Download
1 / 38
691 likes | 1.82k Views
مهارت رفتار جرأت‌مندانه (قاطعیت). سید حسن تقوی کارشناس مشاوره دانشگاه تهران htaghavi@ut.ac.ir. معارفه و قواعد گروه. به همدیگر احترام بگذاریم. همه سهم مساوی برای مشارکت در کارگاه دارند. مسائل خصوصی افراد را بیرون نبریم. موبایل‌ها را خاموش / بی‌صدا کنیم.
E N D
مهارت رفتار جرأت‌مندانه(قاطعیت) سید حسن تقوی کارشناس مشاوره دانشگاه تهران htaghavi@ut.ac.ir
معارفه و قواعد گروه • به همدیگر احترام بگذاریم. • همه سهم مساوی برای مشارکت در کارگاه دارند. • مسائل خصوصی افراد را بیرون نبریم. • موبایل‌ها را خاموش / بی‌صدا کنیم. • به‌جز در مورد موضوع کارگاه صحبت نکنیم. • بعضی از قواعد کارگاه فقط در این مکان اجرا می‌شود. • نظر شما چیست؟
مهارت رفتار جرأت‌مندانه / قاطعیت • يکي از جذاب‌ترين و کاراترين مهارت‌هاي مقابله‌اي، جرأت‌ورزي است. • جرأت‌ورزي ترجمة کلمة انگليسي Assertiveness است. اين کلمه در زبان فارسي و در کتاب‌هاي مختلف، به شکل‌هاي مختلفي آمده است: جرأت‌ورزي، جرأت‌مندي، ابراز وجود، قاطعيت و... بعضي‌ها هم خودشان را راحت کرده‌اند و گفته‌اند: «مهارت نه گفتن».
تعریف رفتار جرأت‌مندانه • رفتار جرأت‌مندانه عبارت است از «بیان مناسب هر احساسی بدون اضطراب» (ولپه، 1973). • رفتار جرأت‌مندانه یک رفتار بین‌فردی است که شامل ابراز صادقانه و نسبتاً رُک افکار و احساسات است، به‌نحوی که از نظر اجتماعی مناسب بوده و احساسات و آسایش دیگران نیز در آن مدّنظر باشد (مسترز و ریم). • به‌طور کلّی، جرأت‌مندی را می‌توان توانایی ابراز صادقانۀ نظرات، احساسات و نگرش‌ها بدون احساس اضطراب دانست. جرأت‌مندی همچنین شامل دفاع فرد از حقوق خود است، به شکلی که حقوق دیگران پایمال نشود.
کاربرد رفتار جرأت‌مندانه؟ • حتماً بارها اتفاق افتاده است که توي موقعيتي قرار بگيريد که از شما درخواستي شود که با آن موافق نيستيد. دوستي شما را براي تجارت شبکه‌اي پرزنت مي‌کند، کسي از شما مي‌خواهد الکل يا موادمخدر مصرف کنيد و يا فردي از جنس مخالف از شما تقاضاي ازدواج یا برقراری رابطۀ جنسی مي‌کند. • جرأت‌ورزي به شما کمک مي‌کند که به شکل صحیح اين تقاضاها را رد کنيد. • علاوه بر اين جرأت‌ورزي در موقعيت‌هاي زير هم به دردتان مي‌خورد: • 1. تقاضاي معقول از ديگران، 2. برخورد درست با مخالفت ديگران، 3. جلوگيري از تعارضات پرخاشگرانة غيرضروري 4. اعلام موضع خود در تصميم‌هاي جمعي، و 5-جرأت‌ورزي در سه حرکت
سبک‌های برقراری ارتباط • پرخاشگرانه • در این نوع ارتباط فرد با تهدید کردن و تضییع حق دیگران، توهین‌آمیز برخورد می‌کند. • منفعلانه • در این نوع ارتباط فرد با عذرخواهی افراطی و کوچک‌انگاری خود، تمامی افکار، احساسات و حقوق شخصی خود را به نفع طرف مقابل نادیده می‌گیرد. • جرأت‌مندانه / قاطعانه • ارتباط جرأت‌مندانه گونه‌ای از ارتباط است که در آن هر احساسی بدون اضطراب، به راحتی ابراز شده و نتیجۀ آن حرکت به‌سوی اهداف و مقاصد شخصی، بدون ضایع کردن حق دیگران است.
