Download
1 / 29
290 likes | 700 Views
2. Litteratura Latina. Erromatarren garaian eta Erromak bere eragina zabaldu zuen eremuetan egin zen Literaturaren ekoizpenari deitzen diogu
E N D
1. 1 LITTERATURA LATINAPROSPECTUS GENERALIS LINGUARUM CLASICARUM DEPARTAMENTUM
RAMON OSINAGA
2. 2 Litteratura Latina Erromatarren garaian eta Erromak bere eragina zabaldu zuen eremuetan egin zen Literaturaren ekoizpenari deitzen diogu “Litteratura Latina”.
Hau da, Mediterraneoren inguruan eta K.a. VII menditik K.o. V menderarte Latinez egin zen Literatura.
Hain zabala geografikoki eta denboran izanda, laburpen apal bat ematen saiatuko gara.
3. 3 Litteratura Latina Dena den, mendeetan zehar Latinak eta edonola bere Literaturaren ekoizpenek jarraitu egin dute: Erdi Aroan, Errenazimenduan, literatura zientifikoan XVIII menderarte...
Egun Eliza Katolikoak erabiltzen du batez ere bere dokumentu ofizialak egiten dituenean.
Ennia, Rodrigo Loâo, Hallowen… autoreen abestietan agertzen da.
Baina puntu hauek bitxikeri joko ditugu.
4. 4 Litteratura Latina Literatura latinaren barruan orokorrean BI MULTZO nagusiak egin ditzakegu:
POESIA / OLERKIA
PROSA
5. 5 Olerkia Olerkiaren barruan genero / mota ezberdinak topa ditzakegu:
Antzerkia
Olerki Epikoa
Olerki Lirikoa
Elegia
Satira
Epigrama
Fabula
Olerki didaktikoa
6. 6 Prosa Prosaren barruan honako genero / motak topa ditzakegu:
Historia
Elokuentzia
Epistolografia
Filosofia
Eleberria
Idazle teknikoak
7. 7 LITTERATURA LATINA OLERKIA
I.1. LEHENDABIZIKO IDAZLEAK:
NEVIO: Odusia
ENNIO: Bellum Poenicum
I.2. ANTZERKIA:
CARMINA FESCENNINA-FESCENINI VERSUS
FABULA ATELLANA
OBRA DRAMATIKOEN BANAKETA
PLAUTO
TERENCIO
PACUBIO
ACCIO
TITINIO
AFRANIO
JOKU PUBLIKOAK
LOKALA
ANTOLAMENDUA
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19 Litteratura Latina Aurreko zerrenda nahiko konplikatua irudi daiteke; generoak, autoreak, obrak…
Obrak, autoreak, generoak, aroak… gainera AROAK gelditzen zaizkigu…
Gauzak errazten, ahal den neurrian, saitauko gara.
20. 20 Litteratura Latina Hasi baino lehen kontzeptu batzuk argituko ditugu.
Kontzeptu hauek alfabetikoki agertuko zaizkigu.
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24 Litteratura Latina Kontzeptu hauek argitu ondoren, taula batzuk ikusiko ditugu non aroak, autoreak, generoak, lan nagusienak… agertzen diren.
Noski, buruz ikastekoak ez dira, baina bai ikuspegi orokokor bat izateko.
25. 25 Litteratura latina Latindar literatura oso-oso zabala, erromatarrak noiz eta nondik zehar ibili ziren kontuan hartzen badugu.
Hau dela eta, dana ikustea ezinezkoa da.
Tradizionalki jotzen diren autore garrantzi-tsuenak aipatuko ditugu eta aroka joango gara.
26. 26 Litteratura Latina Literatura latinaren barruan BOST aro ezberdinak topa ditzakegu:
a) Literatura aurrekoa (… - K.a. III)
b) Arkaikoa ( K.a. III – K.a. 81)
c) Urrezko aroa
c.1) Zesarren aroa ( K.a. 81 – K.a. 44)
c.2) Augustoren aroa (K.a 44 – K.a. 14)
d) Zilarrezko aroa (K.a. 14 – K.o. 11)
e)Kuprezko aroa (117 – 476) LITERATURA LATINOA
ERREPUBLIKA GARAIAN
LITERATURA LATINOA
ERREPUBLIKA GARAIAN
LITERATURA LATINOA
ERREPUBLIKA GARAIAN
LITERATURA LATINOA
ERREPUBLIKA GARAIAN
27. 27
28. 28 Literatura aurrekoa (… - K.a. III.) Oso material gutxi heldu zaigu.
“XII TABULAE” non aintzineko legeak agertzen diren, dokumentu idatziriko lehena eta oso interesgarria. (K.a. V.).
Appius Claudius Caecus lehendabiziko autorea (K.a. III mendearen azkenean):
Egiten zituen maximen arteko bat:
“Quisquis suae fortunae artifex”
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34 Arkaiko aroa ( K.a. III – K.a. 81) Ezaugarriak:
Magna Graecia menderatu ondoren, tarte paketsu bat sortzen da.
Greziar eragin handia.
Livio Androniko: Latina eta grekera irakasten du. “Odisea” itzultzen du eta Romani Ludi direlakoetan greziar lanak antzezten ditu: Akiles, Ayax, Andromeda, Gladiolus…
“miles gloriosus” gaia Erroman sartuz.
35. 35
36. 36 Gneus Nevius (K.a. 264 – 194) HISTORIA Kanpaniakoa, soldatua lehen gerrate Punikoan.
Kartzelatik pasatu ondoren erbesteraturik hiltzen da.
Historilaritzari oinarriak ipintzen dizkio.
“Bellum Punicum” non Virgilio oinarritu zen Eneida idazteko.
37. 37
38. 38 Quintus Ennius(K. a. 239-169) HISTORIA Kalabriakoa, soldatua izan ondoren Erroman bizi zen eta “erromatar hiritarra” egin zen.
Helenismoa Erroman sartzen du.
“Annales” 18 liburu, baina bakarrik 600 bertso gelditzen dira. Erromako historia kontatzen du epikoki.
Virgilioren aintzindari izan zen.
39. 39
40. 40
41. 41 Titus Marcius Plautus (K.a. 254-174) ANTZERKIA Antzerki gizon: Promotore, manager, aktore… izan zen.
Komedia asko idatzi zituen.
Greziarren imitatzailea (“contaminatio”).
“Vis comica” handia du eta parre asko sortzen ditu.
Herriko hizkera erabiltzen du parrea sortarazteko.
Amphitruo, Asinaria, Aulularia, Captivi, Curculio, Miles Gloriosus, Truculentus…
42. 42
43. 43 Anfitrion telebotarren aurka gerratean dagoen bitartean, Jupiterek, Anfitrion “ordezkatuz” Alkmenarekin, haren emaztea, amodiozko abentura bat izango du. Merkurio Sosia esklabu bilakatzen da eta Jupiterri laguntzen dio. Alcmena engainuaz ez da enteratzen. Benetako Anfitrion eta Sosia bueltatzen direnean, hauei ere adarrak jotzen dizkiete. Emaitzak senar eta emaztearen iskanbila eta borroka. Jupiterrek trunboi batek lagundurik zerutik bere adulterioa aitortzen du.
