PIĘKNA NASZA POLSKA CAŁA

1. PIĘKNA NASZA POLSKA CAŁA

2. FOLKLOR POLSKI FOLKLOR Do folkloru danego obszaru zalicza się całą twórczość ludową : • muzykę, • tańce, • mowę (gwarę), • pieśni, • stroje • rękodzieła. REGION Kiedy mówimy o folklorze, bardzo często pojawia się termin "region", który oznacza tu obszar zamieszkały przez ludzi, których kultura, zajęcia i sposób życia różnią się od innych sąsiedzkich obszarów. W Polsce wyróżnić możemy następujące regiony: • Lubelskie • Kujawy • Podlasie • Mazowsze • Kaszuby • Pomorze • Wielopolska • Śląsk • Podhale

3. TAŃCE LUDOWE Tańce ludowe możemy pogrupować właśnie według regionów, na których występowały: • Śląsk - lipka, koziorajka, stara baba; • Kujawy - kujawiak, chodzony • Wielkopolska - chodzony, walczyk i wiesiołek; • Kaszuby - owczarz, szewc i rüs dwa. • Podhale – tańce góralskie • Mazowsze - Krakowiak, oberek, mazur, polonez • Pomorze – tańce kaszubskie • Oprócz tańców regionalnych w Polsce występowały tzw. tańce naśladowcze, w których tancerze naśladowali ruchami i mimiką czynności zasugerowane w nazwie tańca. Za przykład można tu podać takie tańce jak miotlarz czy ceglarz.

4. POLSKIE TAŃCE NARODOWE POLSKIE TAŃCE NARODOWE są to tańce ludowe, które rozprzestrzeniły się na terenie całej Polski. Mają cechy charakterystyczne dla poszczególnych regionów. • Krakowiak • Polonez • Mazur • Oberek • Kujawiak

5. Krakowiak Krakowiak żywy, polski taniec ludowy z okolic Krakowa, zaliczany do polskich tańców narodowych, w metrum 2/4 i w charakterystycznym, synkopowanym rytmie. Nazwa tańca pochodzi z XVIII wieku i odnosiła się do grupy tańców posiadających własne lokalne nazwy: mijany, dreptany, ścigany, skalmierzak, przebiegany i in. Pod koniec XVIII wieku charakterystyczne synkopowane rytmy krakowiaka pojawiły się w muzyce symfonicznej, a na początku XIX w. taniec ten stał się popularny w muzyce scenicznej i instrumentalnej.

6. Polonez Nazywany pierwotnie chodzonym. Jest polskim tańcem dworskim, choć jego korzenie tkwią w muzyce ludowej. Cechy: Dostojny, raczej powolny, akcent naraz, metrum 3/4.

7. ZESPÓŁ PIEŚNI I TAŃCA „ŚLĄSK” . Jeden z największych polskich zespołów folklorystycznych im. Stanisława Hadyna założony 1 lipca 1953 przez Stanisława Hadynę. Siedziba zespołu mieści się w Zamku w Koszęcinie.

8. ZESPÓŁ PIEŚNI I TAŃCA „MAZOWSZE” Oficjalnie "Mazowsze" powołał do życia dekret Ministerstwa Kultury i Sztuki 8 listopada 1948 roku, polecający Profesorowi Tadeuszowi Sygietyńskiemu zorganizowanie zespołu ludowego, którego zadaniem miała być troska o tradycyjny repertuar ludowy, oparty na pieśniach, przyśpiewkach i tańcach wsi mazowieckiej i regionalnej tradycji artystycznej. 

9. ZESPÓŁ PIEŚNI I TAŃCA „SŁOWIANKI” Zespół „SŁOWIANKI” powstał w 1959 roku przy Katedrze Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Początek dała Zespołowi grupa kilkunastu studentek Wydziału Filologicznego, zorganizowana przez pracownika naukowego, slawistę – Zdzisława WAGNERA, zafascynowanego folklorem Słowian południowych.

10. ZESPÓŁ PIEŚNI I TAŃCA „KURPIE” Historia Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie" sięga roku 1952, kiedy to z inicjatywy instruktora Powiatowego Domu Kultury - Bogusława Bakala powstał Zespół Regionalny "Kurpie".

