A ναπλ. Καθηγητής Νικόλαος-Κομνηνός Χλέπας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

1. «Οι κατηγορίες αρμοδιοτήτων της πρωτοβάθμιας Τ.Α. και η άσκησή τους κατά τις διατάξεις του νέου ΔΚΚ» Aναπλ. Καθηγητής Νικόλαος-Κομνηνός Χλέπας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών nhlepas@otenet.gr

2. Τι σημαίνει «αρμοδιότητα»; • Η ικανότητα που «απονέμει το δίκαιο στο όργανο για την επιτέλεση ορισμένου έργου» Δ. Τσάτσος, δηλ. • «είτε να θεσπίζει με πράξεις του κανόνες δικαίου (ατομικούς ή απρόσωπους) μονομερώς ή με συμβάσεις είτε να συμβάλλει στη θέσπιση τέτοιων κανόνων είτε να προβαίνει σε υλικές ενέργειες» Επ. Σπηλιωτόπουλος • «Η αρμοδιότητα είναι η υποκειμενική όψη της λειτουργίας και η εξειδίκευσή της» Δ. Τσάτσος ΣΤΟΙΧΕΙΑ : • Ικανότητα που απονέμει το δίκαιο (αρχή της νομιμότητας) • Συγκεκριμενοποίηση του έργου και του οργάνου • Θέσπιση κανόνων δικαίου (ατομικών ή απρόσωπων, μονομερώς ή συμβατικά) ή διενέργεια υλικών πράξεων

3. Η αρμοδιότητα ως εξουσία και ευθύνη • Η αρμοδιότητα έχει, μεταξύ άλλων, σημασία: • για την ισχύ της πράξης, • για τη νομιμότητα δαπανών • για την ευθύνη (ποινική, πειθαρχική, αστική) και τη λογοδοσία • Το αρμόδιο (δηλ. και υπόχρεο) όργανο ασκεί δημόσια εξουσία που εκφράζει και δεσμεύει το δήμο • Η μεταφορά αρμοδιότητας σε άλλο όργανο επιτρέπεται μόνον όταν αυτό προβλέπεται ρητά από το νόμο: • Με εξουσιοδότηση αρμοδιότητας αυτή ασκείται αποκλειστικά από το εξουσιοδοτηθέν όργανο (λ.χ. τοπικό συμβούλιο), • ενώ με εξουσιοδότηση υπογραφής (λ.χ. από το δήμαρχο σε δημοτικό υπάλληλο) το αρχικά αρμόδιο όργανο μπορεί να ασκεί την αρμοδιότητά του εκ παραλλήλου

4. Κατηγορίες Αρμοδιοτήτων (1) Με κριτήριο τη δεσμευτικότητα: • Γνωμοδοτικές ή Συμβουλευτικές (λ.χ. ως προς τον καθορισμό χώρων αποτέφρωσης νεκρών, αποφάσεις χωροθέτησης εγκαταστάσεων κ.ά. – άρθρ. 77 ΔΚΚ) • Αποφασιστικές (λ.χ. ο καθορισμός χώρων στάθμευσης, η ονομασία οδών κ.ά.) – • Από τις λεγόμενες «προγραμματικές» αρμοδιότητες ορισμένες εντάσσονται στις αποφασιστικές εφόσον είναι νομικά δεσμευτικές (λ.χ. για το προϋπολογισμό), ενώ άλλες έχουν κατευθυντήριο χαρακτήρα (λ.χ. ορισμένα κοινωνικά ή πολιτιστικά προγράμματα)

