TIBBİ TEHLİKELİ ATIKLAR

1. TIBBİ TEHLİKELİ ATIKLAR

2. TEHLİKELİ MADDE NEDİR? Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

3. 14 MART 2005 TARİHLİ RESMİ GAZETE’DE YAYINLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİREN TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ’NDE • Patlayıcı • Parlayıcı • Oksitleyici • Zehirli • Aşındırıcı • Tahriş edici • Zararlı • Toksik • Kanserojen • Korozif • Enfeksiyon yapıcı • Mutajenik • Çevreye zarar veren • Ekotoksik • Üreme için toksik Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi Bu özelliklerden birini veya birkaç tanesini gösteren atıklar,

4. -Kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler, -Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddeler tehlikeli madde olarak sınıflandırılırlar. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

5. TIBBİ TEHLİKELİ ATIK NEDİR? Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek 2 F grubu altında yer alan, • Tehlikeli kimyasallar • Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar • Genotoksik ve sitotoksik atıklar • Amalgam atıkları Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

6. Farmasötik atıklar • Ağır metal içeren atıklar • Basınçlı kaplar Tıbbi tehlikeli atıklar olarak isimlendirilirler. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

7. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

8. TEHLİKELİ KİMYASAL ATIK NEDİR? • Kimyasal atık katı,sıvı ve gaz kimyasalların atılmasından oluşur.Örnek olarak tanı ve deneysel çalışmalar,hastane genel temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinden çıkan atıklar verilebilir.Formaldehid, fotografik kimyasallar, solventler, organik ve inorganik kimyasallar, sağlık kuruluşlarında yaygın olarak kullanılan ve atıklarda bulunma olasılığı en fazla olan tehlikeli kimyasal türleridir. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

9. Atık aşağıdaki özelliklerden en az birine sahipse tehlikeli kimyasal atıktır. -Toksik -Korozif(pH<2 ve pH>12) -Yanıcı -Genotoksik(sitotoksik ilaçlar vb) - Reaktif(patlayıcı,suya reaktif,şoka duyarlı) Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

10. BİR HASTANEDEN GENEL OLARAK ÇIKAN TEHLİKELİ ATIKLAR Tıbbi atıklar kimyasal atıkların en önemli ve bertarafı en zor olan üyesidir. 18 01 06 Tehlikeli maddeler içeren ya da tehlikeli maddelerden oluşan kimyasallar • Laboratuvarlardan çıkan sıvı kimyasal atıklar • Eritici ve mikrop öldürücü temizlikte kullanılan maddeler, • Yüksek düzey dezenfektanlar(Örn.Acto-seEndo -Konsantre Tıbbi Alet Dezenfektanı-ciltte tahriş,zehirlenme) Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

11. Anestezide kullanılan gazların kalıntıları , sterilizasyon için kullanılan gazların kalıntıları • Laboratuar cihazları atıkları tıp sektöründen kaynaklanan tehlikeli kimyasal atıklardır Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

12. 18 01 08 - Sitotoksik ve Sitostatik İlaçlar - Kemoterapi ilaç hazırlama ünitelerinde kullanılan koruyucu (Eldiven,maske, önlük vb.) Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

13. 18 01 09 Kullanım tarihi geçmiş ilaçlar, bozulmuş aşı,serum Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

14. 18 01 10 Diş tedavisinden kaynaklanan amalgam atıkları Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

15. 08 03 17 Tehlikeli maddeler içeren kartuş ve tonerler Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

16. 15 01 10 Kontamine Ambalajlar - Hidrojen peroksit kartuşları - Etilen oksit kartuşları - Boş boya,kimyasal vb. kapları - Yağ, tiner tenekeleri -Sprey kutular 12 01 12 Kullanılmış (mum) parafin ve yağlar Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

17. 15 02 02 Bakım ve onarımdan çıkan HavaFiltreleri (Hepa Filtreler), Eldivenler,Üstübüler 16 01 07 Yağ - Yakıt Filtreleri Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

18. 16 01 21 Tehlikeli maddeler içeren makine- ekipman parçaları 16 02 Elektrikli ve elektronik ekipman atıkları Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

