Η Σχολική Ηγεσία στο Δημοτικό Σχολείο της Κύπρου: περιορισμοί, προκλήσεις και προοπτικές

1. Η Σχολική Ηγεσία στοΔημοτικό Σχολείο της Κύπρου: περιορισμοί, προκλήσεις και προοπτικές Μάριος Στυλιανίδης Εκπαιδευτική Ημερίδα ΑΚΙΔΑ 26/2/2011

2. Δομή Παρουσίασης • Το ευρύτερο τοπικό συγκείμενο • To θεσμικό πλαίσιο για το διευθυντή - Δυσκολίες -Περιορισμοί • Ο βοηθός διευθυντής - Δυσκολίες- Περιορισμοί • Τρεις περιοχές δράσης για το σύγχρονο ηγέτη – καλές πρακτικέςπου συναντούμε • Προκλήσεις - προοπτικές για τη σχολική ηγεσία στο μελλοντικό κυπριακό σχολείο • Εισηγήσεις

3. Περιθώρια Ελεύθερης Δράσης Συγκεντρω- τικό Σύστημα Περίοδος Σημαντικών Μεταρρυθμίσεων Περισσότερο Πολύπλοκο να Ηγείσαι Σήμερα Απουσία Εθνικών Επιπέδων Αναφοράς Αυξημένες Απαιτήσεις Προσδοκίες από την Κοινωνία Απουσία Ουσιαστικής Έρευνας Απουσία Συστηματικής Κατάρτισης Δ/ντών Το τοπικό συγκείμενο

4. Το νομοθετικό πλαίσιο Εφαρμογή Εκπαιδευτικής Πολιτικής & Κανονισμών Οργάνωση Διοίκηση Λειτουργία Σχολείου Εφαρμογή Αναλυτικού Προγράμματος Διδακτικά Καθήκοντα Καθοδήγηση Ανάπτυξη Αξιολόγηση Εκπ/κών Οργάνωση Φύλαξη Αρχείου Καθοδηγηση Ευημερία Μαθητών Παρακολούθηση Προόδου Μαθητών ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ

5. Δυσκολίες - Περιορισμοί Υπόλογος σε πολλούς για το τι συμβαίνει στο σχολείο Αυξημένες απαιτήσεις γονιών-κοινωνίας Αυξημένες ευθύνες-καθήκοντα – Συνεχής αίσθηση του βάρους της ευθύνης Συχνές διακοπές του προγραμματιζόμενου, για να χειριστεί κάτι έκτακτο ή επείγον Η δυσκολία να παρουσιάζεις αναπτυξιακή δράση μέσα σε συγκεντρωτικό σύστημα Πίεση χρόνου-άγχος-αμφισβητήσεις Ανάγκη για συνεχή αναζήτηση συμμάχων και εξεύρεση πόρων Ανάγκη για ουσιαστική κατάρτιση και συστηματική στήριξη

7. Δυσκολίες - Περιορισμοί • Μη σαφώς καθορισμένα καθήκοντα. Καθήκοντα που συχνά αναλαμβάνουν: • Σχέδιο Πολιτικής Άμυνας • Αναπληρώσεις δασκάλων • Συντονισμός Μαθητικού Συμβουλίου • Παραγγελίες διδακτικών βιβλίων, μέσων και υλικών • Ελαφρώς μειωμένο διδακτικό φορτίο • Καμιά επιμόρφωση-κατάρτιση • Αδρανοποίηση του β. δ/ντή σε κάποιες περιπτώσεις που μπορεί να οφείλεται είτε στο συγκεντρωτισμό του διευθυντή είτε στα αυξημένα διδακτικά καθήκοντα • Λειτουργία διευθυντικής-ηγετικής ομάδας σε κάποια σχολεία

8. Σύγχρονη Σχολική Ηγεσία Καλές πρακτικές που παρατηρούμεστο κυπριακό σχολείο. Εστίαση σε τρεις περιοχές δράσης.

