راهکارهای توسعه و گسترش نفوذ بیمه عمر در صنعت بیمۀ کشور دکتر غدیر مهدوی

2. راهکارهای توسعه و گسترش نفوذ بیمه عمر در صنعت بیمۀ کشور دکتر غدیر مهدوی هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده بیمه اکو

3. فصل اول:کلیات

4. چرا بیمه عمر مهم است؟ 2-1. بیمه عمر و جایگاه آن در اقتصاد کشورها بیمه عمر با توجه به ویژگیهای خاص آن می تواند در فعال نمودن بازار سرمایه نقش اساسی ایفاء نماید. ذخائر ریاضی تجمیع شده در شرکتهای بیمه عمر می توانند باعث فعالیتهای اقتصادی سودآور گردند. از آنجا که در بیمه عمر معمولاً فاصله زمانی قابل توجهی بین زمان دریافت حق بیمه توسط شرکتهای بیمه عمر و زمان پرداخت خسارت وجود دارد، ذخائر ریاضی قابل ملاحظه ای در رابطه با هر قرارداد تشکیل می شود که شرکت بیمه با استفاده بهینه از آنها می تواند بازار سرمایه را فعال نموده و نقش جدی تری در فعالیتهای سرمایه گذاری داشته باشد که به نوبه خود باعث افزایش اشتغال و رشد اقتصادی است. تأثیر رشد بیمه های عمر در اقتصاد بحدی است که بسیاری از تحقیقات کاربردی به یک رابطه یک به یک بین آن و توسعه و رشد اقتصادی با ضرایب معناداری بالا دست یافته اند.

5. از طرفی دیگر وجود تخفیف های مالیاتی در سرمایه بیمه عمر در مقابل مالیاتهای نسبتاً بالا بر ارث و میراث می تواند مشوق خوبی برای خانوارها باشد تا با تخصیص بخشی از درآمد خود به تقاضای بیمه عمر، سرمایه قابل توجهی برای خانواده خود باقی بگذارند. بیمه های عمر آرامش اجتماعی را برای جامعه و امنیت اقتصادی و رونق بازارهای مالی را برای اقتصاد یک کشور به همراه دارند. در سطح جامعه، بیمه گذار بیمه عمر در مقابل پرداخت مبلغی به عنوان حق بیمه، دریافت مبلغی که سرمایه بیمه می باشد را در آینده تضمین می کند. شرکتهای بیمه با در دست داشتن منبع قابل توجهی از اندوخته ریاضی خود می توانند در بخش های مختلفی که به پویایی اقتصاد منجر می شود، سرمایه گذاری کنند. این بخش ها شامل پروژه های عمرانی و بازارهای مالی می باشند.

6. صنعت بیمه جهان، با رشدی حدود 10% از سال 1950 به توسعه خود ادامه داده است که از رشد اقتصادی میانگین کشورها بطور قابل ملاحظه ای فزونی دارد. (UNCTAD، 1991). قسمت عمده این توسعه در صنعت بیمه به رشد بیمه عمر در جهان مربوط می شود. میزان حق بیمه دریافتی صنعت بیمه عمر از حدود 2.1 درصد GDP جهان در سال 1984 به 4.2 درصد در سال 1996 و به 4.41 درصد در سال 2007 افزایش یافته است. (سالهای مختلف Swiss Re: Sigma) در سال 2008 حق بیمه سرانه جهان 634 دلار بوده است در حالیکه از این میزان 370 دلار آن مربوط به بیمه عمر و مابقی 264 دلار آن به بقیه فعالیتهای بیمه ای غیر بیمه عمر مربوط می شود. به عبارت دیگر حدود 59درصد کل فعالیت صنعت بیمه به بیمه عمر مربوط می شود. در این سال ضریب نفوذ بیمه حدود 7.1در صد است که 4.1درصد آن مربوط به بیمه عمر و 2.9 درصد آن مربوط به غیر بیمه می باشد. (Sigma . No 8، 2009)

7. 2. بیان مساله حق بیمه صنعت بیمه در جهان (میلیون دلار)

8. ضریب نفوذ بیمه در کشور ما حدود 1.3 درصد است که سهم بیمه زندگی کمتر از 6.5 درصد کل بازار بیمه است. یعنی ضریب نفوذ بیمه عمر حدود 0.1 درصد می باشد. همچنین، حق بیمه سرانه بیمه عمر در جهان در سال 2008، حدود 370 دلار بوده که این رقم برای کشور ما کمتر از 4 دلار است.

9. وضعیت بازار بیمه در ایران و دنیا 2007 (ارقام به USD)

10. فصل دوم : بررسی تاثیر عوامل اقتصادی-اجتماعی و روانشناختی- جمعیتی روی تقاضای بیمه عمر در ایران

11. مروری بر جامعه آماری و داده های تحقیق مجموعه داده­های مورد استفاده در این مطالعه شامل تعدادی از عوامل، اقتصادی، اجتماعی، روانشناختی و جمعیتی موثر بر تقاضای بیمه عمر است که این عوامل بر مبنای مطالعات انجام شده قبلی در دنیا بعلاوه یک سری دیگر از عواملی که مختص شرایط ایران می­باشند، انتخاب شده­اند. جامعه آماری مطالعه حاضر با توجه به عنوان تحقیق بررسی عوامل تاثیرگذار بر بیمه عمر در کشور است، جامعه ایرانیان می­باشد. برای انجام مطالعه حاضر نمونه­ای از جامعه مذکور انتخاب شده است. نمونه مذکور بصورت تصادفی و از داخل چندین خوشه در دسترس در استانهای تهران، مازندران، آذربایجان شرقی انتخاب شده است.

