ULUSLARARASI EKONOMİ

1. ULUSLARARASI EKONOMİ Prof. Dr. Zülal GÜNGÖR

2. Uluslararası Ekonomi mal ve hizmetlerin ithalat ve ihracatıyla üretim faktörlerinin uluslararası alanda dolaşımını ele alır. Bağımsız devletler arasındaki ekonomik ilişkilerin tüm yönlerini inceler. Uluslararası Ekonomi

3. Uluslararası ticaretin iç ticaretten ayıran nedenler: 1-Farklı Ekonomik Sistemler Devletler farklı ekonomik sistemleri benimsemiş olabilirler, örneğin; bazıları liberal, bazıları devletçi, bazıları da sosyalist olabilirler. Aynı sistemi benimsemiş bile olsalar ekonomik yasal ve idari düzenlemeleri farklı olabilir.

4. Ülkeler toplum yararını ön planda tutarak, uluslar arası mal ve hizmet akımlarına mudahale de bulunabilirler. Örneğin; dış ticareti kısıtlamak için gümrük tarifeleri, kotalar, ithalat yasakları, kambiyo denetimi gibi önlemlere baş vururlar. 2- Hal Ve Hizmet Akımlarına Müdahale (Kambiyo Denetimi, Kota)

5. 3-Farklı Ulusal Paralar (Döviz Piyasası) Siyasal ekonominin en doğal sonuçlarından birisi de her ülkenin kendine has para sisteminin olmasıdır. Uluslararası ekonomik işlemler farklı para birimine sahip ülkeler arasında yapıldığından, bu paraların birbirlerine dönüştürülmeleri gerekir. Bu işlemler uygulamada dövizpiyasasını oluşturur.

6. Emek ve sermaye gibi üretim faktörleri ülkeler arasında ülke içinde olduğu kadar hareketli değildir. 4-Faktör Hareketleri (Sermaye, Transferi Serbest Olmayan İşgücü Faktörü Gibi)

7. EMEK FAKTÖRÜ: Hemen her ülkede yabancı işçi çalıştırılmasını engelleyen yasaklar vardır. SERMAYE FAKTÖRÜ: Ulusal ekonomiyle karşılaştırıldığında sermaye faktörünün hareketliliği de uluslar arası alanda düşüktür. ÜCRET VE FAİZ FARKLILIĞI: Faktör hareketliliğinin farklılığı faktör fiyatlarında da görülür. FAKTÖR HAREKETLİLİĞİ

8. 5-Farklı Dil Ve Adetler Ulusların örf adetleri ve alışkanlıkları farklıdır. Örneğin; Bazı ülkelerde trafik sağdan bazılarında ise soldan kullanılmaktadır, bazı ülkeler ağırlık ölçülerini kğ bazıları ise pound kullanmaktadırlar vs..

9. Az gelişmiş ülkelerle gelişmiş ülkeler arasındaki gelir farklılıkları uluslararası ticarette sorunlar yaratmaktadır. 6-Az Gelişmiş Ülkelerin Kalkınması

10. Uzak mesafelerdeki ülkeler arasında taşımacılık önemli bir sorundur. Taşıma giderleri, bölgeler arası ticarette de vardır, fakat uluslar arası ticaretteki kadar önemli etkiler doğurmaz. Böylece yukarıda anlattığımız bütün bu faktörler uluslararası ekonominin farklı bir bilim dalı olarak incelenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. 7-Uzaklık (Taşıma Giderleri)

11. Uluslararası ekonomik işlemlerin reel ve parasal yönleri vardır. Soyut dış ticaret teorisinin başlıca amacı temel kuralları göstermek istediğinden parasal olayları göz önüne almaz. Reel maliyet unsurlarıyla anlatır. Bu sebeple soyut dış ticaret denmektedir. Bir ülke hangi mallarda, hangi ülkelerle ve ne miktarlarda dış ticaret yapar? Bu soruya cevap aramaya çalışacağız. Dış Ticaret Teorileri Soyut Dış Ticaret Teorisi

