Temat: Opieka pielęgniarska nad pacjentem ze schorzeniami układu pokarmowego

1. Temat: Opieka pielęgniarska nad pacjentem ze schorzeniami układu pokarmowego mgr Ewa Kawalec Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego WNoZ CM UJ Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Symptomatologia schorzeń układu pokarmowego

3. Niesmak w ustach: • Próchnica • Zmiany zapalne migdałków • Zmiany zapalne jamy nosowo-gardłowej, oskrzeli (rozstrzenie oskrzeli) • Uchyłki przełyku, zwężenie przełyku, odźwiernika • Zatrucia endogenne (mocznica, kwasica, marskość wątroby) • Stopy metali plomb, mostków zębowych – metaliczny posmak • Choroby dróg żółciowych – uczucie goryczy

4. Przykry zapach z ust (foetor ex ore) • Po spoczynku nocnym, • Po dłuższym nie przyjmowaniu pokarmów • Brak higieny • Upośledzone wydzielanie śliny • Wrzodziejące zapalenie błon śluzowych jamy ustnej (zapach zgniłego mięsa) • Choroby odległych narządów (halitosis) – rozstrzenie oskrzeli, ropień płuc (woń cuchnąca), kwasica cukrzycowa (zapach jabłek), śpiączka wątrobowa (słodko-zgniły) , mocznica (zapach moczu).

5. Wzmożone wydzielanie śliny (salivatio) • Stany zapalne jamy ustnej, migdałków podniebiennych, języka • Neuralgia nerwu językowo-gardłowego • Urazy wewnątrzczaszkowe • Parkinsonizm • Po zapaleniu mózgu • Zatrucia metalami ciężkimi • Niedrożność przełyku (szczególnie na tle nowotworowym) • Choroba wrzodowa dwunastnicy (napadowe ślinienie) • Nudności

6. Suchość w jamie ustnej (xerostomia) • Odwodnienie • Schorzenia ślinianek (zespół Sjörgena) • Niedokrwistość z niedoboru żelaza • Niedoczynność, nadczynność tarczycy • Awitaminoza (witamina A) • W klimakterium (z objawami dystonii neurowegetatywnej)

7. Nalot na języku • Jest wyrazem gromadzenia złuszczonych nabłonków, resztek pokarmowych, bakterii, grzybów • Znaczne obłożenie języka – u osób, oddychających ustami, wyniszczonych, pozostających na diecie półpłynnej • Barwa nalotu zależy od rodzaju pokarmów, leków (u palaczy jest żółtobrązowa)

8. Bolesność języka(glossodynia) • Zapalenie • Zapalenie zanikowe z powodu niedoboru żelaza, witaminy B12 • Neuralgia • Podłoże psychogenne

9. Zapalenie warg i rozpadliny w kącikach ust (cheilitis) • Miejscowe schorzenia skóry i błon śluzowych • Niedobór witaminy B2 i/lub żelaza • Intensywne nasłonecznienie • Obrzęk Quincke’ go • Urazy

10. Zgaga(pyrosis)–uczucie pieczenia lub piekącego bólu, promieniującego z okolicy wyrostka mieczykowatego za mostek, do gardła, pleców, a nawet do barków i szczęk: • reflux, • przepuklina rozworu przełykowego, • wrzód trawienny przełyku, • rak żołądka Czkawka (singultus) – gwałtowny skurcz przepony, któremu towarzyszy przymkniecie głośni • przyjęcie potraw zimnych/ płynów mrożonych • nadużycie alkoholu, • bębnica żołądka, jelit • nerwica • choroby OUN (guzy mózgu, meningitis, miażdżyca) • drażnienie przepony przez zmiany zapalne, nowotworowe (uporczywa) • zapalenie otrzewnej w przebiegu pooperacyjnym

11. BÓL BRZUCHA (abdominalgia): • Ostry ból brzucha – silny ból o charakterze somatycznym, który pojawia się nagle lub którego natężenie narasta w ciągu kilku godzin, dni. • Przewlekły ból brzucha – ma zwykle charakter trzewny i trwa miesiącami/ latami (> 6 – 12 mies.), najczęściej pojawia się okresowo utrzymując się dniami lub tygodniami.