12. عوامل موثر بر تقاضای بیمه عمر، متغیرهای مربوط به این عوامل را دو گروه اصلی اقتصادی-اجتماعی (Socioeconomics) و روانشناختی (Psychographic) تقسیم بندی کردهایم. اطلاعات عوامل موثر فوق الذکر بوسیله73 شاخص که بر مبنای عوامل اقتصادی-اجتماعی و روانشناختی طراحی گردیده­اند از طریق پرسشنامه مطالعه از نمونه جمع­آوری گردیده است. متغیرهای جمع­آوری شده بعد از پالایش و دسته بندی پرسشنامه­ها که اطلاعات 372 فقره از آنها که کامل بودند توسط نرم افزار آماری SPSS جهت آزمونهای آماری به کار گرفته شده­اند.

13. نتایج MCA • اعتقاد به اینکه فرد تا 65 سالگی دچار بیماری حادی شود بیشترین تاثیر را بر تقاضای بیمه عمر دارد. • سن فرد دومین عامل تاثیر گذار بر تقاضای بیمه عمر بر مبنا اطلاعات موجود و تحلیل MCA می­باشد. • سایر متغیرهای تاثیرگذار به ترتیب اثر گذاری عبارتند از اعتقاد به ارث گذاشتن برای فرزندان، قیمت بیمه عمر به عنوان یک متغیر مهم در تصمیم­گیری برای خرید، رعایت اصول اعتقادی و مذهبی و عضویت در صندوق بازنشستگی و در نهایت اشتغال همسر.

14. نتایج مدل لوجیت و پروبیت: 1. پیشبینی فرد از سلامتی خود یک رابطه منفی معنی دار از منظر آماری با احتمال خرید بیمه عمر توسط فرد دارد. بعبارتی افراد اگر بر این اعتقاد باشند از سلامتی برخوردار میباشند، احتمال خرید بیمه عمر توسط آنها کاهش مییابد. 2. قیمت بیمه عمر به عنوان یک متغیر مهم در تصمیمگیری در بین خریداران بیمه عمر میباشد. بر مبنای اطلاعات نمونه افرادی که اقدام به خرید بیمه عمر نمودهاند اظهار نمودهاند که قیمت بیمه عمر یک عامل مهم در تصمیم گیری بوده است. از آنجا که سوال پرسشنامه درجه اهمیت قیمت بیمه عمر در تصمیمگیری برای خرید بیمه عمر سوال شده است، مشاهده میشود که اهمیت این عامل با یک رابطه معنی دار مثبت در مدل برآورد شده است.

15. 3. نحوه آشنایی افراد با بیمه عمر که یک متغیر اسمی میباشد بر مبنای سوال مربوطه در پرسشنامه با حرکت از اطلاع از طریق دوستان به سمت تبلیغات شرکتهای بیمه رابطه منفی با خرید بیمه عمر دارد.در سوال مربوطه گزینه اول آشنایی از طریق دوستان، دوم آشنایی از طریق رادیو و تلویزیون، از طریق روزنامه ها و نشریات، از طریق تبلیغات شرکتهای بیمه و سایر بوده است که نشان میدهد هر چه به سمت تبلیغات شرکت های بیمه در طیف فوق حرکت میکنیم احتمال خرید بیمه عمر کاهش مییابد و برعکس اطلاع یافتن از طریق دوستان میتواند به افزایش احتمال خرید کمک نماید. پیام ضمنی این موضوع عدم موفقیت شرکتهای بیمه در معرفی مناسب و جذب بیمهگزاران از طریق تبلیغات خود میباشد و اینکه توصیه دوستان و اطرافیان موثرتر از دیگر شیوه های اشاره شده در زمینه آشنایی با بیمه عمر برای جذب مشتری می­تواند باشد.

16. 4. اینکه افراد اعتقاد به باقی گذاشتن ارثی برای بازماندگان باشند، رابطه مثبتی با احتمال خرید بیمه عمر دارد. 5. انتظارات تورمی افراد تاثیر منفی بر خرید بیمه عمر دارد. بعبارتی افراد با این احتمال که در آینده سطح عمومی قیمتها افزایش خواهد یافت و تورم موجود روند صعودی به خود خواهد گرفت، کمتر به تقاضای بیمه عمر متمایل می­شوند. • در مقابل اثر منفی انتظارات تورمی، خوشبینی اقتصادی افراد، به عبارتی اعتقاد به بهبود اوضاع اقتصادی در آینده تاثیر مثبتی روی تقاضای بیمه عمر دارد.

17. 7. نوع اشتغال فرد یعنی اشتغال در بخش دولتی و خصوصی یک رابطه منفی و البته غیر معنیدار از نظر آماری روی تقاضای بیمه عمر دارد. بعبارتی افرادی که در بخش غیر دولتی شاغل هستند کمتر تمایل به تقاضای بیمه عمر دارند. 8. ریسک گریزی فرد بر مبنای ارزیابی خود فرد تاثیر منفی روی احتمال خرید بیمه عمر توسط فرد را با توجه به اطلاعات نمونه به نمایش میگذارد. بدین معنی که هرچقدر افراد ریسک گریزتر باشند تمایل کمتری به خرید بیمه عمر خواهند داشت که از نظر آماری تاثیر این عامل معنادار نیز میباشد. نتیجه ضمنی این موضوع احتمال زیاد تقاضای بیمه عمر توسط افراد با ریسک گریزی پایین میباشد که میتواند موجب بروز انتخاب نامساعد در بازار بیمه عمر گردد. به عبارت دیگر در شرایط موجود بیمه عمر خود یک محصول ریسکی به حساب می آید نه اینکه یک محصول که ریسک را مدیریت کند. توجیه این امر با توجه به ابهام در میزان واقعی سرمایه بیمه به دلیل وجود تورم منطقی به نظر میرسد.

