Илтгэлийн товч агууллага

1. МУ-ын хөдөлмөрийн тухай хуульМҮЭ-ийн “хөдөлмөр” сургалтын төвийн багш-зохион байгуулагч б.насанжаргал

2. 2 Хөдөлмөрийн тухай хууль Хөдөлмөрийн харилцааны талаархи ойлголт 1 2 www.cmtu.mn Илтгэлийн товч агууллага

3. МонголУлсынҮндсэнхууль- д “Ажилмэргэжлээчөлөөтэй сонгох, хөдөлмөрийнаятай нөхцөлөөрхангуулах, цалин хөлсавах, амрахэрхийнтухай болонмөнхэнийг ч хуульбусаар албаданхөдөлмөрлүүлж болохгүй”хэмээнхуульчилсан байдаг. • Яагаад ингэж энэ хуульд тусгаж өгөх хэрэгтэй байсан бэ? Хөдөлмөр эрхэлж байгаа хүмүүс тодорхойзохионбайгуулалтадорж, байнгынтогтмолшинжтэйажилүүрэггүйцэтгээд түүндээ тохирсон цалин хөлсийг авдаг учраас хөдөлмөрийн харилцаанд оролцож байдаг.

4. Õºäºëìºðèéí ýðõ ç¿éí õàðèëöàà ãýæ þó âý? Өнөөдөр хүмүүс амьдралдээролон төрлийнэрхзүйнхарилцаанд оролцдог.Тухайлбал: Хэн Нэгнээсбайшинхудалдаж авахболиргэнийэрхзүйн, гэмтхэрэгтхолбогдсонбол эрүүгийнэрхзүйн, тэтгэвэртэтгэмжтогтоолгохболнийгмийнхамгааллынэрхзүйн,... гэх мэт харилцаануудад оролцожбайдаг.

5. Õºäºëìºðèéíýðõç¿éíõàðèëöààíüçºâõºíáàéíãûíàæëûíáàéðàíäáàéãóóëàõõºäºëìºðèéíãýðýýíèé ¿íäñýíäýýð ¿¿ñíý. Áàéíãûíàæëûíáàéð: àæèëîëãîã÷èéíçààñàíàæëûíáàéðàíä, òîãòîîñîíãîðèìûíäàãóó ò¿¿íýýñîëãîñîíõºäºëìºðèéíáàãàæõýðýãñëýýð, àæèëîëãîã÷, ýñõ¿ë ò¿¿íèéòºëººëºã÷èéíóäèðäëàãûíäîðáàòàëñàííîðì, ¿íýëãýý, ñ¿ëæýýãýýðöàëèíõºëñàâ÷, àæëûí ºäºð, ýýëæèéíäàòàìæòàéãààðã¿éöýòãýõàæèë, ¿¿ðãèéãõýëíý.

6. ÕӨäӨëìӨðèéíõàðèëöàà Тухалбал: Багш,инженер, эмч,гагнуурчин, барилгачин гм байнгын ажлын байранд хөдөлмөрийн гэрээ байгуулна. Харин засварынажилгүйцэтгэх, захиалгаархувцасоёх, болонхөлсөөрзасварынажилгүйцэтгэхэдиргэнийэрхзүйнгэрээбайгуулна. Îíöëîã: äàâòàãäàõ, ¿ðãýëæëýõøèíæòýéàæèë ¿¿ðýã • Õºäºëìºðèéíõºëñíèéäîîäõýìæýý • Íèéãìèéíäààòãàëäçààâàëäààòãóóëíà, òýòãýâýðòýòãýìæàâàõ • Áàéíãûíàæëûíáàéðàíäõºäºëìºðèéíãýðýýíýýñáóñàäòºðëèéíãýðýýáàéãóóëàõûãõîðèãëîíî.