12. İlişki halinde bulunan iki ülkenin bulunması Para yok Mal fiyatlar da TRŞ(Tam rekabet şartları) geçerli Ekonomik müdahale yok Kota gümrük vb kısıtlama yok Taşıma giderleri yok İş gücü ülkeler arası hareketsiz VARSAYIMLAR (SOYUT DIŞ TİCARET TEORİSİ)

13. Uluslar arası toplum büyük küçük birçok ülkeden oluşmuştur. Bu ülkeler doğal kaynak ve teknolojik ilerleme gibi özellikleri bakımından faklılıklar gösterirler. Uluslararası iktisat çeşitli ülkelerarası mal ve hizmet akımını açıklamaya çalışır. Ülkeler neden dış ticaret yaparlar?

14. 1-YERLİ ÜRETİM YOKLUĞU VE/VEYA YETERSİZLİĞİ Doğal Kaynakların Yeryüzündeki Dengesiz Dağılımı Teknik Bilgi Ve İleri Derecede Uzmanlaşamamış İş Gücü Yokluğu Ekonomik Gelişme Farklılıkları

15. 2-ULUSLARARASI FİYAT FARKLILIKLARI

16. 3-FARKLILAŞTIRILMIŞ MALLAR Dış ticaretin diğer bir nedeni de mal farklılaştırılmasıdır. Her bir ürünün diş görünüşünde olduğu gibi kullanım fonksiyonları da birbirinden farklıdır. Araba A.B.D. yapımı (büyük araba) örneği. Malın farklılığı mı önemli yoksa karşılaştırmalı üstünlük teorisi mi? Fiyat farklılıkları büyükse karşılaştırmalı üstünlükler teorisi önem kazanmaktadır, fiyat farklılıkları önemli değilse nitelik farkları öne çıkmaktadır.

17. Merkantalizm: iç ve dış ticarette kısıtlayıcılıkla himayeciliği içeren tavır. Hazinenin deniz aşırı ülkelerden değerli mallarla doldurulmasına ve ithalatın kısıtlanmasına dayanıyordu. Sanayi devriminden sonra İngiltere mallarını boşaltacak piyasalar aramaya başlamasıyla diğer iktisat teorileri gelişti. SOYUT DIŞ TİCARET TEORİSİ

18. Klasik Görüş Liberalizm:19. yüzyılda İngiltere’de sanayi devrimi tamamlandıktan sonra kendi ihtiyacı haricinde ürettiği ürünleri satabilecek pazarların arayışına girmesiyle ortaya çıkmıştır.

19. İlk Teoriler 1. Mutlak üstünlükler teorisi 2. Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi Dış Ticaret teorileri

20. Ulusların Zenginliği ( Adam SMITH,1899): Birey refahını (homo econmicus) ön plana çıkartan, piyasaya gerektiği yerde müdahale eden bir, adeta “gizli bir elin“ varlığını iddia ettiği ve slogan olarak “bırakınız yapsınlar” cümlesini benimseyen görüştür. Adam Smith dış ticarette liberal görüşlerin savunucusu olmuştur. Smith’in ticaret görüşü mutlak üstünlükler teorisidir. Mutlak üstünlükler teorisi

21. Amerika ve İngiltere’de buğday ve kumaş olmak üzere iki türlü mal üretilmektedir. Amerika’da 100 birim işgücü; İngiltere’de 80 birim işgücü bulunmaktadır. İşgücü Dış ticaret yapılmadan önce %70 buğday üretimi %30 kumaş üretiminde kullanılmaktadır. Amerika ve İngiltere ne kadar buğday ve kumaş üretip tüketmelidir? Örnek

22. Tablo’dan görüleceği gibi Amerika buğday İngiltere ise kumaş üretmelidir. Örnek: Amerika ve İngiltere’de Bir birim işgücünün üretebileceği buğday ve kumaş miktarları Kumaş Buğday ülke Amerika 12 birim 2 birim İngiltere 5 birim 6 birim

