Günlük

1. Günlük GülşahSarpoğlu

2. GünlükNedir? • Yabancıkaynaklarda “diary” ve “journal” olarakgeçen “günlük” veya “günce”, günügününