Embriyonik ve Fetal Dönem

1. Embriyonik ve Fetal Dönem Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı

2. Embriyonik Dönem • Embriyon, döllenmeyi takiben 8. haftanın sonuna kadar belirgin insan görünümü kazanır. • Temel organ ve sistem gelişimi, ilk 8 haftada çok hızlıdır. • Teratojenite etkisi daha fazla.

3. Embiyonik Kıvrımlar • Bu dönemde  Endoderm daha ileri seviyede farklılaşır. • Üç tabakalı disk  Silindirik şekle girmeye başlar. • Kıvrımlar  Hem kraniyokaudal hem de mediyolateral yönlerde ve üç boyutlu düzlemde gerçekleşir.

4. Embiyonik Kıvrımlar • En önemli etken  Çeşitli embriyonik yapıların gelişim farkları. • Uzunlamasına (Kraniyokaudal) Kıvrılma: - Embriyonun baş ve kuyruk bölgeleri, ventral yönde hareket eder.

5. Embiyonik Kıvrımlar • Kaudalden kraniyale doğru sırasıyla: - Nöral plak - Bukkofaringeyal zar - Kardiyojenik alan vardır. • Septum Transversum: Kardiyojenik alanla embriyonun kraniyal kenarı arasındadır.

7. Embiyonik Kıvrımlar • Kıvrılmanın Sonuçları: - Bukkofaringeyal zar  Gelecekteki ağız bölgesine, - Kardiyojenik alan  Gelecekteki göğüs bölgesine, - Septum transversum  Kardiyojenik bölgenin kaudaliyle vitellüs kesesinin boynu arasına yerleşir.

9. Embiyonik Kıvrımlar • Katlanmaya Yol Açan Faktörler: - Kraniyokaudal Yönde: MSS’nin uzunlamasına hızlı büyümesi - Mediyolateral Yönde: Somitlerin hızlı büyümesi

10. Kuyruk Kıvrımı • Kaudal kıvrım, kraniyalden daha sonra olur (22. ve 23. günler). • Nöral tüp ve somitler, vitellüs kesesinin kaudal ucu üzerinde hızla uzar  Kaudal kıvrılma başlar. • Kıvrılma esnasında  Vitellüs kesesinin bir kısmı son bağırsağın yapısına katılmak üzere embiyonun içine katılır. • Allantoyis ise  Kısmen embriyona katılır.

12. Mediyolateral Yönde Kıvrılma • Sağ ve sol lateral vücut duvarları  Mediyan düzleme doğru ilerler. • Embriyonik diskin kenarları, ventral olarak birleşir. • Sonuçta, embriyon silindirik şekle girer.

15. Mediyolateral Yönde Kıvrılma • Vitellüs kesesi  Ventral ve lateral karın duvarları oluşurken, orta bağırsağı meydana getirmek üzere embriyona katılır. • Orta bağırsak  6. haftanın sonuna kadar tüp halini alır  Vitellüs kesesinin boynunda, vitellüs kesesi sapını oluşturur. • Lateral kıvrımlar ventralde birleşir  Umblikal kordon meydana gelir.

16. Mediyolateral Yönde Kıvrılma • Embriyonik kıvrımlar tamamlanırken: - Amniyon boşluğu genişler. - Amniyotik membran tüpü oluşur. - Bu tüp  Vitellin kanalın ve bağlantı sapının etrafındadır.  Buna, umblikal kordon denir.

17. Mediyolateral Yönde Kıvrılma • Umblikal kordon uzadıkça: - Vitellin kanal darlaşır. - Vitellüs kesesi cismi, umblikal kılıfın içinde kalır. • Vitellüs kesesi ve vitellin kanal, normalde doğuma kadar kaybolur. • Amniyonun genişlemesi  Embriyonun serbestçe büyüyüp gelişebileceği bir ortam.

18. Endodermin İleri Derecede Farklılaşması • 4. Haftada  Endodermal bağırsak tüpü ortaya çıkar. • Bağırsak tüpünün sınırları: - Kraniyalde  Bukkofaringeyal Membran - Kaudalde  Kloaka Membranı - Ortada  Vitellin kanala açılır.

19. İlkel Bağırsağın Bölümleri • Faringeyal • Ön (Foregut) baş kıvrılması • Orta (Midgut) enine kıvrılma • Son (Hindgut) kuyruk kıvrılması

20. İlkel Bağırsaktan Meydana Gelen Yapılar • Mide – Bağırsak ve solunum yolları epiteli • Tonsil, tiroid, paratiroid, timus, karaciğer ve pankreasın parankimleri • Mesane ve üretra epitelinin büyük kısmı • Timpanik boşluk ve östaki borusu epiteli

21. 4. Hafta • Embriyon düzdür. • Nöral tüp oluşur. • 26. güne kadar  Üç çift faringeyal yay görülebilir. • Ön nöropor kapanır. • Ön beyinde belirgin büyüme gözlenir. • Üst ekstremite tomurcukları.