7. ÌîíãîëÓëñûíÕӨäӨëìӨðèéíòóõàéõóóëüÌîíãîëÓëñûíÕӨäӨëìӨðèéíòóõàéõóóëü • 1999.07.01-íýýñ ìºðäºãäñºí. 15 á¿ëýã 142 ç¿éëòýé. • Õóóëèéí îíöëîã • Õºäºëìºðèéí õàðèëöààã òºðºëæ¿¿ëýí çîõèöóóëñàí • Ëèáåðàë øèíæòýé • Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí ¿íäñýí äýýð çîõèöóóëíà.

8. ÌîíãîëÓëñûíÕӨäӨëìӨðèéíòóõàéõóóëüÌîíãîëÓëñûíÕӨäӨëìӨðèéíòóõàéõóóëü 1. Íèéòëýã ¿íäýñëýë 2. Õàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð 3. Õºäºëìºðèéí ãýðýý 4. Öàëèí õºëñ, îëãîâîð 5. Àæèë àìðàëòûí öàã 6. Õºäºëìºðèéí íºõöºë, õºäºëìºðèéí àþóëã¿é 7. Ýìýãòýé õ¿íèé õºäºëìºð 8. Íàñàíä õ¿ðýýã¿é, òàõèð äóòóó, îäîé õ¿íèé áîëîí àõìàä íàñòíû õºäºëìºð 9.Ãàäààäûí èðãýíèé áîëîí ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä àæèëëàæ áàéãàà èðãýíèé õºäºëìºð

9. ÌîíãîëÓëñûíÕºäºëìºðèéíòóõàéõóóëüÌîíãîëÓëñûíÕºäºëìºðèéíòóõàéõóóëü 10. Õºäºëìºðèéí õàìòûí ìàðãààí çîõèöóóëàëò àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí ñòàíäàðò 11.Õºäºëìºðèéí ãàíöààð÷èëñàí ìàðãààí çîõèöóóëàëò 12. Õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðàì, õºäºëìºðèéí ñàõèëãà, ýä õºðºíãèéí õàðèóöëàãà 13.Õºäºëìºðèéí óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò 14.Õºäºëìºðèéí õÿíàëò 15. Áóñàä ç¿éë

10. Хөдөлмөрийн харилцаа дараах шинжийг агуулна • Ажилолгогч, ажилтныхоорондхөдөлмөрийнгэрээнээс өөр төрлийн гэрээ байгуулагдахгүй; - Ажилтантодорхойнэгалбантушаалдээражиллан өөрийнэзэмшсэнмэргэжил, мэргэшил, урчадварындагуутодорхойхөдөлмөрэрхэлж, түүндээтохирсонхөлсавах, ажилолгогчхөдөлмөрийнаятайнөхцөлөөрхангаж, хөдөлмөрийнхөлсийгтөлдөг.- Ажилтанньтодорхойзохионбайгуулалтадоржажиллаж байгаа байгууллагынхаадотооджураммөрдөнажилладаг.- Ажилтанньөөрийнэзэмшсэнмэргэжил, мэргэшлийнхээдагуутодорхойүүргийгбиелүүлдэг. • - Ажилолгогч, ажилтныхоорондүүссэнмаргаанньхөдөлмөрийнмаргаанбайдаг.

11. Õºäºëìºðèéí ãýðýý : Хºäºëìºðèéí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ àæèëòàíàæèë îëãîã÷ õî¸ðûí õîîðîíä õèéãääýã õýëýëöýýð áóþó òîõèðîëöîî ìºí. “Õºäºëìºðèéíãýðýý” ãýæíýãòàëààñàæèëòàííüàæèëîëãîã÷îîñõóóëüäíèéö¿¿ëýíòîãòîîñîíõºäºëìºðèéíäîòîîäæóðìûíäàãóóòîäîðõîéàæèëã¿éöýòãýõ, íºãºº òàëààñàæèëîëãîã÷ íüàæèëòàíäõºäºëìºðèéí ¿ð ä¿íäòîõèðñîíöàëèíõºëñîëãîõ, õóóëüòîãòîîìæáîëîíõàìòûíãýðýý, õýëýëöýýðòçààñàíõºäºëìºðèéííºõö뺺ð õàíãàõòóõàéõàðèëöàí¿¿ðýãõ¿ëýýñýíòîõèðîëöîîãõýëíý. Õºäºëìºðèéíòóõàéõóóëèéí 24.1