18. 10. عضویت فرد در صندوق بازنشستگی محل کار رابطه مثبتی با احتمال تقاضای بیمه عمر توسط فرد دارد که این موضوع با توجه به اینکه صندوقهای بازنشستگی بعنوان جانشینی برای بیمه عمر میتوانند تلقی گردند، با انتظار محققین از تاثیر گذاری منفی این عامل روی خرید بیمه عمردر تضاد است. 11. سن فرد به عنوان یک عامل مثبت تاثیر گذار در احتمال خرید بیمه عمر است. بعبارت دیگر با افزایش سن فرد احتمال تقاضای بیمه عمر افزایش مییابد. 12. ارزیابی فرد از سلامت روانی خود نیز تاثیر منفی روی احتمال خرید بیمه عمر دارد!.

19. 13. نکته غیر قابل انتظار رابطه مثبت بین اشتغال همسر فرد و تقاضای بیمه عمر است که افرادی که همسران آنها شاغل میباشند با احتمال بیشتری متقاضی خرید بیمه عمر خواهند بود. توجیه این نتیجه بدین صورت است که درآمد چنین خانوارهایی افزایش یافته و در نتیجه تقاضای بیمه عمر را افزایش میدهد. 15. مطالعه روزنامه ونشریات تاثیر مثبت و معناداری روی تقاضای بیمه عمر دارد. بر مبنای اطلاعات نمونه افرادی که اهل مطالعه هستند با احتمال بیشتر متقاضی خرید بیمه عمر خواهند بود.

20. فصل سوم: بررسی دلایل عدم رشد بیمه عمر در کشور و ارائه راهکارهای توسعه آن

21. 1- 3. مقدمه • 2-3- دلايل عدم رشد بيمه های عمر در کشور: • 1-2-3- عوامل ساختاری: • 2-2-3- عوامل اقتصادی • 3-2-3- عوامل فرهنگی آموزشی و اجتماعی: • 4-2-3- عوامل مربوط به شرکتهای بیمه : • 5-2-3- عوامل مربوط به دولت و سياست گذاری: • 3-3- راهکارهای توسعه بيمه های عمر:

22. 2-6- دلايل عدم رشد بيمه های عمر در کشور: 1-2-3- عوامل ساختاری: 1. یکی از مهمترین مشکلات ساختاری کشورهای جهان سوم نظیر ایران این است که اختلافات طبقاتی زیادی بین دهکهای جامعه وجود دارد واکثریت جامعه در سطح افراد کم درآمد و یا به عبارتی نسبتاً فقیر هستند و درصد بسیار کمی ثروتمند و مرفه و درصد کمی نیز در سطح متوسط قرار دارند. علت این امر توزیع نامطلوب است و این افراد ثروتمند هستند که با وجود اینکه درصد کمی از جامعه را تشکیل میدهند ، از درصد بالایی از منابع و ثروت جامعه بهره میبرند. بنابراین با وجود تورم که مشکل دائمی کشور ماست و درآمد پایین مردم، این تعداد زیاد افراد به سختی نیازهای اولیه ی زندگی خود را تأمین کرده و سهمی از درآمدشان برای پس انداز کردن باقی نمیماند که بتوانند برای خود بیمه ی عمر خریداری کنند. افراد ثروتمند نیز که به دنبال کسب سود بیشتر هستند به علت وجود تورم و تنزل مستمر ارزش پول ترجیح میدهند ثروت و درآمد خود به در طرحهای سرمایه گذاری کوتاه مدت که هم مطمئنتر هستند و هم سریعتر به سود میرسند، اختصاص دهند

23. 2. وجود بیمه های تأمین اجتماعی کافی ولی در عین حال غیر اقتصادی برای کارگران و کارمندان نیز میتواند اثری نامطلوب بر توسعه ی بیمه های عمر در کشور ما داشته باشد. اگر چه وجود بیمه های تأمین اجتماعی امری لازم و ضروری است و جزء وظایف دولت به شمار میرود و دولت نباید در امور آن کوتاهی کند، ساختار کاملاً دولتی بیمه های تأمین اجتماعی و بازنشستگی که امروزه در دنیا در زمره ی نظامهای سنتی به شماره میرود و کشورهای کمی از آن استفاده میکنند از موانعی را بوجود می آورد. در نظام دولتی سازمانهای تأمین اجتماعی و بازنشستگی ایران سرمایه­ی نسبتاً خوبی پس از بازنشسته شدن کارمندان دولت و کارگران در کنار مستمری به آنها تعلق میگیرد، حتی در بسیاری از موارد این مستمریها از آنچه کارمندان در زمان خدمت خود به عنوان حقوق دریافت میکرد بیشتر میباشد که این شیوه فقط در کشور ما مرسوم است، لذا بیشتر افراد به فکر خرید بیمه­ی عمر نمی افتند

