1 / 27

عنوان: تحلیل حقوقی – اجتماعی عسر و حرج ناشی از عدم تفاهم در زندگی مشترک

عنوان: تحلیل حقوقی – اجتماعی عسر و حرج ناشی از عدم تفاهم در زندگی مشترک مطالعه ی موردی مراجعه کنندگان جهت طلاق به دادگاه های خانواده دادگستری شهر اصفهان استاد راهنما: آقای دکتر محمد جعفری هرندی استاد مشاور: آقای دکترابراهیم فیاض نگارش: فریده یوسفی زمستان 1392.

len-higgins
Download Presentation

عنوان: تحلیل حقوقی – اجتماعی عسر و حرج ناشی از عدم تفاهم در زندگی مشترک

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. عنوان: تحلیل حقوقی – اجتماعی عسر و حرج ناشی از عدم تفاهم در زندگی مشترک مطالعه ی موردی مراجعه کنندگان جهت طلاق به دادگاه های خانواده دادگستری شهر اصفهان استاد راهنما: آقای دکتر محمد جعفری هرندی استاد مشاور: آقای دکترابراهیم فیاض نگارش: فریده یوسفی زمستان 1392

  2. أَن خَلَقَ لَكُم من أَنفُسكُم أَزوجاَ لِّتَسكُنُوا إِلَيها و جعلَ بينَكُم مودةَ و رحمةً آفرید برای شما ازخودتان جفت هایی تا بیارامید بدانان و نهاد در میان شما دوستی و مهری. روم/ آیه 21

  3. فهرست مطالب 1-1 مقدمه 1-2 بیان مساله 1-3 اهمیت و اهداف پژوهش 1-4 سوالات 1-5 فرضیات 1-6 مدل تحلیلی تحقیق- مدل تحلیلی متغیر مستقل 2-1 مبانی حقوقی عسر و حرج در طلاق 2-2 سیرتاریخی ماده 1130 (ق.م) و قانونگذاری در مورد طلاق در حقوق ایران 2-3 حسن معاشرت و زمینه های نقض آندرقانون مدنی 3-1 عوامل جامعه شناختی موثر بر عدم تفاهم در خانواده 3-2 مروری بر نظریات بنیادی خانواده و ناسازگاری زناشویی 4-1 متغیرها و شاخص های تحقیق 5-1 نتیجه گیری بحث 5-1-1 بخش اجتماعی 5-1-2 راهکارهای اجتماعی 5-1-3 بخش حقوقی 5-1-4 راهکارهای حقوقی 5-2 استفتاء در خصوص سوال اصلی پژوهش از آیات عظام

  4. 1-1 مقدمه • در ایران حقوق خانواده برگرفته از فقه امامیه است و در فقه امامیه و بنا به قول مشهور فقها،حق طلاق در دست مرد است. موارد درخواست طلاق از سوی زن محدود به 4 ماده قانونی است: غیبت طولانی مرد (1029)،وکالت زن در طلاق(1119)،ترک نفقه از سوی زوج(1129) و سرانجام عسروحرج زن (1130)ق.م.

  5. ماده 1130(ق.م): • موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود حکم طلاق صادر نماید. • مصادیق عسر و حرج جنبه حصری ندارند و با توجه به مقضیات جامعه و نیازهای انسان در دوره های از رشد و بلوغ فکری متفاوت خواهد بود. • شناخت مصادیق جدید مستلزم تلاشی بی وقفه و جهدی وافر از سوی فقها، اندیشمندان اجتماعی و قانونگذار را می طلبد، زیرا آنها متعهد به حفظ کرامت انسانی تک تک افراد جامعه اند. • در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود. تعریف: ...وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تداوم آن مشکل باشد: ترک زندگی خانوادگی از سوی زوج/ اعتیاد زوج/ محکومیت زوج/ بیماری صعب العلاج زوج... • بند 4- ضرب شتم و یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.

  6. 1-2 بیان مسأله 1-3 اهمیت و اهداف پژوهش • مصادیق نوینی از عسر و حرج بنا به مقتضیات جامعه امروز بایستی مورد توجه خاص قانونگذار قرار گیرد. • عدم تفاهم واژه سهل و ممتنع، طیف وسیعی از بعد اقتصادی تا ابعاد روحی و روانی فرد را در زندگی مشترک در بر میگیرد. • علت توجه برخی فقها به عسر و حرج در طلاق به این دلیل است که ضروری ترین بخش نیازهای زوجین یعنی مناسبات آنان (حسن معاشرت یا سوء معاشرت) مورد تاکید قرار می دهد.