11. REGIONALNE STROJE LUDOWE Góralski strój ludowy Kurpiowski strój ludowy Kaszubski strój ludowy Warmiński strój ludowy Kujawski strój ludowy Wielkopolski strój ludowy Strój ludowy Śląska Opolskiego Krakowski strój ludowy

12. WIELKOPOLSKA dudy KULTURA i SZTUKA - Na obszarze całego województwa kultywuje się tradycje folklorystyczne. Ośrodkiem najwyższej rangi jest stolica regionu, Poznań. Do największych ośrodków kultury ludowej należą Szamotuły, Krobia, Włoszakowice oraz Wągrowiec. MUZYKA LUDOWA W WIELKOPOLSCEDo charakterystycznych i najstarszych znanych instrumentów muzycznych należą dudy, którychnie spotyka się w innych regionach kraju, z wyjątkiem Podhala i regionu Żywca. FOLKLOR TANECZNY - Najbardziej typowymi tańcami wielkopolskimi są: wiwaty, przodki, chodzone, tańce oparte na różnych krokach, a także tańce obrzędowe i zabawy taneczne. dudy STRÓJ SZAMOTULSKI STRÓJ Z DĄBRÓWKI WIELKOPOLSKIEJ

13. PODHALE gęśle Dudy KULTURA I SZTUKA. Żywy góralski folklor to jedna z największych atrakcji Zakopanego i całego Podhala. STRÓJ. Niegdyś po ubiorze można było rozpoznać, z której wsi pochodzi dana osoba. Inaczej ubierali się pasterze (baca i juhasi), inaczej gospodarze (gazdowie). MUZYKA W wielu wsiach można było spotkać bardzo utalentowanych muzyków ludowych, którzy nie znali nut, a instrumenty wykonywali samodzielnie. Do najsławniejszych twórców należeli Jan Krzeptowski Sabała i Bartłomiej Obrochta. INSTRUMENTY- Na Podhalu grano niegdyś na rogach, piszczałkach, dudach (zwany równieżkozą), trombitach, gęślach (grę na tym instrumencie rozsławił Jan Sabała). Z czasem gęśle zastąpiono skrzypcami, a dudy kontrabasem (zwanym basami). PODHALE STRÓJ LUDOWY PODHALAŃSKI

14. MAŁOPOLSKA KRAKOWIACY -najliczniejsza grupa etnograficzna Małopolski TANIEC - W Małopolsce spotykamy najczęściej krakowiaka, a także przeniesioną z Czech polkę. Ludowa tradycja muzyczna jest jedną z dróg szukania głębszej więzi lub jedności z narodem.  Zachowało się tutaj wiele z dorocznych obrzędów i zwyczajów. MAŁOPOLSKA STRÓJ LUDOWY KRAKOWSKI LAJKONIK

15. WARMIA i MAZURY STRÓJ WARMIŃSKI ZWYCZAJE - Od nowego roku po wsiach chodziły zespoły przebierańców, ubranych w maski kóz, baranów, niedźwiedzi. W ostatni dzień roku urządzano psotowanie – zatykano kominy, malowano szyby. WŚwiętego Jana dziewczęta rzucały wianki na wodę, pod poduszki kładły wianki z macierzanki – by przyśnił się przyszły mąż. Odpowiednikiem polskich dożynek był mazurski Plon. W Zaduszki karmiono dziadów proszalnych pod kościołami. TANIEC Na weselach tańczono kosejdera, żabkę, dziada, chodzonego. Głównym motywem twórczości ludowej był diabeł i chytra baba z którymi wiążą się ludowe przysłowia i powiedzenia np. „Przez babę do diabła”, „ Gdzie diabeł nie może tam babę pośle”. STRÓJ MAZURSKI

16. DOLNY ŚLĄSK KULTURA – W związku z wielowiekową  germanizacją na terenie Dolnego Śląska folklor dolnośląskizachował się reliktowo. STROJE LUDOWE na terenach Dolnego Śląska nie były jednolite. Barbara Bazielichwyróżniła 8 grup strojów, które wykształciły się do końca XIX wieku na obszarze od Głogowa po Nysę: strój jeleniogórski, strój kaczawsko - nadbobrzański, strój karkonoski, strój kłodzki, strój wałbrzyski, strój wrocławski, stroje głogowskie (osobna grupa), strój nyski STRÓJ LUDOWY DOLNEGO ŚLĄSKA