Plautus. Anphitruo. Argumentum I
44. 44 Mientras que Anfitrión está en la guerra contra los teléboas, Júpiter, haciéndose pasar por él, se aprovecha de su esposa Alcmena. Mercurio se transforma en el esclavo Sosia, que también está ausente, y Alcmena es víctima de su farsa. Al volver el verdadero Anfitrión y el verdadero Sosia, son burlados los dos en una forma increíble. El resultado es la pelea y el escándalo entre marido y mujer, hasta que Júpiter hace sonar un trueno y confiesa con potente voz desde el cielo su adulterio.
Plautus. Anphitruo. Argumentum I
45. 45 Publius Terentius Afer (K.a. 174 – 159) ANTZERKIA Kartagiarra zen, Greziatik ibilia, oso gazte hil zen. Terenzio senadorearen esklabu, 25 urtekin hil zen.
Parrea eta irakasteko asmoa nahasten du.
Hizkera refinatua kultoa eta elegantea erabiltzen du.
Andria, Hecira, Heutontimorumenos, Eunucos, Formio, Adelphi (komediak).
46. 46
47. 47 SATIRA Nahasketa esan nahi du. Gizakien akatsak, ohiturak edota berrizketak kritikatzen dituen poema da.
Motzak, oso poetikoak, oso-oso zorrotzak zirelarik irakasteko asmoa zuten
Autore askok idazten zuten Satirae.
Quintilianok“Satira tota nostra est” idazti zuen.
48. 48 C. Lucilio(K.a. 180- 102) SATIRA Latium-en jaiota, aristokrata, nobleekin bizi zen, Escipio Afer Minor-en laguna honekin Hispa-nian egon zen.
“Satirarum” asmatzailea izan zen.
30 “Satirae” idazti zituen. 1600 bertso gelditzen zaizkigu. Gai guztiak kritikatzen ditu.
Geroko olerkariengan eragin asko izan zuen.
49. 49 Marcus Porcius Cato (Censor)(K.a. 234 – 149) HISTORIA Tusculum-en jaiota. Soldatu ospetsua, kargo politiko asko izan zituen, tartean zentsore izan zen, hemendik Censor izena. Helinisten kontrakoa.
Oso zorrotza eta larderiatsu. Estatua eta luxua kritikatzen ditu. “Delenda est Cartago” esaldi famatua idatzi zuen.
Liburu asko idazten ditu, tartean “Origenes” non Erromaren historia kontatzen duen.
“De Agricultura” osoa gelditzen zaigun bakarra.
50. 50
51. 51 Erromaren aro garrantzitsuena politika, ekonomia, kultura eta militar arloan.
Bi figura deskatzen dira: Caius Julius Caesar eta Octavius Augustus, zeinarekin Imperioa hasten den. Oso lotuak biak letren munduari. Augusto “mezenas”ena egiten du, letrak babestuz.
52. 52
53. 53 Urrezko Aroa: Zesarren Aroa(K.a. 81 – 44) Nabarmentzen diren autoreak eta generoak:
Olerkia: Lukrezio eta Catulo
Satira: Varron
Historia: Cesar, Nepote eta Salustio
Filosofia eta Elokuentzia: Zizeron
54. 54 Titus Lucretius Carus(K.a. 98 – 55) OLERKI DIDAKTIKOA Zoratuta bere burua hil zuen.
Epikuroren jarraitzaile baina oso melankoliko, beraz konplikatua.
“De rerum natura” didaktiko asmoarekin idatzia eta gerorako eraginduna. Epikuroren fisika, psikologia eta kultura teoria azltzen digu 6 liburutan.
Bere asmoa irakastea da.
55. 55
56. 56
57. 57 Caius Valerius Catulus(K.a. 87 – 54) AMODIOZKO OLERKIA Veronan jaioa eta Erroman hezita, greziar literatura oso ondo ezagutzen du.
Bizitza “ondo” konpondua zeukan. 30 urtekin hil zen.
Triunbiratoa kritikatzen du.
116 olerki idazti zituen: a) Nugae: motzak eta artistikoak b) Eruditae: Poeta doctus bezala agertzen da c) Epigramak
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
"Cenabis bene, mi Fabulle, apud me
paucis, si tibi di favent, diebus,
si tecum attuleris bonam atque magnam
cenam, non sine candida puella
5 et vino et sale et omnibus cachinnis.
Haec, sei, inquam, attuleris, venuste noster,
cenabis bene; nam tui Catulli
plenus sacculus est aranearum.
Sed contra accipies meros amores
10 seu quid suavius elegantiusve est;
nam unguentum dabo, quod meae puellae
donarunt Veneres Cupidinesque,
quid tu cum olfacies, deos rogabis,
totum ut te faciant, Fabulle, nasum."
62. 62 Lagun Fabulo, ondo afalduko duzu nire etxean
egun gutxi barru, jainkoak faboragarri bazaizkizu,
afari ona eta handia ekartzen baduzu,
neska polit batekin lagundurik
ardoakin, gatzakin eta humore onarekin
hau guztia ekarriz gero, dinozut, lagun
ondo afalduko duzu, zure lagun Katuloren
poltsa amaraunez josita baitago.
Aldiz maitasun desinteresatua jasoko duzu
edo atseginago eta doktoreago dena:
Venusek eta Kupidok nire neskari emandako
uikendua eman behar baidizut,
useintzen duzunean, jainkoei eskatuko diezu
zudurra bilaka zaitzaten
63. 63 Amigo Fabulo, cenarás bien en mi casa
dentro de pocos días, si los dioses te son propicios,
y si te traes contigo una buena y gran
cena, acompańado de una guapa muchacha
y de vino y sal y mucho buen humor.
Si traes todo esto, te digo, amigo mío,
cenarás bien; pues la bolsa de tu amigo Catulo
está llena de telarańas.
Sin embargo aquí recibirás un amor desinteresado
o lo que es más agradable y elegante:
pues te voy a dar un ungüento, que a mi chica
le dieron Venus y Cupido,
cuando lo huelas, rogarás a los dioses,
que te conviertan a todo tú en nariz
64. 64 M.Terentius Varro(K.a. 116 -27) DANETATIK / SATIRA Ikertzaile, oratore, filosofo eta satirae-en egilea.
Oso kulto, interes anitzetakoa eta oso prestaturik ere. Biblioteka publika baten zuzendari.
600 liburu: “Antiquitates”, “Res divinae”, “De vita populi romani”, “De gente pupuli romani”, “Imagines”, “De lingua latina”, “Satirae Menippeae”, …
65. 65
66. 66 Caius Julius Caesar(K.a. 101 – 44) HISTORIA Militar garaile eta politiko ona (?), erromatar idazle ospatsuenetariko bat.
Nahiz eta gaztetan obra txikiak idatzi, historialari bezala gelditu da.
“De Bello Galico” 7 liburutan Galian egindako kanpainak kontztzen dizkigu.
“De Bello Civili” 3 liburutan, Ponpeioren aurkako egindako gerrateak kontztzen dizkigu.
67. 67
68. 68 Cornelius Nepos(K.a. 99 – 44) HISTORIA Biografia asko idatzi zituen.
“De viris illustribus” 16 liburutan, greziar eta erromatar pertsonaien biografia motzak ziren. Baina oso gutxi heldu zaigu “De excellentibus ducibus exterarum gentium” eta bi biografia “De historicis latinis” ekoak.
Halanolako pertsonaia eta idazlea izan zen.
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72 Caius Sallustius Crispus(K.a. 86 – 35) HISTORIA Oso historialari ona. Erroman hezita, kargu politikoak izan zituen. Oso aberats egin zen. 44 urtekin idaztera erretiratzen da.
“De Catilinae coniuratione” catilinaren matxinada kontatzen digu.
“De Bello Iugurthino” afrikar erregearen gerrak kontztzen dizkigu.
“Historiae” bere gaikideen pasadizoak dira.
Historialaritza arte bilakatzen du.
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76 Marcus Tullius Cicero(K.a. 106 – 43) FILO – ELOK – ESKUT. Erromatar idazle garrantzitsuena.
Genero askotan lan egiten du baina Filosofian, Elokuentzia eta Eskutizlari-tzan nabaritzen da.
Arpinon jaio zen eta asko bidaiatu zuen.
Oso ondo hezita eta familia onekoa.
Kargu politiko inportanteak okupatu zituen.
Ponpeioren aldekoa Zesarrek bizitza barkatu zion. Urte bat beranduago hil zuten.
77. 77 Lau arlo bereziki landu zituen :
a) Oratore: Oso ona izan zen, ezaugarri guztiak zituen: presentzia, ahotsa, keinuak, memoria, inprobisazio ahalmena…
Lan gehienak heldu zaizkugu, zure idazkari esklabu Tironek “notae tironianae” idatzitakoak: “Ad Verres”, “Pro Lege Manlia”, “Pro Milone”,”Catilinariae”, “Ad Marcum Antonium”…
78. 78
79. 79
80. 80
81. 81 b) Elokuentziaren teoria: Elokuentziari buruz asko eta ondo idatzi zuen, gaur egun erabiltzen dira berak idatzitakoak. Elokuentziaren historiaz eta teoriaz idatzi zuen hainbat idazlanetan: “De oratore”, “Brutus”, “Orator”… obra hauek “elkarhizketa (dialogo)” formato daukate.
82. 82
83. 83 c) Filosofia: Originala ez zen izan, baina Greziako filosofia Erromara pasatzen du. Berari esker greziar benetako altzor erretorikoak heldu zaizkigu, beste era batetan galduak.
“De Re Publica”, “De Legibus”, “De senectute”, “De amicitia”, “Tusculanae diputationes”, De natura deorum”, “De adivinatione”, “De fato”, “De oficiis”…
84. 84
85. 85 [1] ATTICVS Lucus quidem ille et haec Arpinatium quercus agnoscitur, saepe a me lectus in Mario: si enim manet illa quercus, haec est profecto; etenim est sane uetus.
86. 86 [1] ATICO: Han oihana ezagutzen dut eta hemen Mario irakurtzean sarritan imaginatu nuen Arpinoko artea. Izanez gero, hau da dudarik gabe, urte asko ditu eta.
87. 87 [1] ÁTICO: reconozco allá el bosque y acá la encina de Arpino que imaginé tan a menudo al leer el Mario. Si existe todavía esta encina, es ésta seguramente, pues tiene muchos ańos.
88. 88 d) Eskutizlaritza: nahiz eta genero “txikia” izan, Zizeronek handia bilakatu zuen. 1.600 inguru idatzi zituen, 800 inguru heldu zaizkigu. Oso baliagarriak dira denbora hartako giroa eta gertakizunak ezagutzeko. Gai oso anitzeko-ak dira, eta interesgarriak.
“Ad familiares”, “Ad Quintum”, “Ad Atticum”, eta bere gaikideei bidalitakoak.
89. 89
90. 90 Estiloa:
Oso argia, laboratorioko latina idazten du.
Paragrafo oso luzeak baina oso lotuak erabiltzen ditu.
Bikaina eta elegantea.
Dialogoa formatoa erabiltzen du irakurleak bereganatzeko eta formatzeko.
Euskeraz itzultzeko, hitzez hitz “klabau”.
91. 91
92. 92 Urrezko AroaAugustoren aroa (K.a 44 – K.a. 14) Accion Marko Antonio gainditu ondoren, J.C. Octabiok, Julio Zesarren lobak, Augusto izena hartzen du zibil, militar eta erligioso potereak bereganatuz.
Erromatar mundua antolatzen eta berriz-ten arduratzen da. Metropolia handitzen du eta “provincias” paketzen ditu. “Pax romana” oso ona izen zen kulturarako.
93. 93 Erromatarrek gerretaz eta barruko zibil konfiktoetaz nekaturik, Erroma handitzeari ekin zioten.
Oktabio Augusto eta Mezenas idazle eta artisten babesle izan ziren, honek literatu-ra onerako balio zuen.
Virgilio, Horazio, Ovidio eta Tito Livio nabarmentzen dira, nahiz eta autore gehigo izan.
94. 94 Publius Virgilius Varro(K.a 70 - 19) OLERKIA DIDAK - EPIKA Mantuan (Andes) jaioa. Erromatar Hiritar izan zen.
15 urtekin erretorika ikasten hasi zen, baina arrakastarik ez zuen izan. Matematikaz, Filosofiaz eta Medizinaz interesatzen hasi zen.
Herentzia galdu zuen baian indemnizazioa lortu zuen.
Augusto ezagutu zuen.
Brindisin hil zen. Napolesen lurperatuta.
95. 95 Virgilioren obra nagusiak Bukolikak – Eglogak.
Georgikak.
Eneida.
96. 96 Bukolikak - Eclogae 10 konposizio txiki.
Teokriton oinarrituta artzain mundua errekreatzen du.
Obra honi esker Augustoren babesa lortzen du.
Bere arte poetikoa lehendabiziko aldiz ezagutzen da.
97. 97
98. 98
99. 99 Georgikak 7 urtetan idatziak.
4 liburu: Landetako kultiboa, barazkiena, abereen zaintza eta erleena dira gaiak.
Tartean Urrezkoa Aroa deskribatzen digu, Erroma goresten du, Orfeo eta Euridize mitoa errekreatzen du…
Oso obra politak dira eta nekazarien bizitza ondo eta poetikoki kontatzen digu.
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103 Eneida “Eneida = Eneasen ekitandiak”. Eneasen abenturak kontatzen dizkigu. Erromatarrak Troyarren ondorengoak dirala konbentzi-tuz.
12 kantutan banaturik. Lehendabiziko 6rek Eneasek lurretatik pasatutako abenturak kontatzen dizkigute, beste 6retan “Iliada” imitatzen du.
