موضوع: مسئولیت وتحدید مسئولیت مالک کشتی گردآورندگان: رسول بیات ـ سعید فرهنگی فر

1. ه

2. ه • موضوع: مسئولیت وتحدید مسئولیت مالک کشتی گردآورندگان: رسول بیات ـ سعید فرهنگی فر استاد: دکتر فیضی

3. مقدمه • گرچه ممکن است که مالک کشتی،مبادرت به حمل و نقل کالا نماید و متصدی حمل و نقل نیز محسوب شود اما مسئولیت های مالک کشتی به صرف مالکیت کشتی شامل مواردی است که جدا از عنوان متصدی حمل و نقل قرار می گیرد یعنی ممکن است که متصدی حمل و نقل مستاجر کشتی باشد نه مالک کشتی.لذا در این تحقیق مسئولیت های مالک کشتی را به لحاظ مالکیت کشتی بررسی میکنیم.

4. مسئولیت شخصی و ناشی از فعل غیر برای مالک کشتی الف) مسئولیت شخصی: مالک کشتی شخصا مسئول اعمال و تعهدات و قصور و خطا های خود می باشد.م 69 ب) مسئولیت ناشی از فعل غیر: مالک کشتی مسئول عملیات فرمانده و قراردادهایی است که وی ضمن انجام وظایف خود منعقد می کند.همچنین مسئولیت عملیات کارکنان کشتی و ماموران مجاز که از طرف مالک به خدمت در کشتی گماشته شده اند نیز با مالک می باشد. • درصورتی که مستاجرکشتی هزینه کارکنان،خوارو بارو اداره امورکشتی و دریانوردی را شخصا به عهده گرفته باشد از نظرمسئولیت های مربوط به کشتی درحکم مالک کشتی است.

5. حوزه مسئولیت مالک در قانون دریایی • براساس قانون دریایی درمواردی براثرتقصیرات مالک و یا کارکنان تحت اختیاراو مسئولیت هایی متوجه او شده است ازجمله: • عدم ثبت به موقع کشتی.م17 • تلفات جانی یا صدمات بدنی وارد به اشخاص.م75 • تلف و نقص وارده به اموال.م75 • مطالبات مربوط به نجات کشتی و خسارات مشترک. • مطالبات فرمانده و کارکنان کشتی. • خسارات وارده به تاسیسات بندری. • ازموارد عمده مسئولیت مالکین کشتی تصادم کشتی هاست که از دیدگاه حقوق دریایی تصادم مبین بر خورد دو کشتی با یکدیگر است وبرخورد کشتی با وسایل کمک ناو بری و اسکله ها را دربرنمی گیرد.

6. مسئولیت ناشی از تصادم • اگر تصادم در نتیجه خطای یکی ازکشتی ها باشد جبران خسارت به عهده طرفی است که مرتکب خطا شده است.(م164ق دریایی،م 335ق.م، م339ق.م.ا) • میزان مسئولیت هرکشتی خواه نسبت به خسارات وارده به کشتی دیگر و خواه نسبت به بار و اشیا متناسب با درصد تقصیر آن در بروز تصادم تعیین می شود ولی چنانچه دلایلی برای تعیین میزان تقصیر وجود نداشته باشد مسئولیت بین آنها به نحو تساوی تعیین می شود.(م 165ق دریایی) • کشتی های مقصر نسبت به خسارات ناشی ازفوت و صدمات بدنی در برابر اشخاص ثالث متضامنا مسئول هستند. م 165

7. مسئولیت مالک براساس كنوانسيون بين‌المللي مسؤوليت مدني براي خسارت آلودگي نفتی سوخت كشتي 2001 • مطابق کنوانسیون مذکور اگر نفت بادوام که ضمن حوادث دریایی از یک کشتی رها یا تخلیه شده موجب بروز خساراتی در قلمرو دولتهای عضو من جمله دریای سرزمینی آنها شود، مسئولیت کامل جبران خسارت و هزینه های اقدامات پیشگیرانه به عهده صاحب کشتی یا بیمه گران است. • اگر بيش از يک شخص مسئول باشد، مسئوليت آنها تضامني خواهد بود. • این کنوانسیون مواردی را به عنوان موارد معافیت مالک کشتی از مسئولیت بیان می نماید. بدین منظور وی را در صورت بروز خسارات ناشی از جنگ و حوادث طبیعی، حوادث ناشی از غفلت شخص ثالث و خسارات ناشی از غفلت یا اشتباه مسئولان علایم دریایی یا وسایل کمک ناوبری معاف از مسئولیت می داند.همچنین اگر مالک کشتی بتواند ثابت نماید خسارت تماماً یا جزئاً ناشی از عمل زیاندیده با قصد ایجاد خسارت یا مسامحه وی بوده استازمسئولیت معاف است.

