ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥΠ.Μ.Σ“ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ & ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Η επαγγελματική παρουσία της γυναίκας στο χώρο της υγείας.  Διερεύνηση των κάθετων και οριζόντιων διαφοροποιήσεων σε νοσοκομειακούς χώρους» Τράντα Ελισσάβετ Α.Μ: psemfyl 05008 Επόπτρια: Επίκουρη καθηγήτρια Φώκιαλη Πέρσα Συνεπόπτες: Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Βιτσιλάκη Χρυσή Διδάσκων Π.Δ 407/ 80 Βρυωνίδης Μάριος

2. ΠΡΟΛΟΓΟΣ • Η παρούσα εργασία εξετάζει την γυναικεία παρουσία στον τομέα της υγείας και ειδικότερα σε δυο επαγγέλματα –ιατρικό και νοσηλευτικό- όπως αυτά εμφανίζονται στα νοσοκομεία της Ελλάδας. • Συγκεκριμένα διερευνώνται υπό την οπτική του φύλου τα φαινόμενα • Της οριζόντιας συγκέντρωσης της γυναικείας απασχόλησης σε ορισμένα, λίγα σε αριθμό, επαγγέλματα • Της κάθετης συγκέντρωσης σε ορισμένες θέσεις στο επάγγελμα, συνήθως στις χαμηλές βαθμίδες της ιεραρχίας (γυάλινη οροφή) • Στην εργασία επιχειρείται η εξέταση: • Των λόγων και των προσώπων που επηρεάζουν άνδρες και γυναίκες γιατρούς και νοσηλευτές/ριες στην επιλογή αντίστοιχα του ιατρικού και του νοσηλευτικού επαγγέλματος • Του βαθμού ικανοποίησης και δυσκολίας ανδρών και γυναικών κατά την άσκηση του ιατρικού και του νοσηλευτικού επαγγέλματος • Των λόγων και των προσώπων που επηρεάζουν άνδρες και γυναίκες στην επαγγελματική τους εξέλιξη και στην αναρρίχηση σε διευθυντικές θέσεις και θέσεις κύρους στην ιεραρχία των νοσοκομείων. • Οι διαφορές ανάμεσα στους άνδρες και γυναίκες του καθενός από τους δυο κλάδους αλλά και μεταξύ των δυο κλάδων, που ο καθένας έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και από άποψη κύρους και από άποψη φύλου, ρίχνουν φως στα αίτια που δημιουργούν ανισότητες των φύλων στον τομέα της υγείας και κυρίως στα αίτια για τα οποία τα δυο φαινόμενα (οριζόντια και κάθετη κατάτμηση) εξακολουθούν να είναι παρόντα και να επαναλαμβάνονται στην αγορά εργασίας.

3. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η παρούσα εργασία χωρίζεται σε ενότητες ως εξής: • 1. Θεωρητικό μέρος • 1. Η γυναικεία εργασία • 2.Οριζόντια και κάθετη κατάτμηση της αγοράς εργασίας • 3.Το ιατρικό και το νοσηλευτικό επάγγελμα • 2.Μεθοδολογία • 3. Αποτελέσματα • 1. Αποτελέσματα για το ιατρικό επάγγελμα • 2. Αποτελέσματα για το νοσηλευτικό επάγγελμα • 4.Συμπεράσματα • 5. Επίλογος • 6. Παράρτημα

4. 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

5. 1.1 Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ 1.1.1. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Από τη δεκαετία του 1980 μέχρι και σήμερα διαπιστώνεται αύξηση του ποσοστού γυναικείας απασχόλησης Σε αυτό έχουν συμβάλλει, τα εξής: • Η αυξημένη πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση • Η διόγκωση του τομέα των υπηρεσιών • Οι πολιτικές και οι θεσμοί (π.χ μερική απασχόληση, επιδόματα, άδειες τοκετού, γονικές άδειες, παιδικοί σταθμοί κλπ) • Η αλλαγή των αντιλήψεων για την εργαζόμενη γυναίκα.

6. Όμως • Οι γυναίκες σε παγκόσμιο επίπεδο ναι μεν αντιπροσωπεύουν πάνω από το 40% του Παγκόσμιου Εργατικού Δυναμικού, ακόμα όμως υπολείπονται από το να συμβάλλουν εξίσου με αυτούς στην απασχόληση και στο σχηματισμό εισοδήματος. • Οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως φτηνή εργατική δύναμη. • Υπάρχει ακόμη καταμερισμός της εργασίας κατά φύλο. • Υπάρχει επαγγελματική στασιμότητα των γυναικών και απουσία ή ισχνή παρουσία τους σε διευθυντικές θέσεις . • Οι γυναίκες εξακολουθούν να έχουν χαμηλά ποσοστά απασχόλησης, υψηλότερους δείκτες ανεργίας και χαμηλότερες αμοιβές σε σχέση με τους άνδρες.