مشکلات ناشی از جرأت‌مند نبودن • افسردگی • رنجیدگی • ناکامی • انفجار خشم • اضطراب و به دنبال آن اجتناب • ضعف در روابط بین‌فردی • مشکلات جسمانی • مشکلات مربوط به فرزندپروری
رفتار جرأت‌مندانه به فرد کمک می‌کند که بتواند: • به خود اطمینان داشته باشد. • اعتمادبه‌نفس خود را افزایش دهد. • احترام دیگران را جلب کند. • توانایی تصمیم‌گیری خود را بهبود بخشد. • حقوق خود را حفظ کند. • احساسات خود را ابراز کند. • روابط خود را بهبود بخشد. • اعتراض کند. • نظر خود را بیان کند. • درخواست کند. • «نه» بگوید.
انواع رفتارهای جرأت‌مندانه • درخواست کردن • قبول نکردن و مقاومت کردن در برابر خواسته‌های نابجای دیگران (ردّ درخواست) • ابراز نظرات شخصی و بیان احساسات مثبت و منفی
موانع شناختی جرأت‌مندی • ترس از، از دست دادن روابط یا آسیب زدن به رابطه با فرد مقابل. • احساس گناه در مورد «نه گفتن» و رنجیدن و ناراحت شدن دیگران. • اعتقاد به این‌که اگر از قبول درخواست دیگران سر باز زنید، آدم بد و خودخواهی هستید. • احساس مهم و باارزش بودن در مواقعی که درخواستی از شما می‌شود. • اعتقاد به این‌که همیشه باید دیگران را از خود راضی و خوشحال نگه داریم. • اعتقاد به این‌که خوب نیست خواسته‌های خود را بر خواسته‌های دیگران ترجیح دهیم. • اعتقاد به این‌که اگر کسی چیزی گفت یا کاری کرد که باعث ناراحتی ما شد، نباید چیزی بگوییم و اگر این کار ادامه پیدا کرد بهتر است فقط سعی کنیم از او فاصله بگیریم.
گام‌های لازم برای تغییر رفتار • شناخت باورهای ناکارآمد • ارزیابی باورهای ناکارآمد • بررسی پیامدهای رفتار غیرجرأت‌مندانه • انجام رفتار جرأت‌مندانه
مراحل انجام رفتار جرأت‌مندانه • زمان و مکان مناسبی را انتخاب کنید. • سعی کنید احساس فرد مقابل را منعکس کرده و با او تا حدّی همدلی کنید. • رفتار مورد نظر و احساس خود را در مورد آن به‌طور واضح بیان کنید. از پیام «من» استفاده کرده و از سرزنش فرد مقابل یا برچسب زدن به او خودداری کنید. • تغییر مورد نظر و آن‌چه را که می‌خواهید بیان کنید. • در مواردی که اعتراض کرده یا می‌خواهید «نه» بگویید، می‌توانید پیآمد ادامه دادن به رفتار قبلی را بیان کنید.
توصیه‌هایی برای «نه» گفتن • مطمئن شوید که چه می‌خواهید؛ آیا می‌خواهید بگویید «بله» یا «نه»؟ اگر مطمئن نیستید، بگویید که باید در موردش فکر کنید و زمانی را برای دادن پاسخ مشخص کنید. • اگر مطمئن نیستید که چه چیزی از شما خواسته شده، توضیح بیشتری بخواهید. • تا جایی که می‌توانید پاسخ کوتاهی داده و از دادن توضیحات طولانی و آوردن دلایل زیاد خودداری کنید. • از عباراتی با ضمیر «من» استفاده کنید و به‌جای سرزنش و محکوم کردن دیگری، به مطرح کردن موضوع بپردازید. • به‌جای عباراتی مانند «فکر نمی‌کنم بتوانم...»، از کلمۀ «نه» استفاده کنید. • به‌جای قضاوت کردن، مواردی را که وجود دارد مطرح کنید.
