Państwo

1. Państwo Pojęcie Funkcje Typy

2. Platon • Platon (427-347 p.n.e.), filozof grecki • Bezmyślność to choroba duszy. Występuje w dwóch postaciach: manii i niewiedzy. • Bezprawie panuje wtedy, gdy prawa są złe albo gdy się ich nie słucha, albo gdy ich w ogóle nie ma. • Demokracja prowadzi do dyktatury.

3. Platon • Rządy najlepszych (arystokracja) przeradzają się w • rządy najdzielniejszych (timokrację), następnie w • rządy bogatych (oligarchię), następnie w • rządy ludu (demokrację) zmieniające się najczęściej w wyniku przewrotu w • rządy jednostki (tyranię). • Platon bezskutecznie próbował wcielić w życie swoje idee na Sycylii. Następnie jego idee państwa stanowego stały się podstawą koncepcji średniowiecznych, w których filozofów zastąpili duchowni, a strażników - rycerze. Późniejsza krytyka uznawała Platona za prekursora totalitaryzmu ze względu na postulowaną całkowitą reglamentację wszystkich aspektów życia.

4. Platon • Idealne państwo polega na podziale zadań i tak jak trzem częściom duszy odpowiadają trzy cnoty, tak samo powinny odpowiadać im trzy stany społeczeństwa: • stan uczonych (władców-filozofów) dbających o rozumne kierowanie państwem i umożliwiających prowadzenie przez pozostałych obywateli rozumnego i cnotliwego życia; • stan strażników (wojskowych) dbających o wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa, • stan żywicieli, zapewniających zaopatrzenie wspólnoty w potrzebne dobra materialne.

5. Arystoteles • Arystoteles (ur. 384, zm. 322 p.n.e.) – jeden z dwóch, obok Platona największych filozofów greckich. Stworzył opozycyjny do platonizmu i równie spójny system filozoficzny, który bardzo silnie działał na filozofię i naukę europejską, a jego chrześcijańska odmiana zwana tomizmem była od XIII w. i jest po dziś dzień oficjalną filozofią Kościoła Katolickiego

6. Arystoteles • Arystoteles twierdził, że państwo jest naturalną formą społeczeństwa ("człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie"). Tak samo jak każda forma, państwo powinno być więc dobrze dopasowane do społeczeństwa i warunków w którym funkcjonuje. Oznaczało to w praktyce, że różne formy państwa są dobre dla różnych społeczeństw. Jedne społeczeństwa wymagają monarchii a inne dobrze funkcjonują w warunkach demokracji. Jednak pierwotniejsza od państwa jest rodzina (wspólnota domowa), z połączenia których powstaje gmina, a dopiero z połączenia gmin – państwo. Arystoteles opowiadał się wbrew Platonowi za poszanowaniem własności prywatnej, ale jednocześnie uważał za usprawiedliwioną instytucję niewolnictwa.

7. Arystoteles • Większość form rządzenia powstaje zwykle na drodze historycznego rozwoju i te naturalne formy są zwykle najlepsze dla danego społeczeństwa. Podobnie najlepiej przystosowanymi do rządzenia ludźmi są ci, którzy w naturalny sposób znaleźli się na stanowiskach (przez wolę wyborców albo z urodzenia) a nie filozofowie-teoretycy. To czy dane państwo jest dobrze czy źle rządzone zależy często nie od formy rządów lecz od jakości przymiotów ludzi u władzy.

8. Arystoteles • Dobra edukacja jest bardzo ważna dla osób rządzących, gdyż umożliwia im obiektywną ocenę sytuacji, ale oprócz edukacji formalnej rządzące osoby muszą rozwijać cnoty "złotego środka", a więc silną wolę, odwagę i rozsądek. Cnoty te są często ważniejsze dla rządzących od formalnej wiedzy, którą można na bieżąco uzyskiwać od doradców-filozofów. Sami filozofowie są zwykle niezbyt dobrze przygotowanie do sprawowania władzy, gdyż przez całe życie koncentrują się na zdobywaniu wiedzy i dysputach, a nie na kultywowaniu cnót niezbędnych przy rządzeniu.