7. 1.1. 2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η κατάσταση της γυναικείας απασχόλησης στην Ελλάδα έχει ως εξής: • Το εργατικό δυναμικό της Ελλάδας ανέρχεται σε ποσοστό 48,50% το έτος 2003 (Παγκόσμια Τράπεζα, 2003). • Οι γυναίκες καταλαμβάνουν το 38% του εργατικού συνόλου ενώ τα ποσοστά ανεργίας για αυτές φτάνουν το 14,6% για το έτος 2003 σε σύγκριση με των ανδρών που είναι 6,2% αντίστοιχα. • Παρατηρείται συνεχής αυξητική τάση της γυναικείας εργασίας • Διαπιστώνεται συγκέντρωση των γυναικών εργαζομένων σε συγκεκριμένους τομείς (ιδιαίτερα στον τριτογενή τομέα) και σε λίγους κλάδους (υγεία, εκπαίδευση, δημόσια διοίκηση ξενοδοχεία) • Παρατηρείται υπο-εκπροσώπηση των γυναικών εργαζομένων σε υψηλές θέσεις • Ενδεικτικά: Στο χώρο της υγείας και της κοινωνικής μέριμνας, το σύνολο του γυναικείου εργατικού δυναμικού ανέρχεται σε 1.506.395. Από αυτές μόνο 707 σε αριθμό κατέχουν υψηλές θέσεις.

8. 1.2.ΟΡΙΖΟΝΤΙΑΚΑΙ ΚΑΘΕΤΗ ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΦΥΛΟ • Τα αρνητικά χαρακτηριστικά της γυναικείας απασχόλησης ομαδοποιούνται σε δυο μορφές κατάτμησης στην αγορά εργασίας με κριτήριο το φύλο: Η κατάτμηση αυτή είναι: • Οριζόντια (δηλαδή ισχύει για το είδος των επαγγελμάτων) και • Κάθετη (δηλαδή ισχύει για τη θέση στην ιεραρχία που υπάρχει σε ένα επάγγελμα). Η κάθετη κατάτμηση ισοδυναμεί με το φαινόμενο γυάλινης οροφής(glass ceiling) • Αξίζει να σημειωθεί πώς και οι δυο αυτές μορφές κατάτμησης είναι παρούσες σε όλες τις χώρες, ανεξαρτήτως πολιτικού συστήματος, θρησκείας, κοινωνικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και επιπέδου ανάπτυξης.

9. 1.2 1 ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ Πώς εξηγείται η οριζόντια κατάτμηση; H οριζόντια κατάτμηση εξηγείται με αναφορά σε βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνιολογικούς λόγους και συγκεκριμένα σε: • Υποτιθέμενες νοητικές, ψυχικές ή βιολογικές διαφορές ανάμεσα στα φύλα. • Υποτιθέμενες εγγενείς και φυσικές ικανότητες του κάθε φύλου • Στερεοτυπικές αντιλήψεις για τα χαρακτηριστικά της ανδρικής και γυναικείας προσωπικότητας • Στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους ρόλους των δυο φύλων που επεκτείνονται και στην αγορά εργασίας. • Στην μέχρι τώρα πορεία της κοινωνίας και στις εξελίξεις στην αγορά εργασίας, βάσει των οποίων την εξουσία εξακολουθούν να κατέχουν κατά πλειοψηφία οι άνδρες που προσπαθούν να διαφυλάξουν το οικονομικό πεδίο για τον εαυτό τους.

10. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα που αφορά τη γυναίκα στην ιατρική (Κατή, 1991): «Η καταδίωξη των μαγισσών θεωρείται ότι υπήρξε στην ουσία η προσπάθεια των ανδρών να κατοχυρώσουν ως ανδρικό χώρο με κύρος και ειδικές γνώσεις τη φροντίδα της αρρώστιας, που ως τότε στην Ευρώπη ήταν ενασχόληση των γυναικών. Το γεγονός ότι οι γυναίκες αποτελούν ακόμα και σήμερα μειοψηφία στα ιατρικά επαγγέλματα, λέγεται ότι, μπορεί να αποδοθεί σε αυτό ακριβώς στο παρελθόν. Οι πρώτες γυναίκες – ιατροί εμφανίστηκαν μεταγενέστερα, εξαιτίας των αποκλεισμών από τις Ιατρικές Σχολές. Κατά τη δεκαετία του '30, όταν ορισμένα νοσοκομεία απέκλεισαν τις γυναίκες ιατρούς , θηλυκοποιήθηκε επίσημα το επάγγελμα της νοσοκόμας»