توصیه‌هایی برای «نه» گفتن (ادامه) • درخواست خود را به‌صورت واضح و مستقیم بیان کنید. • سعی کنید حرکات غیرکلامی‌تان با پیامی که می‌دهید همخوانی داشته باشد. • به‌جای گفتن «نمی‌توانم»، بگویید «این کار را نخواهم کرد». • گاهی مجبورید امتناع خود از انجام آن کار را چند بار تکرار کنید. در این صورت، به‌جای این‌که هر بار دلیل جدیدی بیاورید، «نه» گفته و همان دلیل قبلی را تکرار کنید. • اگر علی‌رغم این‌که چند بار «نه» گفتید، فرد مقابل به اصرار خود ادامه داد، سکوت کرده یا موضوع صحبت را تغییر دهید. در موارد بحرانی حتّی می‌توانید به گفت‌وگوی خود پایان دهید.
توصیه‌هایی برای «نه» گفتن (ادامه) • افراد منفعل گاهی حتّی وقتی با چیزی مخالف هستند، برای آرام نگه‌داشتن شرایط، تظاهر به موافقت می‌کنند. برای مثال، لبخند زده، سرشان را تکان داده، یا به‌دقت گوش می‌کنند، در حالی که لازم است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم مخالفت خود را نشان دهند. • لزومی ندارد که احساس گناه کنید. شما رسالت ندارید به هر قیمتی که شده، تمام مشکلات دیگران را حل کرده یا همه را خوشحال کنید. • اگر حتماً می‌خواهید به فرد مقابل کمک کنید، می‌توانید پیشنهاد خود را به او بگویید. • باید در نظر داشت که رفتار جرأت‌مندانه همیشه ضرورتاً فرد را در رسیدن به اهداف خود موفق نمی‌سازد. کارگاه آموزشی مهارت قاطعیت - علی مددیان پاک
مقایسۀ سه سبک رفتاری • باورها و نگرش‌ها • رفتار • شیوۀ ارتباط • رفتارهای غیرکلامی • نوع و محتوای کلام • شیوۀ حلّ مشکل • تأثیرگذاری بر دیگران (پیآمد)
مقایسۀ سه سبک از نظر رفتار غیرکلامی کارگاه آموزشی مهارت قاطعیت - علی مددیان پاک
مقایسۀ سه سبک از نظر رویارویی و حلّ مسئله
مراحل جرأت‌ورزی برای ورود به دنیای افراد جرأت‌ورز لااقل باید از سه مرحلۀ زیر عبور کنید: • پیش از اعلام موضع • اعلام موضع با جملۀ سه بخشی • اعلام موضع در شرایط خاص
مرحلۀ پیش از اعلام موضع • 1. ابتدا از موضع خود مطمئن شويد، يعني مشخص كنيد كه مي‌خواهيد بگوييد بله يا خير. اگر مطمئن نيستيد، بگوييد كه براي پاسخ دادن بايد كمي فكر كنيد. به شخص مقابل بگوييد كه بداند چه زماني پاسخ خواهيد گفت. • 2. اگر شما كاملاً متوجه نشده‌ايد كه فرد مقابل از شما چه تقاضايي دارد، از او توضيح روشني بخواهيد.
مرحلۀ اعلام موضع با جملۀ سه بخشی • 1ـ بخش همدلانه يا بازخورد مثبت: اين بخش که با کلمة «من» شروع مي‌شود فضا را دوستانه مي‌کند و از پرخاشگرانه بودن جمله‌تان جلوگيري مي‌کند. همچنين طرف مقابل معمولاً مي‌فهمد که شما علّت درخواست و مشکل او را درک کرده‌ايد: «من مي‌دونم که تو واکمن من رو لازم داري...» • 2ـ بخش استدلالي: در اين بخش دليل يا دلايل تصميم خودمان را اعلام مي‌کنيم. اين دلايل بايد تا حد ممکن کوتاه، واضح و روشن باشند. يادتان باشد آوردن دليل اضافي به ضرر خودتان تمام مي‌شود: «اما چون تصميم گرفتم واکمنم رو به کسي قرض ندهم/ يا/ چون در طول روز به واکمنم احتياج پيدا مي‌کنم...» • 3ـ بخش قاطع اعلام تصميم: خيلي‌ها به اين بخش نمي‌رسند و به همين خاطر جملة ناتمام‌شان موجب مي‌شود طرف مقابل سوءاستفاده کند و سکوت در اين بخش را دليل بر رضايت بگيرد. در اين بخش ما تصميم‌مان را بدون تعارف اعلام مي‌کنيم: «واکمنم رو بهت نمي‌‌دم.»