12. Õºäºëìºðèéí ãýðýýг 2 хувь үйлдэн ажилтан, ажил олгогч тус бүр нэг хувийг хадгалахаар архивлана. Хºäºëìºðèéí ãýðýýíä äàðààõ 4 íºõöëèéã çààâàë òóñãадаг. Үүнд: - Àæëûí áàéðíû áóþó àëáàí òóøààëûí íýð -Àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëîëòîä çààñàí àæèë ¿¿ðýã -¯íäñýí öàëèí áóþó àëáàí òóøààëûí öàëèíãèéí õýìæýý - Õºäºëìºðèéí íºõöºë Хөдөлмөрийн гэрээ :

13. Үүнээс гадна 2 òàë òîõèðîëöîæ ãýðýýíäýý òóñãàõ áóñàä íºõöë¿¿ä áàéíà. ¯¿íä: • Õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé õóãàöàà • Õºäºëìºðèéí ãýðýýã öóöëàõ ¿íäýñëýë -” ноцтой зөрчил” !!! • Õºäºëìºðèéí ãýðýýã äóóñãàâàð áîëãîõ ¿íäýñëýë¿¿ä • Àæèëòíû õ¿ëýýõ ýä õºðºíãèéí õàðèóöëàãà /хязгаарлагдмал болон бүрэн/ • Ãýðýýíä îðóóëàõ íýìýëò, ººð÷ëºëò ãýõ ìýò íºõöë¿¿ä áàéæ áîëíî.

14. Хөдөлмөрийн гэрээний хугацаа

15. Àæèë÷èäàæèëîëãîã÷èäòîéõýëýëöýýõèéõçàìààðõàìòûíãýðýýãáàéãóóëäàã.Àæèë÷èäàæèëîëãîã÷èäòîéõýëýëöýýõèéõçàìààðõàìòûíãýðýýãáàéãóóëäàã. Ýíýíüòýäíèéõîîðîíäñàéíõàðèëöààòîãòîæ, ¿éëäâýðòýýòºäèéã¿é ¿íäýñíèéõýýýäèéíçàñàãò ººðñäèéíõóâüíýìðèéãîðóóëàõ ¿íäñèéãá¿ðä¿¿ëíý.

16. Хамтын гэрээ Хамтын гэрээ бол хөдөлмөрийн харилцааг зохицуулах үндэс юм. Хамтын гэрээ гэж тухайн аж ахуйн нэгж, байгууллагын нийт ажилтны хөдөлмөрлөх эрх, түүнтэй холбогдсон хууль ёсны ашиг сонирхолыг хуулиар тогтоосон баталгаанаас илүү нөхцөлөөр хангах болон энэ хуулиар шууд зохицуулаагүй асуудлаар ажил олгогч, ажилтны төлөөлөгчдийн хооронд байгуулсан тохиролцоо юм.

17. Ажилтны хувьд: Ажилтан ажил олгогчийн дэргэд хүч дорой , ажлаас халагдах магадлал өндөр байдаг. Ажилтан бие даагаад цалин, хөдөлмөрийн нөхцлөө сайжруулах боломж байхгүй Мэдээлэл хаалтай байдаг. г.м олон боломжийг хамтын гэрээний тусламжтайгаар олж, ашиг сонирхолоо хамтарч хамгаалдаг.