9. Arystoteles • Teoria złotego środka • W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się "złotym środkiem", który jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym. • Wynika z tego, iż człowiek powinien podążać drogą "złotego środka" – nie ignorować żądz, ale też nie może się im podporządkowywać, nie może im ulegać. Jego działanie ma być umiarkowane, ale ma jednocześnie przynosić mu przyjemność. Żądze muszą zostać zaspokojone, ale w sposób umożliwiający harmonijny rozwój także rozumnej części duszy, która to powinna oprócz nabywania wiedzy kultywować również umiejętności panowania nad żądzami, poprzez silną wolę, odwagę i rozsądek. • Wg Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można odnaleźć "złoty środek", do takich czynów zalicza: cudzołóstwo, kradzież, morderstwo

10. Koncepcje państwa • Koncepcja Arystotelesa – określał państwo jako pewna wspólnotę (organizacje) rożnych grup ludzi niezbędnych do jego istnienia; państwo w tym ujęciu to wspólnota równych. • Trójelementowa definicja państwa Jellinka – ludność + terytorium + władza najwyższa. • Ujecie państwa przez katolicka naukę społeczna – Tomasz z Akwinu; traktuje państwo jako społeczność doskonałą, samowystarczalną, niezależną i samorządną; istnienie pastwa wiąże się ściśle z występowaniem pewnego porządku prawnego oraz władzy, która by chroniła obywateli, miała możliwość zaspokojenia ich potrzeb oraz gwarantowała im pokój od zewnątrz. • Marksistowska wizja świata – zakłada, że państwo jest organizacją przymusową, służącą klasie panującej. • Polski filozof Czesław Znamierowski twierdził, ze państwo jako organizacja władcza, unormowana konstytucją, jest niezbędna dla społeczności o większej liczbie mieszkańców, żyjących na większym terytorium – celem państwa jest ochrona i obrona mieszkańców, utrzymanie porządku wewnętrznego.

11. Państwo na przestrzeni lat • Starożytni grecy – państwo-miasto – polis. • Rzymianie – civitas, res publika , imperium. • W wiekach średnich – regnum dla państwa rządzonego przez monarchę, jak również pojawiło się nowe pojecie terra ,czyli ziemia. • W znaczeniu dzisiejszym termin państwo zaczęto przyjmować na ziemiach polskich od przełomu XVIII i XIX.

12. Typy państw • Typy państw: - niewolnicze - feudalne - kapitalistyczne - socjalistyczne

13. Typy państw • Państwo niewolnicze • Podział ludzi na wolnych i niewolników. Ludzie wolni byli właścicielami dóbr materialnych, oraz niewolników. Tworzyli oni klasę patrycjuszy, posiadali podmiotowość polityczną i prawną, mogli sprawować władzę. Spośród nich pochodził monarcha, lub zależnie od panującego systemu wódz, cesarz, imperator. W niektórych państwach ukształtowała się również druga grupa ludzi wolnych zwanych plebejuszami, posiadali oni podmiotowość prawną i polityczną, lecz nie mieli dużych majątków, przez to materialnie byli zależni od patrycjuszy. Jednak najliczniejszą klasą byli niewolnicy, nie posiadali żadnych praw, traktowani byli przedmiotowo. Klasa ta stanowiła podstawę egzystencji całego społeczeństwa. System taki panował głównie w państwach starożytnych na bliskim wschodzie oraz w państwach śródziemnomorskich - w Grecji i Rzymie.

