(Μεταφρασμένο σε πολυτονικό σύστημα γραφής παραπέμπει σε παλιότερες εποχές).

1. Μουσική Ρίχαρντ Βάγκνερ, «In the Hall of the Mountain King» ΟΤΑΝ ΕΚΛΑΨΕ Ο ΝΙΤΣΕ (Μεταφρασμένο σε πολυτονικό σύστημα γραφής παραπέμπει σε παλιότερες εποχές).

2. Ο συγγραφέας …Irvin D. Yalom (1931-) Ο σημαντικότερος εν ζωή εκπρόσωπος της υπαρξιακής σχολής στην ψυχιατρική.

3. Εξετάζονται 2 ζητήματα : • Η ανθρώπινη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο θεραπευτή και το θεραπευόμενο. • Η σχέση της φιλοσοφίας του Νίτσε με τις αρχές της ψυχοθεραπείας. μηδενισμός καταστροφή

4. «Σκύλος θαμμένος στην άμμο» Φρανσίσκο Γκόγια, 1820 «Το αίνιγμα μιας ημέρας» Τζόρτζο ντε Κίρικο, 1914 «Ελεύθερη φόρμα», 1945, Τζάκσον Πόλοκ «Απομόνωση», Μαρκ Σαγκάλ, 1933 Μουσική Ρίχαρντ Βάγκνερ, «Ride of the Valkyries» Δημιουργούνται 2 Σχολές : Θίγονται 4 μεγάλα υπαρξιακά ζητήματα: α) ΘΑΝΑΤΟΣ β) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ γ) ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ δ) ΑΝΑΓΚΗ ΝΟΗΜΑΤΟΣ Υπαρξιακή Σχολή Τα τοποθετεί στο κέντρο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ψυχαναλυτική Σχολή Αποδίδει το ρόλο της ανθρώπινης ύπαρξης στα ένστικτα.

5. Χαρακτηριστικά της εποχής • Άνοδος του ναζισμού • Ανάπτυξη αντισημιτισμού (Αυστρία – Γερμανία) • Κύκλος της Βιέννης (δεκαετία 1920) • Κύκλος του Βερολίνου (τέλη 1920) 1882 «Ο κύκλος του Βερολίνου» 1996, Ρίτσαρντ Λονγκ

6. Βερολίνο ΒΑΥΑΡΙΑ Βασιλεία Βιέννη Βενετία Τόποι δράσης και αναφοράς

7. Οι πρωταγωνιστές Ο θεραπευτής : Γιόζεφ Μπρόιερ (1842 - 1925) εκπρόσωπος της ψυχαναλυτικής σχολής. Ο θεραπευόμενος : Φρίντριχ Νίτσε (1844 - 1900) εκπρόσωπος της υπαρξιακής σχολής.

8. Λου ΣαλομέTο πρόσωπο με το οποίο ξεκινά η ιστορία.Η μοιραία γυναίκα που συγκλόνισε τον ψυχικό κόσμο του Νίτσε. Λου Σαλομέ, Πάουλ Ρέε και Νίτσε σε ένα φωτομοντάζ της εποχής (που έφτιαξε ο ίδιος ο Νίτσε), όπου απεικονίζει την προσωπικότητα της Λου και τη σχέση της με τους δύο άνδρες, όπως την είδε εκείνος. Παρατήρηση: Παρουσιάζει τη Λου να κρατά μαστίγιο.

9. Ζίγκμουντ Φρόιντ (1856 - 1939)Ο επιστήθιος φίλος και συνεργάτης του Γιόζεφ Μπρόιερ, με τον οποίο συζητούσε όλες τις ιατρικές του υποθέσεις. Οι συζητήσεις τους για την Άννα Ο είναι η βάση της φροϋδικής θεωρίας και ψυχαναλυτικής πρακτικής. Γ. Μπρόιερ, Ζ. Φρόιντ και Άννα Ο. Θεραπεία με τη νέα, για την εποχή, μέθοδο της ύπνωσης.