5. Κατηγορίες Αρμοδιοτήτων (2) Οι αποφασιστικές που συνεπάγονται την έκδοση διοικητικής πράξης, με κριτήριο τον χαρακτήρα του κανόνα που τίθεται διακρίνονται σε: Κανονιστικές αρμοδιότητες όταν εκδίδονται πράξεις που περιέχουν απρόσωπο κανόνα δικαίου (με γενικό και αφηρημένο χαρακτήρα), λ.χ. καθορισμός όρων λειτουργίας λαϊκών αγορών ή λειτουργίας μουσικής σε καταστήματα κ.ά. Αρμοδιότητες προς έκδοση ατομικών πράξεων (περιέχουν απολύτως εξατομικευμένη ρύθμιση), λ.χ. αδειοδοτήσεις ΠΡΟΣΟΧΗ: Σύμφωνα με την αντίληψη που έχει υιοθετήσει το ΣτΕ, το Σύνταγμα κατοχυρώνει στο άρθρο 102 παρ. 1 την αρμοδιότητα των ΟΤΑ μόνον ως προς την έκδοση ατομικών διοικητικών πράξεων για «τοπικές υποθέσεις», ενώ ως προς την έκδοση κανονιστικών πράξεων εφαρμόζεται το άρθρο 43 παρ. 2 Συντ. (ΣτΕ 3661/2005 για τροποποίηση πολεοδ/ρυμ.σχεδίου). Επιπλέον το ΣτΕ είναι ιδιαίτερα αυστηρό ως προς τη παραχώρηση διακριτικής ευχέρειας με νόμο ή κανονιστική πράξη (λ.χ. για τις «λειτουργίες της πόλης», άρθρ. 79 παρ. 1 ε) ΔΚΚ) κατά την έκδοση ατομικών διοικητικών πράξεων (ΣτΕ 2194/2006)

6. Κατηγορίες Αρμοδιοτήτων (3) Με κριτήριο τη φύση της υπόθεσης: • «Οικείες» αρμοδιότητες: για τοπικές υποθέσεις (άρθρ. 102 παρ. 1 Συντ., 75 Ι ΔΚΚ) : λ.χ. δημοτική οδοποιία, καθαριότητα κοινόχρηστων χώρων κ.ά. • εξασφάλιση «αναγκαίων» πόρων (άρθρ. 102 παρ. 5 εδ. α΄ Συντ. )που πρέπει να είναι «ανάλογοι» προς τις αρμοδιότητες (άρθρ. 9 παρ. 2 Ε.Χ.Τ.Α. “connexite”) • «Δοτές» αρμοδιότητες: για κρατικές υποθέσεις (άρθρ. 102 παρ. 1 εδ. δ΄ Συντ., 75 ΙΙ ΔΚΚ): λ.χ. μητρώα αρρένων, δημοτολόγιο, τέλεση γάμων κ.ά. • «λειτουργικός διπλασιασμός» (ΣτΕ ΠΕ 654-8 και 662-3/1986) • υποχρέωση μεταφοράς «αντίστοιχων πόρων» (άρθρ. 102 παρ. 5 εδ. γ΄ Συντ., 9 παρ. 2 Ε.Χ.Τ.Α.)

7. Κατηγορίες Αρμοδιοτήτων (4) Με κριτήριο την υποχρεωτικότητα άσκησης: Υποχρεωτικές αρμοδιότητες: Κατ΄ αρχήν όλες και ιδίως όταν προβλέπονται υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για την αξιοπρεπή, υγιεινή και ασφαλή διαβίωση των κατοίκων στη σύγχρονη εποχή(λ.χ. ύδρευση – ΣτΕ 295/1979, αποκομιδή απορριμμάτων- ΣτΕ 4152/1996, συντήρηση νεκροταφείων – ΣτΕ 2559/1996, συντήρηση δημοτικών οδών, περισυλλογή αδέσποτων ζώων κ.ά.) Προαιρετικές αρμοδιότητες: Κατ’ εξαίρεση και εφόσον υπάρχει αντίστοιχη διατύπωση στο νόμο ή προκύπτει από το περιεχόμενο της αρμοδιότητας(λ.χ. δημιουργία θερέτρων, κέντρων ψυχικής υγείας, πάρκων κυκλοφοριακής αγωγής, η διοργάνωση συναυλιών κ.ά.) • Η εν λόγω διάκριση μπορεί να έχει σημασία για την ιεράρχηση προτεραιοτήτων και δαπανών • Η μη άσκηση υποχρεωτικής αρμοδιότητας αποτελεί παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας εφόσον και σε περίπτωση αντικειμενικής αδυναμίας προσφέρονται λύσεις από τη νομοθεσία (σύνδεσμοι, συμβάσεις, μεταβίβαση) • Σε περίπτωση αδικαιολόγητης αποχής ο νέος ΔΚΚ (άρθρ. 76 παρ. 5) προβλέπει την υποκατάσταση ως μέσο άσκησης εποπτείας

