Autisme vroeg opsporen met de ESAT Dr. Claudine Dietz 29 januari 2008

1. Autisme vroeg opsporen met de ESAT Dr. Claudine Dietz 29 januari 2008

2. Inhoud presentatie • Achtergrond autisme • Vroege herkenning • Screenings Onderzoek Sociale Ontwikkeling; ESAT • Screeningsmethoden vergeleken • Casuïstiek • Alarmsignalen • Hoe verder?

3. Achtergrond: Prevalentie • 0,6 - 1% Autisme Spectrum Stoornissen

4. Achtergrond: DSM IV criteria • Sociale interactie • Communicatie • Beperkt repertoire van interesses, activiteiten of gedrag • Begin van de stoornis voor het derde jaar

5. Vroege herkenning Waarom is het lastig? Onbekendheid bij eerstelijn Onderscheid achterstand / stoornis Sociale problemen subtiel Criteria DSM IV slecht bruikbaar Differentiaaldiagnostiek moeilijk

6. Vroege herkenningWanneer maken ouders zich zorgen?

7. Vroege herkenningWat zijn de zorgen van ouders?

8. Vroege herkenningWat zou het kunnen opleveren? • Zekerheid voor de ouders • Voorkomen van ‘shoppen’ • Verwijzing naar het juiste kanaal • Vroege start ondersteuning opvoeding • Stimulering ontwikkeling

9. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingDesign • UMCU afdeling Kinder-en Jeugdpsychiatrie i.s.m Amant, Aveant, Vitras, Zuwe • Onderzoeksperiode 1999-2004 • Screening • Studie 1 • Populatie screeningsonderzoek > 30.000 • Studie 2 • Screening hoog risico kinderen > 40.000

10. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingRoutine Consultatieburo’s

11. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingScreening in 2 stappen Stap 1 op het consultatieburo Groep A: Screening bij 14 maanden volgens protocol Groep B: Verwijzing op klinische gronden Afwijkend van de gewone routine: - let op kenmerken van autisme  jaarlijkse training -verwijzing voor een huisbezoek Stap 2 • Huisbezoek door psycholoog

12. Screenings Onderzoek Sociale Ontwikkeling Stroomdiagram Cb: Screening bij 14 maanden / klinische verwijzing Screening via huisbezoek Klinisch onderzoek UMC: voorspelde diagnose Follow up onderzoek 24 maanden 42 maanden Follow up onderzoek

13. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingEarly Screening of Autistic Traits (ESAT) • 1. Interesse speeltjes • 2. Variatie Spel • 3. Invoelbare emoties • 4. Reactie prikkels • 5. Gezichtsexpressie • 6. Oogcontact • 7. Vraagt aandacht • 8. Stereotype bewegingen • 9. Brengt / laat zien • 10. Interesse • 11. Knuffelen • 12. Gericht lachen • 13. Sociaal spel • 14. Reactie toespreken Screening in 2 stappen Screen I: positief: 1 / 4 items Screen II: positief 3 / 14 items

14. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingESAT 1 • speelt het kind met verschillende speeltjes en andere dingen ? negatieve score: als het kind hoofdzakelijk geïnteresseerd is in een bepaald soort speeltjes of voorwerpen of onderdelen van voorwerpen (wieltjes of knopjes)

15. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingESAT 2 • kan het kind op een gevarieerde manier spelen met speeltjes/ andere dingen ? negatieve score: als het kind steeds dezelfde stereotiepe handeling met speeltjes en voorwerpen uitvoert zoals likken, betasten, laten tollen

16. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingESAT 3 • reageert het kind normaal op (zintuiglijke) prikkels, als kou, warmte, licht, geluid, pijn of kietelen? negatieve score: als het kind overdreven angstig of helemaal niet reageert, of op sommige prikkels heel heftig reageert (geluid van stofzuiger) en op andere juist niet (harde geluiden)

17. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingESAT 4 • toont het kind gevoelens en emoties op een voor een ander begrijpelijke wijze en op invoelbare momenten ? negatieve score: de ouder heeft vaak het gevoel dat hij/zij het kind niet begrijpt, b.v. omdat het hard lacht bij een standje of boos wordt zonder duidelijke aanleiding

18. Screenings Onderzoek Sociale OntwikkelingKlinisch onderzoek in het UMC • Psychiatrisch onderzoek • Gestandaardiseerde gedragsobservatie (ADOS) • Ouderinterview (ADI-R) • Intelligentie onderzoek (Mullen Scales of Early Learning) • Taal onderzoek • Kindergeneeskundig onderzoek • Medisch hulponderzoek

19. CasuïstiekSociale interactie • Oogcontact (kwaliteit / kwantiteit) • Gezichtsexpressie • Interesse in anderen • Sociaal spel • Gericht lachen

20. CasuïstiekSociale interactie

21. Casuïstiek Communicatie • Maken / begrijpen gebaren • Brabbelen • Gebruik taal (echolalie / stereotyp)

22. Casuïstiek Communicatie

23. Casuïstiek Communicatie

24. CasuïstiekRigiditeit, stereotypieën • Motoriek • Rituelen • “Blijven hangen” in gedrag • Reactie prikkels

25. CasuïstiekRigiditeit, stereotypieën

26. Screeningsmethoden vergelekenCijfers populatiescreening

27. Screeningsmethoden vergelekenCijfers hoog risico groep

28. Screeningsmethoden vergeleken Leeftijden

29. Screeningsmethoden vergeleken

30. Screeningsmethoden vergelekenConclusie • Grotere efficientie en effectiviteit van screening binnen hoog risico kinderen • Groter percentage ouders dat mee wil werken • Snellere medewerking van ouders • Hogere PPV • Hogere detectie ratio ASS • Accurate identificatie hoog-risico kinderen • Onderidentificatie  • Voorlichting / alarmsignalen ASD

31. Hoe verder?Educatiepakket ASS • Karakter Kinder-en Jeugdpsychiatrie Nijmegen i.s.m. UMC Utrecht Kinder-en Jeugdpsychiatrie • Doel: Betere en snellere herkenning van ASS • Inhoud: • Signalering • Screening • Vroege diagnostiek • Behandeling geïllustreerd met filmfragmenten

32. Alarmsignalen ASS • Brabbelen bij 12 maanden • Sociale interesse bij 12 maanden • Gericht lachen bij 12 maanden • Reactie toespreken bij 12 maanden • Maakt gebaren bij 12 maanden • Eerste woordjes bij 18 maanden • Twee woord zinnen bij 24 maanden • Elk verlies van taal / sociale vaardigheden bij elke leeftijd

33. Met dank aan: Alle kinderen en hun ouders Marit Bierman Jan Buitelaar Emma van Daalen Jos van Driesum Herman van Engeland Ine Kerkhof Margo Ligtenberg Sharin Mercera Fabienne Naber Finette Nederveld Jacqueline Prins Elly Stallen Daphne van Steijn Sophie Swinkels Irina Uitewaal Saskia de Waal Thuiszorgorganisaties: Amant; Aveant; Vitras & Zuwe cdietz@umcutrecht.nl

34. Universitair Medisch Centrum