10. Μπέρθα Παππενχάιμ Ασθενής του Γιόζεφ Μπρόιερ, 21 ετών, με συμπτώματα παράλυσης των άκρων, υστερίας και αμνησίας, γνωστή ως «Άννα Ο». Την ερωτεύθηκε στην προσπάθειά του να τη θεραπεύσει.

11. Ματίλντα Άλτμαν– ΜπρόιερΗ γλυκιά και αξιοπρεπής σύζυγος του γιατρού Γιόζεφ Μπρόιερ αντιμετώπιζε με παράπονο, κατανόηση και αναμονή την απουσία του από τις οικογενειακές και συζυγικές του υποχρεώσεις.

12. Ποια ήταν η θεραπευτική μέθοδος του Γ. Μπρόιερ; «Μούσα κοιμωμένη» (1909-10) Κονσταντίν Μπρανκούζι • «Το καθάρισμα της καμινάδας» • Η ύπνωση ως μέθοδος εμπλουτισμού της προηγούμενης διαδικασίας • Η θεραπευτική αξία της συνομιλίας : κάθαρση με την περιγραφή των συμπτωμάτων • Κλειδί της θεραπείας : η ψυχική πίεση «Συζήτηση» (1909) Henri Matisse «Συντριμμένος» (1881) Βαν Γκογκ

13. Μουσική Ρίχαρντ Βάγκνερ, «Tannhauser» Όταν ο Μπρόιερ συνάντησε το Νίτσε… • Εντυπωσιάστηκε απότην έντονη παρουσία του και το έντονο βλέμμα του, τη δυσπιστία και την περηφάνια του, τη μεγαλοφυΐα του, τις απότομες αλλαγές διάθεσης. • Τα συμπτώματα που παρουσίαζε ήταν ναυτία, ημικρανίες, προβλήματα όρασης, κρίσεις κόπωσης, αϋπνίες.

14. Τα συμπτώματα • Αυτό που έχει σημασία δεν είναι η καταγωγή των συμπτωμάτων, αλλά το νόημα των συμπτωμάτων. • Τα συμπτώματα είναι οι αγγελιοφόροι ενός νοήματος και εξαφανίζονται, όταν το νόημά τους γίνει κατανοητό. «Αγγελούδια - Αλληγορία» Νικόλαος Γύζης (1842-1901)

15. Η σχέση θεραπευτή - θεραπευόμενουανατράπηκε Γιόζεφ Μπρόιερ Φρίντριχ Νίτσε Οι ρόλοι εναλλάσσονταν κατά βούληση και διάθεση.

16. Φιλοσοφικές συσχετίσεις Νίτσε + Σοπενάουερ+ ΄Ελληνες προσωκρατικοί : Η ιδέα του Αγώνος : «Ο άνθρωπος αναπτύσσει τα φυσικά του χαρίσματα μόνο μέσα από το συναγωνισμό». «Εκείνος που δεν υπακούει στον εαυτό του, κυβερνάται από άλλους».

17. Εξουσία και αυθεντία • Η έκφραση θετικών συναισθημάτων είναι απόπειρα επιβολής εξουσίας. • Η μεγάλη αυθεντία, οι πολλές σπουδαίες γνώμες και συμπεράσματα καταπιέζουν τις δημιουργικές συνθετικές ικανότητες του ανθρώπου.

18. «Ξερός δροσερός κήπος» 1921, Πάουλ Κλέε Η γρανιτένια φράση του Νίτσε Αναζήτηση της αλήθειας Το καθήκον που έχει ο άνθρωπος για τον εαυτό του είναι να ανακαλύψει την αλήθεια. «Γίνε αυτό που είσαι».