  7. سوال اصلی:با توجه به درتنگنا قرارگرفتن زن در نتیجه عدم تفاهم در زندگی مشترک - مفهومی اجتماعی و فرهنگی است- آیا این امر می تواند در تحقق مفهوم عسر و حرج به لحاظ حقوقی موثر و مورد استناد قرار گیرد؟ • 1-5 فرضيه‏هاي تحقیق: • 1-1 عدم تفاهم در بعد ارتباطی بر درخواست های طلاق ناشی از عسر و حرج موثر است. • 1-2 عدم تفاهم در بعد عاطفی- تربیتی بر درخواست های طلاق ناشی از عسر و حرج موثر است. • 1-3 عدم تفاهم در بعد اخلاقی- منزلتی بر درخواست های طلاق ناشی از عسر و حرج موثر است. • 1-4 عدم تفاهم در بعد اقتصادی بر درخواست های طلاق ناشی از عسر و حرج موثر است. • 1- 5 عدم تفاهم ناشی از تغییر هویت زوجین در طول زندگی مشترک بر درخواست های طلاق ناشی از عسر و حرج موثر است.

  8. عدم تفاهم در بعد ارتباطی عدم تفاهم در زندگی مشترک • عدم تفاهم در بعد عاطفی- تربیتی • عسر و حرج عدم تفاهم در بعد اخلاقی- منزلتی عدم تفاهم در بعد اقتصادی عدم تفاهم در بعدتغییر هویت زوجین 1-6 مدل تحلیلی تحقیق

  9. 2-1 حوزه حقوقی عسر و حرج در طلاق دیدگاه قاضی در تشخیص عسر و حرج • کارشناسان اثبات عسر و حرج را در مواردی غیر ممکن و ممتنع می دانند. • سعه صدر و تنگ نظری قاضی • ساختار فکری - ارزشی، اجتماعی و مذهبی، وجدان اخلاقی و موقعیت جغرافیایی قاضی مهم است . آنچه قاضی عدالت می بیند بازتابی از ترکیب عوامل پیچیده ی روانی و اجتماعی او است. • حکم قاعده نفی عسر و حرج: هرگاه مشقتی تحمل ناپذیر از اجرای احکام اولیه به وجود آید آن حکم اولیه تعدیل می شود. • اکثر فقها عسر و حرج را یک امر استثنایی دانسته و با احتیاط از این قاعده فقهی بهره می برند. زیرا به ضم آنان خانواده نباید به راحتی! دچار از هم گسیختگی گردد. • عسر و حرج زن و مرد • نظام حقوقی یک جامعه ارتباط تنگاتنگی با حوزه های فکری و اجتماعی آن دارد.

  10. 2-2 سیر تاریخی ماده 1130 ق.م و روند قانونگذاری در مورد طلاق در حقوق ایران • 1- متن اولیه 1130 (ق.م) مصوب سال 1314: (مرد حقوق واجبه زن را وفا نکند/ سوءمعاشرت مرد به حدی که ادامه زندگی غیر قابل تحمل شود/ امراض مسریه صعب العلاج مرد) • 2- قوانین حمایت خانواده در سال های 1346 و 1353: توجه قانونگذار در جهت حمایت از زنان بود. در ق.ح.خ سال 1346 هدف تعدیل اختیار مرد در طلاق بود. (ثبت طلاق بدون گواهی عدم امکان سازش ممنوع/ افزودن 5 مورد به موجبات طلاق از سوی زن). در ق.ح.خ سال 1353 هدف ایجاد برابری بین زن و مرد بود. (ناسازگار با جامعه فقهی و مخالفت متشرعین). • 3- حکم طلاق درقانون تشکیل دادگاه مدنی خاص در سال 58: بازگشت به نظام قانون مدنی و موازین شرعی و فقهی، موارد طلاق همانست که درقانون مدنی و احکام شرع آمده: طلاق به دست مرد و موارد فسخ هم معین است. • 4- اصلاح قانون مدنی در سال 1361: متن فعلی ماده 1130 از سوی فقهای شورای نگهبان مورد موافقت قرار گرفت. • 5- مصوب شورای عالی قضایی در سال 1362: درج شروط ضمن عقد در سند ازدواج