19. 16 06 01 Tehlikeli Maddeler İçeren Aküler 16 06 06 Piller Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

20. 17 04 09 Tehlikeli maddelerle kontamine olmuş metal atıkları 17 06 03 Yalıtım Malzemeleri Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

21. 17 04 10 Yağ, katran ve diğer maddeler içeren kablolar 20 01 21 Tehlikeli Maddeler İçeren Atık Fluoresanlar Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

22. KİMLER RİSK ALTINDA? • Kemoterapik ilaç hazırlama birimleri • Yüksek düzey dezenfektan kullanılan üniteler • Diş • Laboratuvarlar • Anestezi • Yoğun bakım • Radyoloji • Sterilizasyon • Bakım & Onarım • Tüm sağlık personeli Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

23. TEHLİKELİ ATIKLARIN YARATTIĞI SAĞLIK RİSKLERİ Kimyasalların sebep olabileceği tehlikeli durumlara maruz kalma engellenemez ama minimize edilebilir ve bundan dolayı ki, bu maddelerle çalışanların tam olarak ne çeşit tehlikeli maddelerle çalıştıklarını bilmeleri gerekmektedir. Aynı zamanda çalışma ortamı koşulları ve dış ortam güvenliği de göz önüne alınmalıdır. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

24. Genel anlamda düşünülürse, kimyasalların dört çeşit tehlike yarattıkları söylenebilir. 1.Dokuları yakma, tahriş etme 2. Şiddetli reaksiyonlara sebep olma 3. Alev aldırma 4. Toksik etkilere sebep olma Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

25. BAZI TIBBİ TEHLİKELİ ATIKLARIN ZARARLARI Formaldehit:Tıbbi laboratuvarlarda koruyucu sıvı ve sterilize edici madde olarak kullanılmaktadır. -Ani formaldehit etkilenimi ölüme neden olabilir. -Uzun süreli olarak düşük dozlarda formaldehite maruziyet solunum güçlüğü, ekzema ve allerjik reaksiyonlara yol açabilir. -İnsanlarda kanser yapıcı maddelerden sayılmaktadır. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

26. BOYALAR İçerdiği kimyasal maddeler nedeniyle özellikle astım, deri ve alerjik hastalıklar baş gösterebilir. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

27. KURŞUN Zararları: -Beyinde hasar, -Öğrenimin düşmesi -Doğurganlığın azalması -Erkeklerde sperm yapımının ve kalitesinin azalması, -Kan basıncında artış ve -Sinirsel iletimde aksamaya neden olur. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

28. CİVA Metalik civa, barometre, termometre ,tansiyon aletleri ve floresan lambalarda bulunur. Zararları: -Civa sinir sistemi bozuklukları , -DNA , kromozomlara ve beyin fonksiyonlarına zarar verir. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

29. AMALGAM ATIKLARI Diş dolgu maddesi olarak kullanılan amalgam bir karışımdır: • % 50 civa • % 30 gümüş • % 20 kalay . Civanın amalgam içinde her ne kadar sıkı bağlanmış olduğu iddaa edilse bile; ağızdan sökülen amalgamların % 60'nın dane boyutu < 20 u olduğu için bunların tekrar mobilize olma olasılığı çok fazladır. Sedimentlerde ve atık depolama yerlerinde biyokimyasal reaksiyonlar sonucunda tekrar suda çözünür bileşiklere dönüşmesi mümkündür. Eğer atıksu arıtma tesisi varsa ve oluşan atıksu arıtma çamurları yakma tesisinde yakılıyorsa o zaman civa gaz halinde atmosfere geçer. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

30. KALAY Tehlikeli düzeydeki ağır metallerdendir. Zararları: - Bağışıklık sisteminin zayıflaması, -Karaciğer hasarı -Kırmızı kan hücrelerinin sayısının azalması , -Kromozal bozukluklar Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

31. FOTOGRAFİK KİMYASALLAR -%5-10 hidrokinon, -% 1-5 potasyum hidroksit - % 1’den az miktarda gümüş içerir. • Röntgen filmlerinin banyo sıvıları yaklaşık % 45 glütar aldehit içerir. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

