TEMEL HİZMETLERDE KAPASİTE GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ UYGULAMA RAPORU Nevzat KORKMAZ Daire Başkanı

1. TEMEL HİZMETLERDE KAPASİTE GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ UYGULAMA RAPORU Nevzat KORKMAZ Daire Başkanı İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü

2. 3.1 nolu “Temel Hizmetlere Bölgesel Yaklaşımda Kapasite Geliştirilmesi Projesi” Bakanlığımız İller İdaresi Genel Müdürlüğünce yürütülmüştür.

3. Sözkonusu Proje; Sağlık, Milli Eğitim, Adalet, Tarım ve Köyişleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıkları ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü (SHÇEK), Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT) ve Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) ile UNICEF temsilcilerinin İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nün koordinatörlüğünde bir araya gelerek detaylandırdıkları ve katkı verdikleri bir projedir.

4. Sektör temsilcileri, uygulama sürecinde periyodik olarak bir araya gelmiş hem uluslararası literatür taraması hem de ülke şartları dikkate alınarak uzun tartışmalar neticesinde ve önerilen yüzlerce gösterge arasından 25 ÖNCELİKLİ YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGESİ(Ek-1) tespit edilmiş ve bazı eğitim materyallerinin oluşturulmasına karar verilmiştir.

5. ÖNCELİKLİ YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGELERİ (İl-İlçe İzleme Kontrol Listesi) • 1- Sağlık Personeli yardımı ile yapılan doğumların “toplam doğum”a oranı • 2- Tam aşılılık oranı • 3-Sağlık sisteminde hekim başına ve yatak başına düşen hasta sayısı • 4- Düşük doğum ağırlıklı bebek oranı • 5- Bebek ölüm hızı ve 5 yaş altı ölüm hızı • 6- Aile planlamasında etkili yöntem kullanım oranı • 7-İntihar hızı • 8- İlköğretimde 8’inci sınıfa erişim oranı • 9-Evsiz (barınacak yeri olmayan) insan oranı • 10-Temiz içme suyuna hiç ulaşamayan hane oranı • 11- Kanalizasyona hiç ulaşamayan hane oranı • 12-Ortaöğrenimde okullulaşma oranı • 13- Okul öncesi eğitimden yararlanan çocuk oranı ( 36-72 ay grubu-Ana okulu/ana sınıfı) • 14- İlköğretimde okullaşma oranı • 15- Okur yazarlık oranı • 16-Meslek edindirme amaçlı yaygın eğitim programlarından yararlananların sayısı • 17- Sivil toplum örgütleri sayısı ve üye sayısı ( Dernekler,vakıflar,sendikalar, meslek kuruluşları) • 18-Yasal bildirim süresinden sonra nüfusa kayıt olan çocuk sayısı • 19- İstismara uğramış çocuk sayısı ( 2828 sayılı kanun kriterlerine göre) • 20-Suça sürüklenmiş çocuk oranı • 21- Kişi ve mala karşı işlenen suçlarda mağdur- sanık sayısı ( 2000 yılından bu yana, yıllar itibarıyla) • 22- Korunma ve bakım altında bulunan kişi sayısı (Çocuk, yaşlı, özürlü) • 23- Korunma ve bakım için sırada bekleyen kişi sayısı (Çocuk, yaşlı, özürlü) • 24-Sosyal Güvenlik kapsamındaki insan sayısı (Emekli Sandığı,SSK ve Bağ-Kur) • 25- Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarından ve Yeşil Karttan yararlananların toplam • il-ilçe nüfusuna oranı

6. Sözkonusu eğitim materyalleri şunlardır: 1.) Gazi Üniversitesi Öğretim üyesi Prof. Dr. H.İbrahim YALIM tarafından hazırlanan “Temel Hizmetlerde Kapasite Geliştirilmesi ” kitabı, (Ek-2) 2.).Hacettepe Üniversitesi Biyoistatistik Ana Bilim Dalı ile İller İdaresi Genel Müdürlüğünce ortaklaşa hazırlanan “Haydi Türkiye, Hizmette Kaliteye!” adlı kitap (Ek-3) 3.) 81 Vilayetin Öncelikli Yaşam Kalitesi Göstergeleri açısından durumlarını gösteren matriks(tablo)- (Ek-4) Bu eğitim materyallerinin Vilayetlere dağıtımı bölge toplantılarına geçilmeden hemen önce gerçekleştirilmiştir.

