Harcama Üzerinden Alınan Vergiler

1. Harcama Üzerinden Alınan Vergiler

2. Harcama vergileri, gelir ve servetin tüketim için harcanması dolayısıyla alınan vergilerdir. Harcama vergileri, üretilen, satılan ya da tüketilen mal ve hizmetler üzerinden alınan objektif karakterli vergilerdir. Gelirin yalnızca tüketime ayrılan kısmını vergilendiren bu tür vergiler, dolaylı ve tersine artan oranlıdır.

3. Çünkü düşük gelir grupları, gelirlerinin büyük kısmını tüketime ayırmak zorunda oldukları için yoksullar, gelirlerine oranla zenginlerden daha fazla gider vergisi ödeyeceklerdir. Bu durumda, gider vergileri vergilemede dikey vergi adaletini sağlayamamaktadır. Ancak dolaysız vergilere nazaran yönetimlerinin daha kolay olması nedeniyle tercih edilmektedirler.

4. Harcama vergileri çeşitli sınıflandırmalara tabi tutulmaktadır: • İktisadi Muamele Vergileri; üretim, satış, tüketim, ithalat gibi iktisadi olaylardan alınır. • Hukuki Muamele Vergileri; tek yada çok taraflı hukuki işlemlerden, bazı idari işlem ve tasarruflardan alınır. Örn; BSMV, Damga Vergisi, harçlar..

5. Bir diğer harcama vergisi ayrımı; • Genel Harcama (Gider) Vergileri * Yaygın Muamele Vergileri # CİRO Vergisi # KDV * Toplu Muamele Vergileri # İstihsal Vergisi # İlk İstihsal Vergisi # Toptan Satış Vergisi # Perakende Satış Vergisi • Özel Harcama Vergileri * Özel Tüketim Vergisi * Gümrük Vergileri

6. Harcama üzerinden alınan vergilerin dörtlü sınıflandırması; • Genel Tüketim Vergisi, KDV, Gümrük Vergisi… • Özel Tüketim Vergisi, ÖTV, BSMV, ÖİV… • Kamunun hizmet veya mal satışı karşılığında alınan harcama vergileri, Değerli kağıtlar vergisi, harçlar… • Çeşitli işlemler üzerinden alınan harcama vergileri, Damga Vergisi, Aracılık Hizmetleri Vergisi…

7. Katma Değer Vergisi KDV, üretimden tüketime kadar her aşamada malların ve hizmetlerin satışından nispi olarak alınan yayılı bir muamele vergisidir. Katma Değer, belirli bir üretim aşamasında belirli bir mal için yapılan faktör ödemelerinin (ücret, faiz, rant, kar) toplamıdır.

8. KDV, ara malların ve hizmetlerin bir önceki üretim aşamasında yapılan alışların vergi matrahından düşülmesine imkan veren ve yalnızca her aşamadaki katma değeri vergileyen bir yaygın muamele vergisidir. Pamuğun elbiseye, buğdayın unlu mamule vs. dönüşmesine kadar geçen süreçte (fabrika-toptancı-perakendeci-tüketici) her aşamada oluşan katma değer üzerinden vergi alınmaktadır. KDV, yaygın muamele ve satış vergilerinin en moderni olup ülkemizde 01.01.1985 tarihi itibariyle uygulamaya geçirilmiştir.

9. Örn; konfeksiyon toptancısı olan bir firmadan 100 birim mal satın alan perakendeci, alışında malın bedeline ek olarak 18 birim (%18) KDV ödemektedir. 100 * % 18 = 18 Perakendeci KDV dahil 118 liraya aldığı bu malları, 130 liraya sattığı durumda; (%18 KDV oranı) 130 * % 18 = 23,4 Perakendeci bu şekilde topladığı vergiyi önceden ödediği vergiden çıkarmak suretiyle oluşan tutarı vergi dairesine yatırır. 23,4 – 18 = 5,4 Bu tutar, ilgili süreçteki katma değerin vergisi olarak alınır. Şöyle ki; 30 * % 18= 5,4

10. Örneğin; Vergi oranı % 10

11. İlk Üretici; 2 000*%10= 200 İmalatçıdan alır. vergi dairesine yatırır. • İmalatçı; 4 000*%10= 400 hesaplanan KDV’ nin 200 mahsup edip kalanı 400-200= 200 vergi dairesine yatırır. • Toptancı; 5 000*%10= 500 perakendeciden aldığı bu tutarın 500-400= 100 vergi dairesine yatırır. • Perakendeci; 6 000*%10= 600 tüketiciden aldığı bu tutarın 600-500= 100 vergi dairesine yatırır. • Nihai tüketici aldığı bedelin 6 000*%10= 600 öder.