24. 3. یکی دیگر از موانع اصلی رشد بیمه در ایران که در مورد بیمه ی عمر نیز صدق میکند این است که بازار بیمه ایران به نوعی در انحصار کامل دولت است زیرا نه تنها تعیین تعرفه های حق بیمه در اختیار شورای عالی بیمه در بیمه مرکزی ایران صورت میگیرد و شرکتها مجبورند در نرخ حق بیمه ها از دولت تبعیت کنند بلکه سهامدار اصلی چند شرکتی که سهم عمده ی بازار بیمه را در اختیار دارند (شرکت­های بیمه ایران ،آسیا ، البرز ،دانا) دولت بوده و سایر شرکتهای خصوصی نیز درصد کمی (حدود 25%) از فعالیتهای بیمه ای را بر عهده دارند. بنابراین هیچ رقابتی بین شرکتهای بیمه ای چه در نرخ حق بیمه ها و چه در نرخ حق بیمه ها و چه در وسعت فعالیتها و رشد و توسعه ی شرکتها و جذب مشتریان وجود ندارند و آنها بازار را بین خود تقسیم کرده اند. در چنین بازاری که هیچ گونه رقابتی برای جذب مشتری و ارائه خدمات بهتر بین شرکتها وجود ندارد

25. 2-2-3- عوامل اقتصادی الف. تورم: وجود تورم پایدار در اقتصاد ایران منجر به کاهش ارزش سرمایه بیمه گردیده و قدرت خرید آن را می کاهد و لذا قراردادهای بلند مدت بیمه عمر را متزلزل و نااستوار میسازد. ب. بیکاری و فقر: مشکل بیکاری که یکی از معضلات جامعه ایران است و فقر ناشی از ترکیب دو عامل سطح نازل تولید سرانه و عدم تعادل چشمگیر در توزیع درآمد عوامل دیگری هستند که در عدم توسعه ی بیمه ی عمر در ایران مؤثرند.

26. ج. سطح پایین درآمد: عامل دیگری که با مورد قبلی نیز در ارتباط است سطح پایین درآمد میباشد. بین سطح درآمد و تقاضا برای بیمه ی عمر رابطه ی مستقیمی وجود دارد. کاهش قدرت خرید و محدودیت درآمد مانع خرید بیمه میشود. مردم در وهله ی اول نیازهای ضروری خود را تأمین میکنند و بودجه های اضافی را به سایر هزینه ها و پس انداز کردن اختصاص میدهند. یک تحقیق نشان میدهد که کشش درآمدی سرانه بیمه زندگی نسبت به درآمد سرانه 1.57 میباشد. لذا با توجه به کشش درآمدی سرانه، بیمه ی عمر از نظر اقتصادی یک کالای لوکس است و با افزایش درآمد سهم حق بیمه ی زندگی به شدت افزایش مییابد که این نتیجه را در پی دارد: بیمه عمر به درآمد سرانه وابسته است و به دنبال افزایش درآمد استقبال از بیمه عمر نیز بیشتر میشود.

27. د. بار تکفل بالا: بین بار تکفل و میزان تقاضا برای بیمه­ی زندگی نیز در شرایط عادی ارتباط مستقیم وجود دارد، در صورتی که این رابطه در مورد ایران بر عکس میباشد. در کشورهای توسعه یافته با افزایش تعداد افراد تحت تکفل، سرپرست خانواده ضرورت بیشتری برای خرید بیمه احساس میکند تا آینده افراد خانواده را از خطر بی سرپرست شدن و پیامدهای دیگر مصون بدارد. اما در ایران به دلیل عدم شناخت کافی از بیمه عمر و اینکه در نتیجه ی افزایش تعداد افراد تحت تکفل تأمین نیازهای تمام افراد خانواده دشوارتر شده، ضرورت زیادی برای خرید بیمه عمر احساس نمیشود. با افزایش تعداد فرزندان سرپرست خانواده بیشتر به فکر تأمین نیازهای مصرفی و ضروری روزمره آنها بوده و بیمه ی عمر برای آنها به عنوان یک کالای لوکس میگردد.

28. ه. قابل رقابت نبودن بیمه های عمر سنتی با سایر فعالیتهای سرمایه گذاری: مشکل اقتصادی دیگر در رابطه با بیمه ی عمر این است که سود پرداختی شرکتهای بیمه در قالب سرمایه های عمر حتی در مقایسه با سود بانکی در قراردادهای بیمه عمر سنتی کمتر است. زیرا زمینه هایی که شرکتهای بیمه به اجبار دولت برای سرمایه گذاری انتخاب میکنند بازدۀ مناسبی ندارند. در حالی که نظام بانکی در مقایسه با بیمه پیشرفتهای قابل ملاحظه ای کرده و در بین مردم شناخته شده و قابل اعتماد است و بالاتر بودن نرخ سود بانکها نسبت به سود محاسبه شده در سرمایه های بیمه باعث میشود که پس انداز یا سرمایه گذاری در بانکها برای مردم جذابتر و قابل توجه تر باشد.

