مدیریت علفهای هرزبقولات (نخود) استاددرس: آقای دکتر بازوبندی ارائه دهنده : محمد آدینه ای

1. مدیریت علفهای هرزبقولات (نخود) استاددرس: آقای دکتر بازوبندی ارائه دهنده: محمد آدینه ای

2. بقولات(حبوبات) :Fabalesراسته دارای 4 خانواده بوده که دو خانواده مهم در این راسته خانواده های هستند. fabaceae وpoligonaceae Fabaceae خانواده : این خانواده یکی از متنوع ترین تیره جداگلبرگ بوده که مشتمل بر 750 جنس و2000 گونه است دراین خانواده گیاهان علفی - درختچه ای – درختی و بالا رونده هستند،دارای متابولیسم شدید نیتروژن، اغلب دارای گرهک های ریشه ای حاوی باکتری های تثبیت کننده ازت ( ریزوبیوم ) ، اغلب دارای آلکالویید ، برگها معمولا متناوب مرکب تا تک برچه ای دارای گوشواره ، گل آذین نا محدود گاهی تحلیل رفته به یک گل منفرد، گلها معمولا دو جنسی ، کاسبرگها معمولا 5 عدد جدا تا پیوسته ، گلبرگها معمولا 5عدد، گلبرگ بیرونی از نظر شکل واندازه با بقیه متفاوت بوده و یک درفش را بوجود می آورد، دو گلبرگ پایینی بهم پیوسته بوده یک ناو را تشکیل می دهند . پرچم ها معمولا 10 عدد عموما دیادلفوس(9عدد پیوسته و یک عدد جدا ) ،تک برچه ای، تخمدان فوقانی ،تخمک ها یک یا بیشتر در هر برچه ،میوه معمولا نیام .

3. پراکنش تقریبا عالم گیر توده و سومین خانواده بزرگ نهاندانگان است و در طیف وسیع از زیستگاه ها یافت میشود جنس های عمده این خانواده عبارتنند از : ( بیشتر از 500گونه) گونه )700(Indigofera(گونه2000 (Astragalus گونه) 600( Crotalaria(گونه1000(Acacia گونه)500 ) Mimosa

4. جدول 1- سطح زیر کشت ،میزان تولید و متوسط عملکرد حبوبات

5. ارزش اقتصادی : از نظر ارزش اقتصادی خانواده بقولات بعد از خانواده گندمیان در رتبه دوم قرار دارد، از حبوبات به عنوان گوشت مردم فقیر نام برده شده که مردم به عنوان جایگزین گوشت از آن استفاده می کنند، دانه حبوبات با18- 32 درصد پروتئین نقش مهمی در تامین پروتئین مورد نیاز انسان دارد در کل جهان:FAO میزان حبوبات در سال 1988 طبق آمار 68.5میلیون هکتار ، 54.6 میلیون تن کشورهای عمده تولید کننده بترتیب عبارتنند از: هندوستان - شوروی سابق - چین- برزیل-ترکیه-نیجریه-مکزیک-آمریکا-فرانسه-اتیوپی گیاهان با ارزش غذایی در این خانواده عبارتنداز : بادام زمینی ، سویا ، نخود ، لوبیا ، عدس ، نخودسبز ، نخودکفتری ، تمرهندی . نخود در بین حبوبات باسطح زیر کشت 11 میلیون هکتار مقام سوم را دارا است (85%در آسیا به ویژه هند وستان) حبوبات در ایران: لرستان 18.5 % ، باختران 18.3 % ، آذرباییجان غربی 13.3 % ، آذرباییجان شرقی 8.8 % ، زنجان 7.6 % ، کردستان 5.6 % ، مرکزی 4.3 % ، فارس 3.7 % ، خراسان بزرگ 3.6 % ، خوزستان 3.4 % ، سایر 13.8 %