19. Αλήθεια = α+λήθη Εκείνοι που επιθυμούν να ακολουθήσουν την αλήθεια, πρέπει να παραιτηθούν από τη γαλήνη και ν’ αφιερώσουν τη ζωή τους στην αναζήτηση. Επιλογή ανάμεσα στην Άνεση και στην αληθινή αναζήτηση. «Ο δρόμος της αρετής και της κακίας»,1857 φωτογραφία του Oscar Gustav Rejlander

20. Αλήθεια και αυτοαναζήτηση Για να ανακαλύψει κανείς την αλήθεια, πρέπει πρώτα να γνωρίζει πλήρως τον εαυτό του. Και για να το κάνει αυτό, πρέπει πρώτα να απομακρυνθεί από τη συνηθισμένη του οπτική γωνία, ακόμη κι από την εποχή και τη χώρα του! "Print Gallery", 1956, Maurits Cornelis Escher

21. Αυτοπροσωπογραφία 1976 Φράνσις Μπέικον «Ο θάνατος του Καζαγκέμας» 1901, Πάμπλο Πικάσο «Τυφώνας στο μυαλό μου», 2006, Μαρκ Κοστάμπι Προβλήματα στην αναζήτηση της αλήθειας και της αυτογνωσίας: • Το θεμελιώδες πρόβλημα : ο φόβος του θανάτου • Το πιο δευτερογενές πρόβλημα : η εισβολή ακατανόητων σκέψεων • Το πιο απειλητικό πρόβλημα : οι τάσεις αυτοκτονίας • Το πιο ενοχλητικό πρόβλημα : η απέχθεια του εαυτού μας Θάνατος και φόβος» 1490, Ιερώνυμος Μπος

22. Προδοσία • Η αποκάλυψη του εαυτού σου σε κάποιον άλλον είναι προανάκρουσμα της προδοσίας. Και η προδοσία σε κάνει να αρρωσταίνεις. «Το φιλί» (1304-1306) Τζόττο

23. Περί φιλοσοφίας… Το να διδάσκεις φιλοσοφία και το να τη χρησιμοποιείς στη ζωή σου είναι δύο εντελώς διαφορετικά εγχειρήματα. «Φιλόσοφος σε στοχασμό» Ρέμπραντ, 1632

24. Καντ • Χέγκελ Φιλοσοφία που αφορούσε την ακαδημαϊκή κοινότητα. «Η Σχολή των Αθηνών» 1509-1510, Ραφαήλ

25. Φιλοσοφία που αφορούσε τη ζωή και οδηγούσε στη ζωή. Νίτσε «Ο φιλόσοφος» 1925, Τζόρτζο ντε Κίρικο

26. Φιλοσοφία του ασυνείδητου Έντουαρντ Φον Χάρτμαν : Το μεγαλύτερο μέρος της μνήμης μας και των πνευματικών μας διαδικασιών βρίσκεται εκτός συνειδητού. «Οι εμμονές της μνήμης» Σαλβαντόρ Νταλί, 1931

27. «Ο ιππότης του θανάτου» Nταλί, 1935 «Οι Μοίρες», Φρανσίσκο Γκόγια, 1820 Διάλεξε το σωστό εχθρό • Ο αληθινός εχθρός ήταν πάντα η μοίρα. • Ο αληθινός εχθρός ήταν: το γέρασμα, ο θάνατος, ο φόβος για την ελευθερία. «Αγάπα τη μοίρα σου» (Amor fati)

28. Απόσταγμα αλήθειας • Παράδοξο να αφιερώνεις τον εαυτό σου στην αναζήτηση της αλήθειας, αλλά να μην αντέχεις στη θέα των όσων ανακαλύπτεις. • Καθένας πρέπει να διαλέγει όση αλήθεια αντέχει. • Η μοναδική μεγάλη αλήθεια είναι αυτή που ανακαλύπτουμε μόνοι μας. «Το θλιβερό άθλημα», 1929 Σαλβατόρ Νταλί

29. «Στο περιθώριο», 1930, Πάουλ Κλέε «Το κλειδί», 1946 Τζάκσον Πόλλοκ Αλήθειες της ζωής • Το κλειδί για να ζεις καλά είναι πρώτα να βουληθείς αυτό που είναι απαραίτητο και μετά ν’ αγαπήσεις αυτό που βουλήθηκες. • Να ξεπερνάς την απόγνωση με το να μετατρέπεις το «ήταν να γίνει έτσι» σε «έτσι το θέλησα». • Επειδή έρχεται ο θάνατος, δε σημαίνει πως η ζωή δεν έχει αξία.

