CÁC PHƯƠNG PHÁP KHÔNG DÙNG QUANG PHỔ

1. CÁC PHƯƠNG PHÁP KHÔNG DÙNG QUANG PHỔ Phương pháp đếm và nhận ra các hạt Phương pháp điện khí hoá Phương pháp điện cực chuyên biệt iôn Phương pháp phóng xạ Thiết bị bấm giờ đông đặc Maý đo độ thẩm thấu Cácthiết bị tự đông hoá Khuynh hướng của những thiết bị thí nghiệm

2. Phương pháp đếm và nhận ra các hạt Phương pháp cổ điển Nguyên lý: đếm tự động các ô máu Thực hiện : kéo máu loãng qua một khẩu độ giữa hai dòng chất lỏng có trở kháng được theo dõi Dựa trên tính chất: mật độ máu càng cao thì trở kháng càng tăng Ưu điểm: đếm nhanh số lượng nhiều các tế bào máu

4. Phương pháp hiện đại Áp dụng lý thuyết : dòng chảy hội tụ Mục đích :tạo ra dòng mẫu thu hẹp trong một cột Thiết bị hỗ trợ : hệ thống quang học phức tạp có thể phát hiện hai tế bào có cùng độ sáng hoặc khác độ độ sáng Nguồn sáng : thuỷ ngân cao áp ,xêron, lazer …. Khả năng: kiểm tra đặc điểm, đếm ,tách tế bào nhờ sự rung điện áp làm lệch dòng chảy Ứng dụng thực tiễn : đánh giá hệ thống miễn nhiễm , đặc tính bạch cầu,khối u bạch cầu và những rối loạn khác

6. Phương pháp điện khí hoá Nguyên lý : đo điện áp giữa dung dịch trong điện cực tham khảo và dung dịch cần kiểm tra Vấn đề : sự thay đổi điện thế khi qua mặt phân cách Cách giải quyết : giả sử sự thay đổi trên là không đáng kể Công thức Nernst: V =( RT / zF )ln(a2 /a1 ) R :hằng số khí =8.314J/Kmol T: nhiệt độ K z : điện tích iôn F :hằng số Faraday =9.649*10^4 C/mol a1,a2 :hoạt đông của iôn trong môi trường 1,2

8. Phương pháp điện cực chuyên biệt iôn Vấn đề : thực hiện nhiều phép đo của nhiều iôn cùng một lúc Giải quyết : dùng điện cực có tính chọn lọc (có chứa dung dịch điện phân) Các iôn có thể đo:Na+,Cl-,H+,F-,NH4+,CO2,…… Ví dụ ứng dụng a. Đo CO2,NH4+ (dùng điện cực có pH thay đổi) b. Đo nồng độ Oxi ( dùng pp ampemeter) Phương trình pư: O2+ 2[H+] +2e-  H2O2

10. Phương pháp phóng xạ • Nguyên lí : sự bức xạ của các đồng vị phóng xạ • Ưu điểm :nhận biết cả nồng độ rất nhỏ • Các loại phóng xạ: . Anpha :chính là chùm hạt nhân heli,chỉ dùng trong phòng thí nghiệm lâm sàng . Beta : Là chùm electron , poziton (e+) Tương tác mạnh với vật chất ,khả năng dâm xuyên yếu . Gama : Là bức xạ điện từ có năng lượng cao Khả năng đâm xuyên lớn hơn tia bêta • Đơn vị phóng xạ: số phân rã trong một giây (Bq) • Công thức biểu diễn N=N0e^ (-/\t) (/\: hằng số phân rã ) • Chu kì bán rã T = (-0.963) / /\ • Các dồng vị khác nhau thì có T khác nhau • Vd : Cac bon 14 là 5760 năm , iod 131 là 8.1 ngày

11. Phương pháp dò tìm bức xạ: dựa vào sự phát sáng (chuyển năng lương bức xạ vào các photon trong vùng khả kiến hoặc uv gần) của các vật phát sáng • Thiết bị hỗ trợ: ống nhânquang điện tử • Cụ thể Với tia gama : chất phát sáng là NaI Với tia bêta : chất phát sáng là Flo lỏng