32. TIBBİ TEHLİKELİ ATIKLARIN TOPLANMASI Tıbbi tehlikeli atık toplayıcıları; • İşe başlamadan önce temiz ve hijyenik iş elbiselerini ve eldivenlerini giyecekler, • Koruyucu gözlüklerini, ağız maskelerini ve bonelerini takacaklar, • Atıklar el arabaları ile taşınacak,atıklara kesinlikle çıplak elle dokunmayacaklar, • Geçici depolama alanı ve ekipmanlar sürekli temiz tutulacak • Toplama işlemi bittikten sonra eldivenli ellerini dezenfekte edecekler,sonra elbiselerini çıkaracaklar, dolaba koyacaklar, ellerini tekrar dezenfekte edildikten sonra bol su ile yıkanacak • İş elbiseleri sık aralıklarla yıkanacak ve özel ilaçlarla dezenfekte edilecek Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

33. ATIKLAR TOPLANIRKEN; • Sıvılar-Mavi variller ile Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

34. Flüoresan lambalar-Karton kutular ile • Parafin ve yağlar vb katı hale geçmiş tehlikeli atıklar kırmızı tıbbi atık toplama torbası ile toplanabilirler. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

35. ATIKLARIN TAŞINMASI • Atık taşıma arabaları yardımı ile maske,gözlük,plastik eldiven,plastik çizme ve tehlikeli atık taşıma personeli kıyafeti giyilerek eğitimli atık taşıma personeli tarafından geçici depolama tesisine taşınmalıdır. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

36. Atık varilleri,torbaları vb.taşınırken kesinlikle çıplak elle temas etmemelidir. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

37. ATIKLARIN GEÇİCİ DEPOLANMASI 20 YATAK VE ÜZERİ Ek-1 de listelenmiş olan 20 yatak üstü kuruluşlar geçici depolama üniteleri inşa etmek zorundadırlar.Tehlikeli atıklar gerekli koşullar sağlandığı takdirde tıbbi atık deposunda depolanabilirler. Geçici depolama ünitelerinin teknik özellikleri; • İki ana formda olmalıdır (tıbbi-evsel) • Minimum iki günlük kapasitesi olmalıdır • Geçirgen olmamalıdır • Kolay silinmeli ve dezenfekte edilmelidir • İyi ışıklandırılmış ve pasif havalandırılmış olmalıdır • Kapılar dışarı doğru açılmalı veya sürgülü kapı olmalıdır • Kapılar turuncuya boyanmalıdır • Atık toplama araçları kapıya kolay yanaşmalı • Gıda hazırlama alanlarına veya gıda stoklarına yakın olmamalı • Kuru sistem ile temizleme yapılmalıdır Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

38. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

39. TEHLİKELİ MADDELERİN KULLANILMASI ESNASINDA YAPILMASI GEREKENLER VE TEHLİKE SEMBOLLERİ Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

40. PARLAYICI MADDE(F) Buhar ve havayla birleşince patlayabilen karışımlar oluştururlar. Oluşan buhar görünmez ve tabana çöker. Kanalizasyonlarda patlama tehlikesi oluşturur. Solunum organları ve cildi tahriş eder. Alınacak Önlemler : - Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı, sigara içilmemelidir. -Kanalizasyona dökülmemelidir. - Uzun süre maruz kalındığında sağlığa zarar verdiğinden dolayı maruz kalmaktan kaçınılmalıdır. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

41. -Gözlerle, deriyle veya kıyafetlerle temastan kaçınılmalı. -Tabanda teknik olarak havalandırma yapılmalı. -Kaplar sıkıca kapalı tutulmalı. -Basınçlı sprey kutuları 50 0C üzerindeki sıcaklıktan ve güneş ışığından korunmalı. Aleve karşı ve kor halindeki maddelere püskürtülmemeli. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

42. ZARARLI MADDE(Xn) Temas halinde cildi ve gözleri yakabilir. Alınacak Önlemler - İyi havalandırılmış alanlarda veya özel solunum koruyucuları kullanarak çalışın. -Kullandıktan sonra elinizi yıkayın ve yıkanın. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

