Popüler Diyetlerde Ekmeğin (Karbonhidratların) Yeri

1. Popüler Diyetlerde Ekmeğin (Karbonhidratların) Yeri Uzman Diyetisyen Selahattin DÖNMEZ sdonmez@farketmedendiyet.com.tr Fark Etmeden Diyet Beslenme ve Eğitim Danışmanlığı Abdi İpekçi Caddesi Engin Apartmanı 17/1 D: 4 34367 Nişantaşı-İstanbul www.farketmedendiyet.com.tr Twitter/seldonmez Facebook/FarkEtmedenDiyet

2. Büyük Tehlike “As long as I lose weight I don’t care what I have to do” “Kilo problemi yaşayanlarda popüler akımlardaki tehlikeler ne kadar çok anlatılsa da kilo verme arzusundaki karanlık nokta” Bilsborough SA. Asia Pacific J Clin. Nutr. 2003; 12 (4): 396-404.

3. İdeal Kilo Verdiren Diyet Arayışı Şişmanlığın toplumlarda yüksek oranda görülmesine rağmen kilo verme ve korumayla ilgili girişimlerin başarısızlıkla sonuçlanması ideal (?) kilo verdiren diyeti bulma arayışına itmektedir. Center for Disease Control and Prevention (CDC). MMWR Morb Wkly Rep 2008; 57: 765-68.

4. İdeal Kilo Verdiren Diyet Arayışı Kamuoyundaki en iyi diyet konusunda “uzmanlar bir türlü karar veremiyorlar” düşüncesi de tüketicilerde yeni yaklaşımlara karşı bir heves uyandırmaktadır. Center for Disease Control and Prevention (CDC). MMWR Morb Wkly Rep 2008; 57: 765-68.

5. Bu nedenle hatalı (!) Popüler Diyetlerde odaklanılan konu toplam kalorinin karbonhidrat, protein ve yağdan gelen yüzdeleri üzeriden besin öğesindeki miktarlarıdır. Çünkü bu miktarlar üzerinden farklı iddialarla sağlıklı kilo verdirme çabaları fark yaratabilmektedir. Freedman MR. Obesity Research. 2001, 9 (1): 1-40.

7. Popüler akımlar; US Department of Agriculture (USDA), Department Health and Human Services, National Institutes of Health, Academy of Nutrition and Dietetics, American Heart Association, American Diabates Association ve American Cancer Society tarafından tavsiye edilen önerilerle zıtlık göstermektedir. Freedman MR. Obesity Research. 2001, 9 (1): 1-40.

8. Dietary Reference Intake (DRI) for Macronutrinets National Academy of Science, Instute of Medicine, Food and Nutrition Board September 5, 2002.

9. Önerilen Besin Öğesi Kompozisyonu • Dietary Reference Intake (DRI)¹,² Makronutrient Önerisi Karbonhidratlar %45-65 ( minimum 100 g/gün) Proteinler %10-35 Dengeli Zayıflama Diyeti; 0.8 g/kg/gün veya minimum 65-70 g. Yağlar %20-35 Linoleik asit: 19-50 yaş Erkek; 17 g/gün Kadın; 12 g/gün • Düşük Kalorili Diyette RDA kadar vitamin ve mineral desteği • Posa: 19-50 yaş Erkek; 38 g/gün Kadın; 25 g/gün • Sıvı: Erkek; 14 SB Kadın; 10 SB • En az 1200 kalorilik³ diyet ile tedavi edilmeli. ¹DRI for Macronutrients, National Academy of Science, Instute of Medicine, Food and Nutrition Board, 2002. ²Certificate of Training in Adult Weight Management. Offered by ADA, 2005. ³USDA, Dietary Guidelines for Americans, 2005.

10. Hatalı (!) Popüler Diyetlerin çoğunda direk ekmek ile ilgili spesifik bir öneri bulunmamasına karşın karbonhidratları kısıtlama savunucuları ekmek dahil tahıl, nişastalı sebze ve meyveleri aşırı kısıtlamayı önerilmektedir. Bryngelsson S. Scandinavian Journal of Nutrition, 2005; 49 (1): 15-20.

11. DÜŞÜK KARBONHİDRATLI DİYETLER

12. Düşük Karbonhidratlı Diyet akımı 1972 yılında “Dr Atkins Diet Revolution”, 1992 yılında güncellenerek “Dr Atkins New Diet Revolution” kitapları ile milyonlara ulaşmış olan Dr Robert Atkins’dir. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

15. Atkins Diyeti 4 aşamalıdır: 2 haftalık başlangıç periyodunda ketosizi oluşturmak için 20 g/gün altında karbonhidratı azaltmayı hedefler ve yağ tüketimi ile ilgili sınır önermez. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

16. Protein alımı için normal tüketimden fazla olmamasını önerir ve sığır – tavuk – hindi ve balık eti, yumurta önerilen hayvansal protein kaynaklarıdır. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

17. Peynir, tereyağı ve krema dışındaki süt ürünleri, nişastalı sebze – meyve, ekmek – tahıllar önerilmeyen besinlerdir. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

18. Karbonhidrat kısıtlanması takip eden periyotlarda kilo verimine göre kişisel ayarlama yapılması tavsiye edilir. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

19. Bu kısıtlama 25-90 g/gün arasında kişiye göre değiştiği gibi, ketosizin devamlılığını sağlamak için idrarda keton kontrolü de öneriler arasındadır. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

21. The Carbohydrate Addict’s Diyet Günde sadece bir öğünde aşırı yeme isteğine neden olduğu savunulan ve yağlanmayı tetikleyen karbonhidrat içeren besinlerin sınırlı alınmasını önermektedir. Heller RF. The Carbohaydrate Addict’s Diet. New York: Penguin Books; 1991.

