BİLİMSEL ARAŞTIRMA ve YAYINLARDA ETİK İLKELER Emin Kansu ekansu@ada.net.tr

1. TÜBA Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü BİLİMSEL ARAŞTIRMAve YAYINLARDA ETİK İLKELEREmin Kansuekansu@ada.net.tr

2. TÜRKİYE’DEN YAPILAN YAYINLARIN TOPLAM ÜRETİME ORANI 19.400 Yayın 19.Sıra 1.78% %84’ü ÜNİVERSİTE ADRESLİ 0.2 %

3. SUNUM • ÜNİVERSİTE ve BİLİM • BİLİMSEL ARAŞTIRMA İLKELERİ • BİLİMSEL YAYINLAR • ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ • ETİK – DIŞI DAVRANIŞLARIN TANIMLARI • ETİK-DIŞI DAVRANIŞLARIN ÖNLENMESİ

4. PLATO AKADEMİSİ (M.Ö. 427 – 347) ATİNA AKADEMİSİ

5. BOLOGNA ÜNİVERSİTESİ - 1088

6. ÜNİVERSİTE KURUMUNUN GELİŞİMİ 1088 Bologna Üniversitesi*** 1160 Paris Üniversitesi 1167 Oxford Üniversitesi 15. Yüzyıl Kalvinist ve Protestan Üniversitleri Kilise merkezli Üniversite Sistemi Latince eğitim Rönesans Dönemi – Sanat Akademileri 1442 Plato Akademisi 1665 Philosophical Transactions (Royal Society, U.K.) 1666 Academie des Sciences (Fransa)

7. TÜRK ÜNİVERSİTELERİNİN GELİŞİMİ 1924 İstanbul Darülfünunu kuruldu Üniversiteye “bilimsel özerklik” verildi Darülfünun Emini = Rektör Fakülte Dekanı = Dekan 1932 Atatürk’ün isteğiyle Prof.Malche Darülfünunu denetledi : Rapor “Olumsuz”du ! 1933 Darülfünun kapatıldı İstanbul Üniversitesi Kuruldu

8. ‘ACADEMİA’ÜNİVERSİTE BİLGİ ÜRETEN VE BİLGİ İLETEN BİR KURUMDUR TEMEL GÖREVLERİ - EĞİTİM - ARAŞTIRMA - HİZMET

9. ÜNİVERSİTE • OBJEKTİF OLMALI • AÇIK VE DÜRÜST OLMALI • ALANINDA EN MÜKEMMELİ UYGULAMALI • ÖRNEK OLMA, ORİJİNAL VE YENİYİ BULMA • SERBEST VE DOĞRU İLETİŞİM SAĞLAMALI SORUMLULUĞUNU TAŞIMALI

10. ÜNİVERSİTE EĞİTİMİ’ NİN AMACI “ÖĞRENCİNİN BİLGİYE EN DOĞRU VE ETKİN BİÇİMDE ULAŞIMINI SAĞLAMAK .. “ ve “ DOĞRU YERDE DOĞRU SORUYU SORABİLEN VE CEVABINI ARAYAN YARATICI ve BİLİMSEL KİŞİLİK YARATMAKTIR ! “ Princeton Üniv Rektörü Açış Konuşması, 2003

11. YERİNE ÜNİVERSİTE EĞİTİMİ: BİLİMSEL DÜŞÜNCE DÜZ MANTIK ve DOGMA SORGULAYICI MANTIKLA DÜŞÜNCE

12. BİLİMSEL DÜŞÜNCE • HER ŞEYİ SORGULAMAK • YENİ ANLAYIŞLARA YÖNELMEK • HİÇBİRŞEYİ MUTLAK GERÇEK OLARAK • KABUL ETMEMEK

13. 6 N 1 K’YI ÖĞRENMEK ! NE ? NE ZAMAN ? NEREDE ? NİÇİN ? NASIL ? NEREDEN ? KİM ?

14. BİLİM Doğayı gözlem,deney,araştırmalarla değerlendirip,akıl süzgeçinden geçirmek. Önyargı ve dogmalardan uzak kalmak. İnsanların mutluluğu,refahı,uzun ve sağlıklı yaşaması için bilimsel bilgi ve teknolojiyi uygulamak.