Inspirazioa eta edertasuna Virgiliorenak dira.
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107 Quintus Horatius Flaccus(K.a. 65 - 8) SATIRA-DIDAKTIKA-EPISTO Venusan jaioa, Erromara ikastera aitarekin joan zen. Atenasen ikasten du. Tribuno izatera heltzen da. Ejerzitoa uzten de eta Erromara bueltatzen da, bere osasunak konfiskatu zizkioten. Bertsoak konpontzen hasten da.
Mezenas ezagutzen du eta honek finka bat oparitzen dio, non hiltzen da oso ondo bizi ondoren.
108. 108 Horazioren obrak Epodoak
Satirak
Odak
Epistolak
109. 109 A. Epodoak 17 poema: “Iambi”
Satirak oso maitagarriak dira, bizioak eta ohiturak kritikatzen ditu.
Batzuk Mezenasi dedikatuak.
Ezagunena “Beatus ille” non bizitza lasaia gorezten duen. Hizkuntza gehienetan itzu-lia, hemen Fray Luis de Leonek. Nekaza-
rien bizitza giraipatzen du.
110. 110
111. 111 B. Satirak 2 liburu: “Sermones” eta”
Gai askotaz idazten du: kritikoak baina ez hain zorrotzak.
Greziako gaiak, metroak, ereduak… Erro-maratzen ditu.
Ezkortasun politikoa nabaria da.Oso pertsonalak eta nahiko agresiboak.
112. 112
113. 113 C. Odak Oso helenizatuta Greziako olerkia Erromara pasatzea nahi du: gaiak, ideiak eta metroak.
Lau liburutan idatzia.
Gai asko jorratzen du, baina olerkiei pertso-nalitate propioa eta benetako erromatar ispiritua ematen die, originaltasuna lortuz.
Hauekin olerkiaren gailurrera heldu zen.
Nahiko ironikoak dira.
Ezagunena “Carmen saeculare”
114. 114
115. 115 D. Epistolae Heldutasunean “Epistolae” idazti zituen.
Famatuena eta luzeena “Epistola ad Pisones” izan zen. Gero “Ars poetica”ri titulua eman zion.
Olerkian hasten direnei aholkuak ematen dizkie.
Zuzenketa iraunkorra, bakoitzak bere indarrekin kontatzea eta olerkarien kualitateak dira tratatzen dituen gaiak.
116. 116
117. 117 Publius Ovidius Naso( K.a. 43 – K.o. 17) AMODIO – DIDAK OLERKIA Sulmonan jaioa famili noblekoa. Erroman hezita letretara dedikatzen da.
Oso bizitza ona zeraman, baina K.o. 8. urtean Enperadoreak Ponto Euxinora (gaur: Constanza) herbesteratzen du, bi teoria daude: krimen baten testigu izatea edo “Ars amandi” obrarekin izan zuen eragina.
Azken urtetan herbesteraturik bizi zen.
118. 118 Ovidioren Erromako lanak “Amores” amodiozko poema txikiak.
“Heroidas” 17 eskutitz poetikoak emakume famatuei dedikaturik.
“Ars amandi” amodiozko tratadua.
“Metamorfosis” mitologiako historioak. Oso fantasioso eta narratzaile ona, lan honetan mitologista guztiek oinarri izan dute.
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122
123. 123
124. 124
125. 125
126. 126
127. 127
128. 128
129. 129 Herbesteratze lanak Tristura eta ezitxaropena ezaugarri nagusiak dira garai honetan.
“Faustoak” idazten zituenean hertbeste-ratu zuten. Erromako jaien egutegia da.
“Tristia”
“Epistulae ex Ponto” lamentoak kexak eta melankoniako burutazioak dira.
130. 130
131. 131
132. 132
133. 133
134. 134
135. 135 Beste lan batzuk Halieutica
Ibis
Medicamina Faciei Feminae
Remedia Amoris
136. 136
137. 137
138. 138
139. 139
140. 140
141. 141
142. 142 Titus Livius(K.a. 59 – K.o. 19) HISTORIA Erroman jaio eta bizi izan zen.
40 urtetan “Annales” idatzi zuen. 142 liburu, 35 eta zati batzuk heldu zaizkigu. Erromaren eraketarekin hasten da eta K.a. 9 bukatzen da.
Entusiasta eta abertzalea, ea-ea epopeia-ra helduz.
Nahiko moralizante da. Erromatar birtuteak goraipatzen ditu. Ereduak ipintzen ditu.
143. 143
144. 144 Zilarrezko Aroa(K.a. 14 – K.o. 11) Erromatar Literaturak Augustoren heriotzea gertatu zenean egundoko aldaketa jasatzen du: originaltasuna galtzen da eta imitazioa nagusitzen da.
Ezaugarrienetariko bat: idazle, jakintsu eta olerkari Hispaniarrak izatea da.
Trajano Enperadorea ere Hispaniarra zen.
Filosofia genero berri agertzen da.
145. 145
146. 146 Erretorikoak Erretorikak Zizeron desagertu zenean porrot egin zuen, dena den autore batzuk:
Marcus Fabius Quintilianus
Lucius Anneus Seneca
147. 147 Lucius Anneus Seneca (Vetus)(K.a. 55 – K.o. 41) ELOKUENTZIA Cordoban jaioa eta Erroman hezita.
“Contriversiae” eta “Suasoniae”, idatzi zituen bere semeek ikas zezaten.
Erretorika irakatsi nahi du.
148. 148
149. 149
150. 150 Marcus Fabius Quintilianus( K.o. 36 – 95) ELOKUENTZIA Kalahorran jaioa.
Erroman hezita. Vespasiano enperado-reak erretorikako katedra eskeini zion.
Abokatua eta politikoa izan zen.
“Institutio oratoria” bakarrik kontserbatzen da, bere experientzia eta praktika azaltzen dizkigu.
151. 151
152. 152 Lucius Anneus Seneca (Philosophus) (K.a. 4 – K.o. 65) Filosofoa eta tragedien idazle.
L.A. Seneka erretorikoaren semea. Kordo-ban jaioa.
Kaligulak Senatore izendatzen du.
Agripinak (Neronen ama) Erromara deitzen du Neron hezitzeko.
65. urtean Neronek bere burua hiltzea agintzen du. Bere heriotza ereduzkoa izan zen.
153. 153 Senekaren lanakTragediak “Hercules furens”, “Troades”, “Medea”, “Phedra”, “Oedipus”, “Agamenon”, “Thyestes”” eta “Hercules Oetaeus”.
Gaiak Greziakoak dira, baina ez ditu ondo imitatzen. Oso pasadizo luzeak, odoltsuak eta patikoegiak idazten ditu, greziakoarekin koparatuz, nahiz eta eredu oso onak izan.
154. 154 Senekaren lanakFilosofiako trataduak Zizeronek Greziako filosofisren transmiti-tzaile oso ona izan zen, baina Seneka heldu arte Erromak ez zuen izan kreatzaile filosoforik.