12. Klasyfikacja patofizjologiczna: • Ból somatyczny (ostry, przedłużający się, dobrze ograniczony, o nagłym początku, nasilany przez ruch, kaszel, głęboki oddech i zmianę pozycji, odczuwany najsilniej w miejscu zmienionym chorobowo, mogą towarzyszyć mu objawy otrzewnowe) – pobudzenie receptorów bólowych otrzewnej ściennej i ściany brzucha odbierających bodźce wywołane pociąganiem, cięciem, uciskiem i zmianą temperatury; • Ból trzewny (tępy, przemijający, kolkowy, słabo zlokalizowany, narastający stopniowo, mogą towarzyszyć mu objawy wegetatywne i dyskomfort, nasila się w spoczynku, zlokalizowany symetrycznie wzdłuż linii pośrodkowej) – poburzenie receptorów narządów wewnętrznych i otrzewnej trzewnej odbierających bodźce wywołane rozciąganiem, skurczem, naciskiem, pociąganiem i wzrostem temperatury;

13. Ból odniesiony – odczuwany w miejscu odległym od uszkodzonych narządów wewnętrznych, powierzchownie, w obrębie skóry lub mięśni (np. ból w okolicy pleców i prawej łopatki towarzyszący chorobom dróg żółciowych). DIAGNOSTYKA: • Badanie podmiotowe: lokalizacja, rodzaj, natężenie, przebieg, czynniki wywołujące lub modyfikujące przebieg bólu • Badanie przedmiotowe:oglądanie (wygląd ogólny, przyjmowana pozycja ciała), badanie palpacyjne (bolesność, tkliwość, objawy otrzewnowe), osłuchiwanie, opukiwanie • Objawy alarmujące:krew w stolcu, nagły ból brzucha z wymiotami lub zatrzymaniem stolca, znaczne zmniejszenie masy ciała w krótkim przedziale czasowym • Badania dodatkowe:badania laboratoryjne krwi, badanie laboratoryjne stolca, badanie ogólne i bakteriologiczne moczu, USG jamy brzusznej, EKG

14. DYSFAGIA (dysphagia/zaburzenia połykania):trudności w formowaniu kęsa pokarmowego oraz w jego przechodzeniu z gardła do żołądka. Charakterystycznym objawem towarzyszącym jest uczucie zalegania kęsa za mostkiem, rozpierania i gniecenia w klatce piersiowej, uczucie zatrzymywania się pokarmu w trakcie połykania, ból związany z połykaniem (odynofagia). Jej objawem może być też niemożność uformowania kęsa pokarmowego i upośledzenie odruchów połykowych. • dysfagia przedprzełykowa: zaburzenia połykania dotyczą fazy ustnej i gardłowej z powodu miejscowych zmian strukturalnych (zapalenia, nowotwory, ucisk, ciało obce), zaburzeń nerwowo – mięśniowych (neuropatie, choroby OUN, z. pozapiramidowe, zaburzenie czynności górnego zwieracza przełyku, miastenie i z. miasteniczne); • dysfagia przełykowa:zaburzenia połykania dotyczą fazy przełykowej (zwężenie przełyku, zaburzenie motoryki przełyku, choroby narządów otaczających przełyk).

15. DIAGNOSTYKA: • Badanie podmiotowe i przedmiotowe: ustalenie miejsca, na którym znajduje się przeszkoda, rodzaju pokarmu wywołującego dolegliwości (pokarmy płynne/ stałe), czas trwania i częstotliwość występowania dolegliwości, cofanie się pokarmów (przez nos, kaszel, krztuszenie się), ból w trakcie połykania, występowanie objawów neurologicznych; • Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego z pobraniem wycinków do badania histologicznego; • Badanie radiologiczne po podaniu środka cieniującego (niekiedy fluoroskopowe badanie aktu połykania); • Manometria przełyku

