ULUSLARASI İLİŞKİLER ve TÜRKİYE

1. ULUSLARASI İLİŞKİLER ve TÜRKİYE Prof. Dr. H. Mustafa ERAVCI Yıldırım Beyazit Üniversitesi

2. Uluslararası İlişki nedir? • Mondern anlamda;Devletlerinbirbirleriyleolansiyasi-askeri-ekonomik-kültürelveticariilişkilerininuluslararasıkabulgörenyöntemlerleyürütülmesiveihtilaflarınındakarşılıklıyarartemelinde, adaletvehakkaniyeteuygunvebarışçıyollarlaçözülmesiolaraktanımlanabilir. • Birbaşkatanımiseuluslararasıilişkilerin; DevletlerinGüçveRekabetYarışıolarakifadeedilmektedir

3. Güçten ne anlaşılır? • 17. yy’dan-19.yy’a kadar güç Askerigücüifade ederdi. • 20. yy’ın 2. yarısındanitibarenaskerigüç; yeriniEkonomikGüce, • Henüzilk 10 yılıiçindeolduğumuz 21. yy’daBilgiGücünebırakmıştır. BugünDünyada en büyükgüçvezenginlikkaynağıbilgiolmayabaşlamıştır. Buna Türkçeterminolojiyeyumuşakgüçolarakgiren “soft power” denmektedir.

4. Uluslarası ilişkide parametreler değişmişmidir? • Şuhalde I. Dünyasavaşı, ikinciDünyasavaşıveSovuksavaşdönemlerindegörülendevletlerarasıçatışmaveişbirliğininbütünküreyeyayılmışolması 20 yydasiyasihayatınparametrelerinindeğişmişolduğuşeklindegittikçekuvvetlenenbirkabulbulunmaktaydı. Bu kabuldaharadikalbirşekildebiriçsiyasetvebirdeuluslararasısiyasetalanınvarolduğuşeklindekikonvansiyonelayrımısorgulanır hale getirmiştir.

5. UluslararasıSiyasetinGelenekselDörtSiyasetTeorisi veyaOkuluVardır. • idealizim ( Uluslararsısiyasetiahlakideğerlerveyasalnormlarperpektifindegörür) • realizim ( uluslararasıilişkidegücünöneminiçıkarırlar) • pluralizim ( birçokgurupvekurumarasındagüçdağılımıveyagüçyayılımınıeasasalır) • marksizm( ekonomikgüceveuluslararasısermayetarafındanoynanan role dikkatçeker)

6. Tarihsel süreç • XVI. Asıra kadar Avrupadadevletlerarasındaortay çıkan savaşlar veya sorunları Papa’nındevreyegirmesiileçözümlenmiştir. • (1618-1648) 30 yılsavaşlarısonunda ilk defa“Westfalia” BarışAntlaşmasıyapılmışvetarihte ilk defauluslararasıihtilaflarınbirkaç ay süren, birdençoktarafdevletinkatıldığıvekuralları baştankonulmuşveherkesinuyduğuuluslararasıkurallaragöresürdürülenbiruluslararasıbarışkonferansıileuluslararasıilişkilerin “Diplomasi”yoluylaçözümlenmesikavramıortayaçıkmıştır. • NapolyonunbütünAvrupa’yıHegemonyasınaalmasınihayet1814 de Waterloo’ daİngiliz, Prusya, RusyaveAvusturyaordularınayenilmesi sonrasında Avrupa’nınsınırlarınınyenidenuluslararasıkonferanslarladüzenlendiği 1815 “ViyanaKongresi’

7. Tarihsel Süreç • 1. DünyaSavaşısonrası “Paris BarışKonferansı” veakabindekurulan ilk defa “Geçici” birörgütlenmeolanMilletlerCemiyetiyadaCemiyetiAkvam’ın kurulması. • EsasitibariyleDevletlerinGüçveRekabetmücadelesininaskerigüçteniktisadigücekaydığıAvrupakıtasınımahveden2. DünyaSavaşındansonra, AvrupabaştaolmaküzereDünyaçapındauluslararasısiyasi-askeri-ekonomik-kültürel-sosyalveticariörgütlenmelerinmuazzambirhızlaarttığınıgörmekteyiz. En baştaevrenselboyutta 1945 San FransiscoKonferansıilekurallarıoluşturularak New York’tadaimibirgenelsekreterliğiolacakşekildekurulmasınakararverilen BM (BirleşmişMilletler) Teşkilatı, dahasonrafonksiyonelvebölgeselolarakkurulanbinlerceuluslararasıörgütgünümüzuluslararasıilişkilerinibelirleyenveyönlendiren en etkiliuluslararasıaktörhalinegelmişlerdir.