6. سایر خصوصیات: تعدادی از گونه ها ازجمله یونجه وشبدر جزء گیاهان مهم علوفه ایهستند ، بسیاری از گونه ها که ازت هوا را تثبیت میکنند مبنای تناوب را در محصولات زراعی تشکیل میدهند ، گونه های زینتی زیادی ازجمله هقاقیا وگل طاوسی دراین خانواده وجوددارد . چندین جنس ازجمله نخود تسبیح بسیارسمی هستند. لگومها محتوی دامنه وسیعی از ترکیبات سمی نیز هستند: 1- افلاتوکسین (جذب افلاتوکسین ورابطه آن با سرطان جگر ) 2- سیانوژنها (دراثر تجزیه به سیانید تجزیه میشوند که سمی هستند ) 3- ایجاد نفخ (در اکثر حبوبات ) 4- لکتین ها (تجزیه گلبول قرمز خون ) 5-مواد بازدارنده تریپسین (مانع فعالیت آنزیم هضم کننده تریپسین در لوزالمعده میشوند )

7. جدول 2- ترکیبات اسید آمینه ضروری در برخی حبوبات (برحسب گرم در 16 گرم نیتروژن) توسط فائو

8. تثبیت ازت : سیستمهای همزستی بیشترین توانایی را در تثبیت ازت دارند زیرا این میکروارگانیزمها مستقیما کربوهیدرات مورد نیاز خودرا ازگیاه میزبان دریافت میدارند، درلگومهابطور متوسط حدود 70 % از ازت مورد نیاز آنها ازتثبیت ازت بدست می آید، مقدار ازت جذب شده ازخاک بر حسب شرایط 60-200 کیلوگرم میباشد. محمودی کاربرد کودهای نیتروژن فسفر و تلقیح ریزوبیوم در رشد نخود دیم را بررسی کردنتایج نشان داد تلقیح ریزوبیوم در مقایسه با عدم تلقیح اثر مثبت در تثبیت بیولوژیکی ازت داشت . تلقیح ریزوبیوم نه تنها موجب افزایش غده های موثر ریشه ای گردید بلکه عملکرد دانه را نیز افزایش داد .کاربرد کود نیتروژن اثر منفی روی غده های موثر ریشه ای داشت اما در مقایسه با تلقیح ریزوبیوم اثر بیشتری در بهبود عملکرد دانه نخود بجای گذاشت . تلقیح ریزوبیوم به همراه فسفر در مقایسه باتیمار مصرف فسفر و تیمار بدون فسفر نقش بیشتری در افزایش غده های موثر ریشه ای داشت . نتایج نشان داد تلقیح ریزوبیوم اثر مثبت در افزایش تثبیت بیولوژیکی ازت و عملکرد دانه نخود داشته و کاربرد زیاد کود نیتروژن اثر بخشی تلقیح را کاهش داده است . بررسی های دیگر نشان داد در تیمار های با تلقیح ریزوبیوم در مقایسه با تیمار های مصرف کود ازته درصد خسارت هلیوتیس و آگروتیس به نحو چشم گیری کاهش یافته است .

9. علفهای هرز حبوبات نخود دررقابت با علفهای هرز ضعیف بوده (بالاخص در اوایل فصل رشد ) وعلفهای هرز باشدت زیاد محصول آنرا کاهش میدهند (بالاخص خارلته ) همچنین زمینی که قبل از نخود چمن کشت شده باشد ، ازهرس زدن در فاصله کاشت تاسبزشدن باید خودداری کرد زیرا مانع گسترش ریشه میشود ( درفاصله 4-6 برگی هرس زده شود ) بان (1982 ) گزارش داد که نخود برای مدت 45-60 روز بعدازکشت نیاز به کنترل علفهای هرز دارد ودوباروجین در 30 و60 روز پساز کشت بهترین نتیجه را خواهدداد بطر کلی علفهای هرز حبوبات عبارتنداز: Mava-Poygonum-Lathrus- Portulaca- Solanum – Setaria – Sinapis –Veronica – Vicia – Achilea – Acroptilon- Amaranthus- Bromus- Centaurea- Cirsium- Convolvulus- Capsella- Chenopodium-Datura- Eruca-Glycyrrhizea

