Download
1 / 21
E N D
Obrzędy starosłowiańskie Większość dawnych wierzeń i obrzędów ludowych wywodzi się z kultury dawnych Słowian. Mało jest jednak źródeł historycznych. Słowianie pisali na nietrwałych drewnianych tabliczkach, nie budowali również świątyń, gdyż obrzędy religijne sprawowane były pod gołym niebem. Ponadto po przyjęciu chrześcijaństwa to skutecznie zwalczało, zarówno własnymi środkami jak i poprzez różne zakazy władców świeckich, wierzenia, obrzędy i pomniki dawnej kultury - jako pogańskie. Pozostałe włączono do obrzędów chrześcijańskich. Nasi przodkowie byli poganami, co nie było wyrażeniem pejoratywnym, gdyż pochodzi od greckiego "zwyczaj" i "etniczny". Dopiero chrześcijaństwo nadało temu słowu negatywny charakter. Pogaństwo to " wiara plemienna ludzi związanych wspólnym zwyczajem i wspólnotą pochodzenia".
STAROSŁOWIAŃSKA LEGENDA O STWORZENIU ŚWIATA • Na początku nie istniało nic, z wyjątkiem pierwotnego morza i boga o imieniu Świętowit, który pod postacią łabędzia krążył nad powierzchnią wody. Dokuczała mu samotność, postanowił więc oddzielić swoje ciało od cienia, rzucanego przezeń na wodę, i w ten sposób dał początek dwóm bogom – Swarogowi i Welesowi. • Swaróg zamieszkał w łodzi unoszącej się na falach, Weles zaś zanurzył się w głębinach. Z czasem znużyła ich monotonia morza i obaj zapragnęli stworzyć kawałek lądu. Swaróg polecił Welesowi zanurkować po samo dno i przynieść garść piasku, a podczas jego zbierania wypowiedzieć magiczną formułę "Z mocą Swaroga i moją", ponieważ do stworzenia ziemi potrzebna była współpraca.
Weles zanurzył się w morskich falach, ale zamiast tego, co przykazał mu powiedzieć Swaróg, wyrzekł tylko "Z moją mocą". Nurkował dwukrotnie, ale ani razu nie udało mu się dosięgnąć dna. Dopiero przy trzeciej próbie, wypowiedziawszy poprawną formułę, schwycił garść piasku. Jednak kilka jego ziaren ukrył w ustach, by w odpowiednim czasie móc stworzyć swoją własną ziemię. Kiedy Weles wynurzył się na powierzchnię, Swaróg wziął z jego dłoni piach i rozrzucił po powierzchni wody. Piasek zamienił się w suchy lad i zaczął rosnąć, równocześnie z piaskiem ukrytym w ustach drugiego z bogów. Policzki Welesa wydęły się jak balony, zmuszając go do wyplucia pęczniejących ziarenek. A tam gdzie splunął, na lądzie wypiętrzyły się góry. Kolebka Ziemi stworzona przez Swaroga była niedużą wysepką, na której dwaj bogowie ledwo się mieścili. Samolubny Weles postanowił objąć nad nią panowanie i umyślił sobie zepchnąć Swaroga do wody, gdy ten tylko zapadnie w sen.
Kiedy Swaróg usnął, Weles uniósł go i zbliżył się do brzegu, jednak obojętnie w którą stronę się udał, brzeg zaczynał wysuwać się daleko w morze, a Ziemia osiągała coraz większe rozmiary. Chcąc nie chcąc Weles musiał więc zrezygnować z prób utopienia Swaroga w morskich falach. O poranku Swaróg obudził się, a Weles radośnie przekazał mu wiadomość, że Ziemia powiększa się. Swaróg odrzekł Welesowi, że przejrzał jego plany i będąc pogrążonym we śnie sam sprawił, że Ziemia poczęła rozrastać się we wszystkie strony, podczas gdy Weles próbował wrzucić go do wody.
Jednak ląd nadal się powiększał, aż Swaróg zaczął obawiać się, że Niebo nie będzie w stanie dłużej go przykrywać. Próbował podzielić się swymi wątpliwościami z drugim bogiem, ale ten nie chciał go nawet słuchać. Swaróg stworzył więc pszczołę, którą wysłał na przeszpiegi. Pszczoła przyczaiła się na ramieniu Welesa i cierpliwie czekała, aż usłyszała jak Weles opowiada wyczarowanemu przez siebie kozłowi o głupim bogu, który nie wie nawet, że aby powstrzymać rozrastanie się lądu, wystarczy wziąć do ręki kijek, wskazać nim po kolei wszystkie strony świata i powiedzieć "Wystarczy Ziemi". Mądra pszczoła wróciła do Swaroga i przekazała mu co usłyszała, a ten zatrzymał rozrastający się ląd. Później bogowie pokłócili się o panowanie nad Niebem, bo obaj pragnęli nim rządzić. Ale Niebo było królestwem Świętowita, który miał już dosyć obserwowania wciąż walczących ze sobą bogów. Swarogowi przekazał panowanie nad lądem, a Welesowi polecił zarządzać pod ziemią, w Nawii, i od tej pory bogowie przestali wchodzić sobie w drogę.
