studiedag PC Federatief SWV Primair Onderwijs Rijswijk e.o. woensdag 6 februari 2008

1. Van zetbaas tot ondernemer: de veranderende rol van de schoolleider in de context van passend onderwijs studiedag PC Federatief SWV Primair Onderwijs Rijswijk e.o. woensdag 6 februari 2008 Inleider: Leo Lenssen

2. Waarover gaan we het hebben? • de plaats van uw school in de participatiesamenleving • de zoektocht naar publieke waarden • de inhoud van het (school)leiderschap • leiderschap, innovatie en governance

3. Wat willen we bereiken? • … • … • …

4. Bij wijze van inventarisatie 1 • Welke drie praktische problemen houden u dagelijks van uw werk af? • Aan welke drie strategische vraagstukken zou u graag wat meer aandacht willen besteden? • Aan welke vraagstukken zou u volgens de samenleving vooral aandacht moeten besteden?

5. Bij wijze van inventarisatie 2 • wie vindt zichzelf hier een ondernemer? • wat is een maatschappelijke onderneming volgens u? • vindt uw omgeving dat u ondernemend bent?

6. Geluiden uit de samenleving Geluiden uit de samenleving Geluiden uit de samenleving Geluiden uit de samenleving Geluiden uit de samenleving

7. Geluiden uit de samenleving

8. Trends in de samenleving (m.n. in het ‘middenveld’: corporaties/gezondheidszorg/scholen) • netwerken i.p.v. instituties • verbindingen van publieke functies • individuele loopbanen i.p.v. collectievesystemen • van landelijk beleid naar regionale arrangementen • bekostiging individu i.p.v. instelling Vraag: herkent u dit? Wat heeft dit te maken met uw ondernemerschap?

9. Trends in samenleving • van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving • overheidsoriëntatie op de gebruiker, niet meer op het instituut • maatschappelijke innovatie: functionele diffusie Vraag: wat betekent dit voor uw (school)leiderschap?

10. Trends in het onderwijs 1 • van traditionele school naar moderne leeromgeving • van bolwerk naar knooppunt in netwerk van voorzieningen • van onderwijsproducent naar dienstverlener • van taakorganisatie naar resultaatgerichte onderneming • van autist naar geliefde partner Vraag: ziet u uw school hierin terug?

11. Trends in het onderwijs 2 • de school faciliteert, integreert, accommodeert • doorgaande professionalisering • fundamentele verandering in organisatie primair proces • leren i.p.v. onderwijzen • bestuurlijke i.p.v. organisatorische schaalgrootte • regisseur i.p.v. kennismonopolist Vraag: hoe ver staat dit af van uw school of uw dagelijks werk?

12. Nog wat verschijnselen • PO Raad • good governance; vertrouwen en compliance • zorgplicht • resultaten: taal en rekenen; deelnamepercentage?

13. Bij wijze van intermezzo • Wat is uw beleid: optimale integratie of maximale deelname (aan speciaal onderwijs) • Stelling: Optimale integratie leidt tot minimale aandacht voor de betere leerlingen.

14. Wat klassieke gedragspatronen • circulaires goed lezen • sterke oriëntatie op overheid en inspectie • vragen: wat moet ik doen • risico’s vermijden • reactief • ‘ze moeten er maar op vertrouwen dat wij de goede dingen doen’ • we maken van de school een ’ veilige’ eigen wereld • en vooral: onze leerlingen moeten het naar hun zin hebben

15. Wat gedragspatronen van de ondernemende (school)leider • zoekt naar de betekenis van de school voor de omgeving ( want dan gaat de omgeving zich ook afvragen: wat kunnen wij voor die school betekenen?) • vraagt: waar zitten mijn partners? • oriënteert zich op samenleving, wijk en omgeving • kiest actief • neemt risico’s • legt verantwoording af en vraagt om reactie • is adaptief en responsief

16. Schoolleiderschap is ondernemerschap • Moet je als schoolleider ondernemend in de wereld staan? • Hoe doe je dat dan? Die houding begint bij de vraag: Op welke maatschappelijke vraag, op welk maatschappelijk probleem wil onze school een antwoord zijn?

17. Karakteristieken van de maatschappelijke onderneming: • privaatrechtelijk georganiseerd (openbaar onderwijs?) • inkomsten vanuit de overheid, de markt en de burger • niet gericht op winst, maar op maatschappelijk rendement • diensten gericht op het publieke domein • verticale en horizontale verantwoording • de omgeving is meervoudig en complex

18. Nog wat karakteristieken • veel stakeholders • moeilijk meetbare opbrengsten • idealen, waarden en normen zijn erg belangrijk • veel professionals

19. Doorlopende leerlijnen, zorgplicht, besturen en toezicht houden • Doorlopende leerlijnen = de zorgplicht gestalte geven. • Zorgplicht = gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van betrokken scholen • Verantwoordelijkheid waar maken = goed besturen • Beter besturen = gemeenschappelijke verantwoordelijkheid in één hand • Toezicht = hoe wordt verantwoordelijkheid waar gemaakt?

20. Betekent dit dat je alles zelf moet doen? (De (heel erg) brede school: polikliniek voor alle samenlevingsvraagstukken?) • Nee, integendeel! • Smeed allianties, bouw netwerken, zoek partners.