasób wiedzy, umiejętności zawodowych, kompetencji personalnych i społecznych opisanych w podstawie programowej kształcenia w zawodach (od 2 do 3 kwalifikacji),

11. TECHNIK LOGISTYK • A.30. Organizacja i monitorowanie przepływu zasobów i informacji w procesach produkcji, dystrybucji i magazynowania • A.31. Zarządzanie środkami technicznymi podczas realizacji procesów transportowych • A.32. Organizacja i monitorowanie przepływu zasobów i informacji w jednostkach organizacyjnych TECHNIK HANDLOWIEC • A.18. Prowadzenie sprzedaży • A.22. Prowadzenie działalności handlowej

12. KORZYŚCI PŁYNĄCE Z WYODRĘBNIENIA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH • zbliżenie kształcenia zawodowego do rynku pracy, • uelastycznienie procesu kształcenia zawodowego, • szybsze reagowanie na zmieniające się potrzeby gospodarki, • rozwój ustawicznej edukacji zawodowej osób dorosłych (kurs na kwalifikację: A.18. Prowadzenie sprzedaży - 700 godz., A.22. Prowadzenie działalności handlowej - 320 godz.)

13. INFORMACJA O PODLASKIM RYNKU PRACY – marzec 2013r.- dane WUP Białystok

14. INFORMACJA O PODLASKIM RYNKU PRACY – marzec 2013r.- dane WUP Białystok • około 74.000 bezrobotnych • 10.378 ofert pracy • osoby bez kwalifikacji zawodowych – 22.547 • osoby bez wykształcenia średniego – 38.313 • osoby bez doświadczenia zawodowego – 21.644

15. Wykres 1. Ranking 20 specjalności(wg 6-cyfrowego kodu) najczęściej występujących wśród podlaskich bezrobotnych (stan w końcu I półrocza 2012r.)

16. Wykres 2. Ranking 20 zawodów najczęściej występujących wśród bezrobotnych absolwentów (stan w końcu I półrocza 2012r.

17. Wykres 3.Ranking 20 zawodów w ofertach pracy najczęściej zgłaszanych przez pracodawców do PUP woj. podlaskiego w okresie I półrocza 2012r. (wg 6-cyfrowego kodu)

18. ROZBIEŻNOŚCI MIĘDZY WYKSZTAŁCENIEM OSÓB BEZROBOTNYCH A OFERTAMI RYNKU PRACY • szkoły „produkują” bezrobotnych? • gospodarka „zlikwidowała” część miejsc pracy, • gospodarka jest w fazie stagnacji lub nie rozwija się harmonijnie.

19. Co należy zrobić, by przyszły absolwent szkoły zawodowej znalazł ciekawą pracę odpowiadającą jego wykształceniu i aspiracjom? Kształcenie zawodowe musi być ściśle związane z oczekiwaniami rynku pracy, czyli należy: • zmienić szkodliwe twierdzenie, że aspiracje edukacyjne młodzieży to głównie lub wyłącznie aspiracje do uzyskania wyższego wykształcenia,

20. dofinansować kształcenie zawodowe, • uwzględnić w strukturze szkół zawodowych bieżących i perspektywicznych potrzeb gospodarki, • podnieść jakość kształcenia zawodowego. Realizacja tych działań skierowana jest na podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstw, a przede wszystkim produktywności pracy, o której decydują ludzie, ich kwalifikacje, wiedza teoretyczna, praktyczna, postawy i motywacje, wydajność kultura pracy.

21. A CO MOGĄ ZROBIĆ POLSKIE SZKOŁY? • kształcić w zawodach o szerokim profilu, o szerokiej wiedzy teoretycznej i zawodowej, • kształcenie praktyczne musi dawać uprawnienia absolwentom do wykonywania kilku specjalności, np. stolarz – meblowy – budowlany – artystyczny, parkieciarz, cykliniarz, • zawód szerokoprofilowy powinien oznaczać uprawnienia do wykonywania „wiązki” zawodów, np. hydraulik powinien mieć uprawnienia malarza, murarza, • wiedza i umiejętności szerokoprofilowe dają możliwość zdobycia nowego zawodu – specjalności,