22. 4. Hafta • Lens plakları gözlenir. • Sonlarına doğru  4. faringeyal yay çifti de gözlenir. • 4. Hafta sonundaki en belirgin yapılar: - Somitler - Yutak yayları

24. 5. Hafta • Baş gelişimi daha hızlıdır. • İkinci faringeyal yay  3. ve 4. yayların üzerinde gelişir  Servikal Sinüs denilen yapı meydana gelir. • Kol ve bacak tomurcukları, belirgin olarak seçlebilir.

28. 6. Hafta • Üst ekstremitede  Dirsek ve bilek bölgeleri seçilebilir. • İlk iki faringeyal arkus arasındaki oluktan dış kulak yolu, buradaki kabartıdan dış kulak avrikulası meydana gelir. • Retina pigmentleri görülmeye başlanır.

29. 7. Hafta • İlkel bağırsakla vitellüs kesesi arasında vitellin kanal meydana gelir. • Bağırsaklar  Umblikal kordonun proksimal kısmından embriyon dışı sölom boşluğuna geçer  Fizyolojik Umblikal Herniasyon. • El plaklarında çentikler belirir.

31. 8. Hafta • El parmakları, kısa ve perdelidir. • Ayak plaklarında çentikler belirir. • Kafa derisinde damar pleksusu gözlenir. • Belirgin insan şekli görülür. • Baş / Vücut Oranı = 1 / 2 • Boyun bölgesi meydana gelir. • Göz kapakları daha belirgindir. • Bağırsaklar umblikal kordondadır.

32. 8. Hafta • Gözler genellikle açıktır. • Dış kulak avrikulası, son şeklini almaya başlar. • Dış genital ayrımı zordur.

34. Fetal Dönem • 9. haftadan doğuma kadar olan süreyi kapsar. • Esas olarak, organ sistemlerinin olgun laşması ve büyümesi görülür. • Baş gelişimi daha yavaştır. • 4.-6. aylarda  Vücut gelişimi çok hızlıdır. • 7.-9. aylarda  Ağırlık artışı ön plandadır.

38. Fetal Dönem • Fetal yaşın belirlenmesi  Baş-kalça (CRL) uzunluğu • Bu dönemdeki en belirgin değişiklik  Baş gelişiminin vücuda göre daha yavaş olmasıdır.

39. 9.-12. Haftalar • 9. Hafta: - Yüz geniş - Gözler birbirine uzak - Göz kapakları birleşik - Bacaklar kısa - Karaciğer  Hematopoez merkezi

40. 9.-12. Haftalar • 12. Haftanın sonuna doğru: - Üst ekstremitelerin uzaması tamamlanır. - Birincil kemikleşme merkezleri ortaya çıkar. - Cinsiyet ayrımı yapılmaya başlanabilir. - Kan yapımı (hematopoez) işlevi  Karaciğerden dalağa geçer.

41. 9.-12. Haftalar • İdrar oluşumu başlar. • Umblikal herniasyon  Bağırsaklar, 11. haftaya kadar karın boşluğuna geri döner.

42. 13. – 16. Haftalar • Başın orantısal büyüklüğü azalmıştır. • Alt ekstremitelerde uzama meydana gelir. • Ekstremite hareketleri  8. haftada başlar, 14. haftada koordine olur. • Etkin iskelet kemikleşmesi görülür. • Kafa derisinde saç belirir.

43. 13. – 16. Haftalar • Overler  16. haftaya kadar farklılaşır  Primordiyal folliküller içerir • Dış kulaklar  Asıl konumlarına yakın yere gelir.

44. 17. – 20. Haftalar • Büyüme yavaşlar. • Alt ekstremitelerin uzaması tamamlanır. • Fetal hareketler hissedilmeye başlanır. • Deri  Kazeöz verniksle (peynirimsi maddeyle) kaplıdır.

45. 17. – 20. Haftalar • Kazeöz Verniks Nedir ? - Fetus derisindeki yağ bezlerinin salgısın dan ve ölü epitel hücrelerinden meydana gelir. - Fetusun ince derisinin dış etkilerden korunmasında görev alır. • Lanugo görülür: - Fetusu kaplayan ince tüylerdir. - Kazeöz vernikse desteklik sağlar.

46. 17. – 20. Haftalar • Kaşlar ve saç  20. haftada görülür. • Kahverengi yağ dokusu  17. haftada meydana gelir. • Uterus  18. haftaya kadar oluşur. • Testisler  20. haftaya kadar inmeye başlar.

48. 21. – 25. Haftalar • Ağırlık artışı belirgindir. • Deri: Buruşuk ve saydam. Kan damarları dolayısıyla kırmızı görünümlü. • Hızlı göz hareketleri  21 .haftada başlar. • Akciğerler kanaliküler aşamadadır. • 24. haftada: - Sürfaktan salgısı - Tırnak oluşumu

50. 26. – 29. Haftalar • Bu haftalar arasında doğan prematür bebeklerin yaşama ihtimali, sürfaktan salgısı dolayısıyla biraz daha fazladır. • Akciğerin parankim ve damar yapısı gelişmiştir. • MSS  Solunum hareketlerini ve vücut ısısını kontrol etmeye başlar. • Lanugo ve saçlar belirgindir.