10. PROJENİN AMACI Projenin amacı, ilgili sektörlerin, Öncelikli Yaşam Kalitesi Göstergeleri, bir başka deyişle insan hayatının vazgeçilmezleri olan zorunlu hizmetler üzerine yoğunlaşmalarını sağlayarak tüm yurt düzeyinde 25 göstergeyi iyileştirmek ve yine göstergeler açısından bölgeler arasındaki farklılıkları en aza indirgemektir.

11. PROJENİN ÇIKTILARI Mülki İdare Amirlerimiz, belediye başkanlarımız ve diğer il yöneticileri temel sosyal hizmetlere olan duyarlılıklarındaki artışı yaptıkları projelerle göstermeye başlamışlardır. Bazı vilayetlerin Proje yürütücüsü olan birimimize yazdıkları yazılardan bu kalemlere daha fazla ödenek ayırmaya başladıkları görülmektedir. (Ek-5)

13. Bu bağlamda, bazı merkezi ve yerel teşkilatların yıllar itibarıyla hedefler belirledikleri, illerindeki bazı temel hizmet eksikliklerinin sorun olmaktan çıkarılması için çalışmalar başlattıkları görülmektedir.

14. İl ve ilce yöneticisi olan Vali ve Kaymakamlarını zorunlu temel hizmetler itibarıyla bir nevi performans denetimi olarak adlandırılabilecek denetimleri için Bakanlığımız Mülkiye Teftiş Kurulu üyeleri bilgilendirilmiş ve il ve ilçe teftişlerinde Temel Hizmetlerde Kapasite Geliştirilmesi Projesinin uygulamalarının göz önünde bulundurmaları istenmiştir. İl ve ilçelere de, yıllık teftişlerde, proje hazırlıklarına ve uygulamalarına dikkat edileceği yazı ile bildirilmiştir. (Ek-6)

16. Proje KÖYDES gibi temel hizmetlerde karşılaşılan sorunların tamamen ortadan kaldırılması konusunda çok kapsamlı hükümet politikalarının oluşmasının ilham kaynaklarından biri olmuştur. Başbakanın yapacağı il gezilerinden önce, Valiler, İlleriyle ilgili bilgileri Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğüne göndermektedirler. Bu bilgiler içerisine temel hizmet verilerinin girmesi sağlanarak, farkındalık oluşmasına çalışılmıştır.

17. PROJENİN TANITIMI Proje uygulamasına geçilmeden önce, değişik yörelerde, belirlenen Öncelikli Yaşam Kalitesi Göstergeleri, sosyal hizmetlerin ülkemiz açısından önemi, projenin gerekliliği gibi konuları içeren bilgilendirme ve tanıtım çalışmaları (konferans, sunum vb.) yapılmıştır.

18. EĞİTİM / BİLGİLENDİRME TOPLANTILARI • 25-26 Kasım 2004’te DİYARBAKIR’da ,(Ek-7) • 23-24 Aralık 2004’te İSTANBUL’da, (Ek-8) • 15-16 Ocak 2005’te İZMİR’de, (Ek-9) • 03-04 Mart 2005’te ADANA’da, (Ek-10) • 13-14 Mayıs 2005’te TRABZON’ da, (Ek-11) • 07-08 Haziran 2005’te ANKARA’ da (Ek-12) • gerçekleştirilmiştir.