16. DYSPEPSJA:zespół objawów obejmujący przewlekły lub nawracający ból/ dyskomfort w nadbrzuszu środkowym. Rozpoznanie się ją, gdy występuje ≥ 1 z dolegliwości: ból/ uczucie pieczenia w nadbrzuszu, poposiłkowe uczucie pełności, wczesne uczucie sytości 9nieproporcjonalne do ilości spożywanego pokarmu). • Dyspepsja organiczna– istnienie zdiagnozowanej przyczyny organicznej tj. choroba wrzodowa, polekowe uszkodzenie błony śluzowej żołądka i/ lub dwunastnicy, choroba refluksowa przełyku; • Dyspepsja niediagnozowana– dolegliwości dyspeptyczne pojawiły się niedawno lub nie były wcześniej diagnozowane; • Dyspepsja czynnościowa– gdy przez ≥ 12 tyg. (niekoniecznie kolejnych), w ciągu ostatnich 6 miesięcy występowała stała lub nawracająca dyspepsja i nie ma dowodów na istnienie choroby organicznej, nie ustępuje po wypróżnieniu i nie wiąże się ze zmianą częstotliwości wypróżnień i wyglądu stolca.

17. DIAGNOSTYKA: • Badanie podmiotowe i przedmiotowe: ustalenie czasu trwania, charakteru (wrzodowe, motoryczne) i czynników nasilających dolegliwości, objawów dodatkowych (wzdęcie, odbijania, zgaga), rytm wypróżnień i konsystencja stolca, przyjmowane leki, występowanie objawów alarmowych (utrata masy ciała, ból brzucha wybudzający ze snu, żółtaczka, wymioty, dysfagia, krwawienie z przew. pokarmowego); • Badanie endoskopowe jamy brzusznej i górnego odcinka przewodu pokarmowego z pobraniem wycinków do badania histologicznego; • Badanie laboratoryjne krwi: morfologia, poziom żelaza.

18. Bolesne połykanie (odynophagia): Przyczyny • Spożycie potraw, płynów zbyt gorących • Angina ropna • Przedłużony wyrostek rylcowaty • Ropień języka, okołomigdałkowy • Ropowica dna jamy ustnej • Ropień nagłośni • Rak gardła środkowego, dolnego lub krtani • Ciało obce w gardle lub przełyku • Choroba Leśniowskiego-Crohna Leczenie • W każdym przypadku leczenie odynofagii jest przyczynowe - likwidacja choroby wywołującej ten objaw lub ciała obcego.

19. NUDNOŚCI (nausea) I WYMIOTY (vomitus) • Nudności – nieprzyjemne, niebolesne subiektywne uczucie potrzeby zwymiotowania • Wymioty– gwałtowne wyrzucenie treści żołądka przez usta w wyniku silnych skurczów mięśni brzucha i klatki piersiowej Nudności i wymioty są zwykle ze sobą powiązane, choć mogą występować niezależnie od siebie. Nudnościom często towarzysza inne objawy tj. ślinotok, bladość powłok, wzmożona potliwość, bradykardia, hipotensja (odruch wazowagalny). • Regurgitacja – przemieszczenie się zawartości żołądka do jamy ustnej bez wysiłku i odruchów charakterystycznych dla wymiotów • Ruminacja (przeżuwanie) – żucie i połykanie pokarmu cofającego się z żołądka do jamy ustnej wskutek świadomego zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej w kilka minut po lub w trakcie jedzenia

20. Nudności/ wymioty powstają w odpowiedzi na bodźce fizjologiczne (ochronaorganizmu przed działaniem toksycznych substancji, które zostały połknięte) i patologiczne. PRZYCZYNY: • Leki i toksyny (cytostatyki, immunosupresyjne, NLPZ, kardiologiczne, antybiotyki, alkohol i grzyby) • Choroby OUN (migrena, nowotwory, krwawienie wewnątrzczaszkowe, choroby psychiczne, choroby błędnika) • Choroby przewodu pokarmowego i otrzewnej (zatrucia, nieżyt żołądkowo – jelitowy, atonia żołądka, niedrożność, stany zapalne, niewydolność wątroby, radioterapia) • Choroby gruczołów wewnątrzwydzielniczych i przemiany materii (przełom tarczycowy i nadnerczowy, kwasica ketonowa w cukrzycy, nad i niedoczynność przytarczyc) • Choroby układu moczowego (mocznica, kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek) • Inne (zawał i niewydolność serca, nadużywanie alkoholu, po narkozie, długotrwałe głodzenie) • Ciąża