18. Ажил олгогчдын хувьд: • Хууль зөрчих эрсдлээс хамгаалагдана. • Ажиллах хүч тогтвортой байх нөхцөл бүрдэнэ. • Эвсэг хамт олон бүрдэнэ. • Хөдөлмөрийн бүтээмж дээшилнэ. • Ажлын байрны соёл, байгууллагын гоо зүй сайн болно. • Ажилтнуудын идэвх санаачилга өрнөнө. • Ашиг орлого нэмэгдэнэ.

19. Õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðàì íü байгууллагын õºäºëìºðèéí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ áàðèìò áè÷èã ìºí. Хөдөлмөрийн дотоод журмыг баталж мөрдүүлсэнээр õºäºëìºðèéã îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàõ, àæëûí öàãèéã ¿ð á¿òýýëòýé àøèãëàõ, àæèë, ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð, á¿òýýìæ äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýíý. Хөдөлмөрийн дотоод журмаа ажил олгогч нь ажилтан нартаа танилцуулах ёстой. ժĪË̪ÐÈÉÍ ÄÎÒÎÎÄ ÆÓÐÀÌ

20. Цалин хөлс: ¯íäñýíöàëèí – òóõàéíàæèòíûõºäºëìºðèéíãýðýýíäòóñãàãäàõíýìýãäýë, øàãíàë, óðàìøóóëàëòîîöîãäîæîðîîã¿éöàëèí. Íýìýãäýë – ¿íäñýíöàëèíäýýðàæèëòíûóð ÷àäâàðàæèëëàñàíæèë, ýðäìèéíçýðýãöîëçýðãýýñõàìààðóóëàí ¿íäñýíöàëèíãààñòîäîðõîéõóâèàðòîîöîæîëãîõ./хөдөлмөрийн болон хамтын гэрээ/ Íýìýãäýëõºëñ – õóóëüäçààñíààñèë¿¿ öàãààðàæèëëàñàí, ýñõ¿ëýçã¿éáàéãàààæèëòíûàæëûãõàâñðàíõèéñýí, øºíèéíöàãààðàæèëëàñàíçýðýã ¿åäîëãîõ. /хөдөлмөрийн болон хамтын гэрээ/

21. Öàëèíãààñõèéõøèìòãýë, ñóóòãàë: Ажилтан сàðá¿ðöàëèíãààñàà 10 õóâèéííèéãìèéíäààòãàëûíøèìòãýë,хүн амын орлогын албан татвар 10 хувь төлхөөс гадна хэд хэдэн суутгал хийлгүүлэх бол үндсэн цалингийн 50 хувиас хэтэрүүлэхгүйгээр суутгалыг хийлгэх ёстой. Èë¿¿ öàã: Õóóëüäçààñàí ¿íäýñëýëèéíäàãóóõºäºëìºðèéíäîòîîäæóðìààðòîãòîîñîí ºäðèéíàæëûíöàãèéãàæèëîëãîã÷èéíñàíàà÷èëãààðõýòð¿¿ëýíàæèëëóóëàõûãèë¿¿ öàãààðàæèëëóóëñàíãýæ ¿çíý. /хагас,бүтэн сайн болон амралтын өдөрүүдэд ажилласны нэмэгдэлийг графикаар ажилласан бол өсгөж 1.5, 2 дахин нэмэгдүүлсэн илүү ажилласан цагт оногдох хөлсөө авна/

22. Ээлжийн амралт: Àæèëòàíäæèëá¿ðýýëæèéíàìðàëòîëãîæáèåýðýäë¿¿ëíý.Биер эдэлж чадаагүй бол мөнгөн урамшуулал олгож болно.18 насанд хүрээгүй, хөгжлийн бэрхшээлтэй ажилтны ээлжийн амралт ажлын 20 хоног байна. Àæèëòíûýýëæèéí ¿íäñýíàìðàëòûíõóãàöàààæëûí 15 ºäºðáàéíà. Õºäºëìºðèéíõýâèéííºõöºëä • 6-10 æèëäàæëûí 3 ºäºð; • 11-15 æèëäàæëûí 5 ºäºð; • 16-20 æèëäàæëûí 7 ºäºð; • 21-25 æèëäàæëûí 9 ºäºð; • 26-31 æèëäàæëûí 11 ºäºð; • 32, ò¿¿íýýñäýýøæèëäàæëûí 14 ºäºð.