8. ه • این کنوانسیون به تکلیف مالکان کشتی های ثبت شده در دولتهای متعاهد به داشتن بیمه یا تضمین مالی در صورت حمل محموله ای با بیش از دو هزار تن نفت به صورت فله اشاره دارد. بر مبنای همین ضمانت نامه ها برای هر کشتی گواهینامه ای صادر می شود که حق تجارت کشتی ها بدون آن ممنوع بوده و باید توسط سایر کشورهای متعاهد نیز به همان میزان واجد ارزش شناخته شود. • در قوانین داخلی نیزبراساس ماده 6 قانون حفاظت دریا و رودخانه های مرزی از آلودگی نفتی 1389کلیه کشتی‌ها و نفتکش‌ها و شناورها موظفند هنگام ورود به آبهای موضوع این قانون در مقابل خسارات احتمالی ناشی از آلودگی آبها به مواد نفتی بیمه شده باشند. در غیر این صورت لازم است تعهدنامه‌ای مالی جهت جبران خسارات احتمالی به همراه داشته باشند درغیر این صورت جزای نقدی برای تخلفات مالکان در نظر گرفته شده است.

9. مسئولیت مالک براساس کنوانسيون بين‌المللي نايروبي درباره انتقال لاشه کشتيها 2007 با آگاهي از اين واقعيت که لاشه كشتيها، در صورت عدم انتقال ممکن است سبب ايجاد خطري براي دريانوردي يا محيط زيست دريايي شوند کنوانسیون تعهداتی را برمالکان و دولت ها بار کرده استکه در صورت تخلف مسئولیت های کیفری یا مدنی را در نظر گرفته است. • مالک ثبت شده بايد لاشه کشتي را که مشخص شده ايجاد خطر مي‌نمايد، انتقال دهد. اگر مالک ثبت‌شده ،لاشه کشتي را ظرف مهلت مقرر در اين كنوانسيون انتقال ندهد، يا نتوان با مالک ثبت‌شده تماس داشت، دولت تحت‌تأثير مي‌تواند به هزینه مالک لاشه کشتي را از طريق عملي‌ترين و سريع‌ترين روش‌های ممکن سازگار با ملاحظات ايمني و حفاظت از محيط زيست دريايي انتقال دهد. • مسؤوليت مالک: با رعايت اين كنوانسيون، مالک ثبت‌شده مسؤول هزينه‌هاي جانمايي، علامتگذاري و انتقال لاشه کشتي به موجب اين كنوانسيون مي‌باشد، مگر اين که مالک ثبت‌شده ثابت کند که سانحه دريايي‌که موجب ايجاد لاشه کشتي شده است: الف) ناشي از جنگ، عمليات خصمانه، جنگ داخلي، شورش يا پديده‌اي طبيعي با ويژگي استثنائي، اجتناب ناپذير و غيرقابل دفع بوده است؛ ب) تماماً ناشي از فعل يا ترک فعل شخص ثالث با قصد ايجاد خسارت بوده است؛ يا پ) تماماً ناشي از غفلت يا فعل زيانبار ديگر هر دولت يا مرجع ديگر مسل نگهداري چراغها يا ساير وسايل کمک ناوبري در اجراء آن وظيفه بوده است.

10. ه • هيچ چيز در اين کنوانسيون بر حق مالک ثبت‌شده براي تحديد مسئوليت به موجب هر نظام ملي يا بين‌المللي قابل اعمال، مانند کنوانسيون تحديد مسؤوليت دعاوي دريايي، مصوب 1976ميلادي آن‌طورکه اصلاح شده، تأثير نمي‌گذارد. • بيمه اجباري يا تضمين‌ مالي ديگر: مالک ثبت شده کشتي با ظرفيت ناخالص سيصد تن و بالاتر که پرچم يك دولت عضو را برمي‌افرازد ملزم است که بيمه يا تضمين‌ مالي ديگري مانند ضمانتنامه يک بانک يا مؤسسه مشابه را براي پوشش مسئوليت به موجب اين کنوانسيون به ميزاني معادل حدود مسئوليت به موجب نظام ملي يا بين‌المللي حاكم به همراه داشته باشد.