30. «Ο σκεπτόμενος» 1880, Ροντέν Η φιλοσοφική θεραπεία Η φιλοσοφική θεραπεία συνίσταται στο να μάθεις ν’ ακούς την ίδια σου την εσωτερική φωνή.

31. Μουσική Γιοχάνες Μπραμς, «Συμφωνία Νο 1» Τέλος • Ο Νίτσε θεραπεύτηκε, αλλά και ο Μπρόιερ βρήκε γιατρειά. • Και οι δυο τους απαλλάχθηκαν από τις εμμονές που τυραννούσαν όχι μόνο την ψυχή τους, αλλά και τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. • Μόνο που όλα αυτά έγιναν μέσα στα όρια της μυθιστορηματικής φαντασίας του Ίρβιν Γιάλομ. • Αυτή, όμως, η μυθιστορηματική παρουσίαση του ψυχικού κόσμου των πρωταγωνιστών της ιστορίας τόσο από ψυχολογική, όσο και από φιλοσοφική πλευρά, έχει σκοπό να μας οδηγήσει στην αυτογνωσία εντοπίζοντας τα κενά και τις προσωπικές μας ανεπάρκειες, ώστε να καταφέρουμε να γίνουμε «αυτό που είμαστε», κατά τη φράση του Νίτσε.

32. Μουσική Γιοχάνες Μπραμς, «Ουγγρικοί χοροί» Το παγόβουνο ράγισε και έγινε κομμάτια. Η απομόνωση υπάρχει μόνο στην απομόνωση. Μόλις τη μοιραστείς, εξατμίζεται.

33. Σημειώσεις και …σχόλια

34. Φιλόσοφοι και… φιλοσοφίες… Τα πρόσωπα της ιστορίας κάνουν τον προσωπικό τους αγώνα, προσπαθώντας να νικήσουν τα πάθη και τις αδυναμίες τους. Μέσα από αυτή την πάλη και από τις συζητήσεις μεταξύ τους αναδύονται οι φιλοσοφικές τους αντιπαραθέσεις και επηρεασμοί. Ο Σοπενάουερ επηρεάστηκε από τον Καντ, τον Πλάτωνα και τον Χομπς. Έθεσε τις βάσεις για να στηρίξουν ο Δαρβίνος τη θεωρία της εξέλιξης και ο Φρόιντ τη θεωρία του λίμπιντο και του ασυνείδητου. Επίσης επηρέασε τους Νίτσε, Βάγκνερ, Γιουνγκ, Βιτγκενστάιν, Αϊνστάιν, Πόπερ, Ο’Νιλ, Τολστόι κ.ά. Ο Έντουαρντ Φον Χάρτμαν(Γερμανός φιλόσοφος του 19ου αι.) διατύπωσε τη δική του θεωρία του ασυνείδητου (1869) ιδιοποιούμενος τις σκέψεις του Γκαίτε, του Χέγκελ, του Σοπενάουερ και του Σέλλιγκ. Όλα αυτά δηλώνουν υπαρξιακή αγωνία και ανήσυχους φιλοσοφικούς στοχασμούς σχετικά με το πρόβλημα της Ελευθερίας και της Βούλησης, την ερμηνεία του Ωραίου, την έννοια της Μεταφυσικής, της Ηθικής και του Δίκαιου.