22. The Protein Power Diyet Günde 0.75 g/kg protein alımı, başlangıç aşamasında 30-55 g/gün karbonhidrat kısıtlamasını önermektedir. Eades MR. Protein Power. New York, NY: Bantam Books; 1996.

23. The Sugar Buster’s Diyet Yüksek Glisemik İndeks (Gİ) ve sukroz içeren besinlerin (patates, makarna, mısır, beyaz pirinç ve havuç) yağ depolanmasına neden olduğunu savunarak yasaklıyor. Stewar HL. Sugar Buster’s! New York, NY: Ballantine Books; 1995.

24. Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları: • Kilo verme ve almada kalori alımından çok karbonhidrat miktarının önemli olduğunu önemser ve aşırı kilolu kişilerin fazla yemediğini savunur. Kennedy ET. J Am. Diet. Assoc. 2001: 101: 411-20.

25. Bilimsel Değerlendirme: Zayıflama Diyetinde CHO Protein Yağ İçeriği Etkin midir? Birçok kanıta dayalı çalışma sonuçları ağırlık yönetiminde makro besin öğesindeki farklı dağılımların ağırlık kaybında üzerinde bir farklılığın olmadığını bildirmektedir. Sacks, et al. The New England Journal of Medicine 2009; 360 (9): 859-873. Frisch S, et al. Cardiovasc Diabetol 2009; 18 (8): 36 Jenkins DJ, et al. Arch Intern Med 2009; 169 (11): 1046-54 Lim SS, Et al. Nutr Metab Cardiovasc Dis 2009; Aug 17. (Epub ahead of print) Miller LE, et al. Obesity 2009; 17 (1): 199-201 Sacks FM, et al. N Engl J Med 2009; 360 (9): 859-73 Capel F, et al. J Clin Endocrinol Metab 2008; 93 (11): 4315-22 Leidy HJ, et al. Obesity 2007; 15 (2): 421-9

26. Bilimsel Değerlendirme: Zayıflama Diyetinde CHO Protein Yağ İçeriği Etkin midir? Orta sayıda kanıta dayalı çalışma sonuçları ağırlık yönetiminde düşük karbonhidratlı diyetlerin ağırlık kaybında düşük yağlı – yüksek karbonhidratlı diyetlere göre önemli derecede etkili olduğunu bildirmektedir. Buscemi S, et al. Eur J Clin Invest 2009; 39 (5): 339-47 Volek JS, et al. Lipids 2009; 44 (4): 297-309 Hession M, et al. Obes Rev 2009; 10 (1): 36-50 Johnstone AM, et al. Am J Clin Nutr 2008; 87 (1): 44-55 Keogh JB, et al. An J Clin Nutr 2008; 87 (3): 567-76 Çok az sayıda kanıta dayalı çalışma ağırlık kaybı sırasında yüksek proteinli diyetlerin düşük protein veya yüksek karbonhidratlı diyetlere göre daha etkin olduğunu göstermektedir. Boop MJ, et al. J Am Diet Assoc 2008; 108 (7): 1216-20

27. Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları: • Yüksek karbonhidratlı öğünlerin yeterli yağ içeren öğünlere göre doygunluk sağlamadığını, açlığı ve fazla yemeyi tetiklediğini belirtmektedir. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

28. Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları: • Karbonhidrat bağımlısı kişilerin sürekli yemek yediğini, fazla insülin salgılamaya neden olduğunu, beyinde serotonin salınımını inhibe ettiğini bildirir. Azalan nörotransmitter düzeyi doyumu zorlaştırdığı uygulayıcılara dikte edilir. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

29. Birçok çalışma karbonhidrat kısıtlanmasının, düşük yağlı veya dengeli düşük kalorili diyetlere göre iştah ve doyum konusunda bir farkın olmadığını, ketosizin iştahı baskılamadığını bildirmektedir. Freedman MR. Obesity Research, 2001; 9 (1): 1-40. Bilimsel Değerlendirme:

30. Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları: • Dr. Atkins, aşırı kilolu kişilerde kaloriyi fazla alsalar dahi karbonhidratı azaltmanın kilo vermede ve korumada metabolik avantajlarının olduğunu iddia etmektedir. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

31. Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları: • Karbonhidratların hiperinsülinemi ve insülin direncine neden olarak glikozun vücutta yağa depolanması ile sonuçlandığı için mutlaka kısıtlanması gerektiği istenilir. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

32. Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları: • Karbonhidrat bağımlılığına bağlı bu kısır döngüden ketozise neden olacak kadar karbonhidrat kısıtlamasının tek çözüm olduğuna inanmaktadır. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

33. Düşük Karbonhidrat içeren ketojenik diyetlerin kilo kaybı açısından dengeli düşük kalorili diyetlere göre metabolik açıdan avantaja sahip olduğunu gösteren bilimsel kanıtlar bulunmamaktadır. Dansinger ML. JAMA, 2005; 293 (1): 43-53. Bilimsel Değerlendirme:

34. DÜŞÜK KARBONHİDRATLI DİYETLERİN METABOLİK DEZAVANTAJLARI BULUNMAKTADIR

35. Düşük Karbonhidratlı Diyetlerin en önemli komplikasyonu ketozisdir. Bunu kandaki ürik asit yükselmesi takip eder. Larosa J. J Am. Diet. Assoc. 1980; 77: 264-270. Bilimsel Değerlendirme:

36. Düşük Karbonhidratlı Diyetlerde kötü tat, gastrointestinal problemler, kan şekerinde düşme, baş dönmesi, baş ağrısı, uykusuzluk, bulantı, susama, yorgunluk, güçsüzlük ve bitkinlik yan etkiler olarak bildirilmektedir. Tallian K. Ann Pharmacother, 1998; 32: 349-61. Bilimsel Değerlendirme:

37. Düşük Karbonhidratlı Diyetlerde yüksek miktarda yenilen et ve kısıtlı tüketilen sebze-meyveye bağlı kemik kaybı, aşırı protein alımı nedeniyle de renal asit yüküne neden olarak kalsiüriyi tetiklediği gösterilmektedir. Bilimsel Değerlendirme:

38. Çalışmalar geri dönüşümsüz olmamakla beraber yüksek protein alımının renal boyut ve fonksiyonda adaptif değişikliklere neden olduğunu göstermektedir. New SA. Am. J. Clin. Nutr. 2000; 130: 886-9. Bilimsel Değerlendirme:

39. Düşük Karbonhidratlı Diyetlerde meyve, sebze ve diyet lifinden yetersiz beslenmeye bağlı uzun sürede kanser riski şüphesi ortaya çıkabilmektedir. Zang SM. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2000; 9: 477-85. Bilimsel Değerlendirme:

40. Düşük Karbonhidratlı Diyetler değerlendirildiğinde yüksek doymuş yağ ve kolesterol içerirken; E, A, B1, B6, folat vitaminleri, kalsiyum, magnezyum, demir, potasyum ve diyet lifi açısından önerilen alımdan düşük olduğu bildirilmektedir. Calton JB. Journal of Int. Society of Sports Nutrition. 2010; 7: 24-33. Bilimsel Değerlendirme:

41. Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları: • Düşük Karbonhidratlı Ketojenik Diyetlerin • Vücutta yağ kaybını arttırdığı • Yağsız doku kitlesini koruduğu • Diyabet, kalp hastalığı ve hipertansiyonun komplikasyonlarını düzelttiği savunulmaktadır. • Freedman MR. Obesity Research, 2001; 9 (1): 1-40.

42. Bilimsel veriler vücut ağırlığı ve yağında azalmanın, enerji alımındaki azalma ve harcamadaki artışla oluşacağını bildirmektedir. National Institutes of Health/National Heart, Lung and Blood Institute, North American Association for the Study of Obesity: Practical Guide to the Idedification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults. Besthesda, Md. National Institute of Health, 2000. Bilimsel Değerlendirme:

43. Ketojenik diyetlerde ilk günlerde kilo kaybı kısmen vücut suyundan olduğu gibi düşük karbonhidratlı beslenmeye devam eden kişilerin kaybettikleri vücut suyunu geri aldıkları belirtilmektedir. Bilsborough SA. Asia Pacific J Clin. Nutr. 2003; 12 (4): 396-404. Bilimsel Değerlendirme:

44. Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları: • Düşük Karbonhidratlı Diyetlerin uzun dönemde etkin olduğu, açlığa neden olmadan kiloyu kontrol altına aldığı ve yaşam boyu sürdürülmesi gerektiği bildirilmektedir. Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.

45. Dengeli diyetlerle kilo verme kişiye özgü olmalı, yaşam boyu sürdürülmelidir.Nonas C A. A Model for chronic care of obesity through dietary treatment. JADA 1998, 98 (10): 16-22.

46. Sağlık profesyonelleri hangi diyetin en iyisi olduğunu sormak yerine, hangi tip hastaya hangi diyetin en iyi olacağını değerlendirmelidir. Makris AP, Foster G. Handbook of Obesity. Clinical Applications. 3 rd Edition. 2008.

47. Sağlık Profesyonelleri; tüm hatalı popüler diyetlerin sağlık açısından olumsuz mesajlarını daha güçlü bir şekilde aktarmalıdır. Gortmaker SL. Lancet, 2011; 378 (9793): 838-847

48. Teşekkürler.