21. Obraz kliniczny: • Wymioty ostre (1 – 2 dni) – najczęściej wywołane przez choroby infekcyjne, leki, toksyny egzo – lub endogenne; • Wymioty przewlekłe (> 7 dni) – objaw chorób przewlekłych, w tym psychicznych. W diagnostyce należy wziąć pod uwagę czas trwania, charakter, związek pomiędzy posiłkiem i występowaniem wymiotów. Postępowanie (zaproponowane przez American Gastroenterological Association) obejmuje: • Wyrównanie zaburzeń wodno – elektrolitowych • Postępowanie diagnostyczne i rozpoczęcie leczenia przyczynowego • Leczenie objawowe (o ile jest konieczne)

22. Powikłania wymiotów: • Odwodnienie • Zaburzenia gospodarki elektrolitowej • Zasadowica metaboliczna • Zachłyśnięcie i zachłystowe zapalenie płuc • Pęknięcie ściany przełyku (z. Boerhaavego – przewlekłe wymioty) • Linijne pęknięcie błony śluzowej w rejonie połączenia przełykowo – żołądkowego (z. Mallory’ego i Weissa) • Niedożywienie

23. BIEGUNKA (diarrhoea) – oddawanie płynnego lub półpłynnego kału w ilości > 200 ml/ dobę, w zwiększonej częstotliwości (> 3/ dobę). W zależności od czasu trwania wyróżnia się biegunkę ostrą (≤ 14 dni) i przewlekłą (> 2 tygodnie). Etiologia i patogeneza: • Upośledzone wchłanianie w jelicie cienkim lub grubym (zmniejszenie powierzchni absorpcyjnej lub uszkodzenie mechanizmu transportowego w nabłonku; obecność substancji niewchłanialnych, przyspieszony pasaż jelitowy) • Zwiększenie wydzielania wody i elektrolitów w jelicie cienkim lub grubym (endotoksyny bakterii, mediatory reakcji zapalnej, enterohormony)

24. PODZIAŁ BIEGUNEK

27. LECZENIE: zależy od przyczyny, nasilenia biegunki i stanu chorego, w tym zaburzeń wodno – elektrolitowych. POWIKŁANIA: • Odwodnienie: nasilenie odwodnienia wyraża się jako odsetek zmniejszenia masy ciała, co determinuje objętość płynu, którą należy podać w fazie rehydratacji. • Bez cech odwodnienia (ubytek < 3% mc.) • Łagodne (ubytek < 5%mc.) – pragnienie, podsychające bł. śluzowe j. ustnej • Umiarkowane (ubytek 6 – 10% mc.) – wzmożone pragnienie, sucha bł, śluzowa j. ustnej, podkrążone oczy, skąpomocz, hipotonia ortostatyczna, wydłużony czas powrotu kapilarnego w łożysku paznokcia (> 1,5 – 2s.) • Ciężkie (utrata > 10% mc.) – objawy odwodnienia umiarkowanego i dodatkowo objawy wstrząsu hipowolemicznego • Zaburzenia elektrolitowe • Kwasica nieoddechowa • Niedożywienie, niedobory witamin, i pierwiastków śladowych w biegunce przewlekłej

28. ZAPARCIE (constipatio) – zbyt mała częstotliwość wypróżnień (≤ 2 tydz.) lub stolce twarde, oddawane z wysiłkiem, z towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia. Zaparcie ciężkie oznacza ≤ 2 wypróżnienia na miesiąc. Patogeneza: • Zwolnienie perystaltyki jelit (zaparcia o etiologii czynnościowej, cukrzyca, niedoczynność tarczycy) – zaparcie atoniczne lub spastyczne • Powstawanie fal przeciwperystaltycznych, cofanie się treści jelita grubego (powstrzymywanie się od defekacji) • Dysfunkcja mięśni dna miednicy (zatrzymanie mas kałowych w odbytnicy – nieprawidłowy skurcz zwieracza odbytu, niemożność zwiotczenia mięśni dna miednicy) • Mechaniczne zamknięcie światła jelita (choroby organiczne przewodu pokarmowego) • Działanie leków: opioidy, przeciwbólowe, zawierające wapń, glin, żelazo, DŚA, diuretyki