14. Typy państw • Państwo feudalne • System Feudalny kształtował się stopniowo przez przeobrażanie systemu niewolniczego, był też rezultatem osiadłości plemion wędrownych. Podstawą ekonomiczną były duże własności ziemskie tzw. latyfundia, należące do warstw najzamożniejszych czyli monarchów, kleru i rycerstwa. Początkowo wszystkie ziemie należały do monarchy, lecz nadawał je on ludziom zasłużonym dla państwa. Struktura społeczeństwa oparta była na stanie majątkowym i publicznym. Stopniowo zanikała klasa niewolników, lecz w różnym stopniu, zależnym od stanu majątku. W konsekwencji tego ukształtowały się 4 warstwy społeczne: • szlachta, • duchowieństwo, • mieszczaństwo, • chłopstwo. • Jedynie 3 pierwsze warstwy były uprzywilejowane. Chłopów dzieliło się na poddanych czyli na zależnych prawnie od swego pana i na pańszczyźnianych, czyli mających obowiązek pracy lub innych świadczeń na rzecz pana, ale nie byli oni całkowicie ubezwłasnowolnieni. Ustrój w feudalizmie oparty był na jednowładztwie monarchy.

15. Typy państw • Państwo kapitalistyczne • Ten typ ukształtował się jako efekt walki z feudalnym absolutyzmem. Kształtował się poprzez rewolucję antyfeudalną, burżuazyjną. Podstawowym założeniem dla tego typu była Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (opracowana we Francji po Wielkiej Rewolucji Francuskiej, 1789 roku). W XIX wieku dokonywały się rewolucje w różnych krajach, co umożliwiało likwidację feudalizmu i wprowadzenie kapitalizmu. Podstawą ekonomiczną dla tego typu jest ideologia liberalizmu, która zakłada swobodę działalności gospodarczej oraz wolny rynek, to toruje drogę do rozwoju ekonomicznego. Została zniesiona feudalna hierarchia własności. Własność prywatna była nienaruszalna i podlegała ochronie prawnej. Ustrój społeczny oparty był na zasadzie równości wszystkich ludzi wobec prawa, bez względu na pochodzenie, majątek, religię, rasę czy narodowość.

16. Typy państw • Państwo socjalistyczne • Stosunki ekonomiczne opierały się na zasadzie własności społecznej środków produkcji, oraz na centralnym planowaniu rozwoju gospodarki narodowej. To wiązało się z ograniczeniem bądź likwidowaniem sektora prywatnego w gospodarce. Hasłami tego okresu były „zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka” i „każdemu według jego pracy”. Podział społeczny w tym typie wyglądał tak: • klasa robotnicza (najważniejsza), • pracujące chłopstwo, • pracująca inteligencja. Ustrój polityczny opierał się na zasadach: • klasowości państwa, • ludowładztwa (sojusz ludu pracującego miast i wsi), • przewodniej w społeczeństwie roli partii komunistycznej.

17. Formy państwa • Ze względu na formy rządów , czyli struktury organów państwa i stosunków panujących między nimi wyróżniamy: • monarchię (reprezentantem jest władca sprawujący władzę w zasadzie dożywotnio) • republikę (organy państwa - jednoosobowe lub kolegialne - są powoływane na określony czas w drodze wyborów). Monarchie mogą być: nieograniczone (absolutne) lub ograniczone (parlamentarne) a republiki: demokratyczne i autorytarne.

18. Formy państwa • Ze względu na ustrój polityczny wyróżniamy: • państwa demokratyczne - (pluralistyczne społeczeństwo wpływa na skład organów sprawujących władzę i ich sposób działania) • państwa autorytarne (istnieje ograniczony pluralizm i zawężony wpływ społeczeństwa na organy sprawujące władzę, Np. Polska Piłsudskiego, Portugalia Salazara) • państwa totalitarne (brak pluralizmu, kontrola przez państwo wszelkich dziedzin życia publicznego, a nawet sfer ściśle prywatnych, Np. III Rzesza, ZSRR)

19. Formy państwa • Ze względu na system polityczny wyróżniamy formy państwa: • parlamentarne (rząd powoływany przez głowę państwa, musi posiadać poparcie parlamentu, przed którym ponosi odpowiedzialność Np. Polska, Włochy) • prezydenckie (silna pozycja prezydenta wybieranego w wyborach powszechnych, odpowiadającego za politykę zagraniczną, będącego zwierzchnikiem sił zbrojnych, Np. USA) • mieszane (stanowi połączenie systemu parlamentarnego i prezydenckiego, Np. Francja)