Estikoa baino gehiago moralista izan zen, etiko formakuntza proposatzen zuen eta.
Kristiano ideologiaren gertu suertatzen da, morala eta birtutea praktitzearen alde dago eta.
155. 155 “De providentia” Jainkoak oinazeak bidaltzen dizkigu birtutea probatzeko.
“De constantia sapientis” jakintsuaren zoriontasunaz.
“De vita beata” zoriontasuna eta bisrtuta erlazionatzen ditu
“De clementia” projimoaren konsidera-zioaz. Kristianismoaren aintzindari.
156. 156 1 Maior pars mortalium, Pauline, de naturae malignitate conqueritur, quod in exiguum aeui gignimur, quod haec tam uelociter, tam rapide dati nobis temporis spatia decurrant, adeo ut exceptis admodum paucis ceteros in ipso uitae apparatu uita destituat. Nec huic publico, ut opinantur, malo turba tantum et imprudens uulgus ingemuit; clarorum quoque uirorum hic affectus querellas euocauit.
Lucius Annaeus Seneca
Ad Paulinum DE BREVITATE VITAE I
157. 157 1 Hilkorren artean gehiengoa, o Paulino, natura-ren okerraz da kexu, hain aldi laburrerako sortarazi gaituelako eta eman zaigun aldigune hau hain arin, hain laster igarotzen baita non, gutxi batzuk salbu, gainontzekoak bizitzeko prestatze garaian, bizitzak berak baztertzen dituen. Eta ustez orokorra den gaitz honenga-tik, ez da soilik jentilaje zarpaila edota herri xume axolagabea intzirika ibili dena; gizon argi-tsuen kexuak ere sortarazi ditu sentipen honek.
Lucius Annaeus Seneca
Ad Paulinum DE BREVITATE VITAE I
158. 158 1 La mayoria de los mortales, Paulino, se queja de los errores de la naturaleza, porque nos ha hecho crear para tan poco tiempo y porque se nos ha dado un plazo tan corto, pasa tan rápido que, salvo unos pocos ratos , los restantes en el tiempo de prepararse para la vivir, la mísma vida los aparta. Y ésta creencia general, tal como se piensa, es no sólo de la gente normal sino también es motivo de queja de los hombres sabios.
Lucius Annaeus Seneca
Ad Paulinum DE BREVITATE VITAE I
159. 159
160. 160
161. 161
162. 162
163. 163
164. 164
165. 165 Marcus Anneus Lucanus(39 – 65) HISTORIA –OLERKI DIDAKTIKO Kordoban jaioa, Senekaren iloba. Erroman eta Atenasen ikasia. Neronek kargu garran-tzitsuak eman zizkion, baina gorabeherak izan zituen, bere burua hil zuen, Neronek aginduz.
“De bello civili” gero “Farsalia” deitua. Zesar eta Ponpeioren arteko gerra zibila kontztzen du, baina epikoki, Mitologia sartzen du.
166. 166
167. 167 SatiraPersio, Martzial eta Juvenal Aintzinero birtuteak galdu ondoren, Ze-sarren Erroman ohituren inmoralitatea nabaria da, honek idazle satirikoak areagotzea suposatzen du.
Hiru idazle nabarmenenak:
Persio, Marcial eta Juvenal
168. 168 Aulus Persius Flacus(34 – 62) SATIRA Familia onekoa, Erroman hezita.
Bizitza publikoan ez zuen parte hatu, gazte hil zen.
6 satira Luzilio eta Horazioren erara idatziak. Estoizismo hutsa zabaltzen du.
Estiloak naghasten ditu eta oso iluna da, baina sintzeritate morala oso bapatekoa da. Oso interesgarria garaia ezagutzeko.
169. 169
170. 170
171. 171 Marcus Valerius Martial(40 – 103) Bilbitis-en jaioa (gaur Calahorra). Seneka-rekin eta Lukanorekin Erroman egonda.
Pobrea zen eta alokatiriko pisu baten bizi zen, baina hobera joan zen. Olerkia idazten du bizia aurrera ateratzeko.
Poliki poliki famaz haundituz joan zen.
“Liber spectaculorum” Koliseoaren inagurazioa ospatuz. Oso interesgarria ematen duen informazioagatik.
172. 172 “Epigrammae” 1500 lan inguru idatzi zituen. Olerki motzak izaten dira. Gaiak denetarikoak: fortuna ehiztariak, mozkor-tiak, seduktoreak,...
Bizioak oso gogor kritikatzen ditu, baina sarritan barregarri suertatzen da.
Bere jaiotako lurrak asko maitatzen ditu.
Batzutan lausengarriegi agertzen da, bere egoera ekonomikoa kontutan izaten badugu.
173. 173
174. 174
175. 175
176. 176
177. 177 Decimus Junius Juvenal(58 – 138) Akinon jaioa. Bizitzari buruz oso gutxi dakigu. Itxuraz herbesteraturik egon zen.
Satiriko handiena.
16 “Satirae” idatzi zituen.
Humorea oso garratza eta ironikoa.
Erromatar bizitza oso ondo argazkiratzen du.
“Fan” asko izan zituen.
178. 178
179. 179 Fabula: Gaius Iulius Phedro(15 – 50) Esklabu izanda Erromara heldu eta Augustoren liberto izan zen.
“Fabulae” 150, 5 liburutan, fabulek, pasadizoek eta kritika batzuk osaturik.
Batzuk greziar Esoporenak dira.
Motzak izaten dira eta “moraleja” direlakoak izaten dituzte.
180. 180
181. 181 Petronius Arbiter( ? – 65) ELEBERRIA Neronen kortean oso famatua, “elegantiae arbiter” ezaguna bere burua akabatzen du bolondreski.
“Satyricon” (Satiroen historiak) : greziar noveln parodia. Prosa eta bertso nahasten ditu. Ohituren kuadro bat da. Pasadizo ezagunena “Trimalzionen banketea”, aberats berri harroputz baten oso kritika polita nahi eta oso zorrotza izan.
182. 182
183. 183 Gaius Suetonius Tranquilus (75 – 160) HISTORIA-BIOGRAFIA Legionarioen buru baten seme, pribilegio batzuk lortu zituen. Abokatuarena egin zuen.
Biografiak idazten ditu.
“De vita Caesarum” Zesar desberdinen bitak kontatzen ditu eta “De viris illustri-bus” gizon famatuen bizitzak kontatzen dizkigu.
184. 184
185. 185
186. 186
187. 187 Publius Cornelius Tacitus (57 – 117) HISTORIA Historiagile handiena. Galiarra, Erroman ikasia Kintilianorekin. Oratore ospetsu, kargo politiko batzuk izan zituen.
“Dialogus de oratoribus” elokuentziaren porrotari buruz.
“Agricola” Agricola generalaren bizitza kontatzen du.
“Germania” oso interesgarria antzineko Germaniari buruzko informazioa.
188. 188 “Historiae”: 14 liburu Galba, Oton, Viterlo, Vespasiano, Tito eta Domiziano enpera-doreen aginteetako gertaerak kontatzen dizkigu.
