YENİDOĞAN TARAMA PROGRAMI GÖZDEN GEÇİRME TOPLANTISI

1. YENİDOĞAN TARAMA PROGRAMI GÖZDEN GEÇİRME TOPLANTISI 2 Kasım 2012 Halk Sağlığı Müdürlüğü Çocuk Ergen Kadın ve Üreme Hizmetleri Şube Müdürlüğü

2. YENİDOĞAN TARAMA PROGRAMI • Yenidoğan Tarama Programı Bakanlığımızın 2006/130 sayılı genelgesi ile ülke genelinde yürütülmektedir. • Kongenital Hipotiroidi, Fenilketonüri, Bioitinidaz Eksikliği hastalıkları taranmaktadır. • Tüm yenidoğanların tarama kapsamına alınması ve taramaların ilgili genelde belirtilen akış şemaları doğrultusunda olması gerekmektedir.

3. YENİDOĞAN TARAMALARI • Taramanın amacına ulaşması için; • Tüm yenidoğanlar tarama kapsamına alınmalı, • Tarama sonuçları netleşinceye kadar gerekli işlemler ( T4, TSH ölçümleri, pediatrik endokrinoloji, pediatrik beslenme- metabolizma klinikleri değerlendirme sonuçları ) yapılarak tanı ve tedavi sürecinde gecikme, kayıp olmamalıdır.

4. YENİDOĞAN TARAMA PROGRAMI • Tüm yenidoğanların tarama kapsamına alınması, • Taramaların ilgili genelgede belirtilen protokoller, akış şemaları kapsamında olması, • Kayıtların eksiksiz, doğru olması, • Uygunsuz, hatalı örnek alımlarının olmaması, • Örneklerin zamanında Şube Müdürlüğümüze ulaştırılması, • Tarama sonucu şüpheli bulunan bebeklerden gecikmeden tekrar örnek alımı veya gerekli tetkiklerin yapılması ve iletimi, bildirimi, • Atlanmış yada geç tanı konmuş vakaların önlenmesi, • YTP uygulamaları ile ilgili kurumsal düzenlemelerin (personel, planlama, organizasyon, lojistik, uygulama, yürütme vb) yapılması, • Vakaların tespiti, tanı ve tedavi sürecinin zamana karşı yarışla herhangibir gecikme yaşanmadan ve hatalı uygulama olmadan yürütülmesi sağlanmalıdır.

5. YTP ve GTP İLE İLGİLİ TÜM UYGULAMALAR • Kurum yöneticileri ve • İlgili tüm personelin ORTAK SORUMLUĞUNDADIR. • Atlanmış yada geç tanı konmuş vakalarda ortaya çıkan tıbbi ve hukuki sorumluluklar ilgili personel ve kurum yöneticilerine aittir.

6. YENİDOĞAN TARAMA PROGRAMI İZMİR İL HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ ÇEKÜS ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 2012

7. TÜRKİYE’DE YENİDOĞAN TARAMALARI

8. Yenidoğan Tarama Programı-GEREKÇE • 21 ARALIK 2006 2006/130 Nolu Sağlık Bakanlığı Genelgesi • Tarama Programının güncellenen uygulama protokolleri • Yenidoğan Tarama Programı akış şemaları • Resmi yazışmalar

9. NEONATAL TARAMA PROGRAMI G.

10. NEONATAL TARAMA PROGRAMI

11. Tarama Programı Genel Uygulama

12. Yenidoğan Tarama Programı Hizmet Alanı ve Kapsamı Türkiye genelinde doğum yapılan veya bebeğe yönelik hizmet sunulan tüm 1., 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarındaki doğan/tespit edilen/izlenen tüm yenidoğanların TARAMA KAPSAMINA alınması hedeflenmektedir.

13. EĞİTİM DEĞERLENDİRME TARAMA: *Uygun kan örneği alımı *Test Analizi *Gerekirse tekrar kan örneği YENİDOĞAN TARAMA PROGRAMI TAKİP: *Sonuçların takibi *Sonucun aileye bildirimi *Kesin tanı için test *Tedavi için sevk YÖNETİM: *Tedavi *Uzun dönem takip TANI: *Uzman hekim ile değerlendirme *Sonucu aile ile paylaşma Yenidoğan tarama programı basamakları

14. YTP-Görev ve Sorumluluklar

15. Görev ve Sorumluluklar

16. Görev ve Sorumluluklar

17. Konjenital Hipotiroidi Akış Şeması Min. 15 gün

18. Fenilketonüri Akış Şeması Min. 15 gün

19. Biyotinidaz Eksikliği Akış Şeması Min. 15 gün

20. Unutulmamalı • Tarama programında hastalıktan etkilenen bebeklerin bir kısmı yakalanamayabilir (% 10). • En mükemmel tarama programı bile doktorların klinik şüphelerinin önüne geçemez • ilgili hastalıktan şüphelenilen her bebekteileri tetkik yapılmalıdır.

