Uniwersytety Trzeciego Wieku

1. Marta Cieślak Uniwersytety Trzeciego Wieku Badanie ankietowe marzec – maj 2009 Instytut Studiów Społecznych Uniwersytet Warszawski

2. Informacje o badaniu W prezentacji przedstawione są wyniki badania kwestionariuszowego polskich UTW, prowadzonego pod kierunkiem Pani Profesor Renaty Siemieńskiej-Żochowskiej • Realizacja badania trwała od marca do maja 2009 r. • Odpowiedzi udzieliło 71 UTW. • Główne zagadnienia badawcze to: • Kwestia aktywizacji osób starszych poprzez uczestnictwo w UTW: tworzenie i wykorzystywanie potencjału osób starszych • Kontekst zewnętrzny działalności UTW: ich relacje z otoczeniem i mechanizmy wzajemnego oddziaływania pomiędzy UTW a innymi instytucjami

3. UTW i ich słuchacze – informacje ogólne • Formy organizacyjne: Połowę badanych UTW stanowiły samodzielne stowarzyszenia, dalsze 15% stanowiły jednostki funkcjonujące w ramach istniejących już wcześniej organizacji pozarządowych. UTW funkcjonujące w ramach uczelni wyższych i prowadzone przez samorządowe jednostki organizacyjne stanowiły odpowiednio 16 i 15% badanych instytucji. • Większość z nich powstała po roku 2000 – co odzwierciedla gwałtowny wzrost liczby UTW w ostatnich kilku latach. • Zdecydowaną większość słuchaczy UTW stanowią KOBIETY – w badanych UTW odsetek kobiet szacowany jest na ok. 87%.

4. Rok założenia badanych UTW

5. Liczebność UTW Większość słuchaczy wiąże się z UTW na dłuższy okres. W ok. 85% badanych UTW osoby uczęszczające do nic od co najmniej 2 lat stanowią zdecydowaną większość słuchaczy Średni odsetek nowych słuchaczy przyjętych przez badane UTW w bieżącym roku akademickim to ok. 24%.

6. Słuchacze UTW – struktura wieku OK. 40% UTW deklarowało, iż słuchaczami mogą zostać osoby będące na emeryturze lub rencie. Limit wieku stosuje ok. 30% badanych UTW, przy czym najczęściej jest to 50-55 rok życia. Pełną otwartość na wszystkich zainteresowanych deklaruje ok. 18% UTW.

7. Wykształcenie

8. Wykłady • Podstawowym elementem działalności UTW są wykłady, organizowane zazwyczaj raz w tygodniu. • W 70% UTW wykłady bywają organizowane przez słuchaczy, przy czym najczęściej – w UTW funkcjonujących jako organizacje pozarządowe lub ich części. • Jest to jednak raczej zaangażowanie okazjonalne. Regularnie i często wykłady przez słuchaczy są prowadzone w co siódmym UTW.

9. Aktywność słuchaczy Działalność UTW w znacznej mierze opiera się o pracę słuchaczy. W realizację zadań takich jak: prowadzenie zapisów, udzielanie informacji, opracowywanie programu dydaktycznego, zapraszanie wykładowców, ubieganie się o granty i dotacje - w 75 – 80% UTW zaangażowani są słuchacze. W ok 50% zadania te realizowane są wyłącznie przez słuchaczy pracujących bezpłatnie. Jeszcze wyższe jest zaangażowanie słuchaczy w przypadku zajęć dodatkowych, takich jak organizacja imprez okolicznościowych czy wyjazdów. W ponad 80% UTW w realizację tych zadań zaangażowani są słuchacze, natomiast wyłącznie słuchacze pracujący bezpłatnie prowadzą je w blisko 60% UTW. Jedynym wyjątkiem są kwestie administracyjne i księgowe. Słuchacze są w nie zaangażowani w ok. 56% UTW, natomiast w wyłącznie na bezpłatnej pracy słuchaczy opiera się odpowiednio 38 i 24% UTW.

10. Aktywność słuchaczy – ocena zaangażowania • W prowadzenie prac UTW angażuje się średnio 15% słuchaczy, przy czym wartość ta różni się zależnie od formy organizacyjnej UTW. Najwyższa jest w UTW działających jako organizacje pozarządowe lub ich części, najniższa natomiast –w UTW działających w ramach jednostek samorządowych. • Jako potrzebną, pracę słuchaczy oceniło 83% respondentów. Wskazywane uzasadnienia, to: • Obniżenie kosztów funkcjonowania UTW • Możliwość aktywizacji osób starszych • Możliwość wykorzystania wiedzy i potencjału osób starszych • Integracja słuchaczy, zwiększenie ich identyfikacji z UTW

11. Otoczenie zewnętrzne UTW – instytucje, z którymi najczęściej nawiązywana jest współpraca • Organizacje pozarządowe i społeczne • zajmujące się: • edukacją (30%) • turystyką i regionem (22,5%) • zdrowiem i medycyną (22,5%) • problemami osób starszych (22,5%) • sportem (17%) Inne UTW w Polsce (18%) Uczelnie wyższe (40%) UTW Kościół i organizacje religijne (13%) Przedstawiciele władz (48%)

12. Akcje „międzypokoleniowe” • W badanych UTW w niemal połowie przeprowadzono wspólne akcje słuchaczy z dziećmi i/lub młodzieżą. • Inicjatorem tych akcji w przeważającej liczbie przypadków był UTW. • Zainteresowanie młodzieży udziałem w takich akcjach oceniane jest jako relatywnie niższe, niż pozostałych uczestników.

13. Czy w ostatnich trzech latach nastąpiły zmiany w pozyskiwaniu przez UTW:

14. Dziękuję za uwagę m.d.cieslak@uw.edu.pl