12. KDV uygulamasında, “kanuni mükellef” olan üretici ve satıcılar tarafından ödenen vergilerin tamamı sonuçta tüketiciye yansıtılmaktadır. Bu durumda, KDV’nin “fiili mükellefi” nihai tüketicilerdir.

13. KDV’nin KONUSU Türkiye'de yapılan aşağıdaki işlemler katma değer vergisine tabidir: • Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler. Vergi kapsamına “GVK 70. maddesinde belirtilen bina-arsa-motorlu taşıtlar gibi mal ve hakların kiralanması işlemleri” de girmektedir.

14. KDV’ye tabi malların her ne suretle olursa olsun işletmeden çekilmesi, işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, bağış gibi isimlerle verilmesi de teslim olarak kabul edilir. • Her türlü mal ve hizmet ithalatı,

15. Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler: a) Posta, telefon, telgraf, teleks ve bunlara benzer hizmetler ile radyo ve televizyon hizmetleri, b) Spor-Toto oynanması, piyango tertiplenmesi (Milli Piyango dahil), at yarışları ve diğer müşterek bahis ve talih oyunları tertiplenmesi, oynanması,

16. c) Profesyonel sanatçıların yer aldığı gösteriler ve konserler ile profesyonel sporcuların katıldığı sportif faaliyetler, maçlar, yarışlar ve yarışmalar tertiplenmesi, gösterilmesi, d) Müzayede mahallerinde ve gümrük depolarında yapılan satışlar,

17. e) Boru hattı ile ham petrol, gaz ve bunların ürünlerinin taşınmaları, f) Kamu kuruluşlarının ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri (su, elektrik, gaz teslimleri gibi..)

18. Örnek: Karayolları Genel Müdürlüğü’nde memur olarak çalışan Ahmet ÖZ, sahibi olduğu otomobili, bir firmaya aylık 3000 TL’ye kiraya vermiştir. Otomobilin bakım ve onarım harcamaları da firma tarafından karşılanacaktır. Söz konusu otomobil kiralanması işlemi nedeniyle katma değer vergisi uygulanıp uygulanmayacağını araştırınız.

19. Çözüm: KDVK’ nın, verginin konusunu oluşturan işlemlerle ilgili 1. maddesinin 3/f bendi gereğince, “GVK 70. maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemleri” verginin kapsamına alınmıştır. Otomobilin gayrimenkul olmaması dolayısıyla, istisna kapsamına girmemekte ve katma değer vergisi uygulanması gerekmektedir.

20. KATMA DEĞER VERGİSİNDE TESLİM VE TESLİM SAYILAN HALLER

21. TESLİM Teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kişilere tevdii teslim hükmündedir. Malın alıcıya veya onun adına hareket edenlere gönderilmesi halinde, malın nakliyesinin başlatılması veya nakliyeci veya sürücüye tevdi edilmesi de mal teslimidir.

22. Bir mal üzerindeki tasarruf hakkının iki veya daha fazla kimse tarafından zincirleme akit yapılmak suretiyle, malın bu arada el değiştirmeden doğrudan sonuncu kişiye devredilmesi halinde, aradaki safhaların her biri ayrı bir teslimdir. Su, elektrik, gaz, ısıtma, soğutma ve benzeri şekillerdeki dağıtımlar da mal teslimidir. Kap ve ambalajlar ile döküntü ve tali maddelerin geri verilmesinin mutat olduğu hallerde teslim, bunlar dışında kalan maddeler itibariyle yapılmış sayılır.

23. Mal Tesliminde Belge Düzeni • Sevk İrsaliyesi; satın alınan malın tüketiciye teslim amacıyla taşınması ile ilgili bir belge türüdür. Mal teslimini belgeleyen ana belgedir. • Fatura vb belgeler; mal satıcının işyerinde, tüketiciye teslim edilmişse sevk irsaliyesi düzenlenmesi söz konusu değildir. bu durumda teslim fatura, perakende satış fişi veya yazarkasa fişi ile belgelenir.

24. Trampa iki ayrı teslim hükmünde olduğu için iki ayrı K.D.V. doğmaktadır. Örneğin; değirmene buğday verilip karşılığında un alınması halinde; • değirmene buğday verilmesi 1. teslim, • karşılığında un alınması 2. teslim sayılmaktadır. Yapılan bu trampa işlemine KDV uygulanabilmesi için K.D.V. kapsamına giren teslim ve hizmet ifası niteliğinde olması gerekmektedir.