8. Uluslararsı ilişkiyi belirleyen unsurlar • Devletler, • UluslararasıÖrgütler, • Uluslar-aşırıGüçler ( UluslararasıSivilToplumKuruluşları, UluslararasıBaskıveÇıkarGrupları, ÇokUlusluŞirketler, vd. ) • UluslararasıpopülaritesiolanKişiler. ( Henry Kisinger, Olaf Palma, TonyBlair, vb. )

9. Devletlerin Dış Politikasını Belirleyen Temel Parametreler Jeo-politik • Jeo-ekonomik • Jeo-kültürel Bunlar Türkiye’yi dünyada önemli kılan unsurlardır: • Jeopolitik kuşaklar • Jeoekonomikaktarım • Jeo-kültürel etkileşim hatlarının üstünde olması

10. Güç Denklemi ve Unsurları • Coğrafya, Tarih, Nufus ve Kültür (sabit veriler) • Ekonomik, Teknolojik ve Askeri Kapasite (potansiyel veriler) • Stratejik Zihniyet ve kültürel Kimlik • Stratejik Planlama ve Siyasi İrade

11. Türkiyenin Üye Olduğu Avrupadaki Uluslararası örgütler • TürkiyeCumhuriyeti 2. DünyaSavaşındansonraBatı’nınEkonomikÖrgütüolan OECD • SiyasiÖrgütüolanAvrupaKonseyi’ninkurucuüyesiolmuş, • AskeriÖrgütüolanNATO’yadakurulmasındanhemen 3 yılsonra 1952’de Yunanistan’labirliktekatılmıştır.

12. Soğuk savaş stratejisi • Bir ülkenin stratejisini sadece tek eksenli bir dış tehdide göre tanımlamak ufuksuzluk iç tehdide göre tanımlamak ise staratejik dış rakiplere koz kaynak sağlayan bir zaafdır. Soğuk savaş sonrası dönemde tarihi ve coğrafi derinliği haiz dinamik bir türkiye stratejisi tanımlama ve uygulama zorunluğu ile karşıkarşıya kaldığımız şu dönemde kurumsal tarihi yada pisikolojik faktörlerle Türkiyenin kendi iç çelişkilerinin yıpratıcı süreçlerine terk edilmesi toplumun bütün gücünü harekete geçirebilecek ortak bir stratejik zihniyetin geliştirilmesinin önündeki en ciddi engeldir

13. Soğuk Savaş Sonrasında Türkiyenin önünde alternatif dinamik bir değişim sürecleri • Kendi dinamizmini sınırlayan statik bir tavrı benimseyerek Uluslarasıyapının dinamizmini beklemek • Kendi dinamizmin odaklandığı güç unsurlarını anlamlandırmaksızın uluslarası dinamizmin akışına kendini kaptırmak • Kendi dinamizminin potansiyelini uluslarası dinamizmin potasında bir güç parametresi haline dönüştürme çabası içine girmektir

14. 90 yıllarda strateji eksikliğinin en önemli sebebi • Dış politika yapımının ana unsurları olan sabit ve potansiyel verilere bakış açısındaki tutarsız farklılaşma • Siyasi iradenin stratejik zihniyeti • Siyasi iradedeki istikrarsızlık • stratejik planlama konusundaki eksikliktir. • Taktik adımları yürütecek dışişleri personelinin yersizliği ve bunların dünya görüşü

15. Soğuk Savaş Sonrası Üye Olduğu Belli Başlı UluslararasıÖrgütler • İKÖ • ECO( Türkiye,İran ,Pakistan, Ortasya Ülkeleri, Afganistan) • KEİ (Stepler ve Karadeniz) • D8(Asya-Afrika bağlantıları, Endenozya, Malezya Mısır Nijerya • G20 (Uluslararası Ekonomik-Politik Gurup G 8 ekarşı kurulmuştur) • Şangay Grubu (Çin,Rusya, Kazakistan ve Tacikistan) Türkiye gözlemci

16. Soğuk Savaş SonrasıDünyaEkseni’de Batı’danDoğu’yaKaymıştır • Toplam2,5 milyardandahafazlanüfusasahipDünyanüfusunun % 40’ını oluşturanÇinveHindistan son 20 seneiçerisindebüyükbiriktisadikalkınmahamlesigerçekleştirmişlerdir. • 1985'de dünyaekonomisindenyüzde 22.95 pay alanABD'ninbuoranı 2009'da yüzde 20.02'ye gerilerken,.aynıdönemdeiseyıldızülkelerÇinveHindistan'ınyükselişisürmektedir. Bu ülkelerin 2009 yılındasırasıylayüzde 12.05 veyüzde 4.94 olanpaylarının, 2010 yılındasırasıylayüzde 12.72 veyüzde 5.09 pay almıştır Rusyaisedüşenenerjifiyatlarısebebiylesıkıntılıbirdönemgeçirmişolsadahi 2009 yılındayüzde 3.32 olanpayını, 2010’da yüzde 3.35’e çıkarmıştır