35. Ρίχαρντ Βάγκνερ Λάιπτσιχ (Γερμανία) 1813 – Βενετία 1883 Μουσική επένδυση • Οι μουσικές μου επιλογές περιορίστηκαν στις δημιουργίες 2 Γερμανών συνθετών, του Βάγκνερ και του Μπραμς, οι οποίοι έζησαν στον τόπο και το χρόνο που διαδραματίζεται η ιστορίακαι σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το κύριο πρόσωπο, που είναι ο Νίτσε. • Ο Νίτσε ήταν στο στενό κύκλο του Βάγκνερ και θαύμαζε το μουσικό του ταλέντο. Οι θέσεις τους συνέπιπταν πάνω σε θέματα φιλοσοφίας, πολιτικής και ηθικής. Κατηγορήθηκαν και οι δύο για αντισημιτισμό και για τις απόψεις τους περί κατωτερότητας του γυναικείου φύλου. • Ο Μπραμς κατηγόρησε τον Βάγκνερ για ριζοσπαστισμό στις συνθέσεις του, ενώ ο ίδιος χαρακτηρίστηκε ως συντηρητικός. Σήμερα κατέχουν και οι δυο εξέχουσα θέση μεταξύ των Ευρωπαίων συνθετών. Ο Βάγκνερ θεωρείται ότι συνέβαλε στην εξέλιξη της ευρωπαϊκής κλασικής μουσικής με τις πρωτοποριακές για την εποχή μουσικές του συνθέσεις, ενώ ο Μπραμς ότι είναι ένας από τους σημαντικότερους ρομαντικούς κλασικούς συνθέτες του 19ου αι. Γιοχάνες Μπραμς Αμβούργο 1833 – Βιέννη 1897

36. Τζόρτζο Ντε Κίρικο 1888-1978 Σαλβαδόρ Νταλί 1904-1989 Εικαστικά • Οι εικαστικές μου επιλογές έγιναν πρωταρχικά με κριτήριο αναφερόμενες στο κείμενο έννοιες ή γεγονότα. • Επιπρόσθετα και όχι δευτερευόντως, η επιλογή έγινε μεταξύ εικαστικών καλλιτεχνών, που εμπνεύστηκαν τη δημιουργία των έργων τους από την πνευματική τους επαφή με έργα του Νίτσε και του Φρόιντ, όπως οι πίνακες του Ντε Κίρικο και του Νταλί.

37. Αντί επιλόγου «Στοχαστικό τριαντάφυλλο», Σαλβαδόρ Νταλί

38. … Ένα κλικ είναι καθοριστικό για την επιλογή μιας πορείας. H διαφάνεια αυτή επινοήθηκε με σκοπό τη δυνατότητα ακρόασης ενός μουσικού κομματιού, από αυτά που χαρακτηρίζονται ως τα αριστουργήματα του Μπραμς, μέχρι το τέλος. Σ’ αυτή την περίπτωση σας προτείνω να γυρίσετε στην προηγούμενη σελίδα και να το απολαύσετε κοιτάζοντας το τριαντάφυλλο του Νταλί. Δεν είναι σα να ατενίζεις τη γη από ψηλά; Το κόκκινο χρώμα του τριαντάφυλλου δεν παραπέμπει στις χαρές της ζωής και στον έρωτα, ενώ ταυτόχρονα αποπνέει μία σταγόνα αισιοδοξίας; Η ίδια σταγόνα πάνω στο τριανταφυλλένιο πέταλο δεν οδηγεί σε μια αναπόληση του παρελθόντος και σε μια αγωνία για το μέλλον; Ο γαλάζιος ουρανός δε δημιουργεί μια αίσθηση ηρεμίας και γαλήνης μαζί με μιαν έντονα φιλοσοφική διάθεση; Η απάντηση σ’ αυτές τις ερωτήσεις αιτιολογεί την επιλογή του συγκεκριμένου πίνακα και του συγκεκριμένου μουσικού κομματιού για τον επίλογο αυτής της παρουσίασης.