29. در نمودار شماره( 1-6) ،سود سرمایه گذاری اصل وفرع در بانک 13 درصد در نظر گرفته شده است. این نرخ از طریق یک میانگین وزنی سود سرمایه گذاری بلند مدت اصل سرمایه و سود سرمایه گذاری کوتاه مدت سود (فرع) محاسبه شده است. برای محاسبه عواید بیمه عمر ، فرض شده است که احتمال فوت به دلیل حادثه 30 در صد کل آمارفوتی ها را تشکیل می دهد. در صورت فوت به علت حادثه جمع سرمایه بیمه فوت به هر علت و فوت به علت حادثه به بیمه شده پرداخت می گردد. احتمال پرداخت سرمایه امراض خاص توسط شرکت بیمه ده درصد در نظر گرفته شده است. نمودار نشان می دهد که عواید بیمه عمر تا سن 48 سالگی فرد (به مدت 15 سال) به صورت جزئی از عواید سرمایه گذاری در بانک بهتر است، اما پس از آن عواید سرمایه گذاری در بانک به طور فزاینده ای از عواید سرمایه گذاری در بانک پیشی می گیرد. به عنوان مثال در سن 47 سالگی فرد عواید بیمه عمر683/757/20 تومان و عواید سرمایه گذاری در بانک 065/641/19 تومان است،در حالیکه در پایان دوره و درسن 54 سالگی فرد ، عواید سرمایه گذاری در بانک 077/471/94 تومان و عواید بیمه عمر 344/539/64 تومان می باشدکه تفاوت قابل توجهی را نشان می دهد.

30. نمودار 1-6. مقایسه بیمه عمر و سرمایه گذاری در بانک با شرط نرخ سود ثابت 13% برای اصل و سود سپرده. احتمال وقوع حادثه 30% و سر مایه مربوط به آن جمع سرمایه فوت به هر علت و به علت حادثه در نظر گرفته شده است.

31. نمودار شماره( 2-6) سرمایه گذاری در بیمه عمر و پس انداز را با یک سرمایه گذاری بلندمدت با نرخ 17 درصد مقایسه می کند. همانگونه که شکل نشان می دهد تا پس از 10 سال از انعقاد قرار داد، عواید پروژه سرمایه گذاری در بیمه عمر به صورت جزئی از سرمایه گذاری بلند مدت پیشی گرفته است. اما پس از آن عواید سرمایه گذاری بلند مدت به میزان فاحشی از قرار داد بیمه عمر بیشتر است. به عنوان مثال عواید بیمه عمر در سن 41 سالگی فرد 443/956/5 تومان و عواید سرمایه گذاری بلند مدت در سن مذکور 5068193 تومان می باشد که عواید بیمه عمر اندکی بیش از آن است در حالیکه در سال پایانی عواید سرمایه گذاری بلند مدت حدود 161 میلیون تومان است که با عواید بیمه عمر در سال مذکور (حدود 64 میلیون تومان) تفاوت فاحشی دارد.

32. نمودار 2-6. مقایسه بیمه عمر و سرمایه گذاری بلند مدت با شرط نرخ سود ثابت 17% برای اصل و سود سپرده. احتمال وقوع حادثه 30% و سر مایه مربوط به آن جمع سرمایه فوت به هر علت و به علت حادثه در نظر گرفته شده است.

33. نمودار شماره (3-6 ) سرمایه گذاری بلند مدت با سود 16 در صد را با عواید بیمه عمر مقایسه می نماید. در این نمودار ،در جدول مرگ و میر تعدیل کمتری صورت گرفته و سرمایه امراض خاص با احتمال 1 درصد محاسبه شده است. همانگونه که نمودار نشان می دهد برای تمامی سال ها ،عواید سرمایه گذاری بلند مدت در سطح بالاتری از سرمایه گذاری در بیمه عمر قرار دارد. در سال پایانی قرار داد (سن 54 سالگی فرد) عواید سرمایه گذاری بلند مدت حدود 141 میلیون تومان و عواید بیمه عمر حدود 56 میایون تومان است که تفاوت قابل توجهی را نشان می دهد.

34. نمودار 3-6. مقایسه بیمه عمر و سرمایه گذاری بلند مدت با شرط نرخ سود ثابت 16% برای اصل و سود سپرده. احتمال وقوع حادثه 30% و سر مایه مربوط به آن جمع سرمایه فوت به هر علت و به علت حادثه در نظر گرفته شده است.

36. 3-2-3- عوامل فرهنگی آموزشی و اجتماعی: • زمینه فرهنگی که بیمه را مخالف قضا و قدر تلقی میکند و رخدادهای آینده را قطعی و غیر قابل تغییر میداند، تقدیرگرایی که فرد را از هرگونه اقدام عملی دور نگه میدارد . • حاکمیت دیدگاه کوتاه مدت در سرمایه گذاری، ریسک گریزی سطح پایین و عدم احتیاط و دقت و عدم برنامه ریزی برای آینده و فرهنگ کوتاه مدت نگری از عوامل فرهنگی موثر در تقاضای اندک بیمه عمر در ایران می­باشد. این گروه ها به شدت با سرمایه گذاری برخوردار از منافع بلند مدت مثل بیمه های عمر بیگانه­اند.

