ΟΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΚΜΑΙΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ

1. ΟΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΚΜΑΙΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ ΝΟΣΕΜΙΑΣΗ

2. ΝΟΣΕΜΙΑΣΗ • ΠΑΘΟΓΟΝΟ ΑΙΤΙΟ: το πρωτόζωο Nosemaapis • Το πρωτόζωο μπορεί να προβάλλει εργάτριες, κηφήνες και την βασίλισσα, αλλά όχι το γόνο • Τα σπόρια διατηρούν τη βιωσιμότητά τους για 2 χρόνια στα περιττώματα της μέλισσας και για 4 μήνες στο μέλι • Τα σπόρια στο μέλι μπορούν να καταστραφούν με τη θέρμανσή του (70⁰С για 5 λεπτά) • Έχει δυο μορφές, την οξεία και την υποκλινική

3. ΜΟΛΥΝΣΗ – ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ • Η μέλισσα μολύνεται με την κατάποση σπορίων, κυρίως μέσω της τροφής ή του νερού • Η διασπορά των σπορίων μέσα στην κυψέλη γίνεται μέσω της ΤΡΟΦΑΛΛΑΞΗΣ, καθώς και κατα τον καθαρισμό της κυψέλης απο σκουπίδια, κομματάκια κεριού και συσσωματώματα γύρης που περιέχουν σπόρια ΒΑΣΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗΝ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ ΠΑΙΖΟΥΝ ΤΑ ΠΕΡΙΤΤΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΗΝΟΥΝ ΟΙ ΠΡΟΣΒΕΒΛΗΜΕΝΕΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΥΨΕΛΗ

4. ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ • Τα σπόρια με τη κατάποση περνούν στο στομάχι των μελισσών • Με τη βοήθεια των γαστρικών υγρών βλαστάνουν

5. ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ • Προσβάλλουν τα επιθηλιακά κύτταρα, όπου τρέφονται και πολλαπλασιάζονται

6. ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ • Σε 4-6 ημέρες στο στομάχι της μέλισσας μπορεί να υπάρχουν έωςκαι 30-50 εκατ. σπόρια • Τα σπόρια αυτά απελευθερώνονται μέσα στο έντερο ή περνούν στο απευθυσμένο και απομακρύνονται σε μεγάλους αριθμούς με τα περιττώματα της μέλισσας

7. 2 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΠΑΘΟΓΟΝΑ Nosemaapis Nosemaceranae Απομονώθηκε για πρώτη φορά το 1995 σε άρρωστες μέλισσες Apisceranaστην Κίνα Το 2005 αναφέρθηκε η πρώτη προσβολή μελισσών Apismelliferaστην Ισπανία • Το βασικό παθογόνο της ασθένειας που γνωρίζαμε έως το 1995 • Αναγνωρίστηκε στις αρχές του 20ου αι. απο τον Zander Το πρωτόζωο Nosemaceranae μεταπήδησε απο την ασιατική στην ευρωπαϊκή μέλισσα

8. ΔΙΑΦΟΡΕΣ Nosemaapis Nosemaceranae Περισσότερα σπόρια ανα μέλισσα Αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες Μεγαλύτερη θνησιγενής δράση στις μέλισσες • Λιγότερα σπόρια ανα μέλισσα • Ανώτερη θερμοκρασία επιβίωσης οι 37⁰С ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ. ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΠΡΩΤΟΖΩΑ, ΜΕ ΠΑΝΟΜΟΙΟΤΥΠΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΟ DNA Η ΑΝΑΛΥΣΗ DNA ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ

9. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΕΜΙΑΣΗΣ ΣΤΗ ΜΕΛΙΣΣΑ • Η προσβολή απο το πρωτόζωο, επειδή αυτό αναπτύσσεται στο στομάχι, προκαλει την κατανάλωση θρεπτικών απο τον ξενιστή και δημιουργεί το αίσθημα της πείνας • Οι προσβεβλημένες μέλισσες έχουν χαμηλότερα ποσοστά πρωτεϊνών και υδατανθράκων στο σώμα τους

10. ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΕΜΙΑΣΗΣ ΣΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΥΠΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΥΠΟΦΑΡΥΓΓΙΚΩΝ ΑΔΕΝΩΝ ΟΙ ΠΑΡΑΜΑΝΕΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΝ ΤΟ ΓΟΝΟ ΚΑΙ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΚΑΙ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΣΥΛΛΕΚΤΡΙΕΣ Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΥΠΟΣΙΤΙΖΕΤΑΙ, ΕΝΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΥΓΩΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΔΩΣΕΙ ΠΡΟΝΥΜΦΕΣ Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΡΓΑΤΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΕΘΑΙΝΕΙ Ή ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ

11. ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ • Σε περιόδους έντονης ανάγκης ενέργειας (μελισσόσφαιρα, αποθήκευση μελιού) το αίσθημα της πείνας γίνεται ακόμη πιο έντονο • Οι συλλέκτριες βγαίνουν πιο εντατικά για συλλογή τροφών • Η διαδικασία της τροφάλλαξης αυξάνεται • Αυξάνεται η τάση για λεηλασία και έτσι τα σπόρια μπορούν να διασπαρούν απο μελίσσι σε μελίσσι

12. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ • Η συμπτωματολογία διαφέρει ανάμεσα στα δυο είδη της προσβολής • Τα συμπτώματα τηςNosemaapis γίνονται πιο εύκολα αντιληπτά απο εκείνα της Nosemaceranae

13. Nosemaapis • Μέλισσες με διογκωμένες κοιλιές και ανοιγμένα φτερά που αδυνατούν να πετάξουν και σέρνονται μπροστά στην είσοδο της κυψέλης

14. Nosemaapis • Περιττώματα μπροστά στην είσοδο της κυψέλης αλλά και στα τοιχώματα και τα καπάκια. Περισσότερα απο το φυσιολογικό.

15. Nosemaapis • Σημαντικός αριθμός νεκρών μελισσών μπροστά στην είσοδο της κυψέλης

16. Και στις 2 προσβολές • Ο πεπτικός σωλήνας της μέλισσας αλλάζει χρώμα και απο καστανέρυθρος γίνεται γκριζωπός και μετά ανοιχτόχρωμος • Με ειδική τεχνική εντοπίζονται σπόρια της ασθένειας στο στομάχι των προσβεβλημένων μελισσών

17. Nosemaceranae • Η αίσθηση της πείνας είναι πολύ πιο αυξημένη σε αυτή την προσβολή • Οι μέλισσες πετάνε με σκοπό να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του μελισσιού για τροφή και χάνονται στην προσπάθειά τους για συλλογή νέκταρος ΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΧΑΝΕΙ ΣΕ ΣΥΝΤΟΜΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΝΕΚΡΕΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ Ή ΤΟΝ ΠΥΘΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΥΨΕΛΗΣ

18. Nosemaceranae • Ο μέλισσες που απομένουν μέσα στην κυψέλη δεν έχουν διογκωμένες κοιλιές ή ανοιγμένα φτερά, ούτε εντοπίζονται περιττώματα πάνω απο το φυσιολογικό

19. Nosemaceranae • Παρά την έλλειψη χαρακτηριστικών μακροσκοπικών συμπτωμάτων, ο καλός μελισσοκόμος μπορεί να υποπτευθεί την ύπαρξη της νόσου εάν παρατηρήσει το μελίσσι του προσεκτικά

20. Nosemaceranae ΕΤΣΙ ΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΕΧΕΙ ΛΙΓΟΣΤΟ ΓΟΝΟ ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΓΕΜΑΤΟ ΜΕ ΤΡΟΦΕΣ (ΜΕΛΙ) ΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ ΞΑΦΝΙΚΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΠΙΣΤΕΥΕΤΑΙ ΠΩΣ Η NosemaceranaeΕΧΕΙ ΑΜΕΣΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ ΕΙΤΕ ΩΣ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ, ΕΙΤΕ ΣΥΝΕΡΓΙΣΤΙΚΑ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ • Στα προσβεβλημένα μελίσσια μειώνεται η παραγωγή Β.Π., η βασίλισσα δεν ωοτοκεί και αρκετά αυγά δεν αναπτύσσονται • Αντιστοίχως πολλές νεαρές παραμάνες μετά την προσβολή τους μετατρέπονται σε συλλέκτριες

21. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟΥ • 60 μέλισσες απο κάθε κυψέλη • Κόβονται οι κοιλιές και πετάμε τον θώρακα και το κεφάλι • Σε πορσελάνινο γουδί οι κοιλιές λιώνονται προσθέτωντας 1mL απεσταγμένου νερού για κάθε μέλισσα

22. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟΥ • Απο το διάλυμα λαμβάνουμε μια σταγόνα και την τοποθετούμε σε αντικειμενοφόρο πλάκα σκεπάζοντάς την με μια καλυπτρίδα • Εξετάζουμε το δείγμα σε μικροσκόπιο με μεγέθυνση x400 για την ύπαρξη ή όχι σπορίων της ασθένειας

23. ΜΕΤΡΗΣΗ ΣΠΟΡΙΩΝ ΑΝΑ ΜΕΛΙΣΣΑ • Χρήση ΑΙΜΟΚΥΤΟΜΕΤΡΟΥ • Μετράμε τον αριθμό σποριων σε 5 μεγάλα τετράγωνα (80 μικρά) • Τον αριθμό που μετρήσαμε τον εισάγουμε στον τύπο: ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΙΩΝ/ΜΕΛΙΣΣΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΘΕΝΤΩΝ ΣΠΟΡΙΩΝ 4X10⁶ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ

24. ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΙΩΝ ΑΝΑ ΜΕΛΙΣΣΑ ΜΕΣΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΙΩΝ ΣΤΑ ΜΙΚΡΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ 4.000.000

25. ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ Οτιδήποτε δημιουργεί δυσεντερία στο μελίσσι: • Τροφοδότηση με ακατάλληλες τροφές • Σιρόπι αργά το φθινόπωρο • Κακές συνθήκες ξεχειμωνιάσματος

26. ΜΕΤΡΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ: • Εάν διακοπεί η νεκταροέκκριση τα μελίσσια τροφοδοτούνται ή μεταφέρονται • Σφιχτή ανάπτυξη των μελισσών (όχι κενά πατωματα) • Μείωση παραπλάνησης και λεηλασίας

27. ΜΕΤΡΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ: • Ξεχειμωνιασμα μόνο δυνατών μελισσιών • Εξασφάλιση καθαρού νερού • Αντικατάσταση κηρυθρών • Απολύμανση μελισσοκομικού εξοπλισμού

28. ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΚΗΡΗΘΡΩΝ ΜΕ ΟΞΙΚΟ ΟΞΥ • Απαιτούνται 500cc οξικού οξέως 80% ανα 4-5 πατώματα • Τα πατώματα τοποθετούνται το ένα πάνω στο άλλο και κλείνονται με μονωτική ταινία οι χαραμάδες • Στο επάνω πάτωμα αφαιρούνται 3 πλαίσια και τοποθετούνται 2 ποτήρια με το οξικό οξύ

29. Οι ατμοί του οξικού είναι βαρύτεροι απο τον αέρα και κατακάθονται επιδρώντας και στα κατώτερα πατώματα • Αφήνονται να δράσουν για 8 ημέρες • Στη συνέχεια τα πλαίσια αερίζονται για 48 ώρες

30. ΘΕΡΜΙΚΗ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΚΗΡΗΘΡΩΝ • Τα πατώματα με τα πλαίσια τοποθετούνται σε θερμοθάλαμο στους 49⁰С για 24 ώρες • Αν ξεπεραστεί αυτή η θερμοκρασία τα πλαίσια θα λιώσουν • Επειδή τα κεριά μαλακώνουν πολύ και μπορεί να ξεκολλήσουν απο τα σύρματα παραμένουν στο θερμοθάλαμο μέχρι η θερμοκρασία να πέσει κάτω απο τους 40 ⁰С

31. ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΝΟΣΕΜΙΑΣΗΣ • Η θεραπεία γινόταν με χορήγηση Fumidil. Πλέον η χρήση του απαγορεύεται • Αντιβιοτική δράση • Απαγόρευση αντιβιοτικών σκευασμάτων απο το 2000 στην Ε.Ε.