23. Ülkeler buğday kumaş Amerika 70*12=840 30*2= 60 İngiltere 56*6= 336 24*5=120 Toplam 1176 180 Dış ticaretten önce buğday ve kumaş üretim miktarları

24. Amerika 100*12=1200 birim buğday İngiltere80*5=400 birim kumaş üretecektir. Dış ticaret yapılırsa; Uzmanlaşma

25. Ticaret haddi =İhracat fiyatı/İthalat fiyatı Ticaret haddi

26. İç ticaret hadleri Amerika =12 buğday/2 kumaş=6 İngiltere =6 buğday/5 kumaş=1.2 Ticaret hadleri

27. Varsayım 2 buğday =1kumaş=2 olduğunu, İngiltere’nin 170 birim kumaş Amerika’ya sattığını ve 340 birim buğday satın aldığını varsayalım. Dış ticaret hadleri

28. Ülkeler buğday kumaş Amerika 860 170 İngiltere 340 230 Toplam 1200 400 Uzmanlaşma ve ticaretten sonra Amerika ve İngiltere’nin sahip olacağı buğday ve kumaş miktarları

29. buğday kumaş Amerika 860-840=20 170-60=110 İngiltere 340-336=4 230-120=110 Toplam 1120-1176=34 400-180=220 Uzmanlaşma ve Ticaret sonucu Amerika ve İngiltere’nin kazançları

30. Ülkeler kapalıekonomi durumuna göre daha karlı buldukları için dış ticaret seçeneğini kullanmaktadırlar. Adam Smith ise bunu Mutlak Üstünlük Teorisine dayandırmaktadır. Mutlak üstünlükler genel anlamıyla çok kısıtlayıcılı ve uygulaması zordur. Oysa karşılaştırmalı üstünlükler teorisi diş ticarete daha uygun bir yaklaşım getirmiştir.

31. Bu teoride, KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK TEORİSİ, uluslararası işbölümü kavramı ortaya çıkmaktadır ki; bu da dünya refahını arttıracağı düşünülen bir unsurdur. KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK TEORİSİ

32. Ülkelerarası verimlilik farklılıkları vardır, bazı ülkeler bazı malları üretmede diğerinden daha etkindir, dolayısıyla bu malları daha ucuza elde ederler. Ülkeler ucuza mal ettiği malları kendisi üretecek diğerlerini ise dışarıdan alacaktır. Kaynağını en etkin biçimde kullanacaktır. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi

33. Bu sistem; Uluslararası iş bölümünü zorunlu kılmakta, serbest dış ticaret rejimini zorunlu kabul etmektedir. iş bölümü

34. Bu ülkelerde sanayileşmeninbaşında doğrudan karşılaştırmalı üstünlük teorisi geçerli olmamakla birlikte öncelikle; sanayininbiraz korunduktan ve geliştirildikten, sonra serbest dış ticarete geçilmesi gereklidir. az gelişmiş ülkeler açısından;

35. Ricardo Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi Bu tablodaki değerlere göre Amerika söz konusu her iki malda da mutlak üstünlüğe sahiptir. Bu konumda mutlak üstünlük teorisine göre dış ticaret yapılamaz. Karşılaştırmalı üstünlük teorisine göre ise Amerika buğday sektöründe üstünlüğü 3 kat, kumaş sektöründe ise 6/5 kat daha fazladır.

36. Amerika 12/6=2 veya 2/1=2 İngiltere 4/5=0.80 Amerika buğday üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. İç ticaret hadleri

37. O halde maliyetlerden bakıldığında; Amerika buğdayı İngiltere ise kumaşı daha ucuza üretmektedir. Böylece Amerika buğday’da İngiltere ise kumaş üretiminde uzmanlaşır. Üstünlükler

38. Amerika’da 100 br işgücü, İngiltere de 80 birim işgücü varsa; Amerika ve İngiltere işgüçlerinin %70’ini buğday ve %30’unu kumaş üretiminde kullandığını varsayalım. Örnek