37. یکی از بارزترین مشکلات فرهنگی که اغلب کارشناسان به عنوان علت عدم توسعۀ بیمه ی عمر بر آن صحه میگذارند، عدم درک مفهوم واقعی بیمه و عدم آگاهی و شناخت از مزایای بیمه عمر میباشد. 4. مسئله­ی دیگر سطحی بودن دانش بیمه است. تعداد فارغ التحصیلان مقاطع بالا در رشته بیمه اندک است. در ایران مطالعات زیربنایی بیمه عمر تاکنون صورت نگرفته است. به عنوان مثال نه تنها یک جدول مرگ و میر که لازمه ی محاسبات بیمه ی عمر است وجود ندارد بلکه آمار کلی دقیقی از تعداد فوت شدگان در کشور نیز در دسترس نیست. بعد از گذشت سالها از ظهور بیمه ی عمر در ایران، کشور ما از جداول مرگ و میر کشورهای دیگر چون فرانسه با این همه تفاوت فرهنگی، بهداشتی و امکانات در دسترس در مقایسه با وضعیت ایران بسیار متفاوت است استفاده میکنند. (رسالت بیمه مرکزی )

38. 4-2-3- عوامل مربوط به شرکتهای بیمه : 1. نبود شبکه ی تخصصی گسترده فروش توسط نمایندگیهای شرکتهای بیمه و عرضه ی نامناسب محصولات بیمه ای از طرف بیمه گران نیز یکی دیگر از موانع توسعه ی بیمه های عمر میباشد. اصولاً نمایندگان و به عبارتی واسطه ها و دلالان بیمه در رشد بیمه نقش مهمی ایفا میکنند. (تفاوت بازاربیمه از جهت بازاریابی) 2. نبود رقابت بین شرکتهای بیمه علاوه بر این که یک مشکل ساختاری است و در بخش موانع ساختاری ذکر شد به شرکتهای بیمه نیز مربوط می­باشد. متأسفانه در ایران به علت اینکه تمامی تعرفه ها توسط شورای عالی بیمه تعیین شده و به شرکتها اعلام میشود هیچ جای رقابتی در بازار برای بیمه گران باقی نمانده است و شرکتهای بیمه هنوز بازار بیمه را درک نکرده و نیازهای بالقوه آن را نه میشناسند و نه پاسخگو هستند.

39. 3. عدم وجود تبلیغات و بازاریابی گسترده که در دنیای کنونی هر دو از بازوهای قدرتمند پیشرفت در بازارهای مالی هستند در توسعه نیافتگی بیمه ی عمر در ایران بسیار مؤثرند 4. یکی دیگر از دلایل در حاشیه ماندن بیمه­های عمر در ایران بازاریابی ضعیف بیمه گران و عدم بهره گیری از شیوه های نوین جذب مشتری از سوی آنها است. 5. نبود شرکتهای بیمه عمر تخصصی .

40. 5-2-3- عوامل مربوط به دولت و سياست گذاری: از مهمترین معضلات صنعت بیمه در کشور ما نیز وجود سیستم کاملاً دولتی در بخشهای بیمهای هم در زمینهی برنامهریزی و سیاستگذاری و هم در زمینهی اجرایی میباشد. قوانین مربوط به تعیین تعرفه از سوی بیمه مرکزی و همچنین نحوه سرمایه­گذاری ذخایر انباشته در شرکتهای بیمه از قبیل سرمایه گذاری در اوراق قرضه دولتی با سود پایین باعث بالا رفتن حق بیمه و در نتیجه کم رونقی بیمه عمر میگردد.

41. راهکارهای مربوط به عوامل ساختاری: 1- از دلایل ساختاری عدم رشد بیمه­های عمر در ایران عدم دسترسی به آمار صحیح و منسجم است که برای رفع این معضل باید یک نظام آماری مدون و منظم در صنعت بیمه شکل گیرد. در این راستا بیمه مرکزی باید نقش مدیر و ارشادگر را داشته باشد و شرکت­های بیمه را موظف به تولید و ارائه آمارهای منظم و دقیق نماید و این آمارها توسط بیمه مرکزی جمع آوری، هماهنگ و منظم گردیده و در اختیار همگان قرار گیرد. 2- وجود پرداختهای تأمین اجتماعی بالا که فشار زیادی را به دولت وارد میکند میتواند در جهت کاهش تقاضای بیمه عمر عمل کند. توصیه می شود دولت به جای افزایش مستمریها که در مواردی از درآمد شاغلین هم بیشتر است، سیاست تشویق و تبلیغ بیمه­های عمر را پیش گیرد. یعنی مردم به جای دریافت مستمری­های سطح بالا از طریق عواید بیمه­های عمر در سنین بالا، معاش خود را تأمین ­نمایند. از مزایای این انتقال از تأمین اجتماعی به بیمه های عمر، کاهش هزینه­های مصرفی دولت و از طرفی دیگر افزایش سرمایه های عمرانی و افزایش تولید و اشتغال در اقتصاد است.

42. 3- از دیگر مشکلات ساختاری بر سر راه تقاضای بیمه عمر، دولتی بودن و تعرفه­ای بودن این صنعت است. دولت بایستی با یک برنامه میان مدت تدریجی صنعت بیمه را از حالت تعرفه­ای خارج نموده و به فضای رقابتی و مکانیسم بازار نزدیک نماید. 4- پیشنهاد میشود که بیمه مرکزی فرآیند تشکیل شرکتهای بیمه عمر تخصصی که صرفاً فعالیت­های بیمه­ای عمر انجام می­دهند را تسریع نماید. زیرا ساختار شرکت­های بیمه موجود برای فروش بیمه­های اموال و مسئولیت بنا نهاده شده است. برای فروش بهتر بیمه­های عمر بایستی مدیریت فروش مستقل باشد و فروشنده بیمه عمر باید انگیزه کافی داشته باشد تا با برخورد مناسب و جذاب بتواند مشتری­های انفرادی با درجه ریسک گریزی و شخصیتی متفاوت را جذب نماید. 5- اجازه ورود شرکتهای خارجی به بازار بیمه عمر به منظور افزایش رقابت و تسهیل ورود علم و فن مربوطه به کشور و همچنین تشویق فعالیت شرکت­های بیمه­ای داخلی در خارج کشور با هدف انتقال علم و تکنولوژی صنعت بیمه عمر به داخل کشور.