11. مسئولیت مالک براساس کنوانسیون‌ بین‌المللی ایمنی جان اشخاص در دریا مصوب 1974 • به منظور اطمینان حاصل ‌کردن از اینکه کشتی از هر لحاظ آماده نگه داشته شده که با ایمنی‌ کامل و بدون ایجاد خطر برای خود و اشخاص داخل آن به دریا برود، وضع کشتی و تجهیزات آن‌ مطابق مقررات کنوانسیون و این پروتکل باید مورد بازرسی قرارگیرد. • بعد از اینکه هر بازرسی به موجب کنوانسیون و این ‌پروتکل کامل شد، هیچ نوع تغییری در ترتیبات ساختاری ماشین‌آلات‌، تجهیزات و دیگرقسمتهای تحت بازرسی بدون مجوز دستگاه اجرایی نباید انجام گیرد. • هرگاه که حادثه‌ای برای یک کشتی رخ دهد یا نقصی یافت شود که بر ایمنی کشتی یا کارایی‌ آن یا تکمیل تجهیزات تجارت یا دیگر تجهیزات تأثیر بگذارد، فرمانده یا مالک کشتی باید دراسرع وقت موضوع را به دستگاه اجرایی‌، بازرس معرفی شده یا سازمان به رسمیت شناخته شده‌ مسئول صدور گواهینامه مربوط گزارش کند. اگر کشتی در بندر عضو دیگری است‌، فرمانده یا مالک کشتی باید مراتب را فوری به‌ مقامات ذی صلاح کشور صاحب بندر نیز گزارش کند و بازرس معرفی شده یا سازمان به ‌رسمیت شناخته شده باید ثابت کند که چنین گزارشی صورت گرفته است‌.

12. مسئولیت مالک براساس كنوانسيون بين المللي جلوگيري از آلودگي ناشي از كشتيها (مارپل) • اين مقررات دربرگيرنده منابع گوناگون آلودگي ناشي از كشتيها بوده و هدف اصلي آن، حذف آلودگي عمدي محيط زيست دريا بوسيله نفت و ساير مواد مضر و كاهش تخليه چنين موادي بصورت عمدي و يا غيرعمدي، از طريق اعمال قوانين و مقررات بر كشتي ها و بنادر مي باشد. و دولتها موظف اند مجازات هایی را برای خاطیان وضع نمایند. • ضمائم مارپل: I مقررات براي جلوگيري از آلودگي ناشي از نفت. II مقررات براي كنترل آلودگي توسط مواد مايع سمي بصورت فله. III مقررات براي جلوگيري از آلودگي توسط مواد مضر بسته بندي شده. IV مقررات براي جلوگيري از آلودگي توسط فاضلاب كشتي ها. V مقررات براي جلوگيري از آلودگي توسط از زباله كشتي ها. VI مقررات براي جلوگيري از آلودگي هوا ناشي از كشتي. دولت جمهوري اسلامي ايران به سه ضميمه 1، 2 و 5 آن در سال 1381 و ضمايم 3،4 و 6 در سال 1388ملحق گرديده و بر اساس ضمائم كنوانسيون مارپل، بنادر بايد به تسهيلاتي در جهت دريافت مواد زائد از كشتيها مجهز شوند و مواد زائد مربوط به مواد نفتي و ضايعات نفتي، روغن سوخته ،آب و زباله را از شناورها دريافت كنند.

13. ه • ضميمه 1: مقررات براي جلوگيري از آلودگي ناشي از نفت اين ضميمه در مورد همه تانكرهاي با ظرفيت ناخالص 150 تن و بالاتر و ساير كشتيها با ظرفيت ناخالص 400 تن و بيشتر اعمال مي گردد. تخليه مواد حاوي نفت به دريا در مناطق ويژه دريايي در هر شرايطي ممنوع و در ساير مناطق از محدوديتهايي برخوردار مي باشد. كليه نفتكشهاي با ظرفيت ناخالص 150 تن و بيشتر و ساير كشتيهاي غيرنفتكش با ظرفيت 400 تن و بيشتر بايد "طرح اضطراري آلودگي نفتي بر روي كشتي" (SOPEP ) داشته باشند. • ضميمه 2: مقررات براي كنترل آلودگي توسط مواد مايع سمي بصورت فله اين ضميمه براي كليه كشتيهايي كه مايعات مضر بصورت فله را حمل ميكنند اعمال مي گردد. بر اساس اين ضميمه موادي كه ممكن است باعث صدمه به محيط زيست دريايي گردند، تخليه آنها به دريا ممنوع و باقيمانده اين مواد بايد به بندر تحويل داده شود. • ضميمه 3: مقررات براي جلوگيري از آلودگي توسط مواد مضر بسته بندي شده اين ضميمه براي كشتيهايي كه حامل مواد مضر به شكل بسته بندي مي باشند اعمال مي گردد و مواد مضر به آن دسته اطلاق مي گردد كه بر اساس مقررات حمل كالاهاي خطرناك از طريق دريا (IMDG code ) خطرناك شناخته شده باشند. بر اساس اين ضميمه حمل و نقل مواد مضر ممنوع مي باشد مگر بر اساس شرايط معين شده مانند موارد بسته بندي، علامت گذاري، چسب زني، وجود اسناد و مدارك كافي، چيدمان كالا و محدوديت هاي ويژه در ارتباط با ايمني كشتي و حفاظت از جان افراد در دريا باشد.