13. NHÖÕNG THIEÁT BÒ XAÙC ÑÒNH THÔØI GIAN ÑOÂNG ÑAËC • Vieäc ñieàu trò vaø chuaån ñoaùn söï roái loaïn ñoâng ñaëc ñöôïc thöïc hieän baèng caùch thöû xaùc ñònh thôøi gian ñoâng ñaëc cuûa maùu sau khi baét ñaàu cho nöôùc ñoâng ñaëc döôùi taùc duïng cuûa nhöõng chaác xuùc taùc.Moät soá thieát bò ñöôïc cheá taïo ra laøm cho quaù trình naøy dieãn ra moät caùch töï ñoäng.Ñeå laøm taêng toác ñoä vaø löu löôïng cuûa nhöõng maãu thí nghieäm thì nhöõng thieát bò naøy phaûi ñöôïc caûi tieán .Nhöõng thieát bò xaùc ñònh chính xaùc chaát xuùc taùc,thôøi gian,nhieät ñoä cuûa quaù trình ñoâng ñaëc maø khoâng caàn bieát chaát ñoâng ñaëc taïo thaønh .moät trong nhöõng phöông phaùp vaãn coøn söõ duïng laø nhuùng moät moùc kim loaïi vaøo trong maãu maùu nhieàu laàn vaø naâng noù leân vaøi mm beân treân beà maët. Ñieän trôû giöõa moùc vaø maãu maùu ñöôïc ño, khi coù daïng sôïi nhoû chuùng sinh ra doøng ñieän ñeå xaùc ñònh chaát ñoâng ñaëc. Moät heä thoáng khaùc xaùc ñònh söï gia taêng ñoä nhôùt bôûi vì nhöõng sôïi nhoû taïo thaønh hoaëc chaát phaân taùn coù daïng haït polime. Söï haáp thuï vaø söï phaùt huyønh quang coù theå ñöôïc söõ duïng ñeå xaùc ñònh söï ñoâng ñaëc.

14. MAÙY ÑO ÑOÄ THAÅM THAÁU • Thuoäc tính phuï thuoäc vaøo soá löôïng hôn laø ñaëc tính cuûa dung dòch laø chöùc naêng cuûa soá phaân töû chaát tan hieän höûu maø khoâng quan taâm ñeán hình daïng hoaëc ñaëc tính cuûa chuùng. Nguyeân nhaân taêng soá löôïng chaát tan laø do vieäc taêng aùp suaát thaåm thaáu, ñieåm soâi, giaûm aùp suaát hôi nöôùc vaø nhieät ñoä ñoùng baêng. Ño söï thay ñoåi naøy cung caáp cho chuùng ta thoâng tin veà toan boä chaát tan. Phöông phaùp chính xaùc vaø phoå bieán nhaát ñöôïc söû duïng trong phoøng thí nghieäm y sinh laø ño ñoä giaûm aùp suaát ñoâng ñaëc. Vôùi phöông phaùp naøy, vaät maãu ñöôïc laøm laïnh döôùi 00C baèng caùch kích thích nheï. Sau ñoù, chaát ñoâng ñaëc naøy ñöôïc kích thích maïnh. Nhieät ñoä noùng chaûy nhanh choùng laøm cho dung dòch coù traïng thaùi seät seät vaø hình thaønh traïng thaùi caân baèng giöõa raén vaø loûng, nhieät ñoä naøy ñöôïc goïi laø nhieät ñoä ñoâng ñaëc. 1 osmol/kg nöôùc ôû traïng thaùi loûng thaønh ñaù thì nhieät ñoä giaûm ñeán 1.8580C. Nhieät ñoä naøy goïi laø ñôn vò milliosmol/kg nöôùc. • Phöông phaùp laøm giaûm aùp suaát hôi nöôùc coù thuaän lôïi ñoái vôùi nhöõng vaät maãu coù kích thöôùc nhoû. Tuy nhieân, noù khoâng chính xaùc nhö phöông phaùp xaùc ñònh nhieät ñoä ñoâng ñaëc vaø khoâng theå ño nhöõng ñoùng goùp vaøo söï thay ñoåi quaù trình laøm loûng nhö laø ethanol. Phöông phaùp naøy khoâng ñöôïc söû duïng roäng raõi nhö phöông phaùp xaùc ñònh nhieät ñoä ñoâng ñaëc duøng trong phoøng thí nghieäm y sinh. • Söï thaåm thaáu cuûa maùu chuû yeáu döïa vaøo chaát ñieän moâi nhö Na+ , Cl- , nhöõng nguyeân töû protein coù khoái löôïng lôùn hôn 30000 ñôn vò khoái löôïng nguyeân töû (amu) ñoùng goùp raát nhoû vaøo söï thaåm thaáu bôûi vì soá löôïng nhöõng phaân töû. Söï ñoùng goùp cuûa ion Na+ vaøo söï thaåm thaáu aùp suaát baèng vôùi söï ñoùng goùp cuûa 1 phaân töû protein. Tuy nhieân, söï ñoùng goùp vaøo söï thaåm thaáu laø nguyeân nhaân chính gaây ra beänh phuø phoåi. Ñieàu naøy ñöôïc goïi laø aùp suaát keo thaåm thaáu vaø ñöôïc ño baèng maøng thaåm thaáu ñoái vôùi nöôùc vaø nhöõng phaân töû nhoû hôn 30000 amu. Baèng caùch cho dung dòch muoái ñaõ bieát moät beân vaø maãu dung dòch chöa bieát moät beân, aùp suaát thaåm thaáu laøm cho dung dòch khuyeách taùn xuyeân qua maøng naøy. Aùp suaát naøy ñöôïc ño baèng maùy ño aùp suaát chuyeån ñoåi vaø lieân heä vôùi aùp suaát keo thaåm thaáu thoâng qua 1 thang chuaån