29. Diagnostyka: • Wywiad: przebieg zaparć, wygląd stolca, objawy towarzyszące, stosowane leki, choroby współistniejące • Badanie przedmiotowe brzucha z badaniem per rectum • Badania dodatkowe: rektoskopia, USG, badanie rentgenowskie Leczenie: • Leczenie choroby podstawowej, eliminacja czynników wywołujących • Dieta lekkostrawna, bogatobłonnikowa, zwiększenie ilości przyjmowanych płynów • Leki przeczyszczające (krótko): pęczniejące (siemię lniane), osmotyczne (laktuloza, tlenek magnezu), pobudzające perystaltykę (senes, bisacodyl), zmiękczające stolec (parafina, czopki glicerynowe, enema)

30. Żółtaczka • Żółtaczka to żółte/ żółtawe zabarwienie twardówek, błon śluzowych i skóry, spowodowane odkładaniem się w tkankach bilirubiny. • Podział etiologiczny żółtaczek: • Przedwątrobowe • Wewntrzwątrobowe • Pozawątrobowe

31. Przedwątrobowe – hiperbilirubinemia spowodowana hemolizą wewnątrz – lub zewnątrznaczyniową (niedokrwistości hemolityczne, hemoliza immumologiczna, uszkodzenie erytrocytów, zakarzenia, ciężkie oparzenia, hipersplenizm), upośledzenie sprzęgania bilirubiny z kwasem glikuronowym(z. Gilberta, z. Criglera i Najjara). Wewnątrzwątrobowe – hiperbilirubinemia mieszana wskutek uszkodzenia wątroby (marskość, zakażenia wirusowe, posocznica, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, toksyczne zapalenie wątroby, nowotwory, zaburzenia naczyniowe, żółtaczka ciężarnych). Pozawątrobowe – żółtaczki mechaniczne, w których dominuje hiperbilirubinemia sprzężona w wyniku upośledzenia fizjologicznego przepływu żółci (kamica przewodowa, rak trzustki, zapalenie wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych, pierwotny rak dróg żółciowych.

32. Diagnostyka żółtaczek: • Żółtaczka przedwątrobowa→ stolce ciemne, barwa moczu prawidłowa • Żółtaczka pozawątrobowa, niekiedy wątrobowa→ stolce odbarwione, mocz ciemny, może występować uporczywy świąd skóry nasilający się w wysokiej temperaturze.

33. Choroba wrzodowa (morbus ulcerosus)

34. Choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy jest schorzeniem przewlekłym charakteryzującym się cyklicznym pojawianiem się wrzodów żołądka lub dwunastnicy – okresy zaostrzeń i remisji. • Podczas zaostrzenia w obrębie ściany żołądka lub dwunastnicy występuje zmiana patologiczna (wrzód trawienny) w postaci martwicy nabłonka pokrywnego i blaszki właściwej błony śluzowej, przekraczająca zwykle blaszkę mięśniową błony śluzowej. Najczęstszą lokalizacją jest żołądek i proksymalna dwunastnica. towarzyszą temu objawy kliniczne, zaś w okresie remisji wrzód jest wygojony i chory nie odczuwa dolegliwości.

35. Epidemiologia: • Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy najeży do najczęstszych chorób przewodu pokarmowego i zaliczana jest do chorób społecznych (występuje u co 10 osoby na świecie). • 3 – 5 razy częściej dotyczący dwunastnicy, dwukrotnie częściej chorują mężczyźni. • Wrzody dwunastnicy powstają w szerokim przedziale wieku: 25 – 75 lat, choroba wrzodowa żołądka najczęściej występuje w przedziale wieku 55 – 65 lat.

36. Patogeneza: • To choroba polietiologiczna, powstaje w wyniku zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami agresji, a czynnikami ochronnymi (protekcyjnymi) działającymi na błonę śluzową żołądka lub dwunastnicy. • Istotną rolę odgrywają także czynniki psychologiczne (stres w warunkach OIT), genetyczne (z. Zollingera – Ellisona, ch. Leśniowskiego – Crohna, 3-krotnie częściej chorują dzieci chorych rodziców, grupa krwi O), środowiskowe, leki (NLPZ, kortykosteroidy), wirusowe, a także palenie papierosów, radioterapia.