8. Τομείς αρμοδιοτήτων του Δήμου κατά το νέο ΔΚΚ (άρθρο 75) • Ανάπτυξης (23) • Περιβάλλοντος (16) • Ποιότητας ζωής των πολιτών και εύρυθμης λειτουργίας των πόλεων (40) • Απασχόλησης (4) • Κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης (15) • Παιδείας, πολιτισμού και αθλητισμού (31) • Πολιτικής προστασίας (6) • Κρατικών Υποθέσεων (57)

9. Αρχές που διέπουν την άσκηση αρμοδιοτήτων (76-77 ΔΚΚ) • Επικουρικότητα και εγγύτητα. • Να λαμβάνονται υπόψη οι εθνικές, περιφερειακές και ευρωπαϊκές πολιτικές. • Συνεργασία και συντονισμός με άλλες αρχές και οργανισμούς. • Αποτελεσματική χρήση και η ισόρροπη κατανομή των διαθέσιμων πόρων – ωστόσο δυνατότητα άσκησης υπέρ τμήματος της περιφέρειας ή μέρους των κατοίκων • Υπηρεσίες με διασφάλιση της επάρκειας, ποιότητας και αποτελεσματικότητας, καθώς και της καλύτερης εξυπηρέτησης των κατοίκων . • Υψηλής ποιότητας περιβαλλοντική προστασία και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

10. Όργανα που ασκούν τις δημοτικές αρμοδιότητες • Γενική αρμοδιότητα: Δημοτικό Συμβούλιο(άρθρ. 93 παρ. 1 ΔΚΚ) -περιορίζεται 1 μήνα πριν τις εκλογές και έως την εγκατάσταση νεοεκλεγέντων (93 παρ. 6). Όχι μεταβίβαση σε επιτροπές (101, 103). Λήψη αποφάσεων με απόλυτη πλειοψηφία παρόντων (96 παρ. 4) • Οικονομικές, διαχειριστικές, νομικές αρμοδιότητες: Δημαρχιακή Επιτροπή –μπορούν να αναληφθούν από το δημοτικό συμβούλιο ή να παραπεμφθούν σε αυτό λόγω σοβαρότητας του θέματος • Εκτελεί αποφάσεις, εκπροσωπεί, προΐσταται: Δήμαρχος –μέτρα για θέματα αρμοδιότητας της δημαρχιακής επιτροπής όταν κίνδυνος ή απειλή ζημίας από την αναβολή

11. Τρόποι άσκησης αρμοδιοτήτων • Πράξη, απόφαση (και δημοσίευση), υλική ενέργεια δημοτικού οργάνου • Συμβάσεις διαδημοτικής συνεργασίας (222 ΔΚΚ) • Συμβάσεις συνεργασίας φορέων ΤΑ ειδικά για εκτέλεση έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, επίσης για βεβαίωση και είσπραξη τελών, δικαιωμάτων, εισφορών και προστίμων (223 ΔΚΚ) • Συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα για την εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών (224 ΔΚΚ) • Προγραμματικές Συμβάσεις για τη μελέτη και εκτέλεση προγραμμάτων ανάπτυξης και την παροχή υπηρεσιών κάθε είδους (225 ΔΚΚ) • Σύσταση δημοτικού συνδέσμου (245 ΔΚΚ) • Σύσταση δημοτικού νπδδ (239 ΔΚΚ) κ.ά.

