TÜRKİYE KIRMIZI ET ÜRETİCİLERİ MERKEZ BİRLİĞİ TAIEX-IPARD Toplantısı Ocak 2013

1. KIRMIZI ET SEKTÖR ANALİZİ TÜRKİYE KIRMIZI ET ÜRETİCİLERİ MERKEZ BİRLİĞİTAIEX-IPARD ToplantısıOcak 2013

2. DÜNYA HAYVAN SAYISI ve KIRMIZI ET ÜRETİMİ

3. TÜRKİYE HAYVAN SAYISINDAKİ GELİŞMELER

4. SON İKİ YILDA HAYVAN SAYISINDAKİ DEĞİŞİM Sığır sayısı % 9, koyun sayısı % 8,4, keçi sayısı % 15,6 artmıştır.

5. YILLARA GÖRE KIRMIZI ET ÜRETİMİMİZ

6. TÜRKİYE KIRMIZI ET ÜRETİMİNDE TÜRLERİN PAYI

7. İŞLETME ÖLÇEKLERİ Ülkemizdeki 3.075.650 Tarımsal işletmenin; % 2.4 ünde hayvansal üretim, % 30.2 sinde bitkisel üretim, % 67.4 ünde bitkisel ve hayvansal üretim bir arada yapılmaktadır.

8. BESİ TÜRLERİ • Genel bir değerlendirme yapılacak olursa, mevcut besi türleri; • Besiye alınan hayvan türüne göre (sığır besisi, koyun besisi, kuzu besisi), • Besinin yapıldığı yere göre (ahır besisi, mera besisi, anız besisi), • Besi süresine göre (60-120 günlük kısa süreli besi, 120-220 günlük orta süreli besi, 220 günden fazla uzun süreli besi), • Besiye alınan hayvanın yaşına göre (genç hayvan besisi, yaşlı hayvan besisi), • Yıl içinde yapım zamanına göre (yaz besisi, kış besisi), • Besin maddeleri yoğunluğuna göre (kaba yem ağırlıklı besi-ekstansif besi, kesif yem ağırlıklı besi-entansif besi) • Genelde mera besisi; Doğu-kuzeydoğu Anadolu Bölgesi (özellikle Erzurum ve Kars’da) ile diğer bölgelerin yüksek yaylalarında yaygın iken, tahıl yetiştiriciliğinin fazla olduğu yerlerde ve bitkisel-hayvansal üretimi beraber yürüten tarım işletmelerinde daha ziyade anız besisi görülmektedir. Ahır besisi ise, özellikle büyük şehirlerde ve buralara yakın bulunan yerlerde yapılmaktadır.

9. BESİ MATERYALİ Ülkemizde damızlık etçi sığır ırkı yetiştiriciliği bulunmadığından, besi için süt ırkı veya kombine ırkların erkekleri kullanılmaktadır. Yukarıda bahsedilen sığır canlı ağırlık artışları bir yana, ülkemizin ortalama sığır karkas verimi 225 kg/baştır. Afrika ve Asya kıtaları ortalamasından yüksek olan bu rakam diğer kıtaların ve dünya ortalamasının ise altındadır. Türkiye ortalama 20 kg/baş koyun karkas ortalaması ile, sadece Afrika’nın üzerinde yer almaktadır. 16 kg/baş olan dünya ortalamasının ise üstündedir.

10. YEM KAYNAKLARI Mera Alanları Türkiye yaklaşık 12 milyon hektar ile dünya mera alanlarının %0,38’ine sahiptir ve dünya sıralamasında 46. sırada yer almaktadır. Başta mısır, yonca, fiğ ve korunga olmak üzere 2.3 milyon hektar alanda ise yem bitkisi üretilmektedir. • Kaba Yem Üretim Kaynakları • Çayır Mera : 12 milyon ton • Yem Bitkileri ekilişleri : 8,5 milyon ton • Silaj yapımından : 10,5 milyon ton • Bahçe içi otlaklar : 5 milyon ton • Sap saman anız artıkları : 10milyon ton • olmak üzere toplam 46 milyon tondur. • Ülkemizin yıllık 52 milyon ton kaba yem ihtiyacı dikkate alındığında, • kaliteli kaba yem açığımızın 16 milyon ton olduğu görülmektedir. Karma Yem Üretimi Ülkemizde 500’ü faal 700’e yakın yem fabrikası mevcuttur. Faal olanlar da % 75-80 kapasite ile çalışmaktadır. Bunların toplam üretimi 12 milyon ton olup, bunun 6,5 milyon tonu ruminant yemidir. Ayrıca 4-5 milyon ton yem işletmelerde yapılmaktadır.

