Framtíðin bíður með vonir og drauma - og ábyrgð! Settu þér markmið!

1. Framtíðin bíður með vonir og drauma - og ábyrgð! Settu þér markmið!  Leikur að lifa

2. 6. Framtíðin og fjármálin • Lykilspurningar: • Hvernig lífi vil ég lifa? • Hvernig líf hentar mér? • Hvernig er framtíðarsýn mín? • Hvernig stjórna ég fjármálunum, nú og til framtíðar?  Leikur að lifa

3. Hlutverk í lífinu • Við gegnum öll mismunandi hlutverkum sem fléttast saman í lífinu. • Maki, foreldri, vinur, starfsmaður, barn aldraðra foreldra, borgari ... • Unglingur, sonur/dóttir, nemandi, vinur, starfsmaður ... Hlutverkin þróast og breytast, ekki síst við það að verða fullorðinn!  Leikur að lifa

4. Réttindi og skyldur FARA SAMAN!  Leikur að lifa

5. Hver eru réttindi og skyldur barna? • Ólögráða einstaklingur er barn samkvæmt lögum. • Lögráða við 18 ára aldur.  Leikur að lifa

6. Umboðsmaður barna • Talsmaður barna og unglinga og kemur réttinda- og hagsmunamálum þeirra á framfæri við: • fullorðna, • opinbera aðila, • þá sem reka félög og fyrirtæki.  • Gætir réttinda barna og unglinga sem ekki hafa náð 18 ára aldri.  Leikur að lifa

7. Verk umboðsmanns barna • Vinnur almennt að réttinda- og hagsmunamálum barna og unglinga. • Skiptir sér ekki af vandamálum einstakra barna. • Leiðbeinir öllum þeim sem til hans leita um hvert hægt er að snúa sér til að fá aðstoð.  Leikur að lifa

8. Umboðsmaður barna http://www.barn.is/page.asp?id=13&pid=0  Leikur að lifa

9. Hvað felst í því að verða fullorðinn? Hver verða réttindi þín og skyldur? Hvernig ætlar þú að spila úr þessu?  Leikur að lifa

10. Framtíðin • Veldu það sem þér finnst vega þyngst. • Njóttu þess besta sem lífið hefur að bjóða. • Settu þér því markmið í tengslum við • styrk þinn • langanir • væntingar Framtíðin er að talsverðu leyti í þínum höndum.  Leikur að lifa

11. Sjálfræði • Einstaklingur ræður persónulegum högum sínum. Hvernig höndlum við það?  Leikur að lifa

12. Fjárráða • Einstaklingur ræður yfir fjármunum sínum. Því fylgir mikil ábyrgð!  Leikur að lifa

13. Lögráða • 18 ára. • Þá er einstaklingur bæði sjálfráða og fjárráða. • Hafi einstaklingar gengið í hjónaband verða þeir við það lögráða við hjúskaparstofnun. • Það er ekki hægt nema með samþykki foreldra. Verðið þið þá laus undan skyldum gagnvart foreldrum ykkar?  Leikur að lifa

14. Hjúskapur 18 ára – getur gengið í hjónaband eða staðfesta samvist Fólk er vígt í hjónaband af Prestum (bara gagnkynhneigðir) Sýslumönnum Sýslumenn annast vígslu í staðfesta samvist. Báðir aðilar hafa skyldur í hjónabandi/staðfestri samvist. Skuldir Eignir Börnin http://www.fjolskylda.is  Leikur að lifa

15. Réttindi og skyldur eiga oftast samleið! Því meiri réttindi – því meiri skyldur.  Leikur að lifa

16. Fjárráða • 18 ára einstaklingur • Hefur fullt vald yfir eigin fjármunum • Sér fyrir sér sjálfur  Leikur að lifa

17. Þekkið þið þessi hugtök? • Vextir • Vaxtavextir • Vísitala • Verðbólga • Verðtrygging • Þjónustugjöld  Leikur að lifa

18. Vextir • Prósentutala sem greidd er fyrir afnot af peningum. • Mældir í tíma. • Reiknast af höfuðstól. • Heildarupphæð á hverjum tíma. • Innvextir. • Ef þú átt inneign og færð greidda vexti (þú lánar peningana þína). • Útvextir. • Ef þú skuldar og þarft að greiða vexti af peningunum sem þú færð lánaða. • a(1+v)n • a=höfuðstóllinn • v=vextir • n=tímabil – dagar/mánuðir/ár  Leikur að lifa

19. Vaxtavextir • Vextir sem reiknast ofan á vexti.  Leikur að lifa

20. Vísitala • Breytileg tala sem mælir hlutfallslega breytingu á nokkrum sviðum, m.a.: • Byggingum • Byggingavísitala sýnir breytingu á byggingarkostnaði. • Framfærslu • Framfærsluvísitala sýnir breytingu á framfærslukostnaði vísitölufjölskyldunnar. • Launum • Launavísitala sýnir breytingu á launum. • Neysluverð • Vísitölu neysluverðs er ætlað að sýna verðlagsbreytingar á nauðsynjavörum. • Lánskjörum • Lánskjaravísitala sýnir breytingu á lánskjörum og er hún samansett úr bygginga-, framfærslu-, og launavísitölu. • Henni er beitt til að fylgjast með verðlagi á þessum sviðum.  Leikur að lifa

21. Verðbólga • Hækkun á verði á vöru og þjónustu.  • Algengasti mælikvarði á verðbólgu er vísitala neysluverðs. • Verðbólga felur í sér að verðgildi peninga minnkar, þ.e.a.s. minna af vöru og þjónustu fæst fyrir hverja krónu.  Leikur að lifa