37. CZYNNIKI ETIOPATOGENETYCZNE WRZODU TRAWIENNEGO

38. NADŻERKA -to powierzchowny ubytek śluzówki, który występuje tylko w obrębie właściwej błony śluzowej. WRZÓD TRAWIENNY – to charakterystyczna dla okresu zaostrzenia choroby zmiana patologiczna, ostro ograniczony (rzadziej o nierównych konturach) ubytek żołądka lub dwunastnicy sięgający w głąb, poza blaszkę mięśniową błony śluzowej, z naciekiem zapalnym i martwicą skrzepową w otoczeniu. • Różnica pomiędzy nadżerką i owrzodzeniem polega na głębokości ubytku tkanki, którego wielkość przy małych zmianach można określić jedynie w badaniu histopatologicznym. Może powstawać nagle pod wpływem stresu lub urazu (wrzód ostry).

39. Obraz kliniczny: • Ból tępy:pojawiający się w ciągu 1 – 3h po posiłku, czasem w nocy,zlokalizowany w nadbrzuszu, uciskowy, drążący, ostry lub palący, promieniujący do pleców, niekiedy nadbrzusza lewego i prawego; • Tkliwość uciskowa lub opukowa w badaniu fizykalnym; • Dyskomfort w jamie brzusznej: uczucie sytości, wzdęcia, odbijania lub uczucie głodu; • „Zgaga”spowodowana zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku (częściej w GERD); • Charakterystyczny model psychiczny po latach:obojętny apatyczny, szczupły; • Ubytek masy ciaław okresie zaostrzenia choroby spowodowany zmniejszeniem łaknienia, zaburzeniem połykania; • Nudności, wymiotyprzynoszące ulgę; • Zaparcia nasilane przez niektóre leki (sole wapnia); • Nawrotowość choroby:wiosna, jesień, skłonność do samoistnych remisji; • Niedokrwistość (rzadko) wywołana krwawieniem z wrzodu.

40. RÓŻNICOWANIE CHOROBY WRZODOWEJ ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY

41. Diagnostyka choroby wrzodowej: Analiza trybu życia pod kątem czynników środowiskowych i emocjonalnych: • Używki (alkohol, papierosy, kawa naturalna); • Leki (NLPZ, sterydy); • Sposób odżywiania (regularność, ilość, jakość, technologia przygotowania posiłków); • Charakter pracy; • Sytuacja rodzinna; • Typ osobowości (osobowość typu A), stan psychiczny; • Organizacja czasu wolnego; • Sposób reagowania na sytuacje trudne, umiejętność relaksacji.

42. Badanie w kierunku H. Pylori • Chociaż odkrycia decydującej roli zakażenia żołądka bakterią H. Pylori w etiologii wrzodu trawiennego dokonali Warren i Marshall z Australii przed ponad 25 laty, za co otrzymali w 2005 roku Nagrodę Nobla, warto pamiętać, że po raz pierwszy obecność spiralnej bakterii nazwanej przez siebie Vibrio rugulaw popłuczynach żołądkowych opisał 120 lat temu Polak, Walerian Jaworski, profesor UJ, w swoim „Podręczniku chorób żołądka” wydanym w 1889 roku.

43. Testy nieinwazyjne: • testy serologiczne wykrywające obecność przeciwciał klasy IgG przeciwko H. Pylori we krwi (nie wykrywają aktywnego zakażenia H. Pylori i nie są stosowane w kontroli skuteczności eradykacji); • test immunoenzymatyczny wykrywający obecność antygenu H. Pylori w kale (wykrywa aktywne zakażenie H. Pylori); • test oddechowy wykrywający w powietrzu wydychanym przez pacjenta obecność izotopu węgla nie-radioaktywnego 13C lub radioaktywnego 14C powstałego wskutek działania ureazy H. Pylori na podany doustnie mocznik (wykrywa aktywne zakażenie H. Pylori, ma największą dokładność diagnostyczną> 95% i jest najlepszym testem do kontroli skuteczności eradykacji). Testy inwazyjne (endoskopowe): • szybki test ureazowy; • badanie histologiczne; • badanie bakteriologiczne (posiew); • badanie molekularne w kierunku H. Pylori.