17. Doğuya Kayma • Dünyamakineveteçhizatimalatınınçokbüyükbirbölümüucuzişgücü, kolay patent vefikrimülkiyethakları, merdivenaltıkaçaküretim, vbnedenlerle ABD ve AB’ den Çin’ekaymış, • İleriteknolojivebilişimürünlerininüretimüssüiseHindistanolmuştur. • 2000’li yıllarınbaşındaolağanüstüderecedeartan petrol vedoğalgazfiyatlarısayesindebukaynaklarasahipRusyaekonomikyapısınıdüzeltmiş, soğuksavaşöncesindeolduğugibiyenidensüpergüçolmaiddiasınasoyunmuştur. • ZenginenerjikaynaklarıolanİranveArapülkelerinde de büyükmiktarda Petro-dolarrezervioluşmuştur. • 11 Eylül 2001 olaylarındansonra ABD veBatılıülkelerinMüslümanülkelerinparalarınıkontroletmehatta el koymaihtimalinekarşıbaşkaülkelerekaydırmayabaşlamışbuarada Basra KörfeziülkelerindenTürkiye’yebüyükmiktardasıcakparagirişibaşlamıştır.

18. AKP döneminde Dışpolitikada Değişim • Hakikaten de Türkiye’nindışpolitkasındabirdeğişimsözkonusudur. Bölgesindekiedilgenaktörolmarolündensıyrılıp, bölgesindeetkinaktörolmayolundaadımlaratmıştır. Bu bağlamdaTürkiye, Afro-Avrasya’dakimeselelerledoğrudanilgilenmeyebaşlamış, “ yumuşakgücünü” (soft power ) önplanaçıkararakçatışmalıkonularaçözümlergetirmeyeçalışmıştır.

19. Türk Dış Politikasındaki Paradigma Değişiminin Temel Sütunları • Özgürlük-güvenlik dengesi • Komşu ülkelerle sıfır sorun ve komşu havzalarda etkinlik • Çok boyutlu çok kulvarlı dış politika • Yeni bir diplomatik üslup ve yöntem • Ritmik diplomasi ve yeni havzalara açılım

20. Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül eksen kaymasını şu şekilde özetlemektedir • “Türkiye nereye gidiyor? Türkiye doğuya mı gidiyor? Türkiye hangi istikametlere gidiyor?Sank Türkiye şaşırmış, denizin ortasında dalgalara göre sürüklenen bir ülke. Hiç böyle değildir. Gayet açık söyleyeyim. Türkiye`nin ne yaptığı bellidir. Türkiye, tabii ki hem doğuya hem batıya hem kuzeye hem güneye, her tarafa gitmektedir.”

21. Dışilişkileri Bakanımız Davutoğlu ve Eksen kayması • Prof. Dr. AhmetDavutoğlu’nunstratejikderinlikperspektifiyle, Türkiye’ninAsya’dakuvvetlibirduruşasahipolmasınınAvrupaBirliği (AB) sürecindeönemlikatkısağlayacağınainanmaktadır. Türkiye’ninolmasıgerektiğineinandığıdışpolitikasını ok-yayörneğiylebetimleyenDavutoğlu, TürkiyeyayınıAsya’ya ne kadargererse, okuAvrupa’yadoğruisabetlibirşekildegideceğinibelirtmiştir. BöyleceDavutoğlu, Türkiye’nin Afro-Avrasya’dasağlambirduruşuolmazise AB yolundaşansınınsınırlıolduğunubelirtmektedir.

22. AKİF’CE DURUŞ • Kanayanyaragördümmüyanartaciğerim. Zulmüalkışlayamam, zalimiaslasevemem, Geleninkeyfiiçingeçmişekalkıpsövemem. Biriecdadımasaldırdı mi hattaboğarım.. - Boğamazsınki! - Hiçolmazsayanımdankovarım. Üçbuçuksoysuzunardındazağarlıkyapamam; Helehaknamınahaksızlığaölsemtapamam. Yumuşakbaşlıisem, kimdediuysalkoyunum? Kesilirbelki, fakatçekmeyegelmezboynum. Kanayanbiryaragördümmüyanartaciğerim, Onudindirmekiçinkamçıyerim, çifteyerim. Adam aldırmadageçgit, diyemem, aldırırımÇiğnerim, çiğnenirim, hakkitutarkaldırırım.