25. TESLİM SAYILAN HALLER • Vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi, • Vergiye tabi malların, üretilip teslimi vergiden istisna edilmiş olan mallar için her ne suretle olursa olsun kullanılması veya sarfı, • Mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satışlarda zilyetliğin devri, hükmü ile teslim sayılan haller olarak sıralanmıştır.

26. Örnek: Bir deterjan firması, yeni piyasaya sunduğu bir çamaşır deterjanının tanıtımını sağlamak amacıyla;ülke çapında ve daha çok nüfusun yoğun olduğu yörelerde,tüketicilerin denemeleri amacıyla bedelsiz olarak numune deterjan dağıtımı yapacaktır. Dağıtılacak numune deterjan nedeniyle KDV uygulanıp uygulanmayacağını araştırınız.

27. Çözüm: 50 Seri No’ lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar çerçevesinde; numune olduğu belirtilen deterjanlar katma değer vergisi konusu olmayacaktır.

28. Örnek:Bir gazetecilik firması, okurlarına 250 kupon karşılığında televizyon vereceğini taahhüt etmiş ve gerekli teslimleri yapmıştır. Katma değer vergisi açısından durumu inceleyiniz.

29. Çözüm: Bu televizyonların bedelleri, pazarlama gideri olarak işlem görecektir. Burada, ayrıca bir bedel alınmaması şartıyla, söz konusu ürünlerin tesliminde katma değer vergisi Hesaplanmayacaktır.

30. KATMA DEĞER VERGİSİNDE HİZMET VE HİZMET SAYILAN HALLER

31. HİZMET Hizmet, teslim ve teslim sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan işlemlerdir. Bu işlemler; bir şeyi yapmak, işlemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak, değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmamayı taahhüt etmek gibi şekillerde gerçekleşebilir.

32. Bir hizmetin karşılığının bir mal teslimi veya diğer bir hizmet olması halinde bunların her biri ayrı işlem olup, hizmet veya teslim hükümlerine göre ayrı ayrı vergilendirilirler.” hüküm ile hizmet kapsamındaki işlemler sıralanmıştır.

33. HİZMET SAYILAN HALLER K.D.V. Kanunu’nun 5. mad. yer alan vergiye tabi bir hizmetten; • işletme sahibinin, • işletme personelinin ve • diğer şahısların karşılıksız yararlandırılması hizmet sayılır hükmü ile hizmet sayılan haller sıralanmıştır.

34. Örnek: Nakliyeci Bay Fatih Güner, bir kömür işletmesinden çeşitli şehirlere kömür nakli yapmaktadır. Kendisine, sunduğu hizmetin parasal karşılığı değerde mal (kömür) verilmesi suretiyle ödemeler gerçekleştirilmektedir. Yapılan işlemi, katma değer vergisi açısından inceleyiniz.

35. Çözüm:Bu uygulamada yukarıda yapılan açıklamaların doğrultusunda; nakliyecinin hizmet sunduğu, kömür işletmesinin ise bu hizmet karşılığında mal (kömür) teslim ettiği görülmektedir. Bu işlemlerin her ikisi de, ayrı işlem sayılmakta ve vergilendirme kapsamına girmektedir.

36. KATMA DEĞER VERGİSİNDE MÜKELLEFVERGİ SORUMLUSU ve VERGİYİ DOĞURAN OLAY

37. KATMA DEĞER VERGİSİNDE MÜKELLEF a)Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanlar, b)İthalatta mal ve hizmet ithal edenler, c) Transit taşımalarda gümrük veya geçiş işlemine muhatap olanlar, d) PTT İşletme Genel Müdürlüğü ve radyo ve televizyon kurumları,

38. e) Her türlü şans ve talih oyunlarını tertip edenler (Milli Piyango dahil), f) At yarışları ve diğer müşterek bahis ve talih oyunlarında bunları düzenleyenler (01.04.2007’de yürürlükten kaldırıldı.), g) 1 inci maddenin 3 üncü fıkrasının (c) bendine giren hallerde bunları düzenleyenler veya gösterenler,

39. h) GVK’nın 70. md. belirtilen mal ve hakları kiraya verenler, ı)İsteğe bağlı mükellefiyette talepte bulunanlar, Vergiye tabi bir işlem söz konusu olmadığı veya katma değer vergisini fatura veya benzeri vesikalarda göstermeye hakkı bulunmadığı halde; düzenlediği bu tür vesikalarda KDV gösterenler, bu vergiyi ödemekle mükelleftirler.