22. Odpowiedź na pytanie: Jak unowocześniać kształcenie zawodowe w Polsce znajduje się w „Białej Księdze”, dokumencie Komisji Europejskiej: „Szkoła i przedsiębiorstwo są miejscami zdobywania wiedzy uzupełniającymi się nawzajem, dlatego należy je koniecznie zbliżyć. W pewnych krajach europejskich to zbliżenie ma miejsce od dawna. W innych niestety nie, czy to dlatego, że wprowadza się je z opóźnieniem i stopniowo, czy też dlatego, że istnieje bariera pomiędzy światem edukacji i produkcji. Należy zachęcać do znoszenia barier pomiędzy szkołą i przedsiębiorstwem zarówno z jednej strony, jak i z drugiej. Szkoła, w szerokim sensie tego słowa, od podstawowej do wyższej powinna zapewnić otrzymywanie kształcenia, jak najbardziej adekwatnego do możliwości zatrudnienia. Dla przedsiębiorstwa stawką jest to, aby móc liczyć na pracowników obdarzonych kwalifikacjami zawodowymi i podstawową kulturą ogólną, zdolnościami własnymi i rozwiniętymi takie zbliżenie zwiększa szanse na dostęp do zatrudnienia i przystosowanie się do zmian w pracy. Zbliżanie szkoły i przedsiębiorstw jest więc priorytetem, powinni się tym zainteresować obydwaj partnerzy społeczni.”

23. OBSZARY ZBLIŻANIA SZKOŁY I PRZEDSIĘBIORSTWA • w zakresie ustalania programów kształcenia, • w zakresie organizacji praktyk, • bieżąca i długofalowa współpraca szkół zawodowych z pracodawcami.

24. Ocena kompetencji uczniów i absolwentów szkół zawodowych Nie oszukujmy się praktykant jak przyjdzie to od razu nie będzie robił potraw, bo się okazuje, że nie umie tych najprostszych rzeczy, tak jak na przykład umyć szklanki, że nie umie umyć garów, że nie umie skrobać ziemniaków. Nie umieją! W to trudno uwierzyć, ale nie umieją. Nie potrafią wyżąć szmaty...” (IDI, firma mała, gastronomia) „... ci uczniowie szkół zawodowych to mają za mało praktyki, oni kończą szkołę praktykę i praktycznie muszą się od nowa wszystkiego uczyć. W tej chwili to oni już chyba mają tylko dwa tygodnie tej praktyki, to czego mogą się przez ten czas nauczyć.” (IDI, firma średnia, sprzedaż i serwis samochodów) Można by było podzielić młodzież na taką, która chce pracować, która chce coś osiągnąć, chce się uczyć i chce zdobyć wiadomości, doświadczenie. I taką, która tylko żeby coś tam mieć w papierach.” (IDI, firma średnia, deweloper)

25. Wykres ocena kompetencji uczniów i absolwentów szkół zawodowych

26. Pozytywne doświadczenia i oczekiwania przedsiębiorców Z INICJATYWY SZKOŁY • Zainteresowanie szkoły przebiegiem praktyk; ścisła współpraca szkoły z przedsiębiorstwem, stały kontakt • Przekazywanie szkołom przez pracodawcę uwag odnośnie organizacji praktyk/ nauki zawodu, programu nauczania • Pracodawca udostępnia odpowiednio przystosowane firmowe pomieszczenia, sprzęt i materiały (np. spawalnię) na praktyki dla uczniów • Dostosowanie terminów i warunków praktyk do potrzeb pracodawcy i specyfiki branży (np. uwzględnienie sezonu urlopowego czy okresów, gdy potrzeba więcej pracowników) Refundacje i zniżki dla pracodawców za przyjmowanie osób na praktyki i staż Nawiązywanie współpracy przez pracodawcę w celu otwarcia nowych (deficytowych) kierunków kształcenia Staranny dobór kandydatów np. wpływ przedsiębiorstwa na nabór praktykantów, pierwszeństwo dla uczniów osiągających dobre wyniki, zaangażowanych Szkolenie małych grup lub 1:1 Wynagradzanie uczniów za pracę w ramach praktyk Organizacja imprez prezentujących osiągnięcia uczniów, skierowanych do pracodawców.