43. TAHRİŞ EDİCİ MADDE(Xİ) Tahriş edici maddeler, anlık, uzun süreli ve tekrar eden temaslarda ciltte ve mukoz dokuda iltihap ve tahriş oluşmasına neden olurlar. Cilt ile temas etmeleri durumunda hassasiyet oluştururlar. Alınacak Önlemler : -Xi sembolüne sahip kimyasal malzemelerin göz ve cilt ile temas etmemeleri sağlanmalı ve buharları solunmamalıdır. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

44. AŞINDIRICI (KOROZİF) MADDE(C) Ciddi yanıklara neden olurlar. Organik doku ve tekstil maddelerini yok ederler. Bu nedenle kullanımları sırasında: Alınacak Önlemler : • Gözlerle, deriyle veya kıyafetlerle temastan kesinlikle kaçınılmalı. Sızdırmaz, asit geçirmez koruyucu kıyafetler (eldivenler, gözlük, önlük ve gerekirse yüz koruyucu) kullanılmalı. • Asit dumanı oluşumlarından kaçınılmalı Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

45. PATLAYICI MADDE(E) Darbe, sürtünme, ateş veya diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi gösterirler. Alınacak Önlemler : - Isıdan ve darbeden uzak tutulmalı. - Üreticinin özel talimatlarına dikkat edilmeli. - Çevrede sadece eğitilmiş personel bulundurulmalı. -Bu maddelerden kalan ve atık olarak nitelendirilen maddeler, tehlikeli atık olarak işlem görmeli ve evsel atıklara karıştırılmadan ayrı toplanmalıdır. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

46. ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ(N) -Bu ürünler suda yaşayan canlılar ve bitki örtüsü için çok zehirlidirler. -Ozon tabakası için tehlike arz ederler. YAPILACAKLAR: -Bu tür malzemelerin kanalizasyona, su kaynaklarına ve toprağa verilmemeleri sağlanmalıdır. -Atıkların yok edilmeleri konusunda özel düzenlemelere uyulmalıdır. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

47. OKSİTLEYİCİ(O) Oksitleyici sembolüne sahip maddeler yanabilir maddeler ile temasa geldiğinde, yangın tehlikesini dikkate değer bir şekilde artırırlar ve eğer yangın mevcut ise yoğunluğunu artırırlar. Organik Peroksitler Oksitleyici sınıfındadırlar. Alınacak Önlemler -Maddenin yanıcı maddeler ile hiçbir şekilde temas etmemesi sağlanmalıdır. - Bu maddeler başlamış olan yangınları artırır ve yangının söndürülmesini zorlaştırır. Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

48. ZEHİRLİ(T) Az bir miktarı yutulduğunda, solunduğunda veya cildin absorbsiyonu yoluyla vücuda girdiğinde sağlık üzerinde dikkate değer derecede zarar veren bazen ölüme neden olan maddelerdir. Alınacak Önlemler : Bu sembole sahip maddelerin insan vücudu ile hiçbir şekilde temas etmemeleri sağlanmalıdır. Eğer bu tür bir madde ile temas ettiyseniz hemen doktora gidilmelidir. Zehirli maddelerin taşınması için bu konuda hazırlanmış özel talimatlara uyulmalıdır Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

49. TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMADA ALINACAK GENEL ÖNLEMLER • İş yerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu • Çalışmaların teknolojik gelişmeler dikkate alınarak uygun yöntemlerle yapılması,uygun makine ve ekipman sağlanması • İşçilerin maruz kalacakları madde miktarları ve maruziyet süreleri mümkün olan en az düzeyde olması Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi

50. İşçilerin kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanması • Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılması • Çalışmaların en az sayıda işçi ile yapılması • Üretim alanında yapılan iş için gerekli olan miktardan fazla tehlikeli kimyasal madde bulundurulmaması • İş yerleri ve eklentilerinin her zaman düzenli ve temiz bulundurulması Latif Gökhan Subaşı-Çevre Mühendisi