39. buğday kumaş Amerika 70*12=840 30*6=180 İngiltere 56*4=224 24*5=120 Toplam 1060 300 Dış ticaretten önce Amerika ve İngiltere’de üretilen buğday ve kumaş miktarları

40. Amerika 12*100=1200 br buğday İngiltere 5*80= 400 birim kumaş üretir. Dış Ticaret hadler=1.5 buğday/1kumaş ise; İngiltere kumaşın %50’sini Amerika’ya 200 birim satıp, 1/1.5 oranında, Amerika’dan 300 birim buğday alsa; Uzmanlaşma

41. buğday kumaş Amerika 900 200 İngiltere 300 200 Toplam 1200 400 Uzmanlaşma sonuçları

42. Uzmanlaşma ve ticaret sonucu kazançlar buğday şarap Amerika 900-840=60 200-180=20 İngiltere 300 -224=76 200-120=80 Toplam 1200-1064=136 400-300=100

43. Ricardo’ya göre maliyet unsuru sadece ‘emek’ ten ibarettir. İşgücünün ülkeler arası verimlilik farkını açıklamaz. Emeğin ülkeler arasındaki hareketliliği sıfırdır. Tam uzmanlaşmaya dayanmaktadır. Arz fonksiyonu ile ilgili bir teoridir. Talep yönü ile ilgilenmez. Klasik Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisinin Eksiklikleri:

44. Fırsat Maliyetleri Teorisi Diğer teoriler

45. Bir birim ürünü üretmek için gerekli olan tüm kaynakların toplam değerine birim üretim maliyeti denir ve verimlilik yerine ele alınması gereklidir. Fırsat maliyeti, bir malın üretimini bir birim arttırmak için vazgeçilen başka bir birim malın maliyetidir. Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi’nin eksikliklerini fırsat maliyeti ile açıklanmaya çalışılmıştır. Fırsat Maliyetleri ve Karşılaşmalı üstünlükler Teorisi

47. Şimdi Üretim faktörlerinden: Emek Sermaye Doğal kaynakların Parasal değerlerini bulmaya çalışalım. Türkiye’de 1 birim kağıt 10 birim buğdaya eş maliyettedir, yani 1 birim kağıt elde etmek 10 birim buğdaya ihtiyaç vardır. Bu verilere göre Türkiye dış ticarette uzmanlaşmaya gidecek olursa buğday ürünü konusunda; A.B.D.dış ticarette uzmanlaşmaya gidecek olursa kağıt ürünü konusunda uzmanlaşma yolunu seçecektir. Parasal değerler

48. Örneğimizde Türkiye’de bir birim tarım ürünü = 1/10 birim sanayi ürünü A.B.D. ‘de ide bir birim tarım ürünü = 1 birim sanayi ürünü eşitliği geçerlidir. Hiçbir ülke kendi ekonomisindeki iç piyasa fiyatlarından daha düşük seviyede ticaret yapmak istemez. DIŞ TİCARET KAZANÇLARI

49. ABD de iç maliyetler oranı ABD de iç maliyetler oranı ABD de iç maliyetler oranı ABD ticaret yapamaz ABD ticaret yapamaz ABD ticaret yapamaz Sanayi Ürünü Sanayi Ürünü Sanayi Ürünü Karlı dış ticaret alanı Karlı dış ticaret alanı Karlı dış ticaret alanı Türkiyede iç maliyetler oranı Türkiyede iç maliyetler oranı Türkiyede iç maliyetler oranı 4 4 4 2 2 2 Türkiye dış ticaret yapmaz Türkiye dış ticaret yapmaz Türkiye dış ticaret yapmaz 2 2 2 4 4 4 DIŞ TİCARET KAZANÇLARI

50. Dünya ticaret fiyatları; A.B.D. iç piyasa fiyatlarına ne ölçüde yaklaşırsa; Türkiye’nin kârı da o ölçüde fazla olacaktır, Dünya ticaret fiyatları Türkiye’nin iç piyasa fiyatlarına yaklaşırsa; A.B.D. ‘nin kârı da fazla olacaktır. DIŞ TİCARET KAZANÇLARI