15. BİLİMİN TEMEL İLKELERİ • DÜRÜSTLÜK*** • ŞEFFAFLIK • EVRENSELLİK • ADALET • ERİŞİLEBİLME

16. BİLİMSEL ARAŞTIRMA Bir teoriye veya bilgiye katkıda bulunabilecek, sistem ve disiplin içinde yürütülen uygulamadır.

17. ARAŞTIRMA • HAYALGÜCÜ • YARATICILIK İnnovasyon • ZEKA + KIVILCIM !

18. NOBEL PRIZE 1921 in PHYSICS ALBERT EINSTEIN Discoveries in Theoretical Physics and Discovery of Law of the Photoelectric Effect EĞER NE YAPTIĞIMIZI BİLSEYDİM BUNA “ARAŞTIRMA” DEMEZDİM…

19. ARAŞTIRICI Yeni Bilgilerin Düşünülmesi, Oluşturulması, Yöntemlerin veya Sistemlerin Düşünülmesi ve Geliştirilmesinde Görev Alan Profesyonel Nitelikte Bireydir

20. ARAŞTIRMA NEDEN YAPILIR ? • BİRİNCİL AMAÇ *BİLİME KATKIDA BULUNMAK • İKİNCİL AMAÇ - YAYIN YAPMAK - AKADEMİK YÜKSELME - ENDÜSTRİ İSTEĞİ VE DESTEĞİ

21. BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR • TEMEL ARAŞTIRMALAR KEŞFE YÖNELİK MERAKA DAYALI • UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR KEŞFE YÖNELİK AMACA YÖNELİK

22. İYİ ARAŞTIRMA İDARESİ(GOOD RESEARCH MANAGEMENT =GRM-EU) - ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ - VERİ TOPLANMASI VE SAKLANMASI - VERİ ANALİZİ VE YORUMU - YAYIN

23. ARAŞTIRMA KONUSUNU SEÇERKEN 1. BU SORUNUN KONUDAKİ ÖNEMİ NEDİR ? 2. ELDE EDİLEN VERİLER NE KADAR YENİ VE NE KADAR İLGİNÇ BİLGİ İÇERİYOR ? 3. ARAŞTIRMANIN PLANLANMASI VE UYGULANMASIBAŞARILI OLABİLECEK Mİ?

24. DENETİM DENETİM DENETİM BİLİM YÖNETİMİ BİLİMSEL GERÇEK HİPOTEZ / YENİ SORU PROJE ÖNERİSİ VERİ TOPLAMA VE VERİ ANALİZİ YAYIN

25. DENETİM DANIŞMAN = MENTOR= HOCA

26. Danışman ile Öğrencisinin Görüşmesi SONUÇLARIN ELDESİ, ANALİZİ VE DANIŞMAN İLE TARTIŞILMASI MENTOR MENTEE AYDA EN AZ İKİ KEZ BİR SAAT (EU)

27. NOBEL ÖDÜLLERİNDENÖRNEK ÖYKÜLER…

28. SYDNEY BRENNER • Johannesburg - Güney Afrika doğumlu • Cambridge - MRC Moleküler Biyoloji Böl Direktörü (UK) • Salk Enstitüsü ve Moleküler Bilimler Başkanı (USA) • Cambridge de 1962 sonrası bölüm arkadaşları : • *MaxPerutz (1962 Nobel Ödülü) • *Francis Crick (1962 Nobel Ödülü - 20 yıl birlikte) • mRNA’ yı tanımlıyor (F.Jacob ve M.Meselson) • 1974 C.Elegans ‘ı laboratuvara tanıtıyor

29. SYDNEY BRENNER 1974.... Caenorhabditis Elegans (C.Elegans)

30. SYDNEY BRENNER (Mentor) FIRE 1983 HORVITZ* Post-DocFellow 1970 SULSTON* MRC Unit ResearchFellow 1969

31. H.ROBERT HORVITZ JOHN E.SULSTON C.Elegans SYDNEY BRENNER* 2002 NOBEL ÖDÜLÜ HÜCRENİN PROGRAMLI ÖLÜMÜ (APOPTOZİS ) İN BİYOLOJİK KONTROLÜ

32. 2006 IN MEDICINE ANDREW FIRE Stanford University USA CRAIG MELLO Univ Massachusetts CancerCtr, USA Fire Fundamentalmechanismsbywhich gene expressionand “silencing” is controlledwith Process of RNA Interference(RNAi) – microRNAs

33. 2009 in MEDICINE Jack W. Szostak Professor of Genetics Harvard Medical School and MGH Elizabeth H.Blackburn Professor of Biology & Physiology University of California at San Francisco • Carol W.Greider * • Department of Molecular • Biology • Johns Hopkins University • Medical School • Ph.D. Supervisor : • Elizabeth H.Blackburn (1987) “ for studies How Chromosomes are protected by TELOMERES and the Enzyme TELOMERASE”

34. HOCA “MENTOR” AKADEMİK MESLEKİ KİŞİSEL ETİK Değerlerin Kazanımı için Gereklidir ÖĞRENCİ “MENTEE”

35. ÜNİVERSİTE’NİN TEMEL GÖREVLERİNDEN BİRİ DE ; İYİ MENTÖR ’ LÜK YAPMAKTIR

36. İYİ ARAŞTIRMA İDARESİ(GOOD RESEARCH MANAGEMENT =GRM-EU) - ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ - VERİ TOPLANMASI VE SAKLANMASI - VERİ ANALİZİ VE YORUMU - YAYIN

