Zadania dyrektora szkoły i placówki oświatowej

1. Zadania dyrektora szkoły i placówki oświatowej © prof. nadzw. dr Antoni Jeżowski, 2010 VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/

2. Zakres zadań Wstęp Zadania w organizacji Zadania u polonistów Ekonomia i zadania Zadania w usługach Kierowanie a zadania Zadania wyznaczone przez państwo Zadania dyrektorów szkół w zakresie przygotowania, realizowania i rozli-czania zadań edukacyjnych Zadania dyrektorów szkół w zakresie zatrudniania i zwalniania nauczycieli Zestawienie wykorzystanych w książce aktów prawnych Indeks

3. Zakres zadań Materiał empiryczny: 123 strony aktów prawnych z zakresu zatrudniania nauczycieli 680 stron aktów prawnych z zakresu ustroju i organizacji oświaty

4. Zakres zadań 47 typów placówek oświatowych (oświata) + 13 typów (stosunki pracy nauczycieli) 110 aktów prawa 15 podmiotów wydających akty prawne 1108 zadań 252 + 144 = 396 zadań wspólnych (35,7%) 17 zadań – dyrektorki przedszkoli 27 zadań – dyrektorzy szkół podstawowych 22 zadania – dyrektorzy gimnazjów … VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/

5. ■Zadania w organizacji – język • Ilekroć w ustawie jest mowa o zadaniach oświatowych jednostek samorządu terytorialnego – należy przez to rozumieć zadania w zakresie kształcenia, wychowania opieki, w tym profilaktyki społecznej. (art. 3 pkt. 14 ustawy o systemie oświaty) • Ustawodawca w ustawie o systemie oświaty aż 87 razy, nie zawsze konsekwentnie, używa terminu „zadanie”… Czy starcza nam refleksji na to, by czytając dziesiątki aktów prawnych skupić się nad każdym wyrazem, nad każdym związkiem frazeologicznym…?

6. VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/ ■Zadania w organizacji – język • 1. forma rzeczownikowa od czasownika zadać, 2. to, co należy wykonać, osiągnąć; cel, obowiązek, polecenie, dzieło, 3. temat, zagadnienie dane (w szkole) do opracowania, rozwiązania (…) W. Doroszewski • 1. polecenie, które musi być wykonane, zrobione, 2. zagadnienie przeznaczone do rozwiązania np. wymagające obliczeń, lub do opracowania, zazwyczaj zadawane podczas lekcji, zajęć, (…) 4. nakazanie komuś wykonania czegoś, polecenie komuś coś do wykonania, rozwiązania, nauczenia się itp. (…) H. Zgółkowa

7. ■Zadania w organizacji – język • zadanie ambitne, istotne, odpowiedzialne, ogromne, poważne, ważne, wielkie, trudne, ciężkie, karkołomne, niebezpieczne, niełatwe, niewdzięczne, niewykonalne, skomplikowane, złożone, łatwe, proste, ułatwione, główne, kluczowe, naczelne, nadrzędne, najistotniejsze, najpilniejsze, najważniejsze, największe, pierwszoplano-we, podstawowe, priorytetowe, zasadnicze, palące, pilne, aktualne, bieżące, nowe, konkretne, określone, badawcze, naukowe, poznawcze,oświatowe, szkoleniowe, wycho-wawcze, polityczne, społeczne, ekonomiczne, gospodar-cze, inwestycyjne, produkcyjne, bojowe, obronne, służ-bowe, statutowe… M. Bańko

8. ■Zadania w organizacji – ekonomia Cel i zakres działania firmy odzwierciedlają na ogół filozofię rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, ale nie dostarczają zarządowi określonych zadań operacyjnych. Zadania operacyjne (ang. corporate objectiyes) są celami szczegółowymi, do których osiągnięcia dąży zarząd firmy. Zadania operacyjne mogą być ilościowe, np. założony udział w rynku, poziom ROE, stopa wzrostu zysku na 1 akcję, lub też jakościowe, np. „utrzymywanie poziomu badań i rozwoju firmy wśród najlepszych w branży”. Często bywają ustanawiane zadania wielorakie, ale nie są one statyczne, zmieniają się odpowiednio do zmian warunków działania firmy. Zadania operacyjne powinny stanowić wyzwanie, choć jednocześnie powinny być realistyczne, natomiast wynagrodzenie zarządu powinno być zależne od stopnia realizacji tych zadań. E. F. Brigham, L. C. Gapenski

9. VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/ ■Zadania w organizacji – ekonomia Trudno tak mówić o placówce oświatowej, o szkole, choć wiemy, że podstawy ekonomiczne stanowią o bogactwie nie tylko materialnym narodów, ale też o ich kulturze, oświacie, myśli inżynierskiej itd. Występuje synergia między: • przychodami gospodarstw domowych a możliwościami zapewnienia dzieciom dodatkowych, wzmacniających intelektualnie, zajęć pozaszkolnych; • między przychodami jednostek, a możliwościami czynienia przez nich dobra w postaci fundowanych dzieł sztuki czy sponsorowaniu koncertów unikalnej muzyki; • między zasobnością mieszkańców, a dochodami podatkowymi gminy.

10. ■Zadania w organizacji – ekonomia Każdy z tych podmiotów wykonuje inaczej, ale dość rozliczne zadania, które przynosząc zysk służą nie tylko jemu. Dość powszechnie realizowane są w biznesie zadania: • permanentnego szkolenia własnych pracowników, choćby podczas kursów, • partycypowania w kosztach studiów wyższych lub podyplomowych kadry kierowniczej i menedżerskiej. I znów korzyści są po obu stronach: pracownika, ale i pracodawcy.

11. ■Zadania w organizacji – ekonomia • W finansach publicznych trwają prace nad wprowadzeniem budżetu zadaniowego. • Budżet zadaniowy polega na przyporządkowaniu operacji finansowych dokonywanych przez rząd (administrację) do funkcji programów realizujących określone cele polityki społeczno-gospodarczej; określeniu mierników dla każdego z programów lub zadań oraz mierzeniu kosztów realizacji tych zadań i ich efektów. • Zarządzanie przez rezultat wymaga przekształcenia obecnego systemu planowania budżetowego w system budżetu zadaniowego (celowej struktury wydatków), wraz z jednoznacznie wyznaczonymi kryteriami, miernikami i efektywnymi procedurami umożliwiającymi utrzymanie wymaganej jakości świadczonych zadań publicznych,

12. VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/ ■Zadania w organizacji – ekonomia • Istota: stawianie w centrum zainteresowania samego zadania. Zadanie budżetowe to elementarna jednostka w strukturze budżetu zadaniowego, charakteryzująca w miarę jednorodna działalność. Zadanie budżetowe ma nazwę, określony ilościowo i jakościowo cel, produkt, koszt wykonania oraz wskaźniki. • Planowanie zadań to proces szczegółowego określenia: co, w jaki sposób, za ile, przez kogo i w jakim czasie zostanie wykonane. Każde zadanie jest identyfikowane za pomocą nazwy zadania, która jest niepowtarzalna w ramach danej jednostki organizacyjnej (np. wydziału czy biura). Nazwa ta powinna odzwierciedlać treść zadania, czyli co w jego ramach się wykonuje.

13. ■Zadania w organizacji – ekonomia W przypadku budżetu zadaniowego dość istotne jest umiejętne przypisanie zadaniom mierników ich wykonania, a potem ustalenie wskaźników realizacji: • Mierniki efektywności mierzą zależność pomiędzy nakładami i osiągniętymi efektami, wynikami. Mogą być one stosowane na poziomie zadania i programu. Ze względu na dużą liczbę zmiennych zewnętrznych, niezależnych, pomiar efektywności na poziomie funkcji wymaga szczególnej ostrożności, • Mierniki skuteczności mierzą stopień osiągnięcia zamierzonych celów – mogą mieć one zastosowanie na wszystkich trzech szczeblach klasyfikacji budżetowej.