Najważniejsi Bogowie Słowian • Perun (Peron, Pierun) • Etymologia: Imię Peruna wiąże się ze współczesnym rzeczownikiem „piorun”. Oznacza „tego, który uderza”, wywodząc się od czasownika „prać” w jego pierwotnym znaczeniu – właśnie „uderzać”, „bić”. Natomiast rdzeń perk w różnych wariantach języków indoeuropejskich to „dąb”. • Opis: Piorunowładca, bóg gromu, grzmotu i błyskawicy, a przypuszczalnie także uroczystej przysięgi, wzmiankowany już w VI wieku przez bizantyjskiego historyka Prokopiusza z Cezarei, który pisał o Słowianach, iż „uważają oni, że jeden tylko bóg, twórca błyskawicy, jest panem całego świata”. Kult jego wywodzi się z prasłowiańskiego ubóstwiania tajemnych zjawisk atmosferycznych (grom, błyskawica), które następnie uległy procesowi antropomorfizacji. Czczony jako bóg wojny, siły, męstwa i męskiej płodności; symbolem jego był dąb.
Wygląd: Przedstawiany jako mężczyzna w sile wieku, ze srebrnymi włosami i złotą brodą, dosiadający białego rumaka lub prowadzący rydwan wojownik z mieczem, bojowym młotem, maczugą bądź z kamienną strzałą gromową w dłoni. Miejsca kultu: Przypuszczalnie cała Słowiańszczyzna; na pewno Ruś Kijowska, Polska i Bułgaria.
Świętowit (współcześnie błędnie zwany Światowidem) • Etymologia: Imię Świętowit – w źródłach zachodnioeuropejskich Zvanthevith, Sventevith – należy rekonstruować jako Svętovit. Pierwszy człon, svęt, oznacza tego, który rozporządza dobroczynną mocą magiczną, „świętego”; człon drugi, vit, to najprawdopodobniej tyle co „pan”. • Opis: Przez niektórych badaczy uważany za boga słońca, ognia i wojny; przez innych z kolei za boga wojny, urodzaju oraz losu, przyszłości i przepowiedni.
Rujewit (Rugiewit) oraz Porewit i Porenut Etymologia: Według językoznawców imię Rujewit oznacza „pan Rui” (czyli Rugii); pochodzenie imion dwóch pozostałych bogów jest niejasne. Opis: Owych trzech bogów utożsamiano niekiedy z Perunem. Rujewit to bóg wojny i płodności, jego symbolem była jaskółka, uważana za zwiastuna wiosny i wcielenie dusz zmarłych; Porewit to najprawdopodobniej opiekun siły życiowej; Porenut to przypuszczalnie bóstwo atmosferyczne.
Jarowit Etymologia: Pierwszy człon imienia Jarowit pochodzi od słowa jar, jary, czyli „silny”, „surowy”; drugi natomiast, vit, to „pan”, „władca”. (starosłowiańskie jar - siła, męstwo, surowość, wiosna; vit - pan, zwycięzca, bóg) Opis: Bóg wojny, utożsamiany ze wschodniosłowiańskim Jaryłą. Według niektórych badaczy zbliżony do Peruna i Świętowita. Wygląd: Jego nieodłącznym atrybutem była złota tarcza, symbol słońca i zwycięstwa.
Swaróg (Swarog) Etymologia: Imię Swaroga pochodzi najprawdopodobniej od słowa swar – tłumaczonego jako „kłótnia”, „gniew”, bądź jako „blask”, „słońce”. Opis: Bóg słońca, które w kulturze słowiańskiej zajmowało poczesne miejsce. Wschód słońca na ziemiach polskich witano obnażaniem głowy i modlitwą. Południe czczono kłaniając się obróciwszy się w stronę południową. Deifikacja słoneczna obejmowała zakaz pokazywania słońca palcem, ustawiania się doń plecami podczas żniw. Swaróg uznawany był za samo ciało niebieskie, bądź też za jego twórcę lub tego, który nim włada. Wygląd: Swaroga widziano w słońcu jako w ciele niebieskim. Miejsca kultu: Cała Słowiańszczyzna.
Weles (Wołos) Etymologia: Imię boga utworzono najprawdopodobniej od rdzenia wel, wiel – czyli „wiele”. Opis: Bóg przysięgi, magii, zjawisk nadprzyrodzonych i zaświatów. W tekstach staroruskich pojawia się wzmianka o Wołosie jako o bogu bydła (skotijbog) i opiekunie zwierząt gospodarskich; niektóre źródła przedstawiają go też jako patrona koni. Wierzono, że Weles mieszkał i królował w sercu bagna znajdującego się w Nawii, krainie zaświatów, gdzie zasiadał na złotym tronie. Zajmował się też wypasaniem dusz ludzkich na nawijskich rajskich łąkach. Możliwe, że był również bogiem handlu, bogiem muzyki, bardów, poezji i poetów. Wygląd: Według wierzeń potrafił przybierać postać czarnego, kudłatego kozła. Gdzieniegdzie pojawiał się także jako starzec z długą, siwą brodą; ostatni pęk kłosów, który pozostał na zżętym polu na ziemiach wschodnich nazywano właśnie brodą Welesa. Miejsca kultu: Cała Słowiańszczyzna.