21. “İlgili Kliniğe Sevk?!”

22. ErkenTanı Gecikme

23. UYGULAMALAR

24. ÖRNEK ALIM KAĞIDI • Kan örneği alım kağıtları 3 sayfadan oluşmaktadır. • 1. sayfa “Ebeveyn Bilgilendirme Sayfası” • Üzerindeki, gerekli bilgiler doldurulup, Anne ve babaya verilecektir. Gerekirse okutularak ya da okunarak bilgilenme sağlanacaktır. • 2. sayfa: “Bilgi kayıt ve kan alım kağıdı” • Gerekli bilgi kutucuklara doldurulur. • Barkod etiketinin bir tanesi ilgili yere yapıştırılır, • Kan örneği uygun biçimde ilgili dairelerin içine alınacak ve arka yüze de tam olarak geçişi sağlanacaktır. • 3. Sayfa: “Ebeveyn Rıza Beyanı”: okutularak imza altına alınır. • Barkot kağıdının 2.si bu kısımda ilgili yere yapıştırılır, • Ayrıca arka sayfanın alt kısmında “Sağlık Personeli İçin Kullanım Talimatı” yer alır, • Tüm ilgili sağlık personelinin bu talimata uygun çalışması gerekmektedir.

25. İŞLEM • Barkotlar kontrol edilmeli, işaretli alana yapıştırılmış olmalıdır, • Kan örneği alınmadan önce Guthrie kağıdının bilgi bölümü doldurulmalı • Bilgilerin • Eksiksiz • Okunaklı (matba harfleri ile) • Doğru olarak doldurulması sağlanmalı • Örnek alım yeri her türlü etkilenmeden korunmalı • Yazılanlar kontrol edilmeli • Gerekli kayıtlar da tamamlanmalı

26. NEONATAL TARAMA PROGRAMI İÇİN KAN ÖRNEĞİ ALIMI

27. Örnek Alınması Örnek alımı basit bir işlemdir. Ancak yanlış sonuçların olmaması için örneğin doğru alınmasına çok dikkat etmek gerekmektedir. Bu amaçla şu basamaklar izlenmelidir:…

28. TOPUK KAN ÖRNEĞİ ALIM ZAMANI • İdeal topuk kan örneği alım zamanı doğumdan sonraki 48.-72. saat den itibaren, 3.-7. günler arasındadır. • FKÜ taraması için bebeğin en az 24 saat beslenmiş olması gerekmektedir. • Ancak atlanmış yada geç tanı konmuş vakaların önlenmesi için hastanelerde doğan bebeklerin taburcu olurken hastaneyi terk ettiği son anda kan örneği alınmalıdır. • İkinci kez örnek alınması gereken bebeklerde, ikinci kanın 48 saatlik oral beslenmeden sonra alınması gerekmektedir.

29. Kan Numuneleri

30. Şüpheli vakalar dışında topuk kan örneğinin yenilenmesi gereken özel durumlar • Beslenmeden 24 saat önce topuk kan örneği alımı • Doğumdan sonra 48-72 saatten önce topuk kan örneği alımı • İntravenöz mayii alan yenidoğanlar • Kan değişimi yapılmış bebekler • Prematüre bebekler* • Antibiyotik tedavisi alan bebekler* *TARAMADA TEKRAR KAN ÖRNEĞİ ALIMI GEREKTİREN DURUMLAR DEĞİLDİR AMA MUTLAKA KAĞITTA BELİRTİLMELİDİR

31. Hazırlık (Eldiven giy!) • Bebeğin ayağı 3 dakika boyunca ılık bir havlu ile ısıtılır. Avuç içi de ısıtmak için kullanılabilir, Ayağı kalp seviyesinden aşağıda tutmakta yarar sağlar, Bu uygulamalar örneğin alınacağı alana kan akımını arttırmaktadır.

32. Hazırlık • Bebeğin topuğu %70’lik izopropil alkol ile temizlenir. Fazla alkolü, kuru steril bir gazlı bez ile silinir ya da kuruması beklenir. Deride kalan alkol, örneği seyrelterek test sonuçlarını ters yönde etkileyebilir. • Topuk kurumaya bırakılır.

33. Kan Örneği Alımı • Bebeğin topuğu steril bir lanset ile derinliği2.5 mm’dendaha derin olmayacak biçimde delinir. Delme işlemi için topuğunplantar yüzünün mediyal ve lateral dış kenarlarıkullanılır.Her bebek için yeni bir lanset kullanılmalıdır. (Kullanılan lanset, gazlı bez ve eldiven “Tıbbi Atık” olarak imha edilir)

34. Kan Örneği Alım Yeri Kan alma bölgeleri

35. Kan Örneği için delme şekli

36. Kan Örneği Alımı • İlk damlasteril bir gazlı bez ile silinir. Bu ilk kan, örneği seyrelten doku sıvısı içerebilir. • Bölge çok hafif sıkılarak ikinci damlanınkendiliğindenserbest kanakımı ile oluşması beklenir.