  11. 2-2 سیر تاریخی ماده 1130 ق.م و قانونگذاری در مورد طلاق در حقوق ایران • 6-قانون الحاق یک تبصره به ماده 1130 قانون مدنی مصوب سال1381: اختلاف سلیقه ی درتشخیص مصادیق عسر و حرج قضات دادگستری/ الحاقیه مجلس درتبیین مصادیق عسر و حرج 9 مورد مشخص نموداما شورای نگهبان خلاف شرع دانست. • بند 6 آن الحاقیه: سوءرفتار و معاشرت زوج در حدی که عرفابا توجه به اوضاع و احوال اجتماعی، اخلاقی، روحی و از نظر مکانی وزمانی برای زوجه قابل تحمل نباشد. (جسمی و مادی) • بند 4 ماده 1130 کنونی: ضرب شتم و یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد. • 8- اصلاح ماده 1133 در سال 1381: مصوب اولیه ماده 1133 در سال 1310«مرد می تواند هر وقت بخواهد زن خود را طلاق دهد». در اصلاح سال 81 «مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر با مراجع به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید». (اشاره به مواد قانونی 1140 و 1141) پس محدودیت قانونی / نیاز به موافقت زن / اجازه دادگاه / ارایه دلیل و برهان نیست مرد آزاد و مختار است.

  12. 2-3حسن معاشرت و تفاهم و زمینه های نقض آن در قانون مدنی

  13. عوامل جامعه شناختی موثر بر عدم تفاهم در خانواده (ساختاراجتماعی، فرهنگی اقتصادی و روانی)

  14. 4-1 متغیرها و شاخص های تحقیق • روش تحقيق: به 2 روش اسنادی و پیمایش • جامعه آماری: زنانی که به مدت 2ماه / درخواست طلاق • حجم نمونه: جدول مورگان(تعداد 384با 5% خطا/جامعه آماری تا بی نهایت). روش نمونه گیری در این پژوهش، اقتضایی می باشد که جزء روش های نمونه گیری غیر احتمالی می باشد - اعضای جامعه پژوهش بر اساس راحتی نسبی دسترسی به آنها انتخاب می شوند، نظیر دوستان، همکاران، مشتری ها، مراجعه کنندگان به یک مکان خاص و نظایر اینها- پس، در این روش، پژوهشگر به آزمودنی هایی نیاز دارد که به سرعت در دسترس باشند و آمادگی پاسخگویی به پرسش ها یا گویه ها را نیز داشته باشند. • ابزار تحقیق: پرسشنامه(باز و بسته) با طیف لیکرت • اعتبارتحقيق (Validity) : گویه ها از روش لاوشه (سنجش اعتبار محتوایی) و ضریب گویه ها بین صفر و یک. • پایایی تحقیق (Reliability): نرم افزار spss با روش آلفای کرونباخ(ضریب آلفای تمام متغیرها بالای 60% را نشان داد). انجام پیش آزمونی در بین 25 نفر از زنان مراجعه کننده و اصلاحات لازم در ابزار سنجش.

  15. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها

  16. 5-1 نتیجه گیری بحث • 5-1-1 بخش اجتماعی: • یافته ها...تحولی در روابط و مناسبات زوجین ایجاد شده زنان از یک سو نقش ها سنتی خود را نمی پذیرند، اگر طعم فرو دستی ... و از سویی دیگر مردان آماده ی پذیرش نقش های جدید همسران خود نیستند • در نتیجه تحولات پیش آمده زن در جستجوی هویت گمشده ی خود هست در کوره راهی یا بر لغزشگاهی بس خطرناک می جوید ... اصل بیدار شدن «من » ضعیفی است که همواره در حضور سنگین اجتماع، خانواده، سیاست، عرف، اخلاق و مذهب سنتی محکوم به عدم حضور، در این سالها «خود» ش را مورد تامل قرار می دهد. • 5-1-2 راهکارهای اجتماعی: • 1- توزیع برابرنه فرصت های تحصیلی، شغلی و مشارکت اجتماعی • 2-آموزش های قبل و بعد از ازدواج: مشاوره ازدواج ، کسب مهارتهای هیجانی و اجتماعی ، شیوه حل مساله،روش تصمیم گیری منطقی، بهداشت روانی و کنترل بیماریهای روحی به کیفیت روابط زوجین • 3- محو فرهنگ مردسالار و کلیشه های جنسیتی و رهایی از بند دو جنسیتی کردن ها. • 4- تاسیس نهادهای مدنی فعال زنان • 5- الگوهای مددجویی برای نابهنجاری های جنسی برای دختران و زنان و توده مردم// سلامت جنسی بر الگوی حفظ آبروی اجتماعی ارجعیت دارد • 6-توجه به ناهنجاری های عاطفی و روانی فرزندان طلاق //کمبود محبت منشاء انواع بیماریهای روانی • 7- شناخت دنیای زنان و رویکردهای عاطفی و احساسی آنان/ کاهش تعارضات بین زوجین