40. İthalatta Mükellef; malı ithal edenlerdir ve KDV ithalat işlemini yapan gümrük idaresince tarh olunur. Yurtdışında yerleşmiş kişilerce ifa olunan hizmetler ise KDV Kanunu uyarınca Türkiye’de yapılmış sayılmaktadır. Bu işlemden doğan KDV, sorumlu sıfatıyla hizmeti ithal eden tarafından ödenmektedir.

41. KATMA DEĞER VERGİSİNDEVERGİ SORUMLUSU 1. Mükellefin Türkiye içinde; • ikametgahının, • işyerinin, • kanuni merkezi ve • iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve • gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir.

42. 2. Fiili ya da kaydi envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğu veya belgesiz hizmet satın alındığının tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle ziyaa uğratılan KDV, belgesiz mal bulunduran veya hizmet satın alan mükelleften aranır.

43. KDV’de VERGİYİ DOĞURAN OLAY • Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde, malın teslimi veya hizmetin yapılması, • Malın tesliminden veya hizmetin yapılmasından önce fatura vb belgeler verilmesi hallerinde, bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmaküzere fatura vb belgelerin düzenlenmesi, • Kısım kısım mal teslimi veya hizmet yapılması mutad olan veya bu hususlarda mutabık kalınan hallerde, her bir kısmın teslimi veya bir kısım hizmetin yapılması,

44. Komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda, malların alıcıya teslimi, • Malın alıcıya veya onun adına hareket edenlere gönderilmesi halinde, malın nakliyesine başlanması veya nakliyeci veya sürücüye tevdii, • Su, elektrik, gaz, ısıtma, soğutma ve benzeri enerji dağıtım veya kullanımlarında bunların bedellerinin tahakkuk ettirilmesi,

45. İthalatta, Gümrük Kanununa göre gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başlaması, gümrük vergisine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili tarihine, • İkametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlarca yabancı ülkeler ile Türkiye arasında yapılan taşımacılık ile transit taşımacılıkta gümrük bölgesine girilmesi veya gümrük bölgesinden çıkılması, anında K.D.V.’yi doğuran olay meydana gelir.

46. NOT: Örneğin gerçekleştireceği bir inşaat nedeni ile bir kişinin 200 torba çimento bedelini yatırması ve bu işlem ile ilgili faturanın düzenlenmiş olması durumunda, çimento birkaç ay sonra teslim edilecek olsa bile vergiyi doğuran olay gerçekleşmiş sayılacaktır.

47. Örnek: Sattığı malları 28 Ağustos 2004 tarihinde teslim eden tüccar (X), 7 günlük süreyi kullanarak 4 Eylül 2004 tarihinde faturayı kesmiştir. Katma Değer Vergisi açısından vergilendirme hangi ay itibari ile yapılacaktır?

48. Çözüm: Katma Değer Vergisi itibari ile vergiyi doğuran olay teslimin gerçekleştiği Ağustos ayında meydana geldiğinden vergilendirme bu ay itibari ile yapılacaktır. Yani, fatura düzenlemedeki 7günlük süre KDV açısından kabul edilmemektedir. Bu durumda fatura 4 Eylül 2004 tarihinden kesilmesine rağmen, KDV Ağustos ayı itibari ile hesaplanacaktır. Düzenlenen bu faturada malın teslim tarihi ayrıca yazılacaktır.

49. Örnek: Müşteri (M), kitapçı (K)’dan 12.07.2005 tarihinde satın almış olduğu değeri 50 lira olan kitabın;* 20 liralık kısmını aynı tarihte nakden ödemiş olup, *kalanın 5 liralık kısmını 16.09.2005 tarihinde , * 25 liralık kısmını 04.12.2005 tarihinde ödemek üzere anlaşmıştır. Mallar sözleşmenin yapıldığı gün (M)’ye teslim edilmiştir. Bu durumu KDV açısından değerlendiriniz.

50. Çözüm: Örnekte vergiyi doğuran olay 12.07.2005 tarihinde teslimle gerçekleşmiştir. Bu nedenle teslim tarihi itibarıyla 50 lira bedel üzerinden KDV hesaplanacaktır. Taksitlerin ödeme gününde bir daha ayrıca KDV hesaplanmayacaktır.