14. ه • ضميمه 4: مقررات براي جلوگيري از آلودگي توسط فاضلاب كشتي ها اين ضميمه در مورد كليه كشتيها با ظرفيت خالص 400 تن و بيشتر و قابليت حمل بيش از 15 نفر سرنشين اعمال مي گردد. بر اساس اين ضميمه كشتيها بايد داراي سيستم تصفيه فاضلاب و يا سيستم آسياب و ضدعفوني يا مخازن نگهداري فاضلاب باشند. • ضميمه 5: مقررات براي جلوگيري از آلودگي ناشي از زباله كشتي ها اين ضميمه در مورد كليه كشتيها، شناورها، سكوهاي حفاري ثابت و يا شناور اعمال شده و تخليه زباله به دريا ممنوع مي باشد. زباله به معني ، ضايعات شناور، پارچه و مواد بسته بندي، كاغذ، شيشه، فلزات و بطري، انواع مواد غذايي و پسمانده هاي خانگي و عملياتي كشتي به استثنا ماهي تازه كه در اثر فعاليتهاي معمول كشتي توليد مي گردند و ميبايست كه دفع شوند. تسهيلات دريافت زباله توسط بنادر بايد ارائه گردد و هر كشتي و يا شناور موظف به داشتن طرح مديريت زباله و دفتر ثبت زباله مي باشد. • ضميمه 6: مقررات براي جلوگيري از آلودگي هوا ناشي از كشتي ضميمه ششم شامل الزامات‌كنترلي‌درخصوص‌موادكاهنده ‌لايه‌اوزن (شامل‌هالونها و CFC)‌،اكسيدهاي‌نيتروژن‌،اكسيدهاي‌گوگرد،تركيبات‌ معدني‌فرار ناشي از بارگيري مواد نفتي، گازهاي ناشي از سوزاندن مواد در كوره ‌كشتي‌، )تسهيلات‌دريافت مواد زائد در بنادر ‌وكيفيت‌ سوخت‌ مصرفي كشتيها مي باشد و هر گونه‌ انتشارعمدي ‌اين‌مواد ممنوع ‌مي باشد.

15. تحدید مسئولیت مالک • درموارد زیر به شرط اینکه حادثه ناشی از تقصیرمالک ، یا عمد یا با علم به احنمال وقوع خسارت نباشد مالک می تواند مسئولیت خود را تحدید کند: • تلفات جانی یا صدمات بدنی به اشخاص (البته اگر مالک ثابت کند صدمه یا فوت براثر تقصیر یا غفلت مسافربوده می تواند جزئا یا کلا از مسئولیت بری شود.) • فقدان یا خسارات وارده به اموال • البته در موارد زیر مالک امکان تحدید مسئولیت ندارد: • مطالبات مربوط به نجات کشتی و خسارات مشترک دریایی(مالک کشتی یکی از افرادی است که تکلیف به شرکت در پرداخت پاداش عملیات کمک و نجات را دارد.) • مطالبات فرمانده و کارکنان کشتی

16. میزان مسئولیت مالک کشتی در صورت تحدید مسئولیت الف- فقط خسارات مالی(بر حسب هر تن ظرفیت کشتی) 81000 ریال ب- فقط خسارات بدنی(بر حسب هر تن ظرفیت کشتی)250000 ریال ج-خسارات بدنی و مالی جمعاً 250000 ریال 169000 ریال خسارات بدنی 81000ریال خسارت مالی

17. منابع • حقوق دریایی،دکتر مرتضی نجفی اسفاد • حقوق دریایی (ج2) دکتر هوشنگ امید • حقوق دریایی، حقوق حمل و نقل دریایی کالا. پرفسور آیوامی. ترجمه دکتر پورنوری • سایت سازمان بنادر و کشتیرانی • قوانین و کنوانسیون های دریایی