17. ŚLĄSK OPOLSKI Opolski strój kobiecy składa się z wełnianej plisowanej spódnicy, do której na stałe przyszyty jest stanik - “oplecek”. Jest on bogato pokryty barwnym haftem o ornamencie roślinnym, zakładany na białe, płócienne bluzki z krótkimi, bufiastymi rękawami. Na spódnice zakłada się atłasowe, jednobarwne fartuchy, krótsze od spódnicy. Natomiast strój męski składa się ze spodni z żółtej wełnyzwanych “jeleniokami”, butów z wysokimi cholewami, granatowej lub czarnej “kamizelki” z “jargankami” (odstającymi fałdami ) na plecach – od pasa w dół, długości zwykłej marynarki, kamizelki nazwanej “westa” lub “brzuślek” zapinanej wysoko pod szyją, zakładanej na białą, płócienną koszulę. Zespół śpiewaczy Kosorowiczanki został założony przez Pana Józefa Schlappaw 1992r. i działa do dnia dzisiejszego przy TSKN na Śląsku Opolskim. ŚLĄSK OPOLSKI

18. GÓRNY ŚLĄSK Kulturę regionu śląskiego cechuje zróżnicowanie, będące efektem przenikania się różnych tradycji kulturowych  Zespół pieśni i tańca „Śląsk”

19. MAZOWSZE O MAZOWSZU wzmiankowano już w wieku dziesiątym, w dobie budowy państwa polskiego. To tereny leżące w pobliżu Warszawy, a także i przede wszystkim Kurpie będące rejonem bogatym w sztukę ludową KULTURA MAZOWSZA tworzyła się dzięki przenikaniu wielu tradycji. Region był tyglem, w którym spotykali się przedstawiciele różnych wizji, prądów i narodowości. WYBITNE OSOBY. Z Mazowsza wywodzą sie wybitni, znani i darzeni powszechnym szacunkiem, ludzie tacy jak: św. Stanisław Kostka, Feliks Kryski, Mikołaj i Wawrzyniec Gośliccy, Wincenty Hipolit Gawarecki, Piotr z Proboszczowic czy Jan Dobrogost Krasiński. W Żelazowej Woli urodził się Fryderyk Chopin, który rozsławił w świecie polską, inspirowaną ludową, rozbrzmiewającą od lat po tutejszych domach muzykę. MAZOWSZE STRÓJ KURPIOWSKI

20. POMORZE i KASZUBY Stosunkowo najliczniejsze archaiczne elementy ludowej autochtonicznej kultury Pomorza Zachodniego, znajdujemy u Słowińców. Pod nazwą tą obecnie w literaturze rozumie się słowiańską ludność niektórych wsi powiatu słupskiego między rzekami Łupawą, a Łebą. SŁOWIŃCY ZDAJĄ SIĘ BYĆ KASZUBSKĄ GRUPĄ ETNICZNĄ. Przemawiałyby za tym liczne wspólne elementy kulturowe. STROJE - Tak ważne zjawiska sygnalizujące zróżnicowanie grup etnicznych, jak stroje regionalne, uległy w XIX wieku na Pomorzu Zachodnim kompletnemu zanikowi. Z opisów a i to niepełnych, znamy zaledwie kilka cech dawnego stroju Słowińców, nadłebskich Kaszubów i mieszkańców regionu pyrzyckiego. Nie znamy jednak zupełnie historii tych ubiorów i czynników, przy udziale których tworzyły się one i przeobrażały.  MUZYKAtowarzyszyła zawsze Kaszubom nie tylko w ważnych chwilach w życiu, ale i podczas pracy, odpoczynku. Kaszubi lubili się bawić, tańczyć, śpiewać. Ich tańce i pieśni można podzielić na kilka grup: m.in. obrzędowe STRÓJ PYRZYCKI STRÓJ KASZUBSKI