مرحلۀ اعلام موضع در شرایط خاص • سی‌دی خش‌دار • خلع سلاح • قاطعیت پیش‌رونده • استفاده از کمترین پاسخ مؤثر • خود را به خنگی زدن • عوض کردن موضوع صحبت
تکنیک‌های خاص رفتار جرأت‌مندانه • سی‌دی خش‌دار • خلع سلاح • قاطعیت پیش‌رونده • استفاده از کمترین پاسخ مؤثر • خود را به خنگی زدن • عوض کردن موضوع صحبت
سی‌دی خش‌دار • در اين تکنيک که به آن «صفحة خط افتاده» هم مي‌گويند ما دقيقاً مثل يک سي‌دي آسيب‌ديده مرتب يک جمله را بي‌کم و زياد تکرار مي‌کنيم. • اين جمله در ابتدا همان بخش دوم و سوم مرحله قبل است و بعد مي‌توانيد فقط به بخش آخر اکتفا کنيد. يادتان باشد که شما هيچ چيزي نمي‌شنويد. شما يک سي‌دي خش‌دار هستيد که هيچ استدلالي را نمي‌شنويد. زبان بدن شما بايد قاطعانه و بدون تغيير باشد. • شما اگر جاي طرف مقابل باشيد، از اين همه تکرار خسته نمي‌شويد؟ خب، هدف ما هم همين است.
خلع سلاح • همان‌طور که گفتيم افراد پرخاشگر با برچسب زدن و جريحه‌دار کردن احساسات‌تان مي‌خواهند به هدف‌شان برسند. شما بعد از به کار بردن جملة سه بخشي در مقابل اين افراد معمولاً مي‌شنويد: «خيلي خودخواهي» • بهترين راه در مقابل اين افراد اين است که بگوييد «اگه اين کار خودخواهيه، آره من خودخواه‌ام» و او سلاحش را از دست داده است! البته يادتان باشد حتماً مطمئن باشيد طرف مي‌خواهد سوءاستفاده کند.
قاطعیت پیش‌رونده • شما مي‌توانيد از يک جملة سه بخشي محترمانه شروع کنيد و در صورت ادامه، مرتب زبان بدن و لحن و محتواي جمله‌تان را قاطعانه‌تر کنيد و اگر جواب نداد محيط را ترک کنيد. اين تکنيک براي ايستادگي در مقابل دعوت به سيگار و مشروب و موادمخدر توصيه مي‌شود. به اين روش جرأت‌مندي فزاينده هم گفته مي‌شود.
خود را به خنگی زدن • اين تکنيک در مقابل انتقادهاي زياد از حد کاربرد دارد. در مقابل اين موقعيت خود را به خنگي بزنيد. مثلاً اگر کسي به نحوة کار کردن شما ايرادي غيرمنطقي گرفت و گفت «تو کار خودتو بلد نيستي» مي‌توانيد زبان بدن ساده‌لوحانه به خودتان بگيريد، يک لبخند احمقانه بزنيد و بگوييد: «آره اتفاقا خودمم فکر مي‌کنم کارمو بلد نيستم!»
عوض کردن موضوع صحبت • وقتي شما با چند بار گفتن جملة سه بخشي نتيجه نگرفته‌ايد موضوع صحبت را عوض کنيد.
“بابا بی خیا ل، منو چه به این کارها” “باشه ، تو راست میگی، اما من اهلش نیستم” “ نه من این کار را نمی کنم و بنظر من تو هم داری اشتباه می‌کنی” شوخی کردن باشه ، اما نه گفتن همراه با انتقاد کردن
جمع‌بندی و پرسش • از این کارگاه چه آموختید؟ • چه احساسی دارید؟