37. BİLİMSEL YAYININ AMACI BİLİM İNSANLARINA , * GÖZLEMLERİMİZİ DEĞERLENDİRME * DENEYLERİ TEKRARLAMA * BİLİMSEL ve ENTELLEKTÜEL DEĞERLENDİRME İMKANI VERMEKTİR

38. YAYINLANMAMIŞ ARAŞTIRMA BİLİM DEĞİLDİR ! YAYIN ÜRETKENLİKTİR

39. BİLİMSEL AHLAK Öğretim üyelerinin, • Eğitim / Öğretim, Araştırma, Geliştirme ve • Faaliyetlerini planlamalarında, yürütmelerinde, sunumlarında ve tüm uygulamalarında yüksek ahlak, açıklık, doğruluk ve örnek olma ilkelerine bağlı kalmalarıdır.

40. ETİK • AHLAK DEĞERLERİ BİLİMİ • İDEAL İNSAN KARAKTERİ VE UYGULAMALARINI İNCELEYEN BİLİM • AHLAK DEĞERLERİ VE UYGULAMALARI

42. BİLİMSEL ARAŞTIRMA ETİĞİ Bilimsel araştırmalarda konunun düşünülmesinden bitirilmesine ve yayınlanmasına kadar yüksek ahlak,dürüstlük ve açıklık ilkelerinin uygulanmasıdır

43. ARAŞTIRMA ve YAYIN ETİĞİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYINLARDA YÜKSEK AHLAK, DÜRÜSTLÜK VE AÇIKLIK PRENSİPLERİNİN UYGULANMASI

44. BİLİMSEL YANILTMA(ScientificMisconduct) ARAŞTIRMANIN DEĞERİNİ VE GÜVENİRLİĞİNİ AZALTAN HER TÜR GİRİŞİM

45. BİLİMSEL YANILTMA(SCIENTIFIC MISCONDUCT) DİSİPLİNSİZ BİLİMSEL ARAŞTIRMA YALANCILIK VE “SLOPPY SAPTIRMA RESEARCH” FRAUD

46. DİSİPLİNSİZ ARAŞTIRMA “SLOPPY RESEARCH” ARAŞTIRICI : - ARAŞTIRMA PLANLAMASINI, UYGUN METOD SEÇİMİNİ, METOD UYGULAMASINI VEYA SONUÇ ANALİZ VE YORUMUNU BİLMİYOR • YANLIŞLARININ FARKINDA DEĞİL • GÜVENİLİR OLMAYAN SONUÇ ÜRETİYOR AMA “İYİ NİYETLİ !.....” . DİKKATİ ÇEKİLMELİ . ARAŞTIRMA EĞİTİMİ VERİLMELİ . ARAŞTIRMA DİSİPLİNİ ÖĞRETİLMELİ . ARAŞTIRMALARI YAKINDAN TAKİP EDİLMELİDİR

47. BİLİMSEL YALANCILIK VE SAPTIRMA (SCIENTIFIC FRAUD) • ARAŞTIRICI, AMACI VE BİLİNÇLİ OLARAK ÇALIŞMANIN METOD VEYA SONUÇLARINI SAPTIRMAKTADIR “KÖTÜ NİYETLİ !” • ÖZÜRÜ YOKTUR • UYGUN ŞEKİLDE İNCELENMEYE ALINMALI VE GEREKEN CEZALAR VERİLMELİDİR

48. BİLİMSEL ARAŞTIRMA VEYA YAYININ“ETİK-DIŞI DAVRANIŞ”KABUL EDİLEBİLMESİ İÇİN : • KASIT veya AĞIR İHMAL SONUCU GERÇEKLEŞMİŞ OLMALIDIR • İDDİA , İNANDIRICI ve YETERLİ DELİLLE KANITLANMIŞ OLMALIDIR

49. BİLİMSEL YAYINLARDA ETİK –DIŞI KABUL EDİLEN DURUMLAR • UYDURMA ( Fabrication) • ÇARPITMA ( Falsification) • AŞIRMA ( Plagiarism ) • DUPLİKASYON ( Duplication) • DİLİMLEME ( Least Publishable Units) • DESTEK VEREN KURUMUN BELİRTİLMEMESİ • İSİM ÇIKARILMASI VEYA EKLENMESİ ( Unauthorized Authorship) TÜBİTAK-AYEK

50. AŞIRMA (İNTİHAL = PLAGIARISM)‏ • Başkalarının fikirlerini,metodlarını, verilerini, uygulamalarını,yazılarını ve şekillerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen yazarın kendisinin gibi sunması • Yabancı dilden kitap, makale ve benzeri yayınları tercüme ederek kendi eseri gibi basması