11. Τα κοινωνιολογικά αίτια της οριζόντιας κατάτμησης Αυτά εντοπίζονται: • Στους ρόλους των δυο φύλων στην κοινωνία και ειδικά στους βασικούς άξονες κοινωνικοποίησης των ατόμων, στο παρελθόν αλλά και σήμερα. • Στις στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους ρόλους αυτούς. • Στις πολιτικές και κοινωνικές στάσεις απέναντι στο επάγγελμα και στη γυναικεία παρουσία σ’ αυτό. Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι η οριζόντια κατάτμηση της αγοράς εργασίας σε σχέση με το φύλο αποτελεί προέκταση των εξής: • Του ρόλου της γυναίκας στη φροντίδα του σπιτιού και στη φροντίδα των μελών της οικογένειας • Των χαμηλών εκπαιδευτικών της επιδόσεων στα μαθηματικά, την τεχνολογία, τη φυσική και την πληροφορική • Των υφιστάμενων συνθηκών στην αγορά εργασίας, όπου η γυναίκα αναζητά επαγγέλματα που της δίνουν το δικαίωμα να ανταποκριθεί στις οικογενειακές και λοιπές υποχρεώσεις • Της ίδιας της ιστορίας της γυναικείας απασχόλησης και της παράδοσης σε σχέση με ορισμένα επαγγέλματα .

12. Συνέπειες των κοινωνιολογικών αιτίων της οριζόντιας κατάτμησης Οι γυναίκες και οι άνδρες προσανατολίζονται σε διαφορετικά επαγγέλματα μεταξύ τους, και αυτό διαιωνίζει και αναπαράγει τα στερεότυπα, τις διακρίσεις και τις ανισότητες. Οι επαγγελματικοί προσανατολισμοί και τα κριτήρια επιλογής επαγγελμάτων για τους άνδρες και τις γυναίκες έχουν ως εξής:

14. Στην Ελλάδα, το 2000, το 60% των γυναικών εργαζομένων φαίνεται να απορροφάται σε έξι κλάδους: υγεία (17%), εκπαίδευση (11%), δημόσια διοίκηση (7%), λιανικό εμπόριο (13%), εργασίες γραφείου (7%) ξενοδοχεία και εστιατόρια (5%) Το αντίστοιχο 60% των ανδρών εργαζομένων επικεντρώνεται σε περισσότερους από 15 κλάδους (Φώκιαλη, 2006). Η οριζόντια κατάτμηση στην Ελλάδα

15. Τα επαγγέλματα του κλάδου υγείας στα πλαίσια της οριζόντιας κατάτμησης στην Ελλάδα • Το επάγγελμα του ιατρού επιλέγεται ως μία από τις επικρατούσες επιλογές από τα αγόρια, με ποσοστό 26,1%. • Στα κορίτσια το αντίστοιχο ποσοστό είναι 20,6% (www.rc.auth.gr/analekta/articles/4.4.doc). • Τα νοσηλευτικά επαγγέλματα επιλέγονται κυρίως από κορίτσια

16. 1.2.2 ΚΑΘΕΤΗ ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ:ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΓΥΑΛΙΝΗΣ ΟΡΟΦΗΣ Ορισμός • Ο όρος «γυάλινη οροφή» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1986 στο Wall Street Journal, σε μία ειδική έκθεση , στην οποία αναφέρονταν οι συνθήκες, κατά τις οποίες, η πρόσβαση των γυναικών σε υψηλές θέσεις σε εταιρείες δυσχεραίνονταν από την παράδοση και τις προκαταλήψεις των ίδιων των εταιριών. • Ο όρος αυτός σημαίνει τα αόρατα εμπόδια που εμποδίζουν τις γυναίκες και άλλες μειονοτικές κοινωνικές ομάδες να ανελιχθούν επαγγελματικά. Τα εμπόδια αυτά συχνά βασίζονται στο φύλο ή στην φυλή.

17. Πώς εξηγείται η κάθετη κατάτμηση; Το φαινόμενο της γυάλινης οροφής αποδίδεται στα εξής: • Σε έλλειψη εκπαίδευσης/ επιμόρφωσης/ μετεκπαίδευσης σε θέματα διοίκησης • Στη δέσμευση που υφίστανται οι γυναίκες λόγω οικογενειακών και προσωπικών υποχρεώσεων • Στα στερεότυπα και στις προκαταλήψεις έναντι των γυναικών και των ικανοτήτων τους • Στον αποκλεισμό από άτυπα δίκτυα • Στην αποτυχία της διεύθυνσης να προβλέψει και να συμβάλλει την επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών και τέλος.

18. Πηγή: She Figures, European Commission,2006.