“Annales”: 16 liburu Tiberio, caligula, Claudio eta Neronen aginteetako gertaerak agertzen dira.
Oso historiagile eta narratzaile ona.
Gerrate zibilak oso ondo deskribatzen ditu.
Pertsonaiak oso ondo deskribaten ditu
Errenazimenduaren ondoan eragin asko izan zuen.
189. 189
190. 190
191. 191 Kuprezko Aroa117 - 456 Trajano hil ondoren, Adrianok jarraitzen dio, gero Antonino Piok jarraitu zuen, gero Marco Aurelio.
Garaia oso paketsua izan zen, baina Literatura geroeta txarragoa zegoen.
Kristautasuna heltzen denean ispiritu berrikuntza sartzen da eta era baten berpiztu egiten da.
192. 192
193. 193 Lucius Apuleyo(130 – 180) ELEBERRIA Afrikarra.
“Metamorfosis” edo “Urrezko astoa”, benetako eleberri erromatar bakarra. Merkatari bat asto bilakatzen da, entzun, sentitu, ikusi...egin dezake baina hitzeterik ez. Gero gizon beregiten denean pasatutakoak kontztzen ditu. Tartean
”Amor et Psique“ mitologiko historia eta beste gauza batzuk sartzen ditu.
194. 194 “Apologia” bere defentsan eginda.
“Florida” filosofiako hitzaldiak dira.
“De dogmate Platonis” Platonen iritziei buruz.
“De mundo” Aristoteles itzulpen bat.
195. 195
196. 196
197. 197 Kristau idazleak Lehenengo idazle kristauak Ebangelioak eta Epistolak grekeraz idazten zituzten
III menditik aurrera latinaz idazten hasten dira.
Latina liturgiako hizkuntza bilakatzen da.
Kultura berpizten da eta fede berriaren defentsoreak, historiagileak , tratadistak... sortzen dira.
198. 198 Quintus Septimius Tertulianus160 – 225 KRISTAUTASUNA Kartagon jaioa, soldatu baten seme baina heziketa onekoa eta oso kultoa.
Kristautasunaren Teologoa.
“Apologeticum” gentilen erlijioa kritikatzen du.
“Ad martyres” martirien panegerikoa.
“De spectaculis” kristauak ikuskizunetara joate kritikatzen du.
199. 199
200. 200 Aurelius Prudentius ClemensZaragoza 348 KRISTAUTASUNA Teodosioren kontean lan egin zuen eta kargu politikoak izan zituen.
“Cathemerinon” 12 himno erlijioso
“Peristephanon” 13 poema martiren heriotzei dedikaturik.
“Apotheosis” Kristoren dibinitatearen dogma defentsan.
“Hamartigenia” Dibina Komediako aintzindari.
201. 201
202. 202 Beste batzuk Juvenco: “Historia evangelica”
Laktanzio: “Institutiones divinae”, Zizeron kristaua deitua.
Ausonio: Burdeosen jaioa, irakasle izan zen. Kargu inportanteak izan zituen. “Mosela”.
203. 203
204. 204 San Ambrosio 340 – 397 KRISTAUTASUNA Treberis-en jaioa. Familia oso onekoa. Kargu plitikoak eta Milaneko “arzobispo”.
San Agustinen maixu.
Obra asko idatzi zituen, tartean ”Hexame-ron” sermoiak 6 liburutan.
205. 205
206. 206 San Jeronimo 331 – 420 KRISTAUTASUNA Dalmazian jaioa Erroman ikasten du. Treberis, Antikian eta Sirian bizi zen.
Klasiko latinoak ezagutzen ditu.
“De viris illustribus” oso eleganteak.
“Biblia Vulgata” grekeratik latinera itzulita.
207. 207
208. 208 San Agustin 354 – 430 KRISTAUTASUNA Numidian jaioa. Kartagon eta Erroman ikasi zuen. Gero Milanen kristau egiten da. Hiponan obispu izan zen.
Paganoen kreentziak oso gogor kritikatzen ditu. Asko idazti zuen.
“Confesiones” autobiografia espirituala.
“Dei civitas” La ciudad de Dios. Zerua eta lurra konparatzen ditu.
209. 209
210. 210
211. 211 San Isidoro de Sevilla 570 – 636 KRISTAUTASUNA Sevillako obispu izan zen.
Asko idatzi zuen: filosofis, teologia, gramatika, historia...
“Ethimologiae” egundoko enziklopedia.
Eragin asko izan zuen.
212. 212
213. 213 Idazle teknikoak NEKAZARITZA:
CATON: “De agricultura”
VARRON: “De re rustica”
COLUMELA: “De re rustica”
PALADIO: “Opus agriculturae”
214. 214
215. 215
216. 216
217. 217 ARKITEKTURA:
VITRUVIO: “De architectura”
FRONTINO:
“De aquae ductu urbis Romae”
218. 218
219. 219
220. 220
221. 221 MEDIZINA:
CELSO: “De medicina”
VEGECIO: “Mulomedicina chironis”
222. 222 Tussis vero fere propter faucium exulcerationem molesta est; quae multis modis contrahitur. Itaque illis restitutis ipsa finitur. Solet tamen interdum per se quoque male habere; et vix, cum vetus facta est, eliditur. Ac modo ardia est, modo pituitam citat. Oportet hyssopum altero quoque die bibere; spiritu retento currere, sed minime in pulvere, ac lectione uti vehementi, quae primo impeditur a tussi, post eam vincit: tum ambulare: deinde per manus quoque exerceri, et pectus diu perfricare: post haec quam pinguissimae ficus uncias tres super prunam incoctas, esse.
Celsus De medicina, IV, X, Tussis eta remedia
223. 223
224. 224 GASTRONOMIA:
APICIO: “Re re coquinaria”
225. 225
226. 226
227. 227
228. 228 GEOGRAFIA:
POMPONIO MELA: “Chorographia”
229. 229
230. 230 NATUR ZIENTZIAK:
PLINIO ZAHARRA:
“Naturalis historia”
231. 231
232. 232 Zuzenbidetza M. ANTISTIO LABEON
C. ATEYO CAPETON
P. JUVENCIO CELSO
L. SALVIO JULIANO
SEXTO PONPONIO
GAYO
EMILIO PAPINIANO
JULIO PAULO
DOMICIO ULPIANO
233. 233 Litteratura Latina Latinaren ekoizpena ez da bukatzen hemen; Erdi Aroan latinaz idazten zuten, Errenazi-menduan Latina eta Mundu Klasikoa arlo guztietan berpiztu nahi izan zituzten. Dantek, Petrarcak, Bocachio, Rotterdamgo Erasmo, Garcilaso, Owen, Rimbaud...latinez idatzi zituzten obra batzuk.
XVIII mendera arte zientifikoek latinez idazten zuten.
234. 234 Litteratura latina Descartes filosofoak bere obra nagusia “Meditationes de Prima Philosophia” latinez idatzi zuen.