11. KESİM YERLERİ Ülkemizde et kesim ve işleme tesislerinin çoğu büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardan oluşan karma tesislerdir. Gerek özel sektöre gerekse devlete ait olmak üzere et tesislerinin toplam sayısı 655’dir. Ülkemizde et tesisleri 3 kategoriye ayrılmaktadır. 1.sınıf tesisler: günde 40 büyükbaş kesen ve soğuk hava deposu bulunan tesislerdir. (Çoğunlukla özel sektöre ait olup, toplamın %32’si) 2.sınıf tesisler: Günde 21-40 baş büyükbaş kesen tesislerdir. (Çoğunlukla özel sektöre ait olup, toplamın %3 ’ü) 3.sınıf tesisler: Günde 20 büyükbaş kesen tesislerdir. (Çoğunlukla devlete ait olup, Toplamın %65’i) Devlete ait tesisler toplam kesimlerin %15-20’sini yaparken, özel sektöre ait tesisler kesimlerin %75-80’ini yapmaktadırlar. Görüldüğü gibi kesim tesislerinin çoğu devlete ait olmasına rağmen kesimlerin büyük çoğunluğunu özel sektör yapmaktadır. * 7 adedi EBK’ya ait

12. PAZARLAMA VE KALİTE Pazarlama Sistemleri Ülkemizde canlı hayvan alımları ; hayvan panayırları, belediye hayvan pazarları ve hayvan borsalarında gerçekleşmektedir. Belediyelere ait 72 Pazar, 12 adet Ticaret Borsası ve 6 adet özel sektöre ait hayvan pazarı ruhsatlıdır. Hayvan satış şekilleri ise, canlı ağırlık ve karkas randımanına göre yapılmaktadır. Türkiye’de canlı hayvan ve ette, şekli ve aracı sayısı bölgelere göre değişen bir pazarlama yapısı mevcuttur. Standartlar/Karkas derecelendirme Türkiye'de et ve et mamulleri ile ilgili olarak 70 adete yakın TSE Standardı bulunmaktadır. Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) ile Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 'nunmüşterek hazırladıkları "CODEX ALIMANTARIUS" komisyonunun standartlarında da kalite ve hijyen kuralları uygulanmaktadır. Ayrıca 5996 sayılı Kanun’a göre ikincil mevzuatlar çıkarılmaktadır. Karkas derecelendirme konusunda çalışma başlatılmış olup, görev Bakanlıkça Ulusal Et Konseyi’ne verilmiştir.

13. MALİYET

14. FİYATLAR Mevcut yapıda üreticiye fiyat ve alım garantisi sağlanamadığı gibi, sanayi ye de düzenli hammadde akışında zorlanılmaktadır. Ürünün fiyatını üretici değil aracılar belirlemektedir. EBK A.Ş.piyasayıregüle etme rolünü yerine getirememektedir. 2010 yılında iç fiyatların yükselmesi nedeni ile kırmızı et, kasaplık hayvan ve besi materyali ithalatı açılmıştır. Ne yazık ki enflasyon artışı bile kırmızı et fiyatlarına bağlanabilmiştir. Gümrük vergileri duruma göre değiştirilmekte olup, EBK’nun gümrüksüz ithalat yapma ve kamu kurumlarına ihalesiz et sağlama gibi haksız rekabet denilebilecek avantajları bulunmaktadır. Son 2 yılda girdi fiyatları % 50-100 arasında artarken, karkas alım fiyatları % 6-7 oranında gerilemiştir.