19. 1. 3. ΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ Χαρακτηριστικά του επαγγέλματος: • Ανθρωπιστικό ως προς το περιεχόμενο • Δύσκολο και υπεύθυνο • Υψηλού κύρους & γοήτρου • Με δυσκολία πρόσβασης στις ιατρικές σπουδές που είναι πολυετείς • Λόγοι που αναφέρονται στην απόφαση των νέων να ακολουθήσουν ένα επάγγελμα όπως το ιατρικό: • Η ελκυστικότητα του επαγγέλματος και το προσωπικό ενδιαφέρον γι’ αυτό • Η διάθεση προσφοράς στον άνθρωπο • Υψηλό κοινωνικό γόητρο • Επίδραση προσώπων, προτύπων, μεντόρων

20. Τα δύο φύλα στο ιατρικό επάγγελμα • Αύξηση του αριθμού γυναικών που ασχολούνται με την Ιατρική • Όμως οι άνδρες παρουσιάζουν ακόμη προβάδισμα στο συγκεκριμένο επάγγελμα Η υποαντιπροσώπευση των γυναικών αποδίδεται στα ακόλουθα: • Αποτροπή γονέων • Πολυετείς σπουδές – Δημιουργία οικογένειας

21. Οριζόντια κατάτμηση στα ιατρικά επαγγέλματα:Επιλογή ειδικότητας Οι λόγοι που επιδρούν στην επιλογή της ειδικότητας είναι: • Παρεμβάσεις γονέων ή συγγενών • Επίδραση από πρότυπα, μέντορες κλπ (π.χ. καθηγητές Ιατρικής) • Επιστημονικά κριτήρια • Προσδοκία καλύτερης ιατρικής σταδιοδρομίας • Τυχαία περιστατικά Οι γυναίκες επιλέγουν την ειδικότητα με γνώμονα: • Τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. • Τις απαιτήσεις της ειδικότητας . Επιδιώκουν μικρότερες απαιτήσεις σε έτη σπουδών, ωράρια και ένταση εργασίας (Φακιολάς,1997). • Το περιεχόμενο της ειδικότητας σε σχέση με τους κοινωνικούς τους ρόλους.

22. Ειδικότητες ελκυστικές για γυναίκες • Εργαστηριακές • Παιδιατρική, • Δερματολογία, • Αναισθησιολογία , • Οικογενειακή Ιατρική • Ενδεικτικά:

23. Πηγή: Φακιολάς Ν.,(1997)

24. Κάθετη κατάτμηση στα ιατρικά επαγγέλματα. Η στασιμότητα στην επαγγελματική ανάπτυξη των γυναικών Αίτια: • έλλειψη μεντόρων/ προτύπων • η έμφυλη διάκριση • οι οικιακές ευθύνες • η δομή των υπηρεσιών/ οργανισμών • οι διακρίσεις λόγω του φύλου τους είτε από συναδέλφους τους είτε από άτομα, τα οποία κατέχουν διευθυντικές θέσεις

25. 1.4. ΤΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ Χαρακτηριστικά • Επάγγελμα δύσκολο, μέσου κύρους, ανθρωπιστικό στο περιεχόμενο. Οριζόντια κατάτμηση με κριτήριο το φύλο • «Γυναικείο επάγγελμα», αν και τα τελευταία χρόνια έχουν εισβάλλει σε αυτό και σημαντικά οι άνδρες • Οι περισσότερες γυναίκες σε όλο τον κόσμο, οι οποίες εργάζονται στον χώρο της υγείας, εργάζονται ως νοσηλεύτριες Κάθετη κατάτμηση με κριτήριο το φύλο • Οι γυναίκες-νοσηλεύτριες καταλαμβάνουν θέση προϊσταμένης.

26. 1.5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ • Ο χώρος της υγείας είναι χώρος στον οποίο τα δυο βασικά φαινόμενα της γυναικείας αγοράς εργασίας (οριζόντια και κάθετη κατάτμηση) είναι παρόντα. • Τα φαινόμενα αυτά διαπιστώνονται από στατιστικά στοιχεία. • Μελέτες που να ερμηνεύουν την παρουσία των φαινομένων αυτών είναι ελάχιστες και αφορούν τον χρόνο διεξαγωγής τους. • Η αιτιολόγηση της παρουσίας των φαινομένων γίνεται με την επίκληση αιτίων από μελέτες άλλων επαγγελμάτων και προσαρμογής τους στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ιατρικού επαγγέλματος ή με την επίκληση γενικών μελετών για την αγορά εργασίας. • Άρα, η διερεύνηση των αιτίων που προκαλούν τα φαινόμενα αυτά παραμένει ανοικτή.

27. 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

28. 2.1 ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ • Διερεύνηση του φαινομένου της υποαντιπροσώπευσης : α) από την πλευρά της οριζόντιας συγκέντρωσης της γυναικείας απασχόλησης σε ορισμένους τομείς- κλάδους και ειδικότητες και (β) της κάθετης συγκέντρωσης σε θέσεις χαμηλής ευθύνης στο χώρο των νοσοκομείων. Κατά πόσο η διαφοροποίηση των δυο φύλων που διαπιστώνεται μακροσκοπικά υπάρχει επειδή τα δυο φύλα: • (α) εισέρχονται στον επαγγελματικό χώρο παρακινούμενα από διαφορετικά κίνητρα • (β) στην επαγγελματική τους πορεία βρίσκουν διαφορετικές δυσκολίες και ικανοποιήσεις από τη δουλειά τους και τέλος • (γ) βρίσκουν διαφορετικές δυσκολίες στην επαγγελματική τους εξέλιξη.