Isaak Newtonek ”Philosophiae Naturalis Principa Mathematica” latinaz idatzi zuen.
235. 235 I Potatores exquisiti,
licet sitis sine siti, et bibatis expediti
et scyphorum inobiliti:
scyphi crebro repetiti
non dormiant,
et sermones inauditi
prosiliant.
CARMINA BURANA
236. 236 I Edale bikain eta on,
nahiz egarri gabe egon,
arin ardoari emon,
ontziei egin jaramon,
ontzioi, ardura klin klon,
ez eman jai,
hizketaldia oxtion
legez jarrai.
CARMINA BURANA
237. 237 I Bebedores exquisitos
sin estar sedientos,
darle al vino rápido,
haced caso a los vasos,
atención a los vasos, clin-clon,
no pareis,
decid chorradas
sin parar.
CARMINA BURANA
238. 238 Universis et singulis presentes litteras inspecturis, Dantes Alagherii de Florentia inter vere phylosophantes minimus, in Eo salutem qui est principium veritatis et lumen. Manifestum sit omnibus vobis quod, existente me Mantue, questio quedam exorta est, que dilatrata multotiens ad apparentiam magis quam ad veritatem, indeterminata restabat: unde cum in amore veritatis a pueritia mea continue sim nutritus, non sustinui questionem prefatam linquere indiscussam; sed placuit de ipsa verum ostendere, nec non argumenta facta contra dissolvere, tum veritatis amore, tum etiam odio falsitatis.
DANTE ALIGHIERI Quaestio de aqua et de terra de forma et situ duorum elementorum aque videlicet et terre
239. 239 1. Numa Pompilius sequitur, Pomponis filius, secundus regum. Hic curibus Sabinis ortus atque habitans, summa religionis ac iustitie fama, et quasi aspectus corporis habitum animi sequeretur, a prima etate canus, Roma dissentientes de eligendo rege compescuit.
Petrarca Vita De Numa Pompilio Secundo Romanorum Rege
240. 240 Uxore, natis, fratribus, et soloexul relictis, frigida per locamussarum alumnus, barbarorumferre superbiam et insolentes
mores coactus, iam didici, inviaper saxa, voces ingeminantiafletusque, sub rauco querelasmurmure Danubii levare.
O nate tristem sollicitudinelenire mentem et rebus atrociterurgentibus fulcire amicipectora docte manu, Thylesi,
Garcilaso de la Vega: Carmina I. AD THYLESIUM.
241. 241 Venus
Principium dulce est, at finis amoris amarus; laeta venire Venus, tristis abire solet.Flumina quaesitum sic in mare dulcia currunt; postquam gustarunt aequor, amara fluunt.
De vita et Venere
Omnis ad extremum properet licet actio finem; oderunt finem vita Venusque suum.
John Owen, 1564-1622 Select epigrams
242. 242 Erasmus Roterodamus Thomae Moro suo S.D.
Superioribus diebus cum me ex Italia in Angliam reciperem, ne totum hoc tempus, quo equo fuit insidendum, ??????? et illiteraris fabulis tereretur, malui mecum aliquoties vel de communibus studiis nostris aliquid agitare, vel amicorum, quos hic ut doctissimos, ita et suavissimos reliqueram, recordatione frui. Inter hos tu, mi More, vel in primis occurrebas: cuius equidem absentis absens memoria non aliter frui solebam, quam praesentis praesens consuetudine consueveram, qua, dispeream, si quid unquam in vita contigit mellitius.
Erasmus Roterodamus Stultitiae laus
243. 243
Rotterdamgo Erasmok Tomas Moro bere adiskideari osasuna!
Aurreko egunetan, Italiatik Inglaterrara nentorrela, zaldi gainean iragan behar zen denbora hura guztia berriketa , ??????? eta alferretan ez galtzeko, batzuetan nahi izaten nuen nire artean edo geure zaletasun komunetaz arduratu edo bestela hor utzi nituen lagun jakintsu bezain bihotzekoen gomunaz gozatu. Eta hauen artean zeu zinen, ene Moro, oroimenera lehen etortzen zitzaidana; beraz, nirekin egon ez arren ere, zeurekin egon nintzenean zure eguneroko harremanaz gozatzen nuen modu berean, (eta zin dagizut, bizitzan izan ditudan guztietatik atsegingarriena harre-man horixe izan dela) gozatzen nuen hemen zure oroitzapenarekin.
Erasmus Roterodamus Stultitiae laus
244. 244
Erasmo de Rotterdam a su Tomas Moro Saludos.
En los días anteriores, viniendo de Italia a Inglaterra, sobre el caballo hubo de pasar todo el tiempo toda aquella conversación, ??????? y para no perder en vano, algunas veces quería, pensar en nuestra afición común o pensar en otros muy sabios entre mí o nuestra afición común preocuparme de otros hombres sabios. Entre éstos estabas tú, nire Moro, el primero que me venías a la cabeza; por tanto, a pesar de mnpo estar conmigo, gozaba de la misma manera de tu relación como si estuviese contigo, (y pe prometo, que esa ha sido la relación más agradable de todas las que he tenido) gozaba aquí con tu recuerdo.
Erasmus Roterodamus Stultitiae laus
245. 245 Ver erat, et morbo Romae languebat inertiOrbilius: dira tacuerunt tela magistriPlagarum sonus non iam veniebat ad auresNec ferula assiduo cruciabat membra dolore.Arripui tempus: ridentia rura petiuiImmemor: a studo moti curisque solutiBlanda fatigam recrearunt gaudia mentem.Nescio qua laeta captum dulcedine pectusTaedia iam ludi, iam tristia verba magistriOblitum, campos late spectare iuuabatLaetaque vernantis miracula cernere terrae.Nec ruris tantum puer otia vana petebam:Maiores paruo capiebam pectore sensus:Nescio lymphatis quae mens diuinior alasSensibus addebat: tacito spectacula visuAttonitus contemplabar: pectusque calentisInsinuabat amor ruris: ceu ferreus olimAnnulus, arcana quem vi Magnesia cautesAttrahit, et caecis tacitum sibi colligat hamis.
ARTHUR RIMBAUD, VER ERAT
246. 246 Renato Descartes Meditationes de Prima Philosophia Itaque sola restat idea Dei, in qua considerandum est an aliquid sit quod a me ipso non potuerit proficisci. Dei nomine intelligo substantiam quandam infinitam, independientem, summe intelligentem, summe potentem, et a qua tum ego ipse, tum aliud omne, si quid aliud extat, quodcumque extat est creatum. Quae sane omnia talia sunt, ut quo diligentius attendo, tanto minus a me solo profecta esse posse videantur. Ideoque ex antedictis Deum necessario existire est concludendum: nam quamvis substantiae quidem idea in me sit ex hoc ipso quod sim substantia, non tamen idcirco eset idea substantiae infinitae, cum sim finitus, nisi ab aliqua sustantia quae revera esset infinita, procereret.....