9. Ο ΗΓΕΤΗΣ ΩΣ ΝΕΣΑΖΩΝ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΔΡΑΣΗΣ Κοινωνία Σύστημα Σχολείο Σχ.Τάξη Μάθηση Σύνδεση και προσαρμογή του σχολείου στο συνεχώς μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον Γέφυρα μεταξύ των εσωτερικών διαδικασιών σχολικής βελτίωσης και των εξωτερικών μεταρρυθμιστι-κών μέτρων Συμβολή στη βελτίωση της μάθησης, βελτιώνοντας τις συνθήκες και το κλίμα μέσα στο οποίο γίνεται η διδασκαλία και η μάθηση

10. Ι. Συμβολή στη Βελτίωση της Μάθησης ΙΙ. Εσωτερικές- Εξωτερικές Διαδικασίες Βελτίωσης IΙΙ. Εξωτερικό Περιβάλλον

11. Ι. Συμβολή στη Βελτίωση της Μάθησης • Διασφάλιση υλικών πόρων για αποτελεσματική διδασκαλία (συνθήκες, εξοπλισμός, μέσα, υλικά κ.λπ.) • Αξιοποίηση-Ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων για αποτελεσματική διδασκαλία (γνώση, δεξιότητες, διάθεση) • Συμβολή στη δημιουργία επαγγελματικής κοινότητας μάθησης που διακρίνεται από: • Κοινούς σκοπούς-όραμα • Εμπιστοσύνη • Συνεργασία • Στοχαστική αναζήτηση ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ

12. Ι. Συμβολή στη Βελτίωση της Μάθησης Πρακτικές προώθησης των πιο πάνω: • Συναδελφική αλληλοπαρατήρηση διδασκαλίας και αναστοχασμός • Δειγματικές/συνεργατικές συνδιδασκαλ. • Προώθηση, ενθάρρυνση και στήριξη παιδαγωγικών καινοτομιών, νέων μεθόδων διδασκαλίας κ.λπ. • Δημιουργία τράπεζας υλικού • Παρώθηση για συνεχή βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων • Αξιολόγηση μάθησης και εκπ/κού έργου • Βιωματική προσέγγιση-συζήτηση παιδαγωγικών θεμάτων, μεθοδολογίαςκ.ά. στις Σ.Π. ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

13. ΙΙ. Εσωτερικές- Εξωτερικές Διαδικασίες Βελτίωσης ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ • Κοινό όραμα-ξεκάθαρη αποστολή • Καθορισμός και ιεράρχηση προτεραιοτήτων • Ανάπτυξη, εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση σχεδίου δράσης για βελτίωση και ανάπτυξη της σχολικής μονάδας • Μεταβίβαση εξουσιών και ευθύνης σε άτομα και ομάδες (κατανεμημένη ηγεσία) – Αξιοποίηση δυνατοτήτων και ικανοτήτων του προσωπικού • Στενή συνεργασία με ΥΠΠ για εισαγωγή και στήριξη καινοτομιών (το παράδειγμα της εισαγωγής των ΝΑΠ)

14. ΙΙ. Εσωτερικές- Εξωτερικές Διαδικασίες Βελτίωσης ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ • Αναζήτηση και εφαρμογή καινοτόμων ιδεών και προγραμμάτων – Δημιουργία κουλτούρας αλλαγής • Συμμετοχική λήψη αποφάσεων • Ηλεκτρονικό δίκτυο επικοινωνίας και ανταλλαγής ιδεών-υλικού μεταξύ του προσωπικού – Αξιοποίηση τεχνολογίας • Συνεχής ενθάρρυνση, στήριξη και ενδυνάμωση του προσωπικού • Αξιοποίηση ευκαιριών επιμόρφωσης του προσωπικού – Προγράμματα ενδοσχολικής επιμόρφωσης σε συνεργασία με το ΠΙ