14. ■Zadania w organizacji – ekonomia W przyjętych rozwiązaniach w odniesieniu do budżetu państwa wymienia się: • Zadania – tworzą główną jednostkę klasyfikacji zadaniowej i grupują wydatki według celów, w tym celów szczegółowych, • Podzadania – niższy szczebel klasyfikacji zadaniowej, posiadający charakter operacyjny, • Działania – układ wykonawczy wydatków budżetowych – wydatki i koszty. W takim układzie zadaniem jest jednostka, która grupuje wyodrębnione obszary działalności dysponenta w taki sposób, aby każdemu zadaniu można było przypisać cel lub cele. Przypisanie celu (celów) do zadań umożliwia konstruowanie zadaniowego planu wydatków, zawierającego mierniki dla każdego z nich.

15. ■Zadania w organizacji – usługi • Edukacja mieści się w kategorii usług. Są, co prawda, uczestnicy publicznej dyskusji, którzy postrzegają ją w obszarze misji i posłannictwa, powołania i wyzwania, ale dziś, przy masowości edukacji, przy uwzględnianiu jej ogromnych kosztów, trudno ignorować fakty i przechodzić obok nich do porządku dziennego. • Skoro więc państwo partycypuje w tę usługę publiczną, to próbuje sobie zagwarantować wpływ na sposób i jakość jej wykonania. Oczywiście czyni to poprzez prawo, bo takie instrumenty gwarantuje mu nasza cywilizacja. W przypadku podstawowego materiału tej książki mamy do czynienia z wyznaczaniem celów i narzucaniem zadań po to, by środki publiczne były wydawane efektywnie, a jeśli nie – to przynajmniej skutecznie.

16. VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/ ■Zadania w organizacji – usługi • Zawodzą w edukacji mechanizmy rynkowe. Usługi publiczne obejmują dobra publiczne, w odniesieniu do których niemożliwe jest wykluczenie jakiejkolwiek z korzystania z nich. Są to dobra, od których oczekujemy określonej jakości – niezależnie od liczby osób z nich korzystających (każdy nowy konsument nie narusza uprawnień pozostałych). • Czyste dobra publiczne wykazują dwie właściwości: ich konsumpcja jest przedmiotem rywalizacji (koszt krańcowy korzystania z dobra przez dodatkową osobę jest równy zeru) i nikogo nie da się z konsumpcji wykluczyć (koszt wykluczenia jest prohibicyjnie wysoki).

17. ■Zadania w organizacji – usługi • Dobra dostarczane przez sektor publiczny różnią się między sobą nasyceniem tymi właściwościami, a jednocześnie charakteryzującą się tym, że wzrost ich produkcji konieczny do zaspokojenia potrzeb dodatkowych osób wiąże się z wysokim kosztem krańcowym (edukacja). • Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług uwzględnia usługi edukacyjne pod czterema symbolami: 80.1 – przedszkola i szkoły podstawowe, 80.2 – szkoły wyższe niż podstawowe, 80.3 – szkoły wyższe niż średnie oraz 80.4 – szkoły dla dorosłych i pozostałe formy kształcenia. Oprócz tego istnieje Polska Klasyfikacja Edukacji (PKE), nawiązująca do ISCED’97 dokładniej klasyfikująca polski system edukacyjny.

18. ■Zadania w organizacji – kierowanie • Zróżnicowanie umiejętności – stopień, w jakim do wykonania przydzielonych prac potrzebne są różne umiejętności i uzdolnienia. • Samoistność zadania – stopień, w jakim praca wiąże się z wykonaniem konkretnego przedmiotu, projektu lub innego efektu pracy. • Znaczenie zadania – stopień, w jakim zadanie dotyczy pracy lub życia innych w organizacji lub poza nią. • Samodzielność – stopień, w jakim dana osoba ma swobodę w pracy i w programowaniu zadań oraz ustalaniu sposobów ich wykonywania. • Sprzężenie zwrotne – stopień, w jakim dana osoba uzyskuje konkretną informację (pochwałę, naganę lub inne uwagi) o efektywności wykonywania przez nią zadań.

19. VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/ ■Zadania w oświacie– mankamenty • Niekonsekwencja w stosowaniu nawet zdefiniowanychpojęć, terminów, związków frazeologicznych w aktach prawnych; • Nagminne niezrozumienie języka polskiego: zadania biblioteki w statucie szkoły to nie zakres czynności bibliotekarza; szczegółowe zasady wewnątrzszkolnego oceniania uczniów to nie szczegółowe kryteria oceny z przedmiotu! • Nieumiejętność nazywania od lat realizowanych w szkole zadań, brak zdolności segregowania ich, hierarchizowania itp. • Brak nawyków w określaniu wskaźników i mierników realizacji zadań, w tym zadań jednorazowych, powtarzalnych, ciągłych, zadań związanych z utrzymaniem bazy, realizacją procedur a realizacją procesów… • Brak umiejętności wyceny zadań, albo liczenia ich kosztochłonności…

20. ■Zadania wyznaczone przez państwo Treści przepisów prawnych zawartych w wymienionych aktach przeredagowane zostały do postaci zadaniowej. Na przykład: • Przepis brzmi tak: Decyzję o wcześniejszym przyjęciu dziecka do szkoły podstawowej podejmuje dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dziecko, które zostało wcześniej przyjęte do szkoły podstawowej, jest zwolnione z obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3. • W formie zadaniowej uzyskał redakcję: Wydawanie decyzji o wcześniejszym przyjęciu dziecka do szkoły podstawowej.

21. ■Zadania wyznaczone przez państwo Proponowany zapis pozwala na przypisanie mu atrybutów miernika – np. wydawanie decyzji w wyniku każdego wszczętego w takiej sprawie postępowania. Wskaźnikiem będzie 100% spraw załatwionych w terminie kpa. • W nowym modelu nadzoru pedagogicznego część wizytatorów z kuratoriów zajmuje się kontrolą… przestrzegania w szkołach i placówkach obowiązującego porządku prawnego. Ta propozycja z pewnością pomoże dyrektorom szkół lepiej przygotować się, przynajmniej w zakresie zadań ujętych w prawie powszechnie obowiązującym, do konfrontacji z oczekiwaniami państwa, którego interesy reprezentuje organ nadzoru pedagogicznego.

22. ■Uwagi o redakcji zadań

23. VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/ ■Uwagi o redakcji zadań 2. Ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97 poz. 674 ze zm.) 3. Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256 poz. 2572 ze zm.) 23. Rozporządzenie z 15 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do sprawowania nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób, którym można zlecać prowadzenie badań i opracowywanie ekspertyz (DzU z 2006 r. nr 235 poz. 1703) 30. Rozporządzenie z 3 lutego 2009 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (DzU z 2009 r. nr 23 poz. 133)

24. Uwagi o jakości prawa Zadania ogólne, strategiczne pomieszane (sprawowanie nadzoru pedagogicznego w szkole) z zadaniami szczegółowymi (składanie podpisu pod protokółem kontroli) Niektóre rozwiązania ubezwłasnowolniają dyrektorów (np. ustalanie kolejności wpisów do dziennika lekcyjnego) Zadania są dublowane w różnych aktach prawnych (reprezentowanie szkoły na zewnątrz – art. 39 ust. 1 pkt 1 uoso a także art. 7 pkt 1 kn) VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/

25. Uwagi o jakości prawa Ustawa o systemie oświaty: Art. 39. 1. Dyrektor szkoły lub placówki w szczególności: 1) kieruje działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentuje ją na zewnątrz; Ustawa – Karta nauczyciela Art. 7. 1. Szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej. Dyrektor sprawuje opiekę nad dziećmi i młodzieżą uczącą się w szkole. VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/

27. VII Konferencja OSKKO – Miętne, 12-14 lutego 2010 www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2010/  Dziękuję za uwagę