1 / 43

Fale i ruch falowy

Fale i ruch falowy. Wykład 1. Definicja fali i ruchu falowego. Definicja fali i ruchu falowego. Fala w fizyce to rozchodzenie się w przestrzeni zaburzenia stanu ośrodka materialnego, czyli rozchodzenie się wszelkiego rodzaju drgań. Przykłady:

lowri
Download Presentation

Fale i ruch falowy

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Fale i ruch falowy Wykład 1

  2. Definicja fali i ruchu falowego Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/

  3. Definicja fali i ruchu falowego Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Fala w fizyce to rozchodzenie się w przestrzeni zaburzenia stanu ośrodka materialnego, czyli rozchodzenie się wszelkiego rodzaju drgań. Przykłady: • fala elektromagnetyczna – fala ta jest rozchodzeniem się zaburzeń stanu pola elektromagnetycznego • fala sprężysta – fala ta jest rozchodzeniem się zaburzeń stanu ośrodka sprężystego Wśród fal sprężystych możemy wyróżnić fale akustyczne, fale skręceń itp.

  4. Definicja fali i ruchu falowego Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Ideą rozchodzenia się fali jest takie sprzężenie między sąsiednimi punktami ośrodka, w którym rozchodzi się fala, aby zmiana stanu danego ośrodka w jednym punkcie powodowała podobną zmianę w punktach sąsiednich. Ponieważ wywołanie takich zmian nie może obejść się bez pewnej energii, mówimy więc, że fala przenosi ze sobą energię.

  5. Definicja fali i ruchu falowego Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Przenoszenie energii bez jednoczesnego przenoszenia substancji ośrodka jest cechą charakterystyczną ruchu falowego. Fala – zaburzenie lub zespół zaburzeń rozchodzących się w przestrzeni ze skończoną prędkością i niosące ze sobą energię.

  6. Rodzaje fal Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Ze względu na kierunek wychyleń (drgań) cząstek ośrodka • podłużne • poprzeczne • mieszane

  7. Rodzaje fal Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ W przypadku fali poprzecznej cząstki ośrodka (napiętej liny) drgają w kierunku prostopadłym do kierunku rozchodzenia się samej fali. W przypadku fali podłużnej punkty materialne ośrodka (rozciągniętej sprężyny) drgają w tym samym kierunku, w jakim rozchodzi się fala.

  8. Rodzaje fal Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Ze względu na charakter zależności wychyleń cząstek ośrodka od czasu • nieperiodyczne • periodyczne • harmoniczne • an harmoniczne

  9. Rodzaje fal Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Ze względu na zależność wychyleń cząstek ośrodka od ich położenia w przestrzeni • kuliste • walcowe • płaskie

  10. Rodzaje fal Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ (a) Fala płaska. Płaszczyzny reprezentują powierzchnie falowe (czoła fali) odległe od siebie o długość fali. Strzałkami oznaczono promienie fali. (b) Fala kulista. Promienie fali układają się radialnie, a powierzchnie falowe, odległe od siebie o długość fali, tworzą wycinki powłok sferycznych. Daleko od źródła małe fragmenty powierzchni falowych można traktować jako płaskie.

  11. Fale - definicje Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ • fala podłużna – kierunek drgań równoległy do kierunku rozchodzenia się fali • fala poprzeczna – kierunek drgań prostopadły do kierunku rozchodzenia się fali • fala kulista – powierzchnie falowe są wycinkami sfer współśrodkowych (radialnych) • fala płaska – powierzchnie falowe są wycinkami równoległych do siebie płaszczyzn • powierzchnia falowa – zbiór punktów przestrzeni będących w tej samej fazie drgań • promień falowy (promień fali) – półprosta rozpoczynająca się w źródle i przechodząca przez dany punkt ośrodka (jest zawsze prostopadła do pow. falowych) • czoło fali – powierzchnia falowa najbardziej oddalona od źródła

  12. Fale - definicje Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ • prędkość (fazowa) fali – prędkość przemieszczania się dowolnej powierzchni falowej (jest to jednocześnie prędkość przenoszenia energii przez falę) • częstość fali – f=1/T (ilość drgań w określonym czasie) • okres fali – najmniejszy odstęp czasu po którym w danym punkcie ośrodka fala ponownie będzie miał tą samą fazę drgań

