CİLT REAKSİYONLARI

CİLT REAKSİYONLARI AYSEL ENABOİFO ANKARA MEDICANA INTERNATIONAL HASTANESİ DAHİLİYE VE MEDİCAL ONKOLOJİ SORUMLU HEMŞİRESİ

AMAÇ • Cilt reaksiyonlarını tanımlamak HEDEFLERİMİZ • Risk faktörlerini tanımlamak • Hemşirelerin cilt reaksiyonları hakkında bilgi düzeylerini artırmak

Ana Problemler • Deri ve mukoza bütünlüğünün bozulması • Koruyucu mekanizmaların bozulması • Mukozanın etkilenmesi ile beslenmenin bozulması • Beden imajında değişme • Yaşam Kalitesinin bozulması.

Risk Faktörleri • Hastalıkla ilişkili - Pre-malign lezyonlar - Primer ya da metastatik tümörler - Trombositopeni/koagulopati belirtileri - Kaşıntı - Sarılık - Ödem - Herpes zoster reaktivasyonu - Kemoterapi ve radyoterapi

Saç dökülmesi(Allopesi) Geçici eritem ya da ürtiker Kaşıntı Eritem Akne Kemoterapiye bağlı akral eritem Pigmantasyonda artış Telanjektazi Fotosensitivite Hiperkeratozis Ülserasyon Radyasyona bağlı etkiler Radyasyonun yan etkisinin artması “Radyasyon recall” dermatiti Tırnak değişiklikleri Kullanılan ilaca bağlı etkiler Tedaviye Bağlı Yan Etkiler

Geçici Eritem ya da Ürtiker • Jeneralize ya da kemoterapinin uygulandığı alana lokalizedir. • Genellikle kemoterapi uygulamasından sonra 30 dakika ile birkaç saat arasında oluşur. • Genellikle kendi kendine iyileşir. • İnfüzyon ya da ilaç tedavisinin durdurulmasını gerektirebilir.

Doxorubicin Bleomycin Mechlorethamine Cytarabine Cyclophoshamide Chlorambucil Methotrexate Thiotepa Asparaginase İlişkili İlaçlar

Kaşıntı • Hastalığa bağlı olabilir(lösemi,lenfoma,myeloma adenokarsinoma) • Radyoterapiye bağlı kuru deskuamasyon(derinin pul pul dökülmesi • Opioid grubu ilaçlar ve antibiotiklere reaksiyon • Derinin hipersensivite reaksiyonları • GVHD • Deri kuruluğu (yaygın)

Eritem • Hipersensivite reaksiyonu • Maküler eritem lezyonlarından Stevens-Johnson sendromu ve toksik epidermal nekroza kadar değişir. • Kemoterapötik ajanlar, antibiotikler, phenytoin sodyum gibi çeşitli ilaçlar.

Hipersensitivite • 4 tipte gruplandırılır. • Genellikle tip 1 reaksiyonlar verir. • İmmünglobülün E reaksiyonu. • Lokal eritem ve kaşıntı ile başlayıp yaşamı tehdit eden sistemik anaflaksilere kadar ilerleyebilir. • Bulantı, baş dönmesi, solunum güçlüğü, fasial ödem yada ürtiker.

Hipersensitif toksisitelerin derecelendirilmesi Grade • 1 Geçici kızarıklık yada genç ilaç ateşi<38 • 2 Rash, kızarıklık, ürtiker, dispne, ilaç ateşi >38 • 3 Ürtikerli yada ürtikersiz bronko spazm anjioödem/ödem hipotansiyon • 4 Anaflaksi • 5 Ölüm

Döküntü • Farklı kemoterapi alan hastalarda görülebilir. • Mechlorothhamine, methotrexate, bleomycin gibi ilaçlarda görülür.

Akne • Yüzde ya da gövdede yaygın eritem • Foliküler papül ve fistüller halinde ilerleyebilir. • Dactinomycin, methotrexate, cyclosporin • Kortikosteroidlerin uzun süre kullanımı.

Kemoterapiye Bağlı Akral Eritem • El-ayak Sendromu • Ağrılı, simetrik, keskin sınırlı, yoğun ödematöz eritem ve fissürler • Genellikle 3-5 gün süren prodromal karıncalanma dönemini takiben meydana gelir. • Tırnakları içerebilir. • Aynı ilaçlarla tadavide, tekrar görülür.

Capecitabine Yüksek doz cytarabine Cyclophosphamide Docetaxel Doxorubicin Fluorouracil Hydroxyurea Methotrexate Mercaptopurine Mitotane Mitoxantrone Paclitaxel Vinorelbine Eriteme Neden Olan İlaçlar

Hiperpigmentasyon • Kemoterapötik ilaç ya da onların metabolitleri tarafından melanositlerin uyarılması ile meydana gelir. • Tırnak yataklarında, ağız mukozasında, kemoterapinin uygulandığı ven boyunca oluşabilir ya da jeneralize olabilir. • 5-Flurouracil, Cyclophosphamide, Doxorubicin, Daunorubicin, Carmustine, Bleomycin, Busulfan, Hydroxyurea, Etoposide.

