ETKİLİ İLETİŞİM

1. ETKİLİ İLETİŞİM Volkan Yönten Uzman Psikolojik Danışman Başkent Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi

2. İLETİŞİM • Duygu, düşünce veya bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla başkalarına aktarılmasına İLETİŞİMdenir. • Amaç “ANLATMAK“ ve “ANLAŞILMAK” tır.

3. Kişilerarası İletişim Sözlü Sözsüz Yüz ve Beden Mekan kullanımı Araçlar Bedensel Temas Sözsüz iletişimin özellikleri: Mesajın “ne” olduğu değil “nasıl söylendiği” önemlidir. Ortak dil (trafik ışıkları, levhalar vb.)

4. KENDİNİ İFADE ETMEK Kişinin kendini değerlendirmesi ve kendini karşısındakine doğru anlatmak için ÇABA • KENDİNİ TANIMA • DUYGU • DÜŞÜNCE

5. KENDİNİ TANIMA PENCERESİ KENDİMİZCE BİLİNENBİLİNMEYEN BİLİNEN BAŞKALARINCA BİLİNMEYEN

6. KENDİNİ TANIMA PENCERESİ KENDİMİZCE BİLİNEN BİLİNMEYEN BAŞKALARINCA BİLİNEN BAŞKALARINCA BİLİNMEYEN

7. KENDİNİ TANIMA PENCERESİ KENDİMİZCE BİLİNEN BİLİNMEYEN BAŞKALARINCA BİLİNEN BAŞKALARINCA BİLİNMEYEN

8. PEKİ AÇIK ALANIMIZIN GENİŞ OLMASI NE DEMEK ? • DUYGU VE DÜŞÜNCELERİMİZİ PAYLAŞMAKTIR. • PEKİ KENDİ DUYGU VE DÜŞÜNCELERİMİZİ DOĞRU ALGILIYOR MUYUZ?

9. DUYGU VE DÜŞÜNCE “Ahmet Ayşe’ yi kızdırdı.” “Beni çok fena korkuttun.” “Beni üzmekten çok zevk alıyorsun, değil mi?” “Bak gene kafamı bozuyorsun.” “Sinirlendirme beni.” DUYGUNUN NEDENİ NE?

10. DUYGU-DÜŞÜNCE-DAVRANIŞ ARASINDAKİ BAĞLANTI

11. ÖRNEK • DURUM DÜŞÜNCE DUYGU DAVRANIŞ • Sınavdayım Hata yapmamalıyım kaygı Soruları doğru • Eğer düşük not alırsam sıkıntı dürüst okumadan • bu sonum olur. umutsuzluk cevaplamaya çalışmak • Asla düzeltemem

12. ÖRNEK • DURUM DÜŞÜNCE DUYGU DAVRANIŞ • Sınavdayım Şu anda kaygılıyım, rahatlama Soruları daha dikkatli • bu yüzden böyle düşünüyorum okuyup, cevaplamaya • Kaygı benim doğal bir duygum. çalışmak. • Yaptığım şeyi önemsediğimi • gösterir. Hata yapmam hiçbir şey • yapamayacağım anlamına gelmez

13. Etkili bir iletişim için: “Sen zaten hep böyle davranıyorsun. Ne laf anlamaz adamsın!” “Yapmamalısın.” ”Konuşma artık.” “Bunu hep yapıyorsun.” “İstediğimi yapmazsan….” SEN DİLİ BEN DİLİ "Haber vermeden eve zamanında gelmediğin zaman uyuyamıyorum, (BEN) kaygılanıyorum" “Salon çok dağınık olduğunda toplamak için nereden başlayacağımı bilemiyorum. Bu da beni telaşlandırıyor.” “Radyonun sesinin çok açık olması nedeni ile babanla konuşamıyorum. Bu da beni sinirlendiriyor.” “Yorgun olduğum için canım oyun oynamak istemiyor.” “Akşam yemeğini zamanında yetiştiremeyeceğimden endişeleniyorum.” “Tertemiz mutfağımın kirlendiğini görünce üzülüyorum.”

14. BEN DİLİ • Özellikle, olumsuz duyguların yaşandığı durumlarda, • Olumsuz duygunun yaşandığı kişiye önce davranış ya da durumu tanımladıktan sonra, • Bu davranış ya da durumdan nasıl etkilenildiğini belirterek, • Ne hissedildiğinin söylenmesine dayalıdır.