10. نخودChickpea

11. (Chick pea)نخود خصوصیات عمومی : Cicerarietinumنخود گیاهی است بانام علمی منشانخود نواحی هیمالایا درهندوستان میباشد، 90 % آن درمناطق گرمسیر ونیمه گرمسیرآسیا،3 % امریکا،2 % اروپا(کشور هندوستان با 70 -80 درصد سطح زیر کشت مقام اول را داراست ) متوسط عملکرد جهانی 650 کیلوگرم درهکتار،کشت آن درایران در اکثر استانها پراکندگی دارد،سالانه میزان تولید آن درایران حدود 40 هزارتن است ،نخود به آب وهوای گرم ونیمه خشک سازگار است وسرماراتا 9 – درجه تحمل میکند

12. گیاهشناسی نخودگیاهی است یکساله با ارتفاع 20 – 60 سانتیمتر دارای ریشه قوی وگسترش یافته ،برگهامرکب،برچه هابیضوی،میوه نیام،دانه آن به رنگهای مختلف سفید،کرم ، قهوه ای وسیاه ، ساقه آن مستقیم ،منشعب،استوانه ای وپرزدار است،برگهای آن دارای غدد مترشحه هستندکه اسیدمالیک واسیداگزالیک از آن ترشح میشودکه خاصیت دارویی دارند،نخود دارای دوتیپ زمستانه وبهاره بوده که تیپ زمستانه دارای دانه های ریزوتیپ بهاره دارای دانه های درشت میباشد،این گیاه به خاکهای شوروقلیایی بسیارحساس است ودر شوری حدود 10 میلی موس 55 % عملکرد آن کاهش مییابد.

13. گرده افشانی درنخود نخودگیاهی است تقریبا خودگشن که گلهاحالت پروانه آسادارندکه این یک مکانیزم تکاملی درگیاه برای جلب حشرات بویژه زنبورعسل میباشد که گلبرگ درفش بعنوان جلب کننده ودوبال بعنوان سکوی فرود برای حشرات عمل میکنند ،وقتی زنبور روی گل فرود می آیدگلبرگهای ناوی را که پرچم وبرچه هارااحاطه کرده اند می فشاردکهاین عمل موجب تماس پرچمها وکلاله هاباسطح شکمی حشره میشود .

14. جدول3- ارزش غذای نخود (درصد گرم دانه)

15. کنترل علفهای هرز درنخود : علفهای هرزمشکل اساسی نخود بوده ونخود به تنهایی قادر به رقابت موثرباعلفهای هرزنیست لذا هدف از کنترل باید این باشدکه تعادل بین علف هرز وگیاه زراعی را به نفع گیاه زراعی پیش برد وا باید از روشهای مختلف کنترل (کنترل تلفیقی ) استفاده نمود . تاتاری وعباسی در مزرعه دانشگاه فردوسی بررسی بهترین تراکم مختلف کشت مخلوط زیره سبز ونخود را باتاکید بر کنترل علفهای هرز انجام داده وبه این نتیجه رسیدند که نخود درهیچ تراکمی از کشت مخلوط اثر معنی دتری با کشت خالص نداشت اما زیره در تراکم 90 بوته در متر مربع زیره همراه با 15 بوته در مترمربع نخود بیشترین اثر مثبت را داشته است همچنین به این نتیجه رسیدند که بیشترین اثر مستقیم مثبت بر عملکرد توسط تعداد غلاف در گیاه ودر شرایط کنترل علفهای هرز میباشد.