12. Παράδειγμα 1: Υπηρεσία άμεσης αποκατάστασης φθορών οδοποιίας • Διαβουλεύσεις,( άρθρο 214 του Δημοτικού Κώδικα). • Οργάνωση συστήματος πληροφόρησης του Δήμου. Χρήση όλων των μέσων ώστε να πληροφορείται ο Δήμος άμεσα κάθε ζημιά στους δρόμους και τα πεζοδρόμια. • Οργάνωση συστήματος αποκατάστασης. Διάφοροι τρόποι άμεσης επέμβασης, όπως σύμβαση με εργολήπτη, συγκρότηση υπηρεσίας, αυτεπιστασία, διαδημοτική συνεργασία (άρθρα 222 - 223), προγραμματική σύμβαση (άρθρο 225). Απευθείας ανάθεση σε περίπτωση απρόβλεπτης ζημιάς (άρθρο 158 παρ. 4β). • Πόροι. καταβολή της δαπάνης από τους παροδίους, ή από Οργανισμούς Κοινής Ωφελείας. (Απόφ. ΥΠΕΧΩΔΕ 3046/304/89, άρ. 24 και ν. 1080/80, άρ. 30). • Έλεγχος. Για την αξιολόγηση καθιερώνεται αντίστροφη επικοινωνία του Δήμου με τους πολίτες που ανέφεραν τη φθορά. Πρόβλεψη στο Χάρτη Υποχρεώσεων του Δήμου (άρθρο δεύτερο του ν. 2690/99).

13. Παράδειγμα 2: Δημιουργία Κέντρου Νεολαίας • Διαβούλευση: Το θέμα τίθεται για συζήτησηστο Τοπικό Συμβούλιο Πρόληψης Παραβατικότητας (άρθρο 84 του ΔΚΚ), στο Τοπικό Συμβούλιο Νέων (Ν. 3443/2006), σε αρμόδιους φορείς, όπως συλλόγους καθηγητών και γονέων, (άρθρο 214 του ΔΚΚ), στην αρμόδια Επιτροπή του Δημοτικού Συμβουλίου και στις δημοτικές παρατάξεις (άρθρο 101 του ΔΚΚ). • Σχεδιασμός: Το Δημοτικό Συμβούλιο αποφασίζει την ίδρυση του Κέντρου ως ιδιαίτερου Νομικού Προσώπου (άρθρο 239 ΔΚΚ). Εκπονείται σχετική μελέτη ή κανονισμός λειτουργίας (άρθρο 240 παρ. 2 του ΔΚΚ) και εγγράφονται στον προϋπολογισμό οι αναγκαίες πιστώσεις. Λαμβάνεται υπόψη το Επιχειρησιακό πρόγραμμα του Δήμου (άρθρα 203 – 207 ΔΚΚ). • Εφαρμογή Ακολουθούν οι τυπικές διαδικασίες (Συστατική Πράξη, μισθώσεις χώρων, προμήθεια εξοπλισμού, πρόσληψη κατάλληλου προσωπικού κλπ.) • Έλεγχος – Αξιολόγηση Αξιολογείται η δράση (κόστος, ποιότητα, αποτελέσματα) και λαμβάνονται οι αποφάσεις προσαρμογής αν απαιτείται

14. Παράδειγμα 3 : Ίδρυση κοινωφελούς επιχείρησης • 1. Εκπόνηση οικονομοτεχνικής μελέτης βιωσιμότητας (άρθρο 253 παρ. 2) • 2. Εκτίμηση των εισφερομένων από το Δήμο περιουσιακών στοιχείων και δημοσίευση της έκθεσης εκτίμησης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (άρθρο 253 παρ. 3) • 3. Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για ίδρυση με την οποία θα καθορίζονται η επωνυμία, η κατηγορία, ο σκοπός, η διάρκεια, η έδρα της επιχείρησης, το κεφάλαιο, η διοίκηση, οι πόροι και κάθε άλλο στοιχείο αναγκαίο κατά την κρίση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου (άρθρο 253 παρ. 1) • 4. Έκδοση απόφασης από το Γ.Γ. της Περιφέρειας και δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (άρθρο 254 παρ. 4)