Saobraćajni fakultet u Travniku

1. Saobraćajni fakultet u Travniku OKOLINSKE POSLJEDICE KORIŠTENJA RIZIČNIH MATERIJALA U TRANSPORTNOJ LOGISTICI Travnik, 2011. Dr Krsto Mijanović

2. RAZLOZI • Iz perspektive Totalnog upravljanja kvalitetom (TQM) preduzeće, koje je u potpunosti svjesno svojih ekoloških efekata, u mogućnosti je da sprovede svoju ekološku izvedbu (smanji uticaje) i smanji mogućnost nastajanja nezgoda ili akcidenata koji ugrožavaju živote i zdravlje ljudi i ekosistema. • Razvoj drumskog saobraćaja je osnova za ekonomije modernog društva i neophodan je za uspostavu stope rasta. Upotrebom sirovih materijala kontrolisanog porijekla i hemijskog sastava, te korištenjem tehnike sa većom energetskom i eko-efikasnosti, menadžment u saobraćajnoj logistici može smanjiti zagađivanje okoline. Ovim radom je dat pregled i analiza nekih supstanci koje se koriste u procesu logističke podrške drumskom saobraćaju, te ukazano na pravce istraživanja i primjene efikasnije transportne tehnike.

3. SVRHA • Istraživanjima na području humane ekologije kao i socijalne autoekologije podupiru se težnje menadžera za uvažavnjem okolinskih i socijalnih faktora. • Da bi se posao menadžera u logistici usmjerio ka stalnom povećanju eko-efikasnosti na raspolaganju mu stoje okolinski i alati održivog razvoja. Markiranje tzv. „Vrućih tačaka“ u procesu odlučivanja u transportnoj logistici je važan segment u građenju Okolinskog menadžmenta (EMS).

4. SISTEM OKOLINSKOG UPRAVLJANJA (EMS) • Sistem okolinskog upravljanja u transportnoj logistici predstavlja dio ukupnog sistema upravljanja koji uključuje ustrojstvo organizacije, aktivnosti planiranja, odgovornosti, postupke, procedure za razvoj, implementaciju, postizanje, preispitivanje i održavanje zahtjeva okolinske politike (prema standardu ISO 14001). • Osnovni elementi EMS sistema su: • Osiguranje saglasnosti rukovodstva o potrebi uvođenja sistema okolinskog upravljanja; • Formulisanje okolinske politike; • Izrada plana aktivnosti za smanjenje emisija; • Provođenje planiranog; • Mjerenje rezultata; • Evaluacija dostignutih rezultata; • Uspostavljanje kontinuiranog poboljšanja.

5. Okolinska politika • Struktura ISO 14001 bazira se na „ Demingovom krugu “, koji se može primjeniti za ilustraciju implementacije sistema upravljanja zaštitom životne sredine. • Okolinska politika je objavljena izjava menadžmenta o organizacijskim namjerama i principima u vezi sa mogućom i potrebnom okolinskom izvedbom.

6. Implementacija EMS-a u transportnoj logistici • Implementacija EMS-a u poslovne operacije sastoji se u izradi i provođenju izrade procedura za inkorporaciju planiranih mjera u sva odjeljenja organizacije. Okolinske procedure uključuju: • Povećanje svijesti o bitnim okolinskim pitanjima, okolinskoj politici, ciljevima i ulozi svakog zaposlenog u sistemu okolinskog upravljanja; • Unutrašnju komunikaciju, primanje i odgovaranje na komunikaciju stranaka orijentisanih na okolinu; • Dokumentaciju EMS-a i kontrolu dokumenata; • Procedure i kriterije za operacije i radnje, roba i usluga, te dobavljača i izvođača radova; • Procjenu rizika i planove za identifikaciju potencijalnih nesreća i njihovo sprječavanje.

7. Uloga menadžmenta u transportnoj logistici • Menadžment transportnih preduzeća upućen je na povećanje stope rasta uz postupno smanjenje emisija i na usaglašavanje sa najboljim raspoloživim tehnikama. To se postiže izradaom Okolinskog plana aktivnosti u kome se prvenstveno markiraju izvori zagađivanja i procjena uticaja na zrak, vode i tlo. • Okolinski plan aktivnosti za smanjenje emisija se sastoji od 21 tačke od kojih se navode: • Opis djelatnosti; • Opis pogona i postrojenja tehnološko-tehničke cjeline; • Studija zagađenosti u nultom stanju sa analizom otpadnih tokova; • Opis postojećeg monitoringa; • Izvještaj o mjerenjima kvaliteta zraka i buke; • Izvještaj o mjerenjima kvaliteta otpadnih voda; • Lista sirovih i pomoćnih materijala uključujući hemijske supstance i nafte; • Opis postojećih mjera prevencije nastanka emisija; • Opis trenutnog tretmana otpadnih tokova; • Aktivnosti i mjere za smanjenje emisija od transportnih sistema; • Plan za sprečavanje nesreća velikih razmjera.