15. IΙΙ. Εξωτερικό Περιβάλλον ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ • Εμπλοκή γονέων (λειτουργία σχολής γονέων, ενημερωτικό δελτίο, βιβλιάριο σχολείου, κοινές εκδηλώσεις, παρακολούθηση διδασκαλίας, ιστοσελίδα κ.λπ.) • Συνεργασία με τοπική κοινότητα • Συνεργασία με άλλους φορείς (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, ιδιώτες, αξιοποίηση ευρωπαϊκών και άλλων προγραμμάτων) • Αναζήτηση συμμάχων, πόρων και χορηγών (π.χ. για έκδοση ημερολογίου, περιοδικού, αγορά εξοπλισμού κλπ)

16. Προκλήσεις-Προοπτικές για το μέλλον • Όλο και περισσότεροι νέοι και προσοντούχοι διευθυντές στη δημοτική εκπαίδευση • Δύο κρατικά και δύο ιδιωτικά πανεπιστήμια με μεταπτυχιακά προγράμματα εκπαιδευτικής ηγεσίας και διοίκησης • Έφεση Κυπρίων εκπαιδευτικών για συνεχή μάθηση και κατάρτιση • Η συγκυρία των πολλών προγραμματιζόμενων μεταρρυθμίσεων στο εκπαιδευτικό σύστημα • Ιεράρχηση της εκπαιδευτικής ηγεσίας ψηλά στις προτεραιότητες της εκπαιδευτικής πολιτικής των ανεπτυγμένων κρατών

17. Εισηγήσεις • Επαναπροσδιορισμός-εκσυγχρονισμός του ρόλου, των υπευθυνοτήτων και καθηκόντων του σχολικού ηγέτη, διευθυντή και βοηθού διευθυντή • Ανάπτυξη και στήριξη νέων σύγχρονων δομών και μορφών ηγεσίας (π.χ. κατανεμημένη ηγεσίας) • Καθορισμός δεξιοτήτων σχολικής ηγεσίας και καθιέρωση επαγγελματικών προτύπων σχολικού ηγέτη

18. Εισηγήσεις • Ουσιαστική και συστηματική στήριξη του ηγέτη (π.χ. έντυπο και ηλεκτρονικό υποστηρικτικό υλικό, βάσεις δεδομένων, αποτελέσματα ερευνών κ.ά.) στα τρία βασικά επίπεδα της δράσης του: • Ηγέτης-μεσάζων μεταξύ σχολείου και μάθησης του μαθητή • Ηγέτης-μεσάζων μεταξύ σχολείου και εκπαιδευτικού συστήματος • Ηγέτης-μεσάζων μεταξύ σχολείου και κοινωνίας

19. Εισηγήσεις • Εντοπισμός και διάχυση καλών πρακτικών εκπαιδευτικής ηγεσίας και διοίκησης που εφαρμόζονται από διευθυντές στην Κύπρο ή και στο εξωτερικό (αξιοποίηση διαδικτύου, εκδόσεις κ.λπ.) • Αποκέντρωση της ευθύνης για λήψη αποφάσεων στα σχολεία και ταυτόχρονα δημιουργία διαδικασιών αυξημένης λογοδότησης με βάση κεντρικά καθορισμένα κριτήρια-επίπεδα

20. Εισηγήσεις • Ίδρυση φορέα που να αναλάβει το έργο της συστηματικής επιμόρφωσης και κατάρτισης των στελεχών της εκπαίδευσης αλλά και την παραγωγή υποστηρικτικού υλικού-μέσων που να τους υποβοηθεί στο έργο τους • Μετατροπή του φορτίου διδακτικών καθηκόντων του δ/ντή σε φορτίο παιδαγωγικών καθηκόντων: δειγματικές διδασκαλίεςή συνδιδασκαλίες, παιδαγωγική συμβουλευτική και καθοδήγηση • Διαχωρισμός των καθηκόντων του βοηθού διευθυντή σε διοικητικά και παιδαγωγικά-εκπαιδευτικά (μέντορας, σύμβουλος, καθοδηγητής, εμψυχωτής)