16. اهداف کلی مدیریت علفهای هرز: 1- کاهش علفهای هرز 2- کاهش استفاده از منابع موجودبوسیله علفهای هرزمثل تاخیردرکاشت 3- شیفت دادن علفهای هرزبدخیم بسمت علفهای هرز کم خطر 4- حفظ محیط زیست 5- حفظ دشمنان طببعی ومساعدکردن محیط برای ازدیاد آنها

17. راههاي مبارزه • cultural زراعي • mechanicalمكانيكي • chemicalشيميايي • biological بيولوژيكي

18. راههای مبارزه: 1- روشهای زراعی : رعایت بهداشت و اصول به زراعی، آماده سازی مناسب زمین، کشت به موقع ، استفاده از کولتیواتور قبل از سبز شدن ، مصرف بذر تمیز ، استفاده بموقع ازکود شیمیایی ، تناوب زراعی ، کشت مخلوط ، 2- روشهای مکانیکی : تقریبا در تمام نقاط دنیا در زراعت نخود وجین با دست ازروشهای بسیار معمول است که درصوررت دو بار وجین بادست اکثر علفهای هرز کنترل میشوند .

19. تناوب زراعي • يك استراتژي مهم براي يك برنامه منطقي و دراز مدت كنترل علف‌هاي هرز • صرفنظر از سيستم‌هاي شخم، تناوب زراعي معمولا بهترين روش مديريت • باعث شكسته شدن سيكل زندگي حشرات، بيماري‌ها و علف هاي هرز • ايجاد فرصت براي تجديد و حفظ منابع • بهبود ساختار بستر بذر، افزايش موادآلي خاك شده و در صورت وجود لگوم در تناوب باعث افزايش نيتروژن خاك، باعث افزايش عملكرد • تناوب زراعي شرايط را براي تناوب در كاربرد علف‌كشها مهيا كرده و بروز مقاومت به علف‌كش‌ها را در علف‌هاي هرز به تاخير مي‌اندازد

20. طراحي تناوب زراعي مي‌بايستيمتناسب با مديريت هر مزرعه طراحي شود • نياز غذايي حيوانات اهلي • مديريت نيروي كارگري • گياه زراعيي كه قبلا كشت شده • فشار بيماري‌ها و حشرات • نوع خاك • گياهان پوششي • وضعيت بازار فروش گياه زراعي • مديريت‌هاي فصل جاري • برنامه مديريت عناصر غذايي • تجهيزات قابل دسترس • بذر قابل دسترس • كنترل فرسايش و مشكلات مربوط به وضعيت خاك • برنامه كنترلي علف‌هاي هرز • نوع و خانواده علف‌كشي كه قبلا استفاده شده

21. گياهان پوششي گياهان خفه كننده بهاره پتاسيل خوبي براي كنترل علفهاي هرز دارند. گياهان خفه كننده گياهان پوششي ويژه‌اي هستند كه قادرند بدون بهره گيري از علفكشها، علفهاي هرز را كنترل كنند. اين گياهان قادرند فرسايش خاك را كاهش داده و باعث بهبود كيفيت آن شوند. در تحقيقي چند گونه يكساله Berseem clover و yellow mustard ، پتانسيل متفاوتي براي كنترل علفهاي هرز نشان دادند. ميزان كنترل علفهاي هرز توسط آنها بين 90-20% و در ذرت بهتر از سويا بود.

22. گياهان پوششي چاودار يكي از مهمترين و مفيدترين گياهان پوششي آللوپات است كه مقاوم به سرما بوده وتقريبا در همه جا قابليت رويش دارد. بقاياي چاودار داراي مقادير بسيار زيادي مواد آللوپاتيك مي‌باشد كه وقتي در سطح خاك رها مي‌شود، اين مواد به درون خاك شسته شده و از جوانه‌زنيبذور ريز علفهاي هرز جلوگيري مي‌كندكه اين ممانعت از جوانه‌زني، 60-30 روز موثر واقعمي‌شود كه البته اگر بقاياي چاودار با شخم به درون خاك مدفون شود،تاثير آن بر رويجوانه‌زني بذور علفهاي هرز كاهش مي‌يابد.