Bello 236
247. 247 Isaak Newton ”Philosophiae Naturalis Principa Mathematica” Gravitatis legis definitio
Vis centripeta est, qua corpora versus punctum aliquod tanquam ad centrum undique trahentem, impelluntur vel utcunque tendut.
Huius generis est gravitas, qua corpora tendunt ad centrum terrae; vis magnetica, qua fefrrum petit magnetem; et vis illa, quaecumque sit, quae planetae perpetuo retrahuntur a motis rectilineis, et in lineis curvis revolvi coguntur. Lapis, in funda circumactus, a circumagente manu abire conatur; et conatu suo fundam distendit, eoque fortius quo celerius revolvitur; et quamprimum dimmititur, avolat.....
Bello 250
248. 248 Litteratura Latina XVIII mendetik aurrera, latina Eliza Katolikoan ea-ea bakarrik mantentzen da, gurtzaren hizkuntza ofiziala izanik.
Aita Santuen Enziklikak latinez idatzita daude.
…..
249. 249
250. 250 Litteratura Latina Gaur egun Latina eta bere ekoizpena ikasketetan ikusi dezakegu.
Dena den abeslari batzuk abestien letra batzuk Latinez egiten dituzte: Ennia, Ro- drigo Loâo, Helloween…
251. 251 Rodrigo Leâo&Vox Ensamble Carpe diem
Nullum infortunium venit sollum
O me infelicem! Me perditum!
Tempus fugit! Carpe diem!
Vita brevis! Carpe diem!
Omnia vincit amor!
Omnia vincit fortuna!
Nullum amore venit sollum!
O me infelicem! Me perditum!
Furor aeternum! Carpe diem
AVE MUNDI LUMINAR SONY COL 473580 2
252. 252 Helloween Better Than Raw RAW CD 125LAUDATE DOMINUM Halleivia, homines
Gaudete de domino
Qui donat vitam omnes, quod amat nos!
Halleivia, mi deus
Tu vivis omnipotens, Tu es semper benignus, tu amas nos
Patr noster in caelis
Totum orbem terrae regnat
Et vincit diabolum tomorem
Et omnium hominum.......
253. 253 Ikusitako autoreak XII tauletako legea
Gneus Nevius
Quintus Ennius
Titus Marcius Plautus
Publius Terentius Afer
C. Lucilio
Marcus Porcius Cato (Censor)
Titus Lucretius Carus
Caius Valerius Catulus
M. Terentius Varro
Caius Iulius Caesar
Cornelius Nepos
Caius Sallustius Crispus
Marcus Tullius Cicero (oratore, teorikoa, filosofo, kartak)
Publis Virgilius Varro (Bukolikak, georgikak, Eneida, Eglogak)
Quintus Horatius Flaccus ( Epodoak, Satitak, odak, Epistolak)
Publius Ovidius Naso ( Amores, heroidas, Ars amandi, Metamorfosis,Faustoak, Tristia, Epistulae ex Ponto)
254. 254 Marcus Fabius Quintilianus
Lucius Anneus Seneca
Marcus Anneus Lucanus
Aulus Persius Flacus
Marcus Valerius Martial
Decimus Junius Juvenal
Gaius Iulius Phedro
Petronius Afer
Gaius Suetonius Tranquilus
Publius CorneliusTacitus
Lucius Apuleyo
Quintus Septimius Tertulianus
Aurelius Prudentius Clemens
San Ambrosio
San Jeronimo
255. 255 San Agustin
San Isidoro de Sevilla
Caton
Varron
Columela
Paladio
Vitruvio
Frontino
Celso
Vegecio
Apicio
Pomponio Mela
Plinio Zaharra
M. Antistio Labeon
C. Ateyo Capeton
256. 256 P. Juvencio Celso
L. Salvio Juliano
Sexto Ponponio
Gayo
Emilio Papiniano
Julio Paulo
Domicio Ulpiano
Renato Descartes
Isaak Newton
Ennia
Rogdrigo Leâo
Helloween
257. 257 Bibliografia E. Correa Calderón et F. Lazaro Carreter. “Curso de Literatura” Anaya 1975.
Ludwig Bieller “Historia de la literatura romana” Editorial Gredos 1971.
M.C. Howatson “Diccionario de la literatura clásica” Alianza diccionarios. 1991.
M.J. Echarte Cossio et E. R. Galdeano “Antologia temática latina” Ed. Bello.1978
258. 258 Seneca. Tragedias. Trad.: Jesús Luque Moreno Los Clásicos de Grecia y Roma Planeta DeAgostini. 1992
Ovidio. Tristes. Trad.: José Gonzalez Vázquez Los Clásicos de Grecia y Roma Planeta DeAgostini. 1992
Ovidio. Arte de amar. Amores. Trad.: Vicente Cristobal López . Los Clásicos de Grecia y Roma Planeta DeAgostini. 1992
Virgilio. Eneida. Trad.: Javier de Ecgave Sustaeta. Los Clásicos de Grecia y Roma Planeta DeAgostini. 1992
Apuleyo. El asno de oro.Trad.: Lisardo Rubio fernandez. Biblioteca Clásica Gredos. 1983
259. 259 Suetonio. Vida de los doce césares. Trad.: mariano Bassols de Climent. Ed. Alma Mater. Barcelona. MCMLXVII.
Publio Virgilio Maron. Bukolikak eta georgikak. Itzul.: Ińigo Ruiz Arkalluz. EHU. Vitoria-Gazteiz. MCMXCVII.
Luzio A. Seneka. Bizitzaren laburtasunaz. Bizitza zoriontsuaz. Astiaz. Itzul.: Imanol Unzurrunzaga. Klasikoak, S.A. Bilbo.1993.
Rotterdamgo Erasmo. Eromenaren laudorioa. Itzul.: Julen Kalzada. Klasikoak, S.A. Bilbo.1994
260. 260 Ovidio. Ars amatoria. Remedia amoris. Trad.: José Ignacio Ciruelo. Bosch.1987
Ovidio. Metamorfosis. Trad.: Ely Leonetti Jungl. Espasa Calpe. Co. Austral. Nş 354.
Madrid. 1994.
M.T. Ciceron. Catilinarias. Trad.: Fco. Campos Rodriguez. Colección Gredos Bilingüe. Ed. Gredos. Madrid. 1983.
Jon Gotxon Etxebarria. EXCERPTA. Zb.: 1-31. Gernika
Connelio Nepote. Vidas.Trad.: Manuel Segura Serrano. Colección Gredos Bilingüe. Ed. Gredos. Madrid. 1985.
Apicio. Cocina Romana. Ed.: Bábbara Pastor Artigues. Ed. Coloquio. Madrid. 1986
261. 261 http://www.wordtheque.com
http://classics.mit.edu/
http://www.perseus.tufts.edu/cache/perscoll_Greco-Roman.html
http://www.thelatinlibrary.com
http://www.forumromanum.org/literature/authors_a.html
262. 262 Helloween Better Than Raw RAW CD 125
Rodrigo Leâo AVE MUNDI LUMINAR SONY COL 473580 2
263. 263 ????? FINIS
AMAIERA
FIN
THE END