23. Õºäºëìºðèéíàþóëã¿éàæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóé /бие даасан хуультай болсон 2008 онд батлагдсан ХАБЭА тухай хууль/ Õºäºëìºðèéííºõöºë • Õýâèéí • Õýâèéíáóñ Õºäºëìºðèéííºõöºëèéãìýðãýæëèéíáàéãóóëëàãàòîãòîîíî. ¯éëäâýðëýëèéíîñîë: Àæèëòàí õºäºëìºðëºõ ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ ÿâöàä ¿éëäâýðëýëèéí áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººëºëä ºðòºõèéã хэлнэ. Үйлдвэрлэлийн осолд тооцох нөхцөл:

24. à/. Аæèëòàí àæëûí ¿íäñýí áà òóñëàõ áàéðàíä, ýñõ¿ë àëáàí òîìèëîëòîîð, ìºí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí äàãóó áóñàä ãàçàðò àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéõäàà, òýðчëýí àæëûí áàéð, íýãæ, ñàëáàðûí õîîðîíä áàéíãà ÿâæ àæëàà ã¿éöýòãýãчàæëûí öàãààð á¿õ òºðëèéí òýýâðèéí õýðýãñýë, åðäèéí õºñ㺺ð áóþó ÿâãàí ÿâæ áàéãààä ºðòñºí îñîë, á/. Аæëûí áàéðàà îðõèõ áîëîìæã¿é àæèë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýãчàæëûí áàéðàíäàà àìàðч áàéõ, àæèë ýõëýõèéí ºìíº áîëîí àæèë äóóññàíû äàðàà àæëûí áàéð, áàãàæ õýðýãñëýý ýìõëýí öýãöëýõ, àæëûí õóâöàñàà ñîëèõ, óñàíä îðîõ, àæèë õ¿ëýýëöýõ ¿åä ãàðñàí îñîë, г/. Аæèëäàà èðýõ, áóöàõ çàìäàà àëèâàà òýýâðèéí õýðýãñëýýð áóþó ÿâãàí ÿâæ áàéõäàà ºðòñºí îñîë (ýíýõ¿¿ îñëûã òîãòîîõäîî òóõàéí àæèëòíû ãýð, àæëûí áàéð õîîðîíäûí чèãëýë, öàã õóãàöààã ¿íäýñ áîëãîíî),

25. ã/. Үíäñýí àæëàà ã¿éöýòãýõ ¿åäýý áàéãàëü öàã óóð, ãàë, óñíû ãýíýòèéí àþóë, öàöðàã èäýâõèò áîëîí õèìèéí õîðò áîäèñûí íºëººëºë, ò¿¿íчëýí õîðõîé øàâüæ, ìàë, àìüòíû õàëäëàãàä ºðòñºíººñ ¿¿ññýí îñîë. д/.Гîö õàëäâàðò ºâчíèé ãîëîìòîä àæèëëàæ áàéõäàà ºðòñºí îñîë. Õºäºëìºðèéí òààëàìæã¿é íºõöºë, ò¿¿õèé ýä, ìàòåðèàëûí áîõèðäîëòîîñ øàëòãààëñàí õóðö õîðäëîãûã ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãûí ä¿ãíýëòèéã ¿íäýñëýí ¿éëäâýðëýëèéí îñîëä òîîöîæ áîëíî.