22. Verðtrygging • Sumar fjárskuldbindingar eru verðtryggðar og breytast þá í réttu hlutfalli við tilteknar vísitölur, oftast lánskjaravísitöluna.  Leikur að lifa

23. Þjónustugjöld • Gjöld sem fyrirtæki eða stofnanir innheimta af þeim sem nota sér þjónustu þeirra.  Leikur að lifa

24. Lán • Bera vexti. • Borga þarf lántökugjald. • Borga þarf stimpilgjald. • Lánin eru oft verðtryggð.  Leikur að lifa

25. Yfirdráttur • Lán með háum vöxtum • Vextir breytilegir 14–19% Er hann ákjósanlegur?  Leikur að lifa

26. Kreditkort • Lán • notar peninga áður en þú eignast þá • Kortagjald • Lánið greitt einu sinni í mánuði • Erfitt að hafa yfirsýn Er það ákjósanlegt?  Leikur að lifa

27. Margt í boði hjá bönkunum – og sumt af því gylliboð • Yfirdráttur • Skammtímalán • Langtímalán • Tímamótalán • Tölvulán • Græjulán • Íbúðalán • Afborgunarsamningur • Netbílalán • O.fl.  Leikur að lifa

28. Varúð! Undirskrift fylgir ábyrgð! • Þú gefur loforð um að borga! • Sjálfskuldarábyrgð: • Þegar þú ábyrgist greiðslu á skuld annars aðila þá lofar þú að greiða skuldina ef hann greiðir ekki.  Leikur að lifa

29. Ef þú skrifar upp á lán eða ábyrgð skaltu: • kanna fjárhag þess sem biður þig að gangast í ábyrgð. • ekki ábyrgjast meira en þú getur greitt. • fylgjast með skilum. • ekki láta vanskil hlaðast upp.  Leikur að lifa

30. Hvað ber að varast? • Gylliboð • fjármálastofnana • verslana • Villandi auglýsingar • Markhópar • Hverjir eru markhópar auglýsinganna? • Undirskriftir  Leikur að lifa

31. Hvað ertu með í vikupening? • Í hvað eyðirðu? • Eyðirðu skynsamlega? • Hvað getur þú gert til að eiga afgang?  Leikur að lifa

32. Sparnaður Vaxtareikningur: I=U(1+V)n Þar sem: I=innistæða U=innlegg V=vextir n=tímabil • Bankareikningar • Reglulegur sparnaður • Lífeyrissparnaður • Verðbréf, hlutabréf og sjóðir Styrmir leggur inn 100.000 kr. á 7% vöxtum og tekur þær út eftir 24 mánuði/2 ár I=U(1+V)n I=100.000(1,07)2 I=114.490 kr  Leikur að lifa

33. Fjármál og fíkn • Fíkn er að neyta einhvers eða nota eitthvað án þess að hafa stjórn á neyslunni/notkuninni.  • Áfengi og vímuefni • Spilafíkn • Kaupfíkn • Tölvufíkn Allt snýst þetta um peninga.  Leikur að lifa

34. Hvað kostar lífsstíll • Hversu margir eru með litað hár hér inni? • 5.000 – 10.000 kr. – algengt verð fyrir litun og klippingu • 4 sinnum á ári 20.000 kr til 40.000 kr  Leikur að lifa

35. Lífsstíll • Föt • Diesel-gallabuxur 18.000 kr. • Peysa 3.000 kr. • Úlpa 10.000 kr. • 4 sinnum á ári = 124.000 kr. ári • Sími • Kostar 10.000 kr. • 1.000 kr. á viku • = 58.000 kr. yfir árið  Leikur að lifa

36. Lífsstíll • Reykingar • 7 pakkar á viku u.þ.b. 4.000 kr. • Um 17.000 kr. á mánuði • 204.000 kr. á ári  Leikur að lifa

37. Þannig að ef þú ... • reykir 1 pakka á dag • kaupir föt fyrir 2.000 kr. á viku • átt síma • borðar pitsu 1 sinni í viku með gosi • ...þá kostar þú um 9.000 kr. á viku, um 39.000 á mánuði – um 468.000 kr. á ári ... • ... Bara lífsstíll ... • Þá er eftir klipping, bíó, tómstundir ...  Leikur að lifa

38. Hvað kostar þú? Unnur kostar: Föt: Annað sem hún ber: Nærföt = 2.000 kr. Sími = 18.000 kr. Buxur = 7.000 kr. Klipping og litun = 9.000 kr. Skyrta = 3.000 kr. Skart = 3.000 kr. Sokkar = 300 kr. Taska = 5.000 kr. Belti = 1.000 kr. Skólabækur = 25.000 kr. Úlpa = 8.000 kr. Úr = 10.000 kr. Skór = 7.500 kr. Bolur = 2.000 kr. Samtals = 100.800 kr  Leikur að lifa

39. Markmið og leiðir í fjármálunum • Settu þér markmið og finndu þér leiðir að þeim. • Markmið er sá áfangi/árangur sem þú ætlar að ná á ákveðnum tíma. • Mikilvægt er að forgangsraða markmiðum sínum. • Leiðir eru þær aðferðir sem þú ætlar að nota til að ná markmiðum þínum.  Leikur að lifa

40. Mikael Máni er 16 ára • Markmið • Ætlar að eignast 200 þús. kr. bíl þegar hann verður 17 ára. • Leiðir • Vinna jóla- og sumarvinnu. • 150 þús. • Nota fermingarpeningana. • 100 þús.  Leikur að lifa

41. Það tekur tíma að vinna fyrir neyslunni. • Væri skemmtilegra að gera eitthvað annað við tímann?  Leikur að lifa