  13. Rodzaje fal Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ • długość fali –droga pokonywana przez powierzchnię falową w czasie jednego okresu • natężenie fali – energia przenoszona przez falę przez jednostkową powierzchnię w jednostce czasu

  14. Zasada superpozycji fal Proces wektorowego dodawania przemieszczeń nazywamy superpozycją. Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Jeżeli w ośrodku rozchodzą się dwie fale, to w fali wypadkowej, wychylenia cząstek ośrodka z położeń równowagi są równe sumom geometrycznym (wektorowym) wychyleń odpowiadających poszczególnym falom. Zasada jest dobrze spełniona dla fal o niezbyt dużych natężeniach (kiedy nie zachodzą zmiany parametrów charakteryzujących ośrodek, dla równań falowych liniowych).

  15. Rozchodzenie się fali Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ W ośrodkach jednorodnych, izotropowych i nieograniczonych fale rozchodzą się po liniach prostych ze stałą prędkością.

  16. Odbicie fali Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Z obserwacji rozchodzenia się fal wynika, że: przy odbiciu od nieruchomej przeszkody fal rozchodzących się w ośrodku jednorodnym, izotropowym, kąt padania równa się kątowi odbicia.

  17. Załamanie fali Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Trudniej jest zaobserwować w przyrodzie załamanie fali, ale można to zrobić sztucznie. Okazuje się, że: Stosunek sinusa kąta padania do sinusa kąta załamania jest wielkością stałą dla danego układu.

  18. Zasada Huygensa (czyt. Hojhensa) Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Omówione wcześniej zjawiska można obserwować, ale czy można je przewidywać? Zasadę która to umożliwia sformułował holenderski fizyk, matematyk i astronom, Christian Huygens (1629-1695). Uzasadnia ona poprzednie wnioski dotyczące rozchodzenia się fal. Zasada ta określa sposób konstrukcji czoła fali w chwili późniejszej na podstawie znajomości czoła fali w chwili wcześniejszej przy dodatkowym założeniu, że wiemy w którą stronę czoło fali się przesuwa.

  19. Zasada Huygensa Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Czoło fali w chwili późniejszej można zbudować przyjmując, że każdy punkt ośrodka, do którego dotarło czoło fali w chwili wcześniejszej jest źródłem kulistej fali wtórnej o tej samej częstości jak fala pierwotna. Obwiednia czół fal wtórnych jest szukanym czołem fali w chwili późniejszej.

  20. Zasada Huygensa - wnioski Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ 1. Czoło fali w chwili późniejszej jest płaszczyzną równoległą do czoła fali w chwili wcześniejszej. Jest to równoważne temu, że promień fali jest linią prostą.

  21. Zasada Huygensa - wnioski Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ 2. Podczas odbicia promień padający, normalna do płaszczyzny odbijającej i promień odbity leżą w jednej płaszczyźnie, przy czym kąt padania jest równy katowi odbicia. PQ – czoło fali padającej w chwili, gdy punkt P dochodzi do powierzchni odbijającej. Punkt Q w tym czasie zmierza do punktu S. Łuk AA’ zakreślony z punktu P promieniem PR=QS przedstawia czoło fali wtórnej z punktu P.

  22. Zasada Huygensa - wnioski Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ 3. Promień padający na powierzchnię rozdzielającą dwa jednorodne ośrodki izotropowe, normalna do powierzchni łamiącej w punkcie padania i promień załamany leżą w jednej płaszczyźnie, przy czym stosunek sinusa kąta padania do sinusa kąta załamania nie zależy od kąta padania, ani od kąta załamania i jest równy stosunkowi prędkości fali padającej i załamanej.

  23. Interferencja fal Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Definicja: Tworzenie się fali wypadkowej w wyniku nakładania się fal składowych (ograniczamy się do przypadków gdy spełniona jest zasada superpozycji). Nakładanie się fal prowadzi do ich wzmocnienia lub osłabienia w poszczególnych miejscach w zależności od różnicy faz. Rodzaje interferencji: Interferencja destruktywna – wygaszenie interferencyjne Interferencja konstruktywna – wzmocnienie interferencyjne

  24. Fala stojąca Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/

  25. Fala stojąca Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/

  26. Fala stojąca Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/

  27. Dyfrakcja Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Zjawiska objawiające się odstępstwami od prostoliniowego biegu promieni nosi nazwę dyfrakcji (ugięcia) fal. Dyfrakcja jest nieodłącznym zjawiskiem przy propagacji fal w ośrodku z przeszkodami.