8. Rizici u transportnoj logistici Glavniuticajinaokolinu iz saobraćajnih sistema dolazedirektnokaorezultatemisijauzrak, otpadnihvoda, iliučinkaemisije i deponija otpada na tlo. Logistička transportna preduzeća moraju uspostaviti smanjenje više vrsta rizika za povećanje sigurnosti logističkih procesa u transportu: • Okolinski rizici: neispunjavanje zakonom postavljenih zahtjeva; • Finansijski rizici: gubitak zbog niskog nivoa proizvodnje/kvaliteta proizvoda/gubitak udjela na tržištu ili potrošača koji su razvili veće standarde; • Rizici u kvaliteti: gibitak udjela na tržištu ili gubitak potrošača; • Rizici u udjelu na tržištu: nemogućnost preduzeća da zadrži ili pobiljša udio na tržištu; • Rizici u procesu: rizici u profitabilnosti preduzeća zbog više faktora uključujući tehnološku starost, efikasnost opreme i rukovanje resursima..

9. NAJBOLJE RASPOLOŽIVE TEHNIKE • Zadnju deceniju 20-tog vijeka došlo se na ideju da se smanjenje emisija štetnih materija vrši na mjestu njihovog nastanka. Ova strategija prevencije zagađenja i minimizacije otpada je neophodna da se smanje troškovi prečišćavanja, posebno od momenta kada je u pravni sistem uveden princip „zagađivač plaća“. Ovaj novi pristup, nazvan „Čistija proizvodnja” ujedinjuje okolinske i poslovne aspekte menadžmenta. • Ona u prvom redu zahtijeva primjenu principa PREVENCIJE i PREDOSTROŽNOSTI uz istovremeno korištenje najbolje raspoložive tehnike.

10. Čistija proizvodnja Čistija proizvodnja predstavlja cilj koji se savršeno uklapa u napore koji vode održivom razvoju.U suštini čistija proizvodnja se može predstaviti kao: • Reduciranje količine proizvedenog otpada; • Efikasnija upotreba energije i resursa; • Pružanje okolinski prihvatljivih usluga; • Postizanje nižih cijena i većeg profita. Uvođenjem čistije proizvodnje u preduzećima, uočljive su prednosti sa više aspekata: • Potrošnje energije, smanjenja emisija, racionalne upotrebe resursa.

11. ŽIVOTNI CIKLUS PROIZVODA Industrijskiizanjega logistički vezantransportnisektorjeglavnikorisnikprirodnihresursainajvećiuzročnikzagađivanjaokoline. Glavni zagađivači iz industrijske proizvodnje su: • Upotrebljeni sirovi materijali; • Sadržaj goriva, i stopa upotrebe energije u transportnim procesima; • Nivo tehnologije; • Vrsta usluge; • Stanje složenosti korištenja ulaznih materijala i energije.

12. ŽIVOTNI CIKLUS PROIZVODA • Da bi se razumjele vrste problema zaštite okoline u transportnoj logistici mora se analizirati svaki korak životnog ciklusa proizvoda. To znači procijeniti životni ciklus „od nastanka, upotrebe i nakon upotrebe”.

13. NADZOR NAD RIZIČNIM MATERIJAMA Težnja menadžmenta je da, kroz trajno poboljšanje procesa, ukloni ili smanji na prihvatljiv nivo sve aspekte životnog ciklusa proizvoda, koji imaju negativan uticaj na okolinu. Da bi se postigao taj cilj, potrebno je sistemski djelovati kako bi se: • procijenio uticaj proizvoda na okolinu; • istraživala moguća rješenja; • uvela poboljšanja; • uspostavio nadzor djelovanja na okolinu.

14. NADZOR NAD MOTORNIM ULJIMA Motorna ulja su svrstana u kategorije opasnog otpada u EU. Zbog kategorizacije ulja kao opasnog otpada, 3direktivom EU, a kasnije i zakonima članica, regulisano je: • Uklanjanje rabljenih motornih ulja mora se vršiti putem ovlaštenih agenata za odlaganje koji podliježu kontroli države putem odobrenja koje im izdaje; • Bezbjedno sabiranje i odlaganje otpadnih ulja; • Davanje prioriteta regeneraciji, tj. proizvodnji baznih ulja; • Bezbjedno uništenje otpadnih ulja spaljivanjem; • Kontrolisano odlagane.

15. ZAKLJUČCI • Uvođenjem novih tehnologija u saobraćajnoj logisticiotvara se proces unapređenja, koncentracije, podjele i usklađivanja rada, pridonoseći time rastu proizvodne i eko-efikasnosti; • Stalnaanaliza eko-efikasnostiprocesausaobraćajnoglogisticiiistraživanjeovogfenomena, te primjena najboljih raspoloživih tehnika i uspostavljanje nadzora nad rizičnim materijama, osnovna su zadaćamenadžmenta; • Analizom „vrućih tačaka“ otvara se mogućnost analize rizika, procjeni životnog ciklusa proizvoda i uvođenju čistih tehnologija; • Biotehnologija može dati osnovni doprinos rješavanju većine okolinskih problema u saobraćajnoj logistici; • Inoviranjem logističkih procesa smanjenjuje se pritisak na okolinu, sa očuvanjem elemenata ekonomičnosti i rentabilnosti.