43. 1-راهکارهای مقابله با تورم الف ) فروش بيمه های عمر با سرمايه صعودی: ب ) مشارکت بيمه گذار در منافع حاصل از سرمايه گذاریهای شرکت بيمه: ج ) انتخاب جانشين برای سرمايه: به دلیل اینکه در بعضی از کشورها مردم به برخی از کالاهای خاص از خود علاقه نشان میدهند بیمهگران ترجیح میدهند که بجای تحویل سرمایه بیمه بر حسب پول نقد، آن کالاها را جایگزین سرمایهی مورد نظر نمایند و بدین ترتیب مشتری بیشتری را جذب نمایند. به عنوان نمونه میتوان طرح بیمهی نوین در سال 1338 را ذکر کرد که طی قرارداد بیمه­های عمر در آن زمان مقرر شده بود که به عنوان سرمایه­ی عمر به بیمه­گذاران در پایان قرارداد منزل مسکونی تحویل داده شود که زمین های آن در حوالی فرحزاد خریداری شده بود. اگر چه آن طرح، پروژهی بسیار خوبی بود و از طرف بیمهگذاران مورد استقبال قرار گرفت، به دلیل کارشکنی بعضی ازبیمهگران و دولت وقت با شکست مواجه شد.

44. 2-راهکاری برای مقابله با درآمد سرانه پایین برای مقابله با عامل اقتصادی درآمد سرانه پایین توصیه می شود بیمه های عمر با حق بیمه های کمتر و در نتیجه سرمایه بیمه متعادل تر برای مناطق روستایی و شهرهای کوچک ارائه گردد. در این راستا میتوان به برنامه­های بیمه عمر خرد (Micro Life Insurance)اشاره نمود که میتواند اقشار کم درآمد را تحت پوشش قرار دهد. در این راستا باید ساز و کار مناسب بیمه های خرد گروهی مهیا و اجرا گردد. این نوع بیمه نامه ها می توانند عمدتاً جنبه تأمینی (Protection-based) داشته باشند که در امنیت فکری مناطق نسبتاً فقیر نشین نقش مهمی ایفا می نمایند.

45. 3 -5 -3 -راهکارهای مربوط به عوامل فرهنگی، اجتماعی و آموزشی 1- تغییر فرهنگ به نفع اختصاص بخشی از درآمد خانوارها به خرید بیمه عمر: این امر باید به صورت اصولی و برای بلند مدت و بطور مستمر صورت گیرد تا آحاد ملت، افرادی محتاط، ریسک گریز و آینده نگر باشند. ضمناً آموزش خانواده باید به نحوی باشد که والدین برای پس از مرگ خود هم در جهت تأمین رفاه فرزندان خویش برنامه ریزی نمایند. به عنوان مثال هر خانواده ژاپنی به طور متوسط 5 قرارداد بیمه عمر دارد تا آینده خانواده اش را تأمین نماید. امر تغییر فرهنگ باید از اطفال در مهد کودک گرفته تا دانشگاه ادامه یابد. باید از برنامه های صدا و سیما و هر گونه آموزش مقدور دیگری در این زمینه کمک گرفت. مثلاً توصیه می­شود در کتب درسی مدارس ابتدائی دروسی گنجانیده شود که اولاً جنبه­های احتیاطی را به دانش آموزان بیاموزند و ثانیاً بیمه عمر را به عنوان ابزار احتیاط و امنیت به آنها معرفی نمایند.

46. 2-اطلاع رسانی در مورد بیمه­های عمر و آشنایی با شیوههای پسانداز از طریق این بیمهها و آگاهی دادن به مردم در مورد خطر فوت سرپرست خانواده و عدم تأمین خانواده و یا ایام کهولت و پیری و ناتوانی از طریق رسانههای گروهی، مجلات، نشریات و یا آموزش های درون سازمان ها، ادارهجات و موسسات به کارمندان و کارگران. 3- تأسیس مراکز آموزش عالی و دانشکده های متعدد در سراسر کشور برای تربیت نیروی متخصص و کارآمد در رشته­های مدیریت بیمه و اقتصاد بیمه و علم اکچوئریبه منظور یادگیری مبانی قیمت گذاری بیمه عمر در فضای رقابتی. 4- اعطای بورس تحصیلی به دانشجویان این رشته برای ادامهی تحصیل در رشته های مختلف بیمهای و اکچوئری با هدف آشنایی با علم روز دنیا و ارتقاء بار علمی کشور در این زمینه. 5- دعوت از اساتید خارجی مرتبط با این رشتهها برای تدریس در دانشگاهها و تربیت دانشجو به دلیل کمبود اساتید ایرانی آشنا به این رشتهها و ارتباط با دانشگاههای معتبر دنیا که در زمینهی این علوم فعالیت مینمایند با هدف کسب تجربه و تبادل اطلاعات.