Łada- bogini wojny. Mokosz(a)- bogini (inne źródła mówią o bogu) natury, Matka Ziemia (jak Demeter u Greków). Miała czwórkę dzieci: Jaryłę (boga rolnictwa), Dolę (bogini ludzkiego losu), Roda (boga płodności i narodzin dziecka. Pomagały mu w tym jego liczne córki- Rodzanice- które brały pod opiekę ludzki los) oraz Ubożę (dobry duch domowy). Oprócz nich mamy jeszcze szereg innych bóstw. Są to m.in. różnego rodzaju Skrzaty, dobre duszki lasu, bóg prawa i sprawiedliwości Prowe, czy bóg Simargł. Jednak życie nigdy nie jest usiane płatkami róż i zawsze jest ta ciemna strona mocy. Tak było i u naszych przodków. Jednak ciężko wyróżnić odpowiednika szatana, bo określenie DIABEŁ jest sporne i może pochodzić od Chrześcijaństwa. Najbardziej bliskim mu ciemnym charakterem jest Żmij- odwieczny wróg nieba, który nienawidzi Peruna. Według innych źródeł postać pozytywna walcząca ze smokami i bazyliszkami (przypomnij sobie polskie mity z bajek!!!). Do innych "złych" należą Czarnobóg, Wilkołaki, Wampiry (Wąpierze), Rusałki, Chochliki, Licha, Topielce, a także bóg najprawdopodobniej odrzucony od rodziny królewskiej- Perepłut- który rządzi żywiołem wody. Jednak nie jest on całkowicie ciemnych charakterem, bo zsyła deszcze, rodzi ryby i daje czystą wodę. Niebezpiecznym bożkami są też Regr i Poregr.
Trzygłów- poświadczone ośrodki jego kultu: Szczecin, gdzie w głównej świątyni miasta znajdował się jego posąg o 3 głowach, i Brenna (dzisiaj Brandenburg w Niemczech). 3 głowy szczecińskiego Trzygłowa miały symbolizować jego władzę nad niebem, ziemią i światem podziemnym (dlatego uważany jest przez niektórych za głównego praboga Słowian). Przy szczecińskiej świątyni hodowano czarnego konia poświęconego Trzygłowowi, używanego do wróżb. Składano w niej dziesiątą część łupów, co pozwala przypuszczać, iż istniał tam skarbiec. Być może w swoim czasie Trzygłów był największym i najważniejszym bogiem dla starożytnych Słowian.
ŻYCIE POZAGROBOWE Nasi przodkowie często (acz nie zawsze!) nie urządzali sobie pięknych grobowców. Początkowo zwłoki zmarłego palono na stosie (jeśli to był mężczyzna, to wraz z nim czasem jego żonę). W późniejszym okresie grzebano do ziemi, ale bez żadnych dodatkowych ozdób jak to miało miejsce u Germanów. Wierzono, iż dusza (zwana nawią) idzie po zgonie do nowego świata- zwanego również Nawią. I szli tam nie tylko dobrzy- w słowiańskiej krainie zmarłych było miejsce dla wszystkich, bo opiekę i rządy nad nimi sprawował bóg Wołos (Weles), który oczywiście grupował dusze według ich zasług i podstępków i dawał im albo szczęście, albo męki.
CIEKAWOSTKI • Istnieje przesąd, że drewna z drzewa w które uderzył piorun (Perun) nie można używać do budowy czegokolwiek; nadaje się ono jednak do wyrobu instrumentów muzycznych. • * Krzyż dziesiątki stuleci temu był świętym znakiem solarnym, symbolem słońca, ognia, a także płodności, o czym jednoznacznie świadczą ustalenia historyków, potwierdzone odkryciami archeologów. • * Kwiat paproci, którego poszukiwano w noc Kupały, zwano niegdyś "Perunowym kwiatem"
* Malowanie jajek na Wielkanoc wywodzi się z tradycji pogańskich i związane jest z rytuałami odprawianymi podczas wiosennego zrównania dnia z nocą, podczas którego obchodzono tzw. Jare Święto. Kościół aż do XII wieku zabraniał malowania jajek, traktując ten zwyczaj jako pogański. * Na ziemiach polskich znajdują się dziesiątki miejscowości, których nazwy pochodzą od imion bóstw i demonów ze słowiańskiego panteonu. * Niedziela - uznawana za typowo chrześcijański dzień święty - nie była bynajmniej ustanowiona na pamiątkę zmartwychwstania Chrystusa i ma rodowód solarny. Jest to obchodzony od zamierzchłej starożytności dzień słońca, który wprowadził do chrześcijaństwa na mocy wydanego przez siebie edyktu, cesarz Konstantyn Wielki w roku 321 po Chrystusie.