26. Äàðààõü íºõöºë áàéäàëä ãàðñàí îñëûã ¿éëäâýðëýëèéí îñîëä îðóóëæ òîîöîõã¿é: à/. Аæèë îëãîãчèéí øèéäâýðã¿éãýýð ¿íäñýí ¿¿ðýãò àæëààñàà ººð àæèë ã¿éöýòãýæ áàéãààä îñîëäîõ, á/. Аæëûí áàéðàíäàà ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ õýðýãëýñíýýñ îñîëäîõ, ã/. Гýìò õýðýã ¿éëäýõ ¿åäýý ººðèéí áèåä ãýìòýë óчðóóëàõ, • Үйлдвэрлэлийн ослын актыг 72 цагийн дотор тогтоох бөгөөд энэ хугацаанд тогтоогоогүй бол 6 сарын дотор тогтооно. Хэрвээ энэ хугацаанд тогтоож чадаагүй бол шүүхээр тогтоолгох ёстой. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтыг ЭХМК тогтооно.

27. ÕºäºëìºðèéíñàõèëãûíøèéòãýëíîãäóóëàõÕºäºëìºðèéíñàõèëãûíøèéòãýëíîãäóóëàõ Ажил олгогч нь дор дурдсан сахилгыгн шүийтгэл ногдуулна. • Сануулах • Үндсэн цалинг 3 сар хүртлэх хугацаагаар 20 хувьбууруулах • Ажлаас халах шийтгэл ногдуулна. - Ñàõèëãûíçºð÷èëãàðãàñíààñõîéøçóðãààíñàð, èëð¿¿ëñíýýñõîéøíýãñàðûíäîòîðñàõèëãûíøèéòãýëíîãäóóëíà. - Ñàõèëãûííýãçºð÷èëäñàõèëãûíøèéòãýëèéíõýëáýð¿¿äèéãäàâõàðäóóëàííîãäóóëæáîëîõã¿é. - Ñàõèëãûíøèéòãýëíîãäóóëñíààñõîéøíýãæèë ºíãºðâºëñàõèëãûíøèéòãýëã¿éäòîîöíî. • - Ñàõèëãûíøèéòãýëийг заавал шат дараалан оногдуулхыг шаардахгүй бөгөөд заавал тогтоогдсон байхыг шаарддаг.

28. Õºäºëìºðèéíìàðãààí: “Õºäºëìºðèéíãàíöààð÷èëñàíìàðãààí” • - Хºäºëìºðëºõ ýðõ, ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûí õ¿ðýýíä õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé òàëóóäûí õîîðîíä ¿¿ññýí ñàíàëûí çºð¿¿ã;/ХТХ-ийн 128/ Ажлаас халагдах болон өөр ажилд үндэслэлгүйгээр шилжүүлсэн бол тухайн тушаал шийдвэрийг хүлээж авсан өдрөөс хойш ажлын 30 хоногт тухайн байгууллагын үйл ажиллагаа байнга явуулдаг болон үндсэн захиргаа нь орших газрын иргэний шүүхэд хандах бусад тохиолдолд эрхээ зөрчигдсөн гэдгийг мэдсэн буюу мэдэх ёстой байсан өдрөөс хойш 3 сарын дотор хөдөлмөрийн маргаан таслан шийдвэрлэх байгууллагад хандаад дараа нь шүүхэд хандана. /ХМТК,ХМШЗСХ/ Хºäºëìºðèéí õàìòûí ìàðãààí - Хàìòûí ãýðýý, õýëýëöýýð áàéãóóëàõ, áèåë¿¿ëýõ, áèåëýëòýä íü õÿíàëò òàâèõ ÿâöàä ãýðýý, õýëýëöýýðò îðîëöîã÷ òàëóóäûí õîîðîíä ¿¿ññýí ñàíàëûí çºð¿¿ã; /ХТХ-ийн 10 дугаар бүлэг/ “зуучлагч оролцох,хөдөлмөрийн арбитар,ажил хаях, шүүх”

29. Àíõààðàë òàâüñàíä Áàÿðëàëàà