15. NHÖÕNG THIEÁT BÒ TÖÏ ÑOÄNG HOAÙ • Ñeå caûi tieán coâng ngheä gheùp vôùi vieäc gia taêng nhu caàu thí nghieäm nhö laø giaûm aùp suaát ñöôc thöïc hieän vôùi söï phaùt trieån nhanh cuûa caùc thieát bò töï ñoäng hoaù cao. Ñaëc ñieåm cuûa thieát bò töï ñoäng hoaù naøy bao goàm nhöõng maùy ño, pha troän, chuyeån caùc maãu, chaát xuùc taùc, heä thoáng ño ñöôc ñieàu khieån bôûi 1 hoaëc nhieàu boä xöû lí. Theâm vaøo ñoù oå cöùng cuûa maùy tính ñöôïc chia ra thaønh nhöõng curve, kieåm tra keát quaû maãu ID, ñöa ra baûn baùo caùo. Nhöõng thieát bò töï ñoäng ñöôïc daønh cho vieäc hoaøn thaønh ñeám maãu maùu, nghieân cöùu quaù trình ñoâng ñaëc, xeùt nghieäm y sinh, heä thoáng mieãn dòch, caùc thieát bò coù aâm löôïng cao söû duïng trong phoøng thí nghieäm hoaù sinh. Caùc nhaø phaân tích hoaù hoïc thöôøng rôi vaøo 1 trong 4 tröôøng hôïp: doøng chaûy lieân tuïc, li taâm, pack-based, heä thoáng dry-slide-based. Heä thoáng chaûy lieân tuïc vöôït qua nhöõng maãu vaø chaát xuùc taùc trong moät oáng nôi chuùng ñöôïc ñònh höôùng phuø hôïp vôùi söï pha troän, phaân taùch vaø ño ñieåm. Vieäc chuyeån töø maãu naøy sang maãu tieáp theo bò giaûm bôùt bôûi söï xuaát hieän cuûa nhöõngboâng boùng khí vaø taïp chaát giöõa caùc maãu vaät. • Phaân tích li taâm söû duïng loøng quay baèng chaát deûõo ñöôïc duøng nhö bình chöùa nhöõng maãu vaät vaø chaát xuùc taùc nhö moät chaäu thuyû tinh quang hoïc. Söï quay cuûa loøng quay baèng chaát deûõo pha troän, chuyeån dung dòch xeùt nghieäm vaøo chaäu thuyû tinh naøy, vieäc ño quang hoïc vaãn ñöôïc thöïc hieän trong khi loøng quay vaãn quay • Heä thoáng pack-based laø moät trong nhöõng thí nghieäm söûõ duïng caùch ñoùng goùi ñaëc bieät vôùi vieäc gaén lieàn chaát xuùc taùc thích hôïp vaø maãu vaät. Maãu vaät ñöôïc töï ñoäng chuyeån thaønh phaàn nhoû khi phaân tích. Caùc maãu nhoû ñöôïc söõ lí moät caùch tuaàn töï • Phaân tích hoaù khoâ khoâng söõ duïng chaát xuùc taùcloûng. Phöông phaùp chuaån bò maãu vaät vaø chaát xuùc taùc laø traûi chuùng leân moät caùi baûng. Maãu vaät loûng ñöôïc ñaëc leân moät caùi baûng, sau 1 thôøi gian maøu saéc hieän ra vaø ñöôïc ño baèng maùy ño caùc heä soá phaûn xaï quang hoïc. Ñieän cöïc ion choïn loïc ñöôïc hôïp nhaát trong moät caùi baûng coù khoå töông töï. • Ñoù laø moät soá kó thuaät môùi trong caùc thieát bò töï ñoäng. Moät trong nhöõng söï ñoåi môùi laø söõ duïng nhöõng sôïi quang hoïc ñöôïc boù trong nhöõng nguoàn naêng löôïng kích thích tôùi maãu vaät ñeå truyeàn phaùt xaï, haáp thuï aùnh saùng töø maãu vaät tôùi ñaàu doø. Kó thuaät naøy ñaùp öùng söï cô ñoäng, linh ñoäng cuûa thieát bò. Maùy vi tính keát hôïp vôùi caùc thieát bò naøy cho pheùp caûi tieán caùc xeùt nghieäm. Ví duï nhö khi nhieàu chaát ñöôïc phaân tích töø moät maãu vaät, hieän töôïng nhieãu cuûa nguyeân töû chaát phaân tích vaø caùc nguyeân töû khaùc coù theå ñöôïc döï ñoaùn tröôùc khi cho ra baûn bao caùo cuoái cuøng.