23. الگوي كشت اصلاح الگوي كشت نيز يكي از اجزا IWM بحساب مي‌آيد. تراكم گياه زراعي، تنوع،و توزيع فضايي و انتخاب مناسب گونه‌ها و ارقام زراعي مي‌تواند بر رشد گياهان هرز تاثير بگذارد. مثلا مطالعات نشان داده كه كاهش فاصله رديفهاي كشت و افزايش تراكم گياه زراعي ، بيوماس گياهان هرزي را كه ديرتر مي‌رويند را از طريق كاهش نور قابل دسترس در زير كانوپي، كاهش مي‌دهند. به همين ترتيب ارقام سريع‌الرشد زراعي نيز قدرت رقابتي بالايي نسبت به گياهان هرز خواهند داشت.

24. مبارزه بيولوژيكي Abutilon theophrasti Colletotrichum coccodes

25. کنترل بیولوژیک: تعریف:استفاده از موجودات زنده برای کنترل و کاهش جمعیت علفهای هرز مورد نظر درحالیکه این موجودات برروی گیاه هدف اثری نداشته باشند. روشهای کنترل بیولوژیک علفهای هرز: 1- روش کلاسیک : دراین روش دشمن طبیعی راازمحل بومی علف هرز جمع آوری ودر محیط رها میکنیم، جمعیت آفت وعامل بیولوژیک به تعادل رسیده واین عامل جزئی از محیط شده وسالها باقی میماند. 2- روش علفکش زیستی : در این روش عامل بیولوژیک درغلظت بالاوارد محیط جدید میشود،دراین روش عامل بیولوژیک بایدبراحتی تکثیر وتولیدشود.3- روش حفاظتی : دراین روش ازعوامل بومی استفاده میشود ازقبیل خودداری ازسمپاشی درمراحل حساس فعالیت عامل بیولوژیک ،فراهم کردن شرایط محیطی مناسب برای عامل بیولوژیک

26. ویژگیهای عامل بیولوژیک:1- منوفاژواختصاصی عمل کند 2- سازگار بامحیط جدید باشد3- توان خسارت جدی به علف هرز را داشته باشد4- تکثیروتحرک آن زیاد باشد5- جمعیت آن درمبداکم باشد.

27. کنترل بیولوژیک علفهای هرز:اساس 1- گونه علف هرز باید درجریان واردشدنازدشمنان طبیعی خود دورافتاده باشد 2- برای تغذیه ازعلفهای هرزباید دشمنان طبیعی رابه منطقه وارد کرد،دراین جریان انگلهانبایدهمراه دشمنان وارد شوندتامانع کار آنها گردند 3- حشراتی برای این هدف مناسبندکه فاقد دشمنان طبیعی باشندواثر کنترل کنندگی آنها در زیستگاههایشان انجام شده باشد. 4- جایی که علف هرز ارتباط نزدیک باگیاه زراعی دارد انتخاب حشره نیازمنداحتیاط ویژه است.

28. مبارزه شيميايي

29. 3- مبارزه شیمیایی: در بررسی که به منظور کنترل شیمیایی علف های هرزنخود در سال های80 - 78توسط دلقندی و نوروززاده با علف کش های مختلف بعمل آمد علفکشهای مورداستفاده عبارتند بودند از: مرلین ( ایزو کسافلوتل ) در دو سطح (60 و 80 گرم در هکتار )به دو صورت قبل از سبز شدن و بعد از سبز شدن (مرحله 2-4 برگی نخود)علفکش لنتاگران (پیریدیت)به میزان 2 لیتر در هکتار بعد از سبز شدن ( در مرحله 2-4برگی نخود ).علاوه بر این مقادیر 40 گرم مرلین و 5/1لیتر نیز بصورت مخلوط مورد استفاده قرار گرفت . تیمارهای شاهد نیز عبارت بودند از عدم کنترل تمام فصل کنترل تمام فصل و کنترل علفهای هرز بعد از مرحله 9 برگی نخود . نتایج نشان داد که مخلوط علفکشهای لنتاگران و مرلین بهترین تاثیر را روی کنترل علفهای هرز و افزایش عملکرد داشت.

