SAGE AGB & post-AGB

1. Rezultati • općenitotv, AK, , ve • R Aqr, V366 Car, V835 Cen Tdust = const, amax (mala zrnca) = const • RR Tel Tdust = const, amax (velika zrnca) •   RX Pup Tdust, I, II, amax (velika zrnca) • Tdust, III < Tdust, I, II, amax, III > amax, I, IIprilagođavanje je manje pouzdano; doprinos drugih procesa Sublimacijska temperatura i manja zrna općenito se ne mijenjaju, dok se veća zrna smanjuju u pomračenju. CIRKUMSTELARNA PRAŠINA OKO SIMBIOTSKIH MIRA T. Jurkić, D. Kotnik-Karuza Odsjek za fiziku, Filozofski fakultet Sveučilišta u Rijeci Sažetak Opažanja i metode analize U ovome radu predstavljen je model prašinastih ovojnica simbiotskihMira, te određena njihovasvojstva u dugim vremenskim intervalima. U istraživanjusu korištena dugoročna opažanja u bliskom infracrvenom području (JHKL), te s infracrvenih ISO i IRAS satelita u srednjem IR području za simbiotske zvijezde o Cet, RX Pup, KM Vel, V366 Car, V835 Cen, HMSag, V1016 Cyg, RR Tel, V407 Cyg i R Aqr. U cilju praćenja promjenasjaja i evolucije boja u vremenu, izrađen je algoritam kojim su uklonjenepulzacije Mire i korigirane svjetlosne krivulje. Uz pretpostavku sferne raspodjele prašine u neposrednoj blizini hladneMire, određene su temperatura i svojstva prašinaste ovojnice: raspodjelagustoće i veličine zrna, optička dubina, terminalna brzina vjetra i gubitakmase za vrijeme i izvan perioda pomračenja prašinom. Za modeliranje radijativnogprijenosa zračenja kroz prašinu korišten je numerički kod DUSTY.Preliminarni rezultati ovog sistematskog istraživanja svojstava prašinastihovojnica simbiotskih Mira daju uvid u zajedničku prirodu prašine u timobjektima. Istraživanje će također obuhvatiti identifikaciju i izučavanje IRsvojstava simbiotskih, AGB i post-AGB zvijezda i planetarnih maglica uVelikom Magellanovom oblaku obuhvaćenih Spitzerovom SAGE kampanjomkako bi dobili uvid u vremensku evolucijsku sliku tih objekata. U ovome radu istraživana su svojstva cirkumstelarne prašine sedam južnih simbiotskih zvijezda, o Cet, KM Vel, V835 Cen, V366 Car, RR Tel, R Aqr and RX Pup, analizom JHKL magnitudasjaja u bliskom infracrvenom području. Simbiotske zvijezde su redovno promatrane barem 10 godina u različitim epohama sa Južnoafričkog astronomskog observatorija (SAAO). Sjaj zvijezda je korigiran za međuzvjezdanu ekstinkciju korištenjem koeficijenata vizualne ekstinkcije Avdanih u Tablici 1. Krivulje sjaja ispravljene su za pulsacije komponente Mire kako bi dobili samo dugoročne varijacije sjaja. RR Tel, R Aqr i RX Pup pokazuju pomrčinske periode smanjenja sjaja. Numerički kod DUSTY korišten je za modeliranje svojstava cirkumstelarne prašinaste ljuske oko hladnije Mira komponente, a pod pretpostavkom sferne geometrije s Mirom u središtu sferne ljuske prašine. Kao ulazno zračenje Mire u prašinastu ljusku, uzeto je zračenje crnog tijela na temperaturi između 2300 K i 2600 K, u ovisnosti o spektralnom tipu Mire i u skladu s podacima iz literature. Zvjezdana temperaturao Cet jedina je modelirana zbog neodređenosti spektralnog tipa. Komponente Mira posjeduju jake zvjezdane vjetrove zbog čega tlak zračenja na zrnca prašine uzrokuje ekspanziju ovojnice. U korištenoj analitičkoj aproksimaciji za vjetrove uzrokovane tlakom zračenja, gustoća broja zrnaca prašineh je funkcija skalirane udaljenosti od zvijezde y=r/rin, početnevii terminalne vebrzine vjetra, dok je rinunutarnji polumjer prašinaste ljuske (sublimacijski polumjer): Za raspodjelu veličina zrnaca upotrebljena je MRN raspodjela , ( amin a  amax ), gdje su kao konstantni ulazni parametri uzeti najmanja veličina zrnaamin = 0.005 m iq = 3.5, dok se najveća veličina zrnaamaxodređuje modeliranjem. Pretpostavljen je sastav prašine tipičan za zvijezdu tipa Mire koji sadrži 100% vrućih silikata. Vanjski polumjer prašinaste ljuske postavljen je na 20 rin, dok se unutarnji polumjer ljuske rini s njime povezana sublimacijska temperatura Tdustodređuju modeliranjem. Dvobojni dijagrami sedam južnih simbiotskih Mira s teorijskim modelima i ekstinkcijama na K (AK) Krivulje sjaja sedam južnih simbiotskih zvijezda korigirane za pulzacije Mire SAGE AGB & post-AGB Usporedbom između objekata snimljenih Spitzerovim infracrvenim teleskopom (kampanja SAGE), 2MASS-om i MSX-om s poznatim AGB i post-AGB objektima u Velikom Magellanovom oblaku, identificirana su 198 AGB i 630 post-AGB zvijezdi. Pokazalo se da položaj tipičnih objekata u dvobojnim dijagramima za MW nije moguće primijeniti na i LMC. Područja u dvobojnim dijagramima kojima u MW prevladavaju mlade zvijezde, u LMC kontaminirana su post-AGB objektima. Hidrodinamički modeli za zvijezde u LMC pokazuju manju prisutnost prašine u zvjezdanim ovojnicama, a samim time i manji gubitak mase (1)modeliranoTMiratemperatura komponente Mire (2)parametar određen spektralnim razredom i iz Feast (1983a) Tdustsublimacijska temperatura prašine (3)parametar određen spektralnim razredom i izFeast (1983b) amaxnajveća veličina zrna (4)parametar određen spektralnim razredom i izWhitelock (2000) te Danchi (1994) vvizualna optička dubina (5)parametar određen spektralnim razredom i izMikolajewska (1999) AKekstinkcija pri K * Periodi smanjenja sjaja I, II i III brzina gubitka mase ** Periodi najmanjeg pomračenja 1980, 1986 and 1994; priodi pomračenja I i II veterminalna brzina vjetra Literatura Ponašanje parametara modela pri prelasku u period smanjenja sjaja: Danchi W. C. et al. 1994, AJ, 107, 1469 Ivezic Z., Elitzur M. 1997, MNRAS 287, 799 Ivezic Z. et al. 1999, User Manual for DUSTY, University of Kentucky Internal Report, www.pa.uky.edu/ ~ moshe/dusty Kotnik-Karuza D. et al. 2006, A&A, 452, 503 Mathis J.S., Rumpl W., Nordsieck K.H. 1977, ApJ, 217, 425 Mikolajewska J. 1999, in Optical and Infrared Spectroscopy of Circumstellar Matter, eds. E. W. Guenther, B. Stecklum, S. Klose, ASP Conf. Ser. 188, 291 Ossenkopf V., Henning, Th., Mathis J.S. 1992, A&A, 261, 567 Whitelock P. A. 2002, in Symbiotic stars probing stellar evolution, eds. R. L. M. Corradi, J. Mikolajewska, T. J. Mahoney, ASP Conf. Ser. 303, 41