Geschiedenis van het Nederlands  Voorlopers en verwanten

1. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Ontstaan van de verschillende Germaanse talen • Noord-Germaans • Oost-Germaans • West-Germaans

2. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Oer-Noord-Germaans • > het Deens, het Noors (Bokmål en Nynorsk), het Zweeds, het IJslands en het Faeröers.

3. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Oer-Oost-Germaans • > het Gotisch, het Gepdisch, het Bourgondisch en het Vandaals • Uitgestorven

4. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten toemaatje HET GOTISCH

5. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten ZO richting

6. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten W richting

7. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Het Gotisch • Wulfila: ariaanse bisschop • (arianisme = christendom volgens de als ketterij veroordeelde leer van Arius, een bisschop uit de 4e eeuw) • Creëerde een nieuw schrift, gebaseerd op Latijnse en Griekse letters en runen • Runen ~ heidens, ketters

8. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten

9. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Het Gotisch • Wulfila: ariaanse bisschop • Bijbelvertaling • Codex Argenteus • (Sommige stukken onvertaald omdat hij vreesde dat die de Goten nog strijdlustiger zouden maken)

10. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten

11. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten

12. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Het Gotisch • Belangrijke bron voor de reconstructie van het Gemeengermaans! • En dus ook van belang om de ontwikkeling naar het Nederlands te begrijpen

13. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Het Gotisch Atta unsar þu inhiminam,weihnai namo þein.qimai þiudinassus þeins. Vader onze gij in (de) hemelen, geheiligd worde naam uw. kome koninkrijk uw.

14. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Het Gotisch Got.: fadar hus ut

15. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Oer-West-Germaans • > Engels, Fries • > Duits • > Nederlands > Afrikaans

16. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten • 4. Differenitiatie binnen • het West-Germaans • Ingweoons/Continentaal Oudwest-Germaans • Ingweoons kustdialect + Oud- nederfrankische dialecten

17. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Proto-Indo-Europees Keltisch, Italisch, Baltisch, Slavisch, Grieks, Albanees, Armeens, Hettitisch, Indo-Iraans, Tochaars Proto-Germaans Gemeengermaans Oer-West-Germaans Ingweoons Oudwest-Germaans Continentaal Oudwest-Germaans Oer-Noord-Germaans Oer-Oost-Germaans Ingweoons kustdialect Oudnederfrankische dialecten Oudhoogduitse dialecten Angelsaksische dialecten Oudfriese dialecten Oudsaksische dialecten OUDNEDERLANDS

18. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Differentiatie binnen het West-Germaans • Na 500 • Twee ontwikkelingen: • Hoogduitse klankverschuiving • Ingwaeonismen

19. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 1. Hoogduitse klankverschuivingen • De tweede klankverschuiving in de 'Anlaut'; in de 'geminatie' (dubbelklank); na consonant: http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/

20. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 1. Hoogduitse klankverschuivingen • De tweede klankverschuiving na vocaal http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/

21. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 1. Hoogduitse klankverschuivingen

22. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen • < Tacitus • Kustverschijnselen • Cf. > Engels, Fries • > Nederlands, in mindere mate • > Duits, nog veel minder

23. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen

24. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen

25. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen in het Nederlands Ned. Eng. Dui. hij he er is is ist

26. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen in het Nederlands Ned. Eng. Fri. Dui. vijf five fiif fünf

27. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen Eng. Fri. Ned. Dui. us us ons üns

28. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen in het West-Vlaams

29. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen Eng. Fri. Ned. Dui. us us ons üns W-Vl. us

30. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen W-Vl. Eng. Ndl. pit pit put dinne thin dun

31. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen W-Vl. Eng. Ndl. beuter butter boter zunne sun zon

32. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen W-Vl. Eng. Ndl. stiers -s stieren roks -s rokken

33. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten 2. Ingwaeonismen W-Vl. Eng. Ndl. nouwers nowhere nergens ègreweren to argue twisten

34. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Differentiatie binnen het West-Germaans • Hoogduitse klankverschuiving • Ingwaeonismen => verschillende Oudwest-Germaanse dialecten

35. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Verschillende Oudwest-Germaanse dialecten • Oudhoogduits • Oudnederfrankisch • Ingweoons kustdialect • Angelsaksisch (Oudengels) • Oudsaksisch • Oudfries Continentaal Ingweoons

36. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Continentaal Oudwest-Germaans • Oudhoogduits • Oudhoogduitse klankverschuiving! • (>Middelhoogduits > Duits) • Oudnederfrankisch • Aantal dialecten • Gesproken door Franken • In de Lage Landen • Rond 3de – 6de eeuw Franken naar de LL

37. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Ingweoons Oudwest-Germaans • Ingweoons kustdialect • Langs de kust van het huidige Vlaanderen, Zeeland en Holland • Angelsaksisch (Oudengels) • In Engeland (de Angelen, Saksen en Jutten) • Oudsaksisch • In het noorden van het huidige Duitsland • Oudfries

38. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Continentaal Oudwest-Germaans • Oudnederfrankisch • Aantal dialecten • Gesproken door Franken • In de Lage Landen • Rond 3de – 6de eeuw Franken naar de LL Ingweoons Oudwest-Germaans • Ingweoons kustdialect • Langs de kust van het huidige Vlaanderen, Zeeland en Holland

39. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten Oudnederlands

40. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten VRAGEN bij dit college

41. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten • Sommige wetenschappers schatten het aantal talen op 4000, anderen op 10.000. Waarom is er zo’n groot verschil tussen de tellingen van talen? Is het überhaupt mogelijk om talen te tellen? • “Externe factoren” spelen een belangrijke rol in de afbakening van talen. Leg uit aan de hand van een voorbeeld. • Wat is “PIE”? Als er geen schriftelijke bronnen zijn van het “PIE”, hoe kunnen we er dan iets over zeggen? • Welke externe en interne factoren zorgden ervoor dat het Germaans ging verschillen van andere oorspronkelijk Indo-Europese talen? • Wat waren de gevolgen van de accentverandering in het Germaans? • Hoe komt het Limburgs aan tonen? Geef twee mogelijke verklaringen. Wat zijn de gevolgen van deze verklaringen voor de hypothese dat het PIE oorspronkelijk een toontaal was?

42. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten • Wat is Futhark? • Wat was de bakermat van de Germanen? • In het Nederlands bestaat de uitdrukking “leven als een God in Frankrijk”. Geef een mogelijke etymologische verklaring voor dat “God”. Duidt ook de naam Frankrijk etymologisch. • Het gebied dat nu bekend staat als de Lage Landen werd vanuit het noorden “veroverd” door de Germanen (voornamelijk Franken) en vanuit het zuiden door de Kelten. Wat waren hier de gevolgen van? Waar en wanneer vormde zich een taalgrens en hoe kwam deze ontwikkeling tot stand? • Wat is het belang van de bijbelvertaling van Wulfila? Karakteriseer ook het schrift en de taal van de bijbelvertaling.

43. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten • Het Nederlands neemt linguïstisch gezien een tussenpositie in tussen het Engels en het Duits. Waaraan heeft het deze tussenpositie te danken? • In het Fries en het Engels, en in sommige Nederlandse dialecten (onder meer West-Vlaamse) wordt de ‘u’ in woorden als ‘dun’ en ‘put’ ontrond tot ‘i’ (vgl. thin (Eng.), dinne (W-Vl), pit (Eng. en W-Vl). Hoe komt het dat deze talen en taalvarianten gemeenschappelijke kenmerken hebben? Hoe worden deze gemeenschappelijke kenmerken genoemd?

44. Geschiedenis van hetNederlandsVoorlopers en verwanten OPDRACHT Artikel DUISTERE EEUWEN Vraagjes: binnenkort op het “IS”

45. Geschiedenis van hetNederlands Voorlopers en verwanten

46. Geschiedenis van hetNederlands • Voornaamste bronnen: • Guy Janssens en Ann Marynissen, Het Nederlands vroeger en nu. • Leuven/Voorburg (2005)². • http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/ • Inleiding op de Germaanse talen (Prof. de Grauwe) • De externe geschiedenis van het Nederlands (Prof. Magda de Vos) Voorlopers en verwanten