15. KİŞİ BAŞI ET TÜKETİMLERİ

16. DESTEKLER • Ülkemizde Avrupa Birliği’nde ki gibi ortak bir politika çerçevesinde uygulanan bir destekleme sistemi uygulanmamaktadır. • Son iki yıldır uygulanan doğrudan destek ; verimlilik ve hijyeni hedefleyen, belli bir karkas ağırlığı üzerinde ve Bakanlıktan ruhsatlı mezbaha ve kesimhanelerde kesimi özendiren bir destektir. • Kayıtdışılığı önleyen ve halkın sağlıklı et tüketmesini sağlayan bir • sistem olup, hayvan başı 300 TL ödenmektedir. • Bunun dışında cari faizden % 50 indirimli işletme ve yatırım kredisi imkanı sağlanmaktadır.3 milyon TL üst limit bulunmaktadır. • 2002 yılından itibaren dekar başına olmak üzere kaba yem desteği verilmektedir.Yonca, korunga, fiğ ve silajlık mısıra verilen destek sayesinde toplam ekim alanları içinde yem bitkileri ekim alanı % 2’lerden % 10’a çıkmıştır.

17. HAYVAN HASTALIKLARI • Türkiye eğer halkına sağlıklı ürünler sunmak ve hayvansal ürünlerinin dış pazarlara kolayca girmesini ve bu pazarlarda rekabet etmesini istiyorsa, öncelikle hayvan hastalıkları ile etkin mücadele etmeli ve birçok hastalıkta eradikasyonu sağlamalıdır. • Özellikle şap, brusella, tüberküloz hastalıkları önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. • Sınırların kontrol altına alınamaması ve ülke içi hayvan hareketlerinin sağlıklı izlenememesi nedeniyle gerek insan ve hayvan sağlığında gerekse ülke içi üretim ve dış ticaret imkanlarında yarattığı olumsuzluklar nedeniyle önemli bir tehdit olarak hala güncelliğini korumaktadır. • Mücadelede sadece Bakanlık değil, herkesin rol alması, bilinçlenmesi hem sağlık hem de işletme karlılığı açılarından oldukça önemlidir

18. İTHALAT Kaynak : TUİK

19. ÜRETİMİN GELECEĞİ Ülkemizde önümüzdeki dönemlerde hayvan varlığı korunsa bile üretimin talebi karşılayamayacağı görülmektedir. Yapılan projeksiyona göre; • 2004 yılında 834,6 bin ton olan toplam kırmızı et talebinin • 2013 yılında 1.114 bin tona yükseleceği, Buna karşılık • 2004 yılında 835,3 bin ton olan toplam kırmızı et üretiminin • 2013 yılında ancak 951 bin tona yükseleceği öngörülmektedir. Üretim-Talep Farkının • 2004 yılında 0,7 bin ton iken • 2013 yılında -164 bin tona çıkacağı tahmin edilmektedir. Kaynak:DPT 9. Kalkınma Planı Hayvancılık Özel İhtisas Komisyon Raporu

20. İLGİLİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI Ulusal Kırmızı Et Konseyi: Tarım Kanunu ile kurulmuş, Danışma Kurulu görevi de yapan ilgili tüm tarafların temsil edildiği kurum. Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği:Birincil üretimde yer alan üreticilerin (besici) 5220 sayılı Üretici Birlikleri yasası çerçevesinde kurduğu örgüt.70 il veya ilçede alt birlikler mevcut. Türkiye Kasaplar Federasyonu:İllerdeki kasap esnaflarının odalarının oluşturduğu meslek örgütüdür.5362 Sayılı Esnaf ve Sanatkarları Meslek Kuruluşları Kanunu’na göre kurulmuştur. Türkiye Süt Et ve Gıda Sanayicileri Birliği: Süt ve et sanayicilerinin bir araya geldiği dernek statüsünde, şube veya alt birlik yok. Et Üreticileri Birliği: Kırmızı et sanayii, ticareti ve işletmeciliği yapan kişi ve kuruluşların bir araya geldiği dernek statüsünde, şube veya alt birlik yok. Türkiye Odalar Borsalar Birliği Hayvancılık Sektör Meclisi: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bünyesinde sektörel gelişmeyi teşvik etmek amacıyla oluşturulan Türkiye Sektör Meclislerinden birisidir.