  28. Dyfrakcja Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Intuicyjny przebieg fali przez otwór w przeszkodzie. W rzeczywistości mamy do czynienia zawsze z dyfrakcją. Efekt jak na rysunku powyżej można jedynie obserwować w przypadku gdy rozmiar otworu bądź przeszkody jest dużo większy niż długość fali.

  29. Dyfrakcja Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Jeśli długość fali jest porównywalna z rozmiarami otworu, to również w obszarze cienia geometrycznego obserwuje się ruch falowy.

  30. Dyfrakcja Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Największe odstępstwa od intuicyjnych oczekiwań występują gdy przeszkoda – otwór jest znacznie mniejsza od długości fali. Za otworkiem mamy fale praktycznie doskonale kolistą.

  31. Dyfrakcja Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Powstawanie fali za przeszkodą z bardzo małym otworkiem w przypadku gdy fala padająca jest falą kolistą i w przypadku gdy fala padająca jest falą płaską. Za otworkiem powstaje w obu przypadkach fala kolista. Fala za otworkiem jest suma nieskończenie wielu fal wtórnych, wysyłanych przez nieskończenie wiele źródeł punktowych mieszczących się w otworku. Fale wtórne wysyłane przez każdy punk otworka niewiele się od siebie róznią dlatego za otworkiem mamy falę kolistą

  32. Ruch harmoniczny Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/

  33. Ruch harmoniczny Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Równanie ruchu harmonicznego: współczynnik sprężystości Wychylenie ciała z położenia równowagowego powoduje, że zaczyna na nie działać siła zwrotna F(t) - skierowana przeciwnie do wychylenia (stąd „-” w równaniu) i tym samym starająca się zawrócić je ponownie do położenia równowagowego.

  34. Ruch harmoniczny Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Przykłady ruchu harmonicznego: • ciało na sprężynie (niewielkie wychylenia) • wahadło matematyczne (niewielkie wychylenia) • wahadło fizyczne (niewielkie wychylenia) • obciążona szklanka pływająca w wodzie • ciecz w U-rurce

  35. Ruch harmoniczny Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Energia w ruchu harmonicznym: Energia kinetyczna Energia potencjalna Energia całkowita

  36. Ruch harmoniczny Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Przemiany energii w ruchu harmonicznym:

  37. Ruch harmoniczny tłumiony Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Równanie ruchu dla oscylatora harmonicznego tłumionego będzie więc miało postać:

  38. Ruch harmoniczny tłumiony Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Równanie ruchu dla oscylatora harmonicznego tłumionego będzie więc miało postać:

  39. Ruch harmoniczny tłumiony Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Wykres ruchu harmonicznego tłumionego w zależności od czasu: T T T Częstość drgań układu tłumionego nie zmienia się w czasie i wynosi :

  40. Ruch harmoniczny tłumiony Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Animacja ruchów harmonicznych tłumionych w zależności od czasu:

  41. Ruch harmoniczny wymuszony z tłumieniem - rezonans Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Jeśli częstość siły wymuszającej będzie równa częstości własnej drgającego układu, a tłumienie będzie słabe to amplituda może osiągnąć tak duże wartości że układ drgający może ulec zniszczeniu.

  42. Ruch harmoniczny wymuszony z tłumieniem - rezonans Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Jeśli częstość siły wymuszającej będzie równa częstości własnej drgającego układu, a tłumienie będzie słabe to amplituda może osiągnąć tak duże wartości że układ drgający może ulec zniszczeniu.

  43. Ruch harmoniczny wymuszony z tłumieniem - rezonans Piotr Słoma CMF http://cmf.p.lodz.pl/psloma/ Jeśli częstość siły wymuszającej będzie równa częstości własnej drgającego układu, a tłumienie będzie słabe to amplituda może osiągnąć tak duże wartości że układ drgający może ulec zniszczeniu.

More Related