29. 2.2 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ • Με τα δεδομένα αυτά διαμορφώθηκαν τρεις ερευνητικοί άξονες που αφορούν : • Τους λόγους και τα πρόσωπα που επηρεάζουν τις επαγγελματικές επιλογές των γιατρών και των νοσηλευτών/ριών. Για τους γιατρούς εξετάστηκαν και οι λόγοι επιλογής ειδικότητας • Το βαθμό ικανοποίησης και δυσκολίας από την άσκηση του επαγγέλματος • Τους λόγους και τα πρόσωπα που επηρεάζουν την επαγγελματική εξέλιξη των γιατρών και των νοσηλευτών/ριών.

30. Συγκεκριμένα οι ερευνητικοί άξονες είναι οι εξής: Για τα ιατρικά επαγγέλματα Άξονας 1: Λόγοι και πρόσωπα που επηρεάζουν τις επαγγελματικές επιλογές των γιατρών Άξονας 2. Λόγοι και πρόσωπα που επηρεάζουν την επιλογή ειδικότητας των γιατρών Άξονας 3: Βαθμός ικανοποίησης και δυσκολίας από την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος Άξονας 4: Λόγοι και πρόσωπα που επηρεάζουν την επαγγελματική εξέλιξη των γιατρών Για τα νοσηλευτικά επαγγέλματα Άξονας 5: Λόγοι και πρόσωπα που επηρεάζουν τις επαγγελματικές επιλογές των νοσηλευτών/ριών. Άξονας 6: Βαθμός ικανοποίησης και δυσκολίας από την άσκηση του νοσηλευτικού επαγγέλματος Άξονας 7: Λόγοι και πρόσωπα που επηρεάζουν την επαγγελματική εξέλιξη των νοσηλευτών/ριών.

31. 2.3 . ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ • Πληθυσμός : άνδρες και γυναίκες εργαζόμενοι σε δημόσια νοσοκομεία της Αττικής σε θέσεις ιατρών και νοσηλευτών-τριών. • Δείγμα : 72 άτομα - τα 37 από τα οποία ανήκουν στο ιατρικό επάγγελμα και τα υπόλοιπα 35 στο νοσηλευτικό επάγγελμα. • Μέθοδος στρωματοποιημένης δειγματοληψίας - θέσεις ευθύνης και εξουσίας των ατόμων που εργάζονται στους νοσοκομειακούς χώρους αλλά και το ίδιο το επάγγελμά τους. • Διανεμήθηκε «κλειστού» τύπου ερωτηματολόγιο για το νοσηλευτικό προσωπικό αλλά και για το ιατρικό προσωπικό των νοσοκομείων.

32. Ιατρικό προσωπικό Γυναίκες: 20 - Άνδρες : 17 ηλικιακή ομάδα των 30-39 καταγωγή από αστική περιοχή Διαμονή σε αστική περιοχή Πτυχίο Α.Ε.Ι Θέση ασκουμένων Χρόνος εξάσκησης επαγγέλματος 1-10 έτη Νοσηλευτικό προσωπικό Γυναίκες: 27 – Άνδρες: 8 ηλικία των 40-49ετών καταγωγή από αγροτική περιοχή διαμονή σε αστική περιοχή. Πτυχίο Α.Τ.Ε.Ι Νοσηλεύτριες Χρόνος εξάσκησης επαγγέλματος 11-20 έτη 2.4. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ

33. Κατανομή ειδικοτήτων του ιατρικού προσωπικού του δείγματος κατά φύλο

34. Παρατηρήσεις στην ειδικότητα από το δείγμα των γιατρών • Απουσία ανδρών σε ειδικότητες μικροβιολογίας, βιοπαθολογίας & ωτορινολαρυγγολογίας • Απουσία γυναικών στη παθολογική & χειρουργική ειδικότητα • Μεγαλύτερη συμμετοχή των ανδρών στη καρδιολογία ενώ των γυναικών στην Αναισθησιολογία • Κύριος λόγος ενασχόλησης: προσωπικό ενδιαφέρον • Κανένα πρόσωπο δεν επηρέασε την επιλογή της ειδικότητας.

35. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΤΑ ΙΑΤΡΙΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

36. Άξονας 1: Λόγοι και πρόσωπα με καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του ιατρικού επαγγέλματος Σχετικά με τους λόγους που φαίνεται ότι επηρέασαν τους/τις γιατρούς του δείγματος να ασχοληθούν με το ιατρικό επάγγελμα διαπιστώνονται τα εξής: • Ο σημαντικότερος λόγος που επικαλούνται οι γιατροί ως αιτία επιλογής του ιατρικού επαγγέλματος φαίνεται να είναι το επιστημονικό ενδιαφέρον. Το επιστημονικό ενδιαφέρον είναι πρώτος λόγος και για άνδρες και για γυναίκες. Συγκριτικά, οι άνδρες σ’ αυτό φαίνεται να είναι πιο ξεκάθαροι από τις γυναίκες. • Από τους υπόλοιπους λόγους, η προσφορά στον άνθρωπο φαίνεται ότι παρακίνησε περισσότερες γυναίκες παρά άνδρες.