19. SUNUMLAR Eğitim ve bilgilendirme toplantılarında, Öncelikli Yaşam Kalitesi Göstergelerinden kendi alanlarını ilgilendiren konu başlıklarının sunumları sektörlerden talep edilmiş ve bu toplantılar öncesinde biraraya gelerek sunumun bölgesel ölçekte yapılması ve bilgisayar programları ve slaytlarla desteklenmesi istenmiştir. Bakanlıklar ve ilgili sektörler bu toplantılara Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcısı, Hacettepe Üniversitesi ise Profesör seviyesinde katılarak büyük ilgi göstermişlerdir. Sunumların “interaktif” bir hüviyet kazanması için azami gayret gösterilmiş ve birçok kurumun temsilcileri, ortak bir hedef için biraraya gelerek ülkemizin çok sık gerçekleştiremediği üst düzeyde sektörlerarası koordinasyonun çok başarılı bir örneğini sergilemişlerdir. Gerek sunum yapan kurum temsilcileri gerekse katılımcılar belki de ilk kez ortak hizmet alanlarında diğer sektörleri, sonuçları ve işleyiş yapılarını tanıma imkanı bulduklarını ifade etmişlerdir.

20. KATILIMCILAR Bu toplantılara yoğunlukları dolayısıyla katılamayan birkaç vali ve il belediye başkanı dışında tüm illerin Vali, ilgili Vali Yardımcıları, Büyükşehir ve İl belediye başkanları, İl Sağlık, Milli Eğitim, Sosyal Hizmetler ve Köy Hizmetleri müdürleri katılmışlardır. Yolluk ve harcırahları kendi kurumlarınca karşılanan katılımcıların konaklama ve yemek giderleri UNICEF tarafından finanse edilmiştir. Bu toplantılar sonunda yaklaşık 600 yerel ve yerinden yönetici proje ile ilgili olarak bilgilendirilmiş ve destekleri alınmıştır.

21. PROJENİN İZLENMESİ Projenin uygulanmasının ve sosyal verilerin takibinin yapılabilmesi göstergelerin , güncelleştirilmesi iller arasındaki uygulama yeknesaklığını sağlamak üzere İller İdaresi Genel Müdürlüğünce merkezde bir Proje İzleme Birimioluşturulmuştur. (Ek-7)

23. Bu birime, zaman içerisinde 25 Öncelikli Yaşam Kalitesi Göstergelerinden çıkması yahut eklenmesi gerekenler olursa sektörlerle istişare ederek değişiklikler yapmak gibi bir görev verilmiştir. UNICEF Türkiye yetkilileri , İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğünce üretilen matriksin yaklaşık 20 ülkeye de önerildiği ve yurtdışındaki UNICEF sektörlerince de Türkiye’deki çalışmanın son derece başarılı bulunduğunu belirtmişlerdir. Matriksin her yıl sonunda elde edilen verilerle güncelleştirilmesi ve ilgili tüm taraflara dağıtımı ve bilgilerin tüm şeffaflığı ile birlikte kamuoyu ile paylaşılması tarafımızdan önemsenmektedir.

24. Ayrıca, UNİCEF ve Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Başkanlığı ile işbirliğine gidilerek illerin sosyal verilerinin Eğitim, Sağlık, Altyapı ve Sosyal Hizmetler açısından değerlendirilmesi aralarında “liglendirme” yapılması ve elde edilen “ illerin sosyal kalkınmışlık sıralaması”nın yapılması ve her yıl düzenli olarak DEVİNFO üzerinden kamuoyu ile paylaşılması hedeflenmektedir.

25. SON YAPILANLAR • 1) Veri toplanması ve güvenilirliğinin yerinde görülmesi için Trabzon ve Bursa İllerine ziyaretler yapıldı. • 2)Verilerin çerçevesi yeniden çizildi. • 3) Yirmibeş öncelikli yaşam kalitesi göstergesinden üç tanesi revize edildi. • 4)İllere stratejik planlarda temel hizmetlere daha çok kaynak ayrılması talimatı verildi.

26. Projenin yürütülmesine doğrudan veya dolaylı destek veren tüm kurum ve kuruluşlarımıza, Hacettepe Üniversitesine ve UNICEF’e teşekkürlerimizi sunuyoruz.