21. İstikrarsız piyasa koşulları (Yem , ham hayvan, karkas fiyatları) • Kayıt dışılık • Hayvan hastalıkları • Hayvan ve et kaçakçılığı • İşletme yapıları ve sermaye • Kamu destekleri ve kamu politikalarının sürekli olmaması • İthalata ortam yaratacak girişimlerin hızlandırılması • Üretici örgütlenmesinde yetersizlik TEMEL SORUNLAR

22. Piyasa istikrarı için; -Kamunun sektöre ilişkin uzun vadeli planı açıklanmalı, -Kamu (EBK dahil) piyasayı bozucu uygulamalara girişmemeli, -Yem üretimi ve yem fiyatlarının değişimi yakından izlenmeli -Kurban kesimlerinin düzenlenmesinde daha gerçekçi bir yapı kurulmalı, kurban eti ticareti önlenmeli, -Piyasayı kayıt altına alacak gerçekçi düzenlemeler yapılmalı -Üreticinin de söz sahibi olduğu bir müdahale kurumu oluşturulmalı, ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

23. İthalat • Türkiye üreticisinin diğer ülkelerin maliyet ve desteklenmiş ihracatı ile rekabet edebilme şansı yoktur • Yurt içi üretim artırılmazsa İthalat önce düşük fiyat, sonra artan fiyat şeklinde seyredecektir • EBK’nun gümrük vergisiz ithalat yapması engellenmelidir • Türkiye’de tamamen ithal besi materyaline dayalı olarak yapılması planlanan büyük ölçekli besicilik girişimlerine kamunun kaynak, imkan ve izin vermesi engellenmelidir ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

24. Besi Materyali temini için; • Doğu ve Güneydoğu Anadolu başta olmak üzere yerli ve melezlerin yoğunlukta olduğu bölgelerde uygun genotiplerle melezlemesine hız verilmeli, örneğin simental melezlemesi yaygınlaştırılmalı, • Sütçü sürülerde kullanma melezlemesine zemin hazırlanmalı, • Türkiye üretim sisteminde etçi ırkların yeri konusundaki kafa karışıklığı giderilmelidir ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

25. ÇÖZÜM ÖNERİLERİ • Hayvan hareketlerinin kontrolü için numara tahsisi ve kayıtta etkin düzenleme yapılmalı, • Hayvan hastalıkları ile daha etkili mücadele yapılmalı ve daha fazla bütçe ayrılmalı, • Hayvan ve et kaçakçılığı önlenmeli, kaçakçılığı sınır ihlali gibi değerlendirecek bir anlayış geliştirilmeli, • Karma yem ve yem hammaddeleri denetimi etkin olmalı, • Kaba yem üretimi destekleri artırılmalı, meraların ıslahı ve korunması için birlikler ve şahıslara kiralanması sağlanmalı, Diğer Tedbirler

26. Ülke kırmızı et üretimini artırmak için; • Sığır sayısı artırılmalıdır • Karkas ağırlığı artırılmalıdır • Koyun ve keçi eti üretimini artıracak tedbirler alınmalıdır • Kırmızı et- sağlıklı yaşam arasında kurulan olumsuz ilişkiyle mücadele edilmelidir. ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

27. SONUÇ Gerekli tedbirler alınmazsa; • Türkiye tamamen ithalatçı, dışa bağımlı konuma taşınacaktır • Besicilik bir çok yerde meslek olmaktan çıkacaktır • Piyasa bir kaç büyük firmaya terk edilecektir • Bu durum tüm hayvancılığı olumsuz etkileyecektir HEDEF İHRACATÇI BİR ÜLKE OLARAK BELİRLENMELİ VE GERÇEKLEŞTİRİLMELİDİR GELECEK YILLARDA DÜNYA PAZARININ ÖZELLİKLE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER NEDENİYLE BÜYÜYECEĞİ UNUTULMAMALIDIR