37. Σχετικά με τους λόγους που θεωρούν οι γιατροί ότι επηρεάζουν γενικά κάποιον/α στην επιλογή του επαγγέλματος (ανεξάρτητα από το τι συνέβη με τους ίδιους) ισχύουν τα εξής: Στο σύνολο του δείγματος επικρατεί η γνώμη ότι όσοι επιλέγουν το ιατρικό επάγγελμα το κάνουν από προσωπικό ενδιαφέρον. Από τους υπόλοιπους λόγους: Οι γυναίκες θεωρούν ότι ένας άνδρας επιλέγει το ιατρικό επάγγελμα επειδή ακολουθεί πρότυπα από το οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον ή επειδή το επάγγελμα αυτό του χαρίζει οικονομική και κοινωνική εξασφάλιση, Άνδρες και γυναίκες εκφράζουν την πεποίθηση ότι οι γυναίκες γίνονται γιατροί επειδή πρόκειται για επάγγελμα προσφοράς. Αντίθετα ελάχιστοι άνδρες και καμιά γυναίκα δεν πιστεύει ότι ένας άνδρας είναι δυνατόν να ακολουθεί το ιατρικό επάγγελμα επειδή θέλει να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο.

38. Ως προς τους λόγους που απωθούν κάποιον/α από το ιατρικό επάγγελμα διαπιστώνονται τα εξής: • Στο σύνολό του το δείγμα θεωρεί ότι: • Κύριοι λόγος μη επιλογής του ιατρικού επαγγέλματος είναι η δύσκολη εισαγωγή στην Ιατρική Σχολή και κατά δεύτερο λόγο οι πολυετείς σπουδές. • Ο πρώτος λόγος που απωθεί ένα άνδρα από το ιατρικό επάγγελμα είναι οι δύσκολες εισαγωγικές εξετάσεις. Αντίθετα ο λόγος που απωθεί τις γυναίκες είναι οι πολυετείς σπουδές . • Η προοπτική δημιουργίας οικογένειας ελάχιστα θεωρείται λόγος που σταματά τους άνδρες αλλά ούτε και τις γυναίκες από την επιλογή του ιατρικού επαγγέλματος. • Η ανταγωνιστικότητα του επαγγέλματος δεν απωθεί κανένα άνδρα, απωθεί όμως κάποιες γυναίκες από το επάγγελμα.

39. Σχετικά με τα πρόσωπα που φαίνεται να επηρεάζουν την απόφαση ενασχόλησης των ατόμων με το ιατρικό επάγγελμα, διαπιστώνονται τα εξής: • Το σύνολο του δείγματος, αλλά και χωριστά οι άνδρες και οι γυναίκες γιατροί δηλώνουν ότι κανένα πρόσωπο δεν επηρέασε την απόφασή τους να επιλέξουν το ιατρικό επάγγελμα. • Σε μεγαλύτερα ποσοστά, οι άνδρες επηρεάζονται από τους γονείς τους και μάλιστα και από τον πατέρα τους και από τη μητέρα τους σχετικά με την επιλογή του επαγγέλματος. • Σε μεγαλύτερα ποσοστά οι γυναίκες φαίνονται ανεπηρέαστες στην επιλογή του επαγγέλματος.

40. Άξονας 2 Λόγοι και πρόσωπα με καθοριστικό ρόλο στην επιλογή ειδικότητας Σχετικά με τους λόγους που φαίνεται ότι επηρέασε την επιλογή ειδικότητας διαπιστώνονται τα εξής: • Το προσωπικό ενδιαφέρον είναι αυτό που οδήγησε και τα δύο φύλα , να επιλέξουν την ειδικότητά τους. Παρ΄ όλα αυτά περισσότερες γυναίκες φαίνεται ότι επέλεξαν ειδικότητα εξαιτίας τυχαίων παραγόντωνή επειδή υπήρχε προοπτική καλύτερης ιατρικής σταδιοδρομίας μέσω της επιλεχθείσας ειδικότητας. • Ελάχιστο έως μηδενικό ρόλο φαίνεται να έπαιξε ο παράγοντας «κοινωνική προσφορά» καθώς και η δημοσιότητα που κάποιες ειδικότητες επαγγέλλονται. Την άποψη αυτή συμμερίζονται και τα δύο φύλα. • Γενικά στο σύνολό του το δείγμα, αλλά και ξεχωριστά οι άνδρες και οι γυναίκες, αποδέχονται ότι η ειδικότητα από κάποιον/α γιατρό επιλέγεται με βάση τις γνωστές στερεοτυπικές αντιλήψεις για το φύλο. Ειδικότερα θεωρούν ότι οι γυναίκες επιλέγουν με κριτήριο τι ταιριάζει στη φύση τους και γι’ αυτό κατευθύνονται σε ειδικότητες που έχουν σχέση με τη φροντίδα και την πρωτοβάθμια περίθαλψη και όχι με την χειρουργική που ταιριάζει σε άνδρες. • Δυο στερεοτυπικές αντιλήψεις φαίνεται να μην επιβεβαιώνονται: • (α) η επιλογή από τις γυναίκες ειδικοτήτων που συνδέονται με χαμηλές αμοιβές και • (β) ο αποκλεισμός των γυναικών από ειδικότητες λόγω προκαταλήψεων των επιτροπών επιλογής.