Telanjiektazi • Kapiller yatakta değişikliklerdir. • Kronik/ kalıcı olabilir

Fotosensitivite • Ultraviyole ışınlara yanıt olarak eritematöz yanıt artar. • Akut güneş yanığı ya da kontakt dermatite benzer biçimde fotoallerji olabilir (kabarıklıklar ve alevlenme) • Neden olan etkenler çok çeşitlidir (antitümör antibiotikler, antimetabolitler gibi) • Güneşe yönelik güvenlik önlemlerinin bilinmesi gereklidir.

Hiperkeratozis • Deride kalınlaşma ve ödem • İnce motor fonksiyon kaybına neden olabilir • Bleomycin’in doz birikimine bağlı bir yan etkidir - Kısmen geri dönüşlüdür. - Akciğerde fibrotik değişikliklerin belirtisi olabilir.

Ülserasyon • Vezikant ajanların ekstravazasyonu ile ilgili olmayan sınırlı ülserasyonlar • Neden olan ilaçlar - Bleomycin (Basınç noktalarında eritem ve ödem) - Hydroxyurea (Bacaklarda ağrılı ülserasyonlar) - Methotrexate (Ülsere kadar ilerleyen veziküller)

Radyasyona Bağlı Etkiler • Kuru deskuamasyon ( deride pul pul dökülme) • Kaşıntı • Hiperpigmantasyon ve telanjiektazi • Nemli deskuamasyon ( nemli pul pul dökülme) • Sekonder malignensi Genellikle radyasyonun uygulandığı bölge içi ve çevresinde meydana gelir.

Radyoterapinin Yan etkilerini Arttıran Durumlar • Bazı kemoterapi ilaçlarının peşpeşe ya da radyoterapiden sonraki bir hafta içinde uygulanması • Kök hücrelerin azalması • Primer olarak antitümör antibiotikler ve antimetabolitlerin kullanılması

Radyasyon Recall Dermatiti • Öncelikle radyasyon uygulanan bölgede görülen akut bir reaksiyondur. • Makülopapüler döküntü, eritem, kabarcık ve kemoterapiden sonra derinin pul pul dökülmesi görülür.

Bleomycin Doxorubicin Dactinomycin Gemcitabine İdarubicin Docetaxel Paclitaxel 5-Flurouracil Cytarabine Methotrexate Cyclophosphamide Vinblastine Vincristine Neden Olan İlaçlar

Tırnak Değişiklikleri • Onycholysis-tırnakların kısmen ayrılması -Docetaxel, paclitaxel - Bleomycin, doxorubicin, 5- Flurouracil, hydroxyurea • Pigmentasyonda artış • Eğilme, bükülme • Akut tırnak ucu infeksiyonu

İlaca Spesifik Etkiler • Tamoxifen -Sıcak basması ile birlikte vazomotorinstabilite - Hiperpigmantasyon ve sıcaklık hissi ile birlikte ağrılı, ilerleyici eritem - Saç dökülmesi - Saçta anormal eksiklik - Kaşıntı

Beden İmajı Üzerine Etkisi • Kanserin gözle görülür ilk belirtisi olabilir. • Benlik saygısında etkilenme olabilir • Kişilerarası ilişkilere etkisi vardır.

VAKA • T.H. 64 yaşında kadın hasta • Kolon Ca • Cetuximab, İrrinotekan, 5 Flourasil, Folinik Asit tedavisi alıyor • 2. kür sonrası yüzde yaygın akral eritem • El ve ayaklarda hassasiyet • Hasta kemoterapiyi reddediyor • ??????????????

Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-1 • Cilt kuruluğuna karşı bol sıvı alması, • Güneş ışığına direk maruz kalmaması, yüksek faktörlü koruyucu krem ve nemlendiriciler kullanması, • Tırnak kırılması ve defektli büyümeye yönelik, tırnak cilası veya takma tırnak kullanması,

Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-2 • Cildi tahriş etmeyecek bol ve pamuklu kumaşlar giymesi, • Sıkı giysi, eldiven ve ayakkabıdan kaçınması, topuksuz ve iyi havalanan ayakkabılar giymesi, • El ve ayakların kaşınmasına ve sürtünmeye neden olacak aktivitelerden kaçınması (alkış,dizüstüne çömelmek, aşırı egzersiz)

Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-3 • İlaç verilen damar çevresine alkollü solüsyonlar sürmemesi, • Cilde bant yapıştırılmaması, • Yapışkanlı maddeler sürülmemesi, • Dar yüzükler takılmaması • Tırnaklarını kısa kesmesi. • Narin tırnakları olan hastalara her gün ellerini B vitaminli suda günde 2 kez 10 dk bekletmesi önerilir.

TEŞEKKÜRLER

CİLT REAKSİYONLARI