15. BEN DİLİNİN YARARLARI • Kişiler savunmaya geçmezler. • Bu dilin, bireyin kendisinin etkilenişini ifade etmesi nedeni ile karşıdakini suçlu hissettirmez. • Dili kullanan kişinin neden o duyguyu yaşadığı anlaşıldığı için iletişim sağlıklı olur. • Ben mesajı alan kişi başkalarını düşünmeyi de öğrenir. • Yakınlığı arttırıcıdır. • Anlaşmazlıkları azaltır. • Konuşan kişiyi duygularını biriktirmediği, etkili olarak dile getirdiği için rahatlatır.

16. SEN DİLİ • Kişiyi suçlayıcıdır. • Davranıştan çok kişiliğe yöneliktir. • Yeniden konuşma isteğini engelleyicidir. • Kişi kendini suçlanmış ve anlaşılmamış hisseder. • Neye kızıldığının anlaşılmamasına neden olur. • Kişiyi gücendirir, kırar. • Kişinin direnmesine neden olur.

17. EMPATİ Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla bakması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecidir (Rogers, 1975).

18. EMPATİ BECERİSİ İÇİN; • Kendini tanıma • Duyguları tanıma • Etkili dinleme

19. ÖRNEKLER Bir ev hanımı şunları söylüyor: “Yemek, çamaşır, temizlik, dikiş, alış veriş, çocuklar… Bütün gün tek başıma koşturuyorum; yine de yetişemiyorum. Kendime ayıracak beş dakikam yok. Kendimi mutfakla banyo arasına hapsolmuş hissediyorum.”

20. Bir yardımcı tut.” “Kocan yardım etmiyor mu?” “Bir günlük plan yap; o planda kendine boş vakit ayır.” “Bulaşık makinesi al, otomatik çamaşır makinesi al.” “Ev işleri bir kadının görevidir; bunlardan özellikle çocuklardan sıkılmamak gerekir.” “Yerinde olsam ben de sıkılırdım.” “Ev işleri seni iyice bunaltmış.” “Bunca iş karşısında kendini çaresiz ve yalnız hissediyorsun.” “Bu kadar işi tek başına yapmak zorunda kalman, seni öfkelendiriyor.”  

21. İLETİŞİMİN 12 ENGELİ Kişinin Sorununa Bir yada Birkaç Çözüm Önermek 1.Emir vermek yönlendirmek: “Yakınmayı bırak da işini bitir.” 2.Uyarmak, gözdağı vermek: “Bugün bu işi bitirmek istiyorsan biraz kıpırdan.” 3.Ahlak dersi vermek: “İşini zamanında bitirmelisin.” 4.Öğüt vermek, çözüm ve öneri getirmek: “Yapacağın şey zamanını iyi planlamak. Ondan sonra tüm bu işleri yapabilirsin.” 5.Öğretmek, nutuk çekmek: “Tüm bu işleri tamamlamak için 10 gününün kaldığını hatırlasan iyi olur.” Kişiyi Yargılamak, Değerlendirmek, Bastırmak 6.Yargılamak, eleştirmek, suçlamak: “İşi ağırdan alıyorsun ya da tembelsin.” 7.Ad takmak, alay etmek: “Çocuk gibi davranıyorsun.” 8.Yorumlamak, analiz etmek: “Sen apaçık işten kaçıyorsun.”

22. İLETİŞİMİN 12 ENGELİ (devam) Kişinin Kendisini İyi Hissetmesini Sağlamak, Hatta Sorunu Yadsımak 9.Övmek, aynı düşüncede olmak, olumlu değerlendirmeler yapmak: “Sen beceriklisin, eminim bu işleri bitirmenin bir yolunu bulursun.” 10.Güven vermek, desteklemek, avutmak, duyguları paylaşmak: “Böyle hisseden tek sen değilsin. İşin içine girdiğinde o kadar da zor olmadığını göreceksin.” Sorunu Anlamak ve Bulacakları Çözümü Önermek için Soru Sormak 11.Soru sormak, sınamak, sorguya çekmek, çapraz sorgulamak: “İşin çok mu zor? Yardım istemek için neden bu kadar bekledin?” Kişiyle İlgilenmemek ya da Onu Başka Yöne Çekmek 12.Sözünden dönmek, oyalamak, alay etmek, şakaya boğmak, konuyu saptırmak: “Boşver bunları, şimdi zamanı değil. Galiba yatağından ters kalkmışsın.” (Gordon, Thomas).