37. Kan Örneği Alımı • Oluşan kan damlası Guthrie kağıdının ön yüzündeki işaretli bölgenin ortasına değdirilerek kartın uygun miktarda kan damlasını emmesi sağlanır. • Taramaya uygun kan örneğinin çapı6 mm’denküçük olmamalı, • İşaretli alanın içinde kalmalı, • Kağıdınarka tarafınada eşit büyüklükte geçtiğinden emin olunmalıdır.

38. Çıkan kan damlası bir daire oluşturacak şekilde • gutrie kağıdına emdirilir • Sadece kan damlasının kağıda teması gerekir, topuk temas ederse kan alımı güçleşir.

39. Eğer işaretli kısmın tümü doldurulmadan kan akımı durursa, bu kısım yeniden kullanılmamalı, işlem başka bir kağıtta tekrarlanmalıdır.

40. Kurutma ve Saklama • Örneğin en az 4 saat yatay bir pozisyonda oda sıcaklığında (18-22 oC) kuruması beklenir (Asla ıslak olarak zarfın içine konmaz). • Kuruma sırasında ısı, ışık ve nemden korunmalıdır. • Farklı bebeklerden alınan kan örnekleri birbiri ile temas etmemelidir. • Özel filtre kağıdına ilişik kayıt fişine gerekli bilgilerin tam ve doğru olarak yazıldığı kontrol edilmelidir. • Hastanelerde NTP sorumlusuna-veri girişi yapacak sağlık personeline teslim edilmeldir.

41. Saklama • Örnekler kurumda : • Buzdolabında, (2-8 oC) • Nem almayacak biçimde bir plastik zarf içinde, • Ve mümkünse bir kutuda biriktirilmelidir.

42. Müdürlüğe Teslim Zamanı • Pazartesi-Perşembe günleri kan örnekleri teslim alınır, (saat 15.00’a kadar) • Son kontrol ve düzeltmeleri yapılır, listeler oluşturulur ve kan örnekleri laboratuara gönderilir. • Bu süreçte oluşan gecikmeler tamamen kurumların yaptıkları hatalardan kaynaklanmaktadır.

43. Alım Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler • Filtre kağıdı asla kan damlasının damlatıldığı yerden tutulmaz. Derideki yağ, ter, pudra, kimyasal maddeler kanın emilimini bozarak örneği kontamine edebilir. • Alkolün yeterli kurumaması örneği seyreltebilir. • Daha önce delinmiş bir yerden topuk delinmemelidir.

44. Alım Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler • Sağmak ve sıvazlamak kanın hemolizine ve doku sıvısının örneğe bulaşmasına yol açabilir. • Kan damlacıkları üst üste konulmamalıdır. Katman oluşması bozuk sonuçlara yol açabilir. • Örneğe su, mama, antiseptikler gibi solüsyonların bulaşması engellenmelidir. • Örneğin yetersiz kuruması test sonucunu bozabilir. Kurutmak için saç kurutma aleti vb. kullanılmamalıdır.

45. YETERLİ ÖRNEK Taramaya uygun kan örneğinin çapı 6 mm.den küçük olmamalı KAĞIDIN ARKA YÜZÜ Kan Örneği kağıdın arka yüzüne de geçmiş olmalı

46. Uygun Kan Örneği • Daire içine tam olarak dağılmış • Tek bir damladan alınmış • Tabakalanmamış • Kontamine olmamış • Yeterli kan örneği

47. Uygunsuz Kan Örneği Çalışılması için yeterli hacme ulaşmayan kan örneği • Olası Nedenler • Kan damlası yeterince emdirilmemiş • Yeterli dolum olmadan erken çekilmiş • Kapiller tüpten kan aktarılmış • Eldivenli yada eldivensiz olarak elle yada • el sıvılarına bulaşma • Başka kontamine el yada kağıda temas

48. Uygunsuz Kan Örneği Kan örneği dağıtılmış ya da bölüm bölüm alınmış görünüyor • Olası Nedenler • Kan damlası fazlaca emdirilmiş • Kapiller tüpten kan aktarılmış

49. Uygunsuz Kan Örneği Kan örneğinin rengi açık • Olası Neden • Kan damlası yeterince kurumadan gönderilmiş

50. Uygunsuz Kan Örneği Kan örneği çok satüre görülüyor • Olası Nedenler • Kan damlası muhtemelen bir başka yolla alınmış • Kapiller tüpten kan aktarılmış • Kan örneği kağıdın her iki tarafından da alınmış