41. Σχετικά με τα πρόσωπα που φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά την απόφαση ενασχόλησης των ατόμων με το ιατρικό επάγγελμα τους, διαπιστώνονται τα εξής: • Στο σύνολο του δείγματος, η πλειονότητα δηλώνει ότι κανένα πρόσωπο δεν επηρέασε την απόφασή τους να επιλέξουν το ιατρικό επάγγελμα. • Ο πατέρας φαίνεται ότι επηρέασε αρκετούς άνδρες γιατρούς αλλά όχι γυναίκες, ενώ η μητέρα δεν φαίνεται να επηρέασε ούτε άνδρες αλλά ούτε και γυναίκες. • Κάποιοι σύζυγοι, έστω λίγοι, επηρέασαν τις γυναίκες τους αντίθετα καμιά σύζυγος δεν φαίνεται να επηρέασε τον άνδρα της.

42. Άξονας 3: Βαθμός και είδος δυσκολίας και βαθμός ικανοποίησης στα ιατρικά επαγγέλματα Σχετικά με τον βαθμό ικανοποίησης των ατόμων από το ιατρικό επάγγελμα, ισχύουν τα εξής: • Υψηλό ποσοστό του δείγματος (άνδρες και γυναίκες) δηλώνει πολύ ικανοποιημένο από την επαγγελματική του επιλογή. Οι γυναίκες συγκριτικά φαίνονται πιο ικανοποιημένες επαγγελματικά από την επιλογή τους αλλά το η διαφορά δεν είναι στατιστικά σημαντική. • Υπάρχει σχετικά υψηλή και στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ του βαθμού ικανοποίησης και της θέσης που κατέχουν στο επάγγελμα.

43. Σχετικά με τον βαθμό και το είδος δυσκολίας των ατόμων από το ιατρικό επάγγελμα, τα δύο φύλα αναφέρουν τα εξής: • Το ιατρικό επάγγελμα είναι πολύ δύσκολο, με κυριότερη δυσκολία του την μεγάλη ευθύνη που απαιτείται από μέρος του/της γιατρού. • Δεν υπάρχουν πρόσωπα, τα οποία μπορούν να τα βοηθήσουν όταν υπάρξουν δυσκολίες. Η έλλειψη ανθρώπων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε δύσκολες καταστάσεις είναι πιο έντονη για τις γυναίκες.

44. Άξονας 4Λόγοι και πρόσωπα που επηρεάζουν την επαγγελματική εξέλιξη των γιατρών Σχετικά με τους λόγους που δικαιολογούν την απουσία των γυναικών από διευθυντικές θέσεις αλλά και την ισχυρή παρουσία αντίστοιχα των ανδρών, διαπιστώνονται τα παρακάτω: • Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι οι γυναίκες αποφεύγουν να αναλαμβάνουν διευθυντικές θέσεις γιατί μια σειρά από οικογενειακές και άλλες υποχρεώσεις τις εμποδίζουν στην επαγγελματική τους εξέλιξη. • Δεν επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η μη ανάληψη διοικητικών θέσεων από γυναίκες είναι θέμα έλλειψης επιμόρφωσης/ κατάρτισης των γυναικών σε διοικητικά θέματα ή έλλειψη διάθεσης ανάληψης ευθυνών στην εργασία, ούτε αδυναμίας της γυναίκας να συνεργαστεί γενικά, ούτε δυσκολίας συνεργασίας της γυναίκας διευθύντριας με άνδρες υφισταμένους. • Και τα δύο φύλα φαίνεται ότι «ούτε συμφωνούν ούτε διαφωνούν» με την μη ανάληψη διευθυντικών θέσεων από γυναίκες λόγω έλλειψη μεντόρων, μη υποστήριξης από προϊσταμένους διευθυντές, μη υποστήριξης από συναδέλφους και τη μη προώθησης από τα υπηρεσιακά όργανα.