23. ÖRNEK 1 Kişi A: “Sorunların ardı arkası kesilmiyor. Her gün yeni bir şey; birini hallediyorsun, bir başka sorun çıkıyor. Bıktım vallahi...” Kişi B: 1. “Seni hiç böyle görmemiştim. Şaşırttın beni.” (Gelen ileti karşısında, anlamaya geçmeden, aceleci ve de pek yararı olmayan, şaşırma duygusu) 2. “Ama yaşam bu. Sorumluluklarını yerine getirmelisin.” (Ahlak dersi veriliyor) 3. “Nasıl yani? Pek anlamadım.” (Anlaşılmamışlık duygusu) 4. “Sorunlar üst üste geldiğinde, bazen insan çok bunalıyor, canı sıkılıyor, değil mi?” (karşıdaki kişinin o anki duygusu ön plana çıkıyor- sıkılma ve bunalma )

24. ÖRNEK 2 Kişi A: “Öylesine bir koşuşturma içindeyim ki...senin işini ne zaman bitireceğimi dahi bilmiyorum.” Kişi B: 1. “Ne demek bilmiyorum? Senin görevin bu.” (Ahlak dersi) 2. “Bak sana bir kitap önereyim. Çok güzel zaman planlaması öğretiyor.” (Öğüt) 3. “Evet başın çok sıkışık, ama gerçek şu: sen benim işimi bitirmelisin ki, ben de diğer işlerimi ona göre ayarlayabileyim.” (Mantık yürütme) 4. “Anlaşılan bugünlerde oldukça meşgulsün ve zamanın her şeye yetmiyor” (Duyguyu yansıtma)

25. İŞİTMEK ve DİNLEMEK Dinleme Türleri • Görünüşte Dinleme • Seçerek Dinleme • Saplanmış Dinleme • Savunucu Dinleme • Tuzak Kurarak Dinleme • Yüzeysel Dinleme • Aktif Dinleme

26. AKTİF DİNLEME Koşulları şunlardır: • Sessizlik. • Anlatılmak istenenin ne olduğunu anlamaya çalışmak. • Anlatılanın altında yatan duyguyu anlamaya çalışmak. • Koşulsuz kabulle dinlemek. • Dürüst olarak dinlemek.

27. İYİ BİR DİNLEME İÇİN : • Rahatsız edilmeden konuşabileceğiniz bir yer seçin. • Konuşmak isteyen kişiye ilgi gösterin. • Sözünü bitirene kadar dinleyin • Dikkatinizi belli edin; başınızla onaylayın, gülümseyin, göz teması kurun. • Tepki ve davranışlarınızla desteğinizi belli edin. • Anlayışınızı kontrol etmek için geri iletim alın. • Karşınızdakinin bulunduğu durumu anlamaya çalışın. • Kişisel görüşlerinizin dinlemenizi etkilemesine izin vermeyin.

28. GERİ İLETİM Bir kimseyle konuşurken, karşıdakinin demek istediğiyle, anlaşılanın aynı olup olmadığını denetlemeye geri iletim adı verilir.

29. SORUNA SAHİP OLMA “SORUN KİMİN SORUNU?”

30. SORUN SİZİN SORUNUNUZ İSE, “BEN DİLİ” KULLANIN. SORUN KARŞINIZDAKİNİN İSE, AKTİF DİNLEYİN.

31. İNSAN KARŞISINDAKİNDEN NELER BEKLER??? • Karşınızdakinin Yansıttığı Kişiliği Kabul Edin. • Karşınızdakine Seçim Hakkı Tanıyın. • Karşınızdakini Asla Utandırmayın. • Karşınızdaki Kişiler Övgü ve Onay Beklerler. • Karşınızdakine Size Yardım Etme Fırsatı Verin. • Karşınızdakini İyi Dinleyin. • Giyiminize ve Dış Görümünüze Özen Gösterin.

32. TEŞEKKÜRLER