  17. نتیجه گیری بحث 5-1-3 بخش حقوقی: حسن معاشرت مفهومی است که دارای بعدعاطفی و روانی. این بعد در قوانین داخلی کشور همواره حضور کمرنگی داشته مضاف اینکه علم قاضی در ادله اثبات امور معنوی بویژه در دعاوی خانوادگی بسیار محدود و در صورت اثبات تخطی، ضمانتی جهت الزام فرد خاطی به انجام امور قلبی و معنوی یافت نمی شود. 5-1-4 راهکارهای حقوقی: 1- طلاق ازیک سویگی بدرآید. 2- تحول در نظام حقوقی صرفا انجام اصلاحات قانونی نیست بلکه تحول در نگرش و تفسیر صحیح از قانون است. آموزش قضات دادگاه خانواده درتبیین معنای عسر و حرج و فلسفه آن در طلاق ضروری است. 3- عسر وحرج مادی زن شاید برای دادرس مرد قابل درک باشداما عسر و حرج ناشی از علل غیرمادی جنبه عاطفی و روانی تنها با احساس زنانه قابل درک است. استفاده از قضات زن در نظام حقوقی امری ضروری است. 4- دادن مجوز جدایی به زن نباید در مرحله ای که زن به ستوه آمده و علم عصیان و طغیان برافراشته و یا در آستانه ابتلا به بیماریهای جسمی و روانی قرار گیرد روح قانون و وجدان جمعی را می آزارد. معمولا قضات با احتیاط و رعایت اصل «طلاق در دست مرد» تمایلی به توسل به قاعده نفی عسر و حرج نداشته آیاهمین احتیاط ایجاب نمی کند که زنی که دچار عسر و حرج است را از تداوم زندگی زناشویی با مردی که او را به پرتگاه نیستی می کشاندرها سازیم؟

  18. 5-2 استفتاء در خصوص سوال اصلی پژوهش از آیات عظام سوال: آیا تا با توجه به در تنگنا قرار گرفتن زن درنتیجه عدم تفاهم در زندگی مشترک - که دارای مفهومی اجتماعی و فرهنگی است – آیا این امرمی تواند در تحقق مفهوم عسر و حرج به لحاظ حقوقی مورد استناد قرار گیرد؟ پاسخ آیت الله نوری همدانی: ضابطه ی تعیین مصداق عسر و حرج عرف است که مطابق آن، هر کاری که موجب مضیقه و تنگنا باشد به حدی که ادامه زندگانی زن را با او غیرقابل تحمل سازد. پاسخ آیت الله سید علی دستغیب: عسر و حرج زمانی محقق است که ادامه ی زندگی برای زن غیر قابل تحمل باشد و این برای حاکم شرع اثبات شود. صرف عدم تفاهم در امورجزیی به معنای عسر و حرج نیست در مواردی که زن از ادامه ی زندگی اکراه دارد می تواند مرد را راضی به طلاق خلع نماید. پاسخ آیت الله صانعی: مساله عسر و حرج که باعث طلاق می شود... باید بر آن محکمه محرز گردد... اگر دختری حاضر به بخشیدن مهر به زوج باشد و به قول معروف بگوید«مهر حلال، جانم آزاد» در اینگونه موارد به نظر می رسد که عسر و حرج محقق وثبوتش هم برای قاضی امری متعارف است وعلمش چون از راه متعارف است حجت است، هر چند مطلق علم قاضی حجت نیست.

  19. با سپاس از اساتید ارجمند و دوستان گرامی

  20. عدم تفاهم در بعد ارتباطی عدم تفاهم در بعد عاطفی- تربیتی عدم تفاهمدرزندگی مشترک عسر و حرج عدم تفاهم در بعد اخلاقی- منزلتی • عدم تفاهم در بعد عاطفی- منزلتی عدم تفاهم در بعدتغییر هویت زوجین

  21. حقوق و تکالیف زوجین عدم تفاهم در بعد ارتباطی همکاری و تقسیم کار درک و احترام متقابل احترام به دیگران

  22. دور نمودن یکدیگر از اندوه و اضطراب توانایی حل مساله عدم تفاهم در بعد عاطفی- تربیتی همدلی و صمیمیت ابراز عشق وعلاقه کیفیت رابطه جنسی رفتار با فرزندان و تربیت آنها

  23. رضایت از زندگی مشترک عدم تفاهم در بعد اخلاقی - منزلتی صداقت وفاداری تفاهم در اعتقادات ادامه تحصیل زن

  24. نحوه کسب درآمد کار کردن زن بیرون از خانه عدم تفاهم در بعد اقتصادی نحوه خرج کردن درآمد گذراندن اوقات فراغت خرید وسایل مورد نیاز

  25. تحصیلات • تاثیر رسانه های اجتماعی عدم تفاهم در بعد تغییر هویت زوجین تغییرسبک زندگی حضور یا عدم حضور در مراسم عرفی نحوه پوشش

More Related