45. 5 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΤΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

46. Άξονας 5:Λόγοι και πρόσωπα με καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του νοσηλευτικού επαγγέλματος κατά φύλο Σχετικά με τους λόγους που φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά την απόφαση ενασχόλησης των ατόμων με το νοσηλευτικό επάγγελμα διαπιστώνονται τα εξής: • Στο σύνολό τους, οι συμμετέχοντες/ουσες νοσηλευτές/ριες θεωρούν ότι • Τρεις λόγοι επηρεάζουν σχεδόν ισοβαρώς τις γυναίκες στην επιλογή του επαγγέλματος αυτού: • (α) η ελκυστικότητα του επαγγέλματος που προφανώς πηγάζει από την ίδια τη φύση του, • (β) το ότι το επάγγελμα συνδέεται με προσφορά στον άνθρωπο και τέλος • (γ) το ότι το επάγγελμα αυτό υπόσχεται μια καλή αποκατάσταση –δηλαδή εύκολη πρόσβαση στην αγορά εργασίας. • Αντίθετα ένας λόγος φαίνεται ότι επηρεάζει έναν άνδρα να επιλέξει το νοσηλευτικό επάγγελμα και αυτός είναι η οικονομική εξασφάλιση που προσφέρει το επάγγελμα • Ο σημαντικότερος λόγος που απομακρύνει έναν άνδρα να επιλέξει το νοσηλευτικό επάγγελμα είναι ότι η κοινωνία θεωρεί ότι το νοσηλευτικό επάγγελμα δεν ταιριάζει στο ανδρικό φύλο.. • Αντίστοιχα, ο σημαντικότερος λόγος που φαίνεται να απομακρύνει μία γυναίκα από το να επιλέξει το νοσηλευτικό επάγγελμα είναι η δυσκολία του επαγγέλματος.

47. Σχετικά με τα πρόσωπα που φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά την απόφαση ενασχόλησης των ατόμων με το νοσηλευτικό επάγγελμα διαπιστώνεται ότι: • Κανένα πρόσωπο δεν επηρέασε την απόφασή τους να επιλέξουν το νοσηλευτικό επάγγελμα.

48. Άξονας 6 Βαθμός ικανοποίησης και δυσκολίας από την άσκηση του νοσηλευτικού επαγγέλματος Σχετικά με το κατά πόσο είναι ικανοποιημένα τα άτομα του νοσηλευτικού επαγγέλματος από την επαγγελματική τους επιλογή, διαπιστώνεται ότι: • Και τα δύο φύλα,δηλώνουν μέτρια ικανοποιημένοι από την επαγγελματική τους επιλογή. Δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ βαθμού ικανοποίησης και θέσης των ατόμων του νοσηλευτικού προσωπικού. Σχετικά με τον βαθμό δυσκολίας του νοσηλευτικού επαγγέλματος, διαπιστώνεται ότι: • Το νοσηλευτικό επάγγελμα θεωρείται δύσκολο από άνδρες και γυναίκες και η κυριότερη δυσκολία είναι το δύσκολο ωράριο που απαιτεί.. • Γενικά οι νοσηλευτές /ριες δεν έχουν πρόσωπα, τα οποία μπορούν να τους βοηθήσουν όταν υπάρξουν δυσκολίες. Κάποιες γυναίκες φαίνεται να βρίσκουν βοήθεια από άτομα του ιδίου φύλου με αυτές.

49. Άξονας 7: Λόγοι και πρόσωπα που επηρεάζουν την επαγγελματική εξέλιξη των νοσηλευτών/ριών Σχετικά με τους λόγους που δικαιολογούν την απουσία των γυναικών από διευθυντικές θέσεις διαπιστώνονται τα παρακάτω: • Και τα δύο φύλα διαφωνούν με την άποψη ότι η απροθυμία ανάληψης διοικητικών θέσεων είναι θέμα έλλειψης επιμόρφωσης/ κατάρτισης των γυναικών σε διοικητικά θέματα, έλλειψη διάθεσης ανάθεσης ευθυνών στην εργασία, έλλειψη μεντόρων, μη υποστήριξης από προϊσταμένους διευθυντές, μη υποστήριξης από συναδέλφους και τέλος μη προώθησης από τα υπηρεσιακά όργανα. • Περίπου τα μισά μέλη του δείγματος θεωρούν ότι οι οικογενειακές υποχρεώσεις των γυναικών αποτελούν εμπόδιο ενώ τα άλλα μισά θεωρούν ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Οι άνδρες θεωρούν ότι οι οικογενειακές υποχρεώσεις δεν αποτελούν σημαντικό πρόβλημα ενώ περισσότερες γυναίκες θεωρούν ότι η οικογένεια στέκεται εμπόδιο στην καριέρα τους. • Η απόκτηση οικογένειας δεν φαίνεται να θεωρείται παράγοντας που κάνει τις γυναίκες νοσηλεύτριες να αδιαφορούν για την εξέλιξή τους.

50. 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