27. Współpraca z pracodawcami • Nawiązanie współpracy z pracodawcą jest trudne Jest to trudna rzecz, bo wiadomo, tych szkół (…) jest mnóstwo, a tych zakładów mechanicznych nie aż tak wiele. Ten rynek jest w tej chwili dość mocno konkurencyjny i te małe zakłady upadają, więc znalezienie takiego zakładu graniczny z cudem • Nawiązania współpraca opiera się na kontaktach osobistych Ogólnie polegamy na własnych możliwościach, umiejętnościach, na jakichś prywatnych znajomościach, czasami nauczycieli, pracowników ośrodka, raczej żadne instytucje poza nami nie pomagają nam w pozyskaniu nowych adresów, nowych możliwości • Współpraca z pracodawcami jest długotrwała W tych zawodach, w których kształcimy od lat to mamy tych samych, z którymi współpracujemy od lat (…) Po pierwsze zaczyna się od osób, które się zna, a jak nie, to trzeba przejść się od zakładu do zakładu w zależności od tego, jaki mamy profil nauczania i rozmawiać i przekonywać do siebie, żeby wzięli pracowników

28. Jeżeli mówimy o unowocześnianiu polskiego systemu edukacji zawodowej i dostosowywaniu struktur, treści kształcenia do bieżących i przyszłych potrzeb gospodarki to kluczowym zagadnieniem jest, na pewno, szersze wdrażanie dualnego systemu kształcenia zawodowego, który polega na tym, że kształcenie ogólne i zawodowe odbywa się w szkole i miejscu pracy, ale znaczną część tego kształcenia organizują przedsiębiorstwa (Niemcy, Holandia, Belgia, kraje skandynawskie).

29. EFEKTY? • stopa bezrobocia wśród młodzieży, w tych krajach jest niższa niż w innych krajach europejskich, • system dualny jest bardziej efektywny niż inne sposoby kształcenia zawodowego, • sektor przedsiębiorstw lepiej rozpoznaje ludzi, którzy w tym trybie uzyskali wykształcenie zawodowe, • kultura kształcenia i uczenia znajduje inspirację na poziomie przedsiębiorstw, • praktykanci są wynagradzani, • pracownicy, którzy są instruktorami zawodu, są wspierani i uznawani w przedsiębiorstwie, • jednym z celów działania przedsiębiorstw jest rozwijanie wiedzy i kwalifikacji ludzi, • praktykanci są przygotowania do przyszłej pracy w rzeczywistych warunkach pracy, • w systemie dualnym finansowanie kształcenia zawodowego opiera się na trzech elementach: władze państwowe, pracodawcy /np. w Niemczech 50% kosztów kształcenia/ oraz sam praktykant /ale otrzymuje tez wynagrodzenie od 1/3 do 2/3 najniższego uposażenia, które w Niemczech wynosi 1430E.

30. JAKIE SĄ OCZEKIWANIA PRACODAWCÓW? • pracodawcy nie mają wygórowanych wymagań wobec absolwentów szkół zawodowych • bardziej niż kwalifikacje zawodowe liczą się kompetencje miękkie: - staranność, - sumienność, - dyspozycyjność, - odpowiednie podejście do klienta, • pracodawcy są skłonni dokształcać młodych pracowników.

31. Co powinny wprowadzać szkoły w praktyce edukacyjnej ? porozumiewanie się w języku obcym porozumiewanie się w języku ojczystym świadomość i ekspresja kulturalna kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne kompetencje kluczowe innowacyjność i przedsiębiorczość kompetencje informatyczne umiejętność uczenia się kompetencje społeczne i obywatelskie

32. PODSUMOWANIE:Wnioski i rekomendacje zmian na podstawie Raportu MEN „Badanie funkcjonowania systemu kształcenia zawodowego w Polsce” Organizacja i efektywność kształcenia zawodowego

33. Organizacja i efektywność kształcenia zawodowego cd.

34. Organizacja i efektywność kształcenia zawodowego cd.

35. Wybór ścieżki kształcenia

36. Szkolnictwo zawodowe a rynek pracy

37. Współpraca między głównymi interesariuszami szkolnictwa zawodowego

39. Paweł Drożyner– dyrektor Zespołu Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących nr 6 w Łomży Dziękuję za uwagę!