47. 6-ارتباط مستمر شرکتهای بیمه و بیمهی مرکزی با دانشگاهها و مراکز آموزشی بیمه به منظور این که هم شرکتهای بیمه از علوم بیمه و اکچوئری آگاهی یابند و فقط به تجربه و شیوه­های سنتی اکتفاء نکرده و روشهای مدرن و تخصصی را وارد کار خود کنند و هم اینکه دانشجویان این رشته ها از نزدیک با بازار کار رشته ی خود آشنا شده و حتی دورههای عملی و کارآموزی را به طور جدی در شرکتهای بیمه بگذرانند. 7-تلاش پیگیر برای تدوین، تالیف و ترجمهی کتب و مقالات بیمهای علیالخصوص موضوعات مختلف در بیمههای عمر برای از بین بردن فقر علمی کشور در این زمینه و برقراری میزگردها، نشستها و کنفرانسهای بیمهای برای تبادل اطلاعات، برسی مشکلات و ارائهی راهکارها. ((ARIA 8-ایجاد ارتباط تنگاتنگ با دانشگاهها و اختصاص بودجهی لازم توسط شرکتهای بیمه، بیمهی مرکزی و دانشگاهها برای تحقیق و بررسی روشهای موجود، جمعآوری و تجزیه و تحلیل آمار مرگ و میر در کشور برای ساخت جداول مرگ و میر خاص ایران که راهگشای بسیاری از مشکلات مربوط به بیمه­های عمر در کشور از قبیل محاسبات اکچوئری مربوط به تعیین حق بیمه­ها، سرمایه­های بیمه، مستمری­ها و اندازه­گیری ریسک اشخاص می­باشد. 9- استفاده از شیوه های مختلف آموزشی و تبلیغی نظیر برنامه­های رادیویی، سخنرانی­های مذهبی و اجتماعی و ساخت سریال های تلویزیونی و فیلم های سینمایی و حتی کمک گرفتن از روحانیون مساجد برای تغییر نگرش مردم نسبت به اعتقاد به سرنوشت و قضا و قدر الهی بدون تلاش و اقدام عملی در مورد آینده، اصلاح فرهنگ سهل انگاری و بی­تفاوت بودن نسبت به آتیه­ی خود و فرزندان و نداشتن برنامه­ریزی برای آن، پرهیز از تجمل گرایی و مصرف گرایی که تمامی آنها از نظر اسلام نیز مزموم و ناپسند می­باشند و همچنین تشویق مردم به درست مصرف کردن و پس انداز.

48. 4-3-3 - راهکارهای مرتبط با شرکت های بيمه: 1. طراحی پوششهای به روز و جدید و مناسب 2. حفظ مشتریان خود و راضی نگه داشتن آنها 3. فعال نمودن بخشهای مربوط به تحقیق و پژوهش در مورد موضوعات مختلف بیمههای عمر مثل ارزیابی دقیق تر ریسکها، تعیین تعرفهها و نرخ حق بیمهها و انتخاب محل مناسب سرمایهگذاری ذخایر فنی و ریاضی 4. برگزاری دورههای آموزشی مستمر برای کارمندان 5. آسان نمودن مراحل فروش بیمه نامه و مراحل بررسیهای مربوط به پرداخت خسارت به منظور کاهش مراحل اداری و بوروکراسی­های موجود. 6- استفاده از روشهای نوین فروش که در بسیاری از نقاط دنیا مرسوم و متداول هستند و از این طریق مشتریان بسیاری از خدمات شرکتهای بیمهای بهره مند میشوند مثل فروش اینترنتی بیمه نامه های عمر و همچنین راه اندازی سایتهای مربوط به شرکت بیمه

49. 7.تنوع بخشی به مزایای جانبی بیمه نامهها مثل هزینه­های درمان، ازدواج، بستری شدن در بیمارستان و ادامه­ی تحصیل فرزندان و دادن وام به بیمهگذاران به پشتوانهی سرمایهی بیمهای که نزد بیمهگر دارند در ترغیب و تشویق افراد به بیمههای عمر میتوان موثر واقع شود . 8 -تبلیغات وسیع و همه جانبه با استفاده از شیوههای مدرن جهت افزایش آگاهی و شناخت مردم نسبت به بیمه های عمر و اطلاع از خدمات و محصولات ارائه شده توسط شرکت­های بیمه. .

50. 3-3 -راهکارهای مربوط به دولت و سياست­گذاری: 1. مهمترین توصیه به منظور رونق بیمه عمر، رفتن به سمت فضای رقابتی و انجام فعالیت توسط بخش خصوصی است. دولتی بودن صنعت بیمه عمر، مناسب توسعه و گسترش آن نیست. دولت باید با یک برنامه­ریزی تدریجی به سمت رهایی از تعرفه و استفاده از مکانیسم بازار رود. آزاد سازی نرخ تعرفه های حق بیمه و دادن اختیارات در سطح وسیع­تر به شرکتهای بیمه برای رقابت بر سر قیمت­ها و نرخ حق بیمه­ها 2. دادن آزادی عمل بیشتر به شرکت­های بیمه برای انتخاب محل سرمایه گذاری حق بیمه های دریافتی و ذخایر فنی و ریاضی بیمه گزاران 3. اختصاص بودجه های تحقیقاتی و پژوهشی به مراکز آموزشی و دانشگاههای مرتبط با بیمه های عمر برای مطالعات جدی از عملکرد صنعت بیمه در کشورهای موفق با هدف ارتقاء و اعتلای وضعیت بیمه های عمر و توسعه­ی آن در کشور و برگزاری سمینارهای ملی و بین­المللی