30. مهمترين علفکشهای مورد استفاده درنخود

31. مهمترين علفکشهای مورد استفاده درنخود

32. کنترل تلفیقی: به منظور انتخاب روش مناسب کنترل علفهای هرز درزراعت نخود دیم درایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه آزمایشی بصورت کرتهای دوبارخردشده درقلب بلوکهای کامل تصادفی درسه تکراروبمدت سه سال (1372-1374) اجراشد .درپاییزعملیات خاکورزی دردوعمق سطحی وعمیق انجام ودر بهارنخوددردوفاصله خطوط 35 و 50 سانتیمتر کشتا شد جهت کنترل علفهای هرزچهار روش وجین دستی ،کنترل شیمیایی ، کنترل مکانیکی وبدون کنترل علفهای هرز منظور گردید . درکنترل شیمیایی ازسم تریفورالین بمقدار 2 لیتردرهکتارقبل از کشت ودرکنترل مکانیکی ازکولتیواتورغلطان استفاده گردید . نتایج نشان داد که درسطوح فاکتورهای عمق شخم وفاصله خطوط کشت ازنظر عملکرددانه اختلاف معنی داری وجود نداشت ولی استفاده ازشخم سطحی وانتخاب فاصله خطوط 35 سانتیمتر بترتیب با عملکرد 911 و 889 کیلوگرم در هکتار بیشتر از شخم عمیق وفاصله خطوط کشت 50 سانتیمتر عملکرد داشتند . دربین سطوح فاکتور شیوه کنترل علف هرز درسطح احتمال 1% اختلاف معنی دار مشاهده گردید بطوریکه روش وجین دستی وکنترل مکانیکی علفهای هرز بترتیب 1176 و 1117 کیلوگرم درهکتار عملکردداشتند که بادرنظرگرفتن سهولت کار ،هزینه های کارگری وسرعت عمل زیاد کنترل مکانیکی نسبت به سایر روشها ارجحیت پیداکرد .

33. منابع: 1- سعیدی،حجت الله،سیستماتیک گیاهی ،1382 ،جهاددانشگاهی اصفهان 2- میرشکاری ،بهرام ،علفهای هرز ومدیریت آنها،1382 ،دانشگاه آزاداسلامی تبریز، 3- راشد،رحیمیان،بنایان،علفهای هرز وکنترل آنها، 1371 ،جهاددانشگاهی مشهد 4- مجنون حسینی،ناصر،حبوبات درایران،1375 ، موسسه نشر جهاددانشگاهی، 5- باقری زند،پارسا،حبوبات تنگناهها وراهبردها،1376 ،جهاددانشگاهی مشهد 6- کوچکی،بنایان، زراعت حبوبات،1376 ، جهاددانشگاهی مشهد 7- چکیده مقالات اولین همایش ملی حبوبات،1384 ، دانشگاه فردوسی مشهد 8- قربانی، کنترل بیولوژیک علفهای هرز، پایان نامه دکترا

34. 2- www.Columbia Encvclopedia article about cicer arietinum 3-www.M.M.P.N.D –sorting cicer names 4- www. Cicer arietinum –plant for a future data base report 1-www.plant profile cicer arietinum 2- www.Columbia Encvclopedia article about cicer arietinum 3-www.M.M.P.N.D –sorting cicer names 4- www. Cicer arietinum –plant for a future data base report

35. در پایان از توجه شما سروران ارجمند سپاسگذاری می نمایم