20. Formy państwa • Ze względu na strukturę terytorialną wyróżniamy: • państwa unitarne (wewnętrznie jednolite, w których jednostki administracji lokalnej są podporządkowane organom centralnym i nie posiadają politycznej samodzielności), • państwa złożone (składające się z części, które mają pełny lub ograniczony zakres suwerenności). Państwa złożone mogą występować w postaci unii personalnej (związek dwóch lub więcej państw połączonych tylko osobą głowy państwa), unii realnej (związek dwóch lub więcej państw mających wspólną głowę państwa, politykę zagraniczną, wojsko i finanse, Np. Polska i Litwa po 1569r.) • państwo federacyjne (państwo związkowe mające własne organy federalne, którym poszczególne państwa federalne przekazują część praw suwerennych, Np. RFN) • państwa konfederacyjne (związek państw powołanych w celu realizacji określonych zamierzeń, Np. WNP - państwa byłego ZSRR).

21. Prawne kryteria państwowości • Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montewideo w 1933 roku, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy: • stałą ludność, • struktury karne, • suwerenną władzę, • określone terytorium(wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, • zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe.

22. Elementy pojęcia państwa jako organizacji społeczeństwa • Dość powszechnie interpretuje się państwo jako formę organizowania się społeczeństwa na określonym etapie jego rozwoju społecznego. W tym znaczeniu państwo jest to polityczna organizacja społeczeństwa, wyposażona w suwerenną władzę, jest też organizacją terytorialną i przymusową. • Poszczególne elementy takiego sposobu ujęcia pastwa: • Państwo, jako organizacja polityczna, gdyż koncentruje swoja aktywność wokół zarządzania. • Państwo, jako organizacja suwerenna, której suwerenność ma wymiar zewnętrzny - państwo to organizacja niezależna od innych państw w podejmowaniu decyzji i wewnętrzny – władza państwa jest władzą najwyższą. • Państwo, jako organizacja terytorialna, tzn. obejmuje ludzi znajdujących się na danym terytorium zakreślonym granicami; państwo zachowuje wyłączność do danego terytorium. • Państwo, jako organizacja przymusowa, a przynależność do niej ma charakter sformalizowany: określa ją obywatelstwo.

23. Funkcje państwa • Funkcją państwa nazywa się całokształt jego działalności w określonej sferze życia społeczeństwa. Zakres, intensywność i treść działalności pastwa zmieniają się w procesie historycznym. Każde jednak państwo realizuje funkcje wewnętrzną i zewnętrzną. • Funkcja wewnętrzna państwa polega na zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa kraju. Służą temu działania podejmowane m.in. przez organy administracji, policje, prokuraturę, sadownictwo, służby więzienne. • Funkcja zewnętrzna to całokształt działalności prowadzonej w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zmierzającej do ochrony interesów, których rzecznikiem jest dane państwo. Funkcje te realizują przede wszystkim służby dyplomatyczne danego kraju. • Funkcja gospodarczo-organizatorska wyraża się w organizowaniu gospodarki i oddziaływaniu na nią. To zagwarantowanie bezpieczeństwa systemu pieniężnego, organizowanie przedsięwzięć gospodarczych itp. • Funkcja socjalna w zależności od stopnia jego zamożności i realizowanej doktryny politycznej, obejmuje działania zmierzające do zapewnienia między innymi egzystencji jednostkom i grupom społecznym, bezpieczeństwa i higieny pracy, do tworzenia miejsca pracy, ochrony środowiska naturalnego.

24. Ustroje polityczne • Państwo demokratyczne: odwołuje się do powszechnie uznawanych zasad, wartości, norm praktykowanych i wzbogacanych w procesach rozwoju cywilizacyjnego • Realizowane zasady: Suwerenność narodu Pluralizm polityczny Podział władzy

25. Państwo • PAŃSTWO jest to najwyższa polityczna, terytorialna, przymusowa organizacja społeczeństwa, posiadająca swoisty aparat władzy i suwerenność, posługująca się prawem w celu realizacji swoich zadań.