44. Test ureazowy– H. Pyloriuzyskany z biopsji dodany do żelu zawierającego mocznik i czerwień fenolowa wskutek konwersji mocznika do NH3 i CO2 powoduje zabarwienie żelu na czerwono. Test oddechowy – chory wypija roztwór mocznika z oznakowanymi atomami węgla. H. Pylorirozkłada mocznik z uwolnieniem znakowanego węgla w postaci CO2 przenoszonego z krwią do płuc – oznaczanym w wydychanym powietrzu.

45. Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (GASTRODUODENOSKOPIA): • Pozwala uwidocznić wrzód i pobrać wycinki (≥6) w celu diagnostyki zakażenia H. pylori i do badania histopatologicznego, może wykazać zmiany po przebytym wrzodzie trawiennym w postaci blizny powrzodowej, czy powrzodowego zniekształcenia opuszki dwunastnicy. • Chociaż objawy sugerujące chorobę wrzodową mogą stanowić nawet do 40% wskazań do gastroskopii, wrzód trawienny rozpoznawany jest rzadko tylko w nieco ponad 6% wszystkich gastroskopii (15).

46. Gastroduodenoskopiaz pobraniem ≥ 6 wycinków z obrzeża i dna wrzodu. PRZYGOTOWANIE I OPIEKA NAD PACJENTEM (gastroduodenoskopia): • Poinformowanie chorego o przebiegu badania i możliwej współpracy (sygnalizowanie dolegliwości niewerbalnie); • Wywiad w kierunku przeciwwskazań; • 6-8 godzin na czczo; • Pobranie krwi do badań laboratoryjnych (INR, anty- HbS); • Przed badaniem usunąć protezy zębowe, zdjąć okulary; • Przed badaniem lekarz może podać Simeticon (około 20 ml) – lek o gorzkawym smaku, zabezpiecza przed spienieniem soków żołądkowych;

47. Wrzód na przedniej ścianie opuszki dwunastnicy w obrazie endoskopowym.

48. PRZYGOTOWANIE I OPIEKA NAD PACJENTEM (gastroduodenoskopia) CD.: • Miejscowe znieczulenie tylnej ściany gardła; • Dożylnie środek uspokajający – Dormicum (uczucie oszołomienia, nie wskazane jest prowadzenie pojazdów, obsługa urządzeń mechanicznych około 24 godz. po badaniu); • Obserwacja – powłok skórnych, oddechu, tętna, ciśnienia tętniczego krwi, wyrazu twarzy chorego; • Po badaniu unikanie spożywania posiłku i napojów do 2 godzin (znieczulenie gardła); • Po powrocie odruchu połykania (chory nie krztusi się przy połykaniu śliny) może zjeść letni posiłek.

49. Morfologia krwi obwodowej • Prześwietlenie rentgenowskie żołądkaz użyciem papki barytowej (rzadko). • Badanie endoskopowe wyparło prawie całkowicie badanie radiologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego z diagnostyki choroby wrzodowej, ale trzeba pamiętać, że jego dokładność diagnostyczna w przypadku wrzodu trawiennego o wielkości powyżej 5 mm przy zastosowaniu techniki podwójnego kontrastu przez doświadczonego radiologa, zbliżona jest do endoskopii. • Test Kay’a – określenie wydzielania żołądkowego (podejrzenie z. Zollingera – Ellisona, który potwierdza się przez stwierdzenie dużego podstawowego wydzielania HCl – BAO > 15 mmol/h).

50. Leczenie choroby wrzodowej: • Celem jest zmniejszenie bólów, przyspieszenie gojenia się wrzodu i zapobieganie nawrotom choroby. Leczenie niefarmakologiczne:powoduje wygojenie do 90% wrzodów w czasie 4 – 8 tygodni, jednak po jego zaprzestaniu u ~80% przypadków w ciągu roku dochodzi do nawrotu choroby.