21. KUJAWY Kujawy są terenem bardzo bogatym kulturowo.  TANIEC: Kujawy należą do obszaru środkowej Polski, na którym dominowały w tańcu rytmy mazurkowe. Do tańców tej grupy zalicza się: kujawiaka, mazurka i oberka, wszystkie one występują na terenie Kujaw. Zwyczaj chodzenia z "Kozą"

22. Mazur  Polski taniec narodowy w żywym tempie i metrum 3/4. Nazwa tańca pochodzi od regionu Mazowsze. Taniec ten łączy podobieństwo zoberkiem (w szybszym tempie) i kujawiakiem (powolnym). Charakteryzuje się on tendencją do akcentowania drugiej i trzeciej części taktu oraz figurą rytmiczną o 4-sylabowej grupie, która jest złożona z dwóch ósemek i z dwóch ćwierćnut na przemian z grupą trzech ćwierćnut. W postaci stylizowanej występuje pod nazwą mazurka. Jest wesołym dynamicznym tańcem często tańczonym na szlacheckich dworach. Mężczyzna prowadzący w Mazurze nazywa się wodzirej.

23. Oberek  Polski taniec ludowy, o żywym tempie i skocznej melodii w rytmie nieparzystym; popularny na wsi w wielu regionach Polski, szczególnie lubiany na Mazowszu i Radomszczyźnie. W swoim naturalnym kontekście (zabawy, wesela) zaczął zanikać w II połowie XX wieku, obecnie tańczony wyjątkowo na weselach tylko przez starszych i na ich życzenie, pod warunkiem, że ma oberka w repertuarze kapela weselna, co zdarza się rzadko (najczęściej wtedy jest to skomponowany w mieście "oberek wilanowski").

24. Kujawiak Jest tańcem spokojnym w metrum 3/4.[1] Polega na chodzie w rytmie ćwierćnut na lekko ugiętych nogach. Nastrojowa,liryczna melodia nadaje mu zalotny charakter. Kroki taneczne oparte są głównie na łagodnym chodzie i obrotach, jedynie muzyczne akcenty na koniec frazy podkreślane są przez mocniejsze przytupywania. Podstawowe kroki w kujawiaku to: równy, z dołu, z góry, trójkrok chodzony (w jednym takcie wykonuje się trzy kroki taneczne). Figury Kujawiaka to: śpiący, od się-do się (odsibka),kolebany i 4 kierunki wirowania.

25. INSTRUMENTY LUDOWE gęśle • W Polsce możemy spotkać wiele różnych instrumentów ludowych. Do najpopularniejszych, występujących na terenie całego kraju, zaliczyć można grzechotki, terkotki, gwizdki, fujarki. • Oprócz nich występowały instrumenty regionalne. Tutaj można wymienić dudy, które w zależności od regionu mogły mieć różne nazwy - składały się z worka z koziej skóry i dwóch piszczałek, z których jedna nazywana była przebierką. • Na Podhalu pasterze grali na trembitach - długich trąbach, o długości nawet do 5 metrów. Z instrumentów strunowych do najpopularniejszych należały małe skrzypce - mazanki, oktawki, basy, maryna. W niektórych rejonach grano także na bębnach, dzwonkach, okarynach i klarnetach. • Muzyka ludowa najczęściej wykonywana była zespołowo przez kapele ludowe. Ich skład mógł się różnić w zależności od regionu, jednak najczęściej składały się ze skrzypiec, dud, klarnetu i bębna. • Wśród badaczy polskiej muzyki ludowej do najwybitniejszych należą: Józef Ligęza, Jan Bystroń, Jadwiga i Marian Sobiescy, ks. Władysław Skierkowski, a przede wszystkim Oskar Kolberg. Jego życie przypada na lata 1814-1890. Przez 50 lat jeździł po Polsce i zapisywał pieśni ludowe we wszystkich wariantach, które spotkał. Opisywał także życie i zwyczaje ludowe. Jest autorem 24-tomowego dzieła, które zatytułował "Lud i jego zwyczaje, sposób życia, mowa, przysłowia, obrzędy, gusta, zabawy, pieśni, muzyka i taniec". Wydał także zbiory pieśni charakterystycznych dla każdego regionu polskiego. dudy terkotka Na Podhalu pasterze grali na trembitach

26. Dziękuję za uwagę Prezentację przygotowała: Alicja Niedbalska