16. KHUYNH HÖÔÙNG CUÛA NHÖÕNG THIEÁT BÒ THÍ NGHIEÄM • Vieäc döï ñoaùn töông lai cuûa nghaønh thieát bò thí nghieäm raát khoù khaên nhöng vaãn coù vaøi khuynh höôùng roõ raøng. Vieäc phaân tích chöùc naêng cuûa caùc phoøng thí nghieäm ñöôïc tieáp tuïc vôùi nhieàu thieát bò ñöôïc ñaëc ôû ICU, phoøng phaåu thuaät, phoøng caáp cöùu vaø phoøng ñieàu trò.Nhöõng thieát bò ñieän hoùa ngaøy caøng ñöôïc ñöôïc phaùt trieån. Maùy chuïp aûnh nhieät ñöôïc thay theá baèng phöông phaùp ñieän cöïc ion choïn loïc. Thieát bò phaân tích coù theå phaân tích caû maùu, huyeát töông, huyeát thanh seõ giaûm ñöôïc raát nhieàu thôøi gian ñoái vôùi vieäc chuaån bò maãu vaät, xa hôn nöõa laø xeùt nghieäm khoâng caàn phoøng thí nghieäm li taâm. Phöông phaùp duøng chaát xuùc taùc nhoû seõ thay theá phöông phaùp duøng chaát xuùc taùc öôùt. Phöông phaùp phaân tích mieãn dòch baèng voâ tuyeán seõ maát ñi vaø ñöôïc thay theá baèng söï phaùt trieån cuûa caùc phöông phaùp phaân tích mieãn nhieãm môùi maø khoâng duøng nguoàn voâ tuyeán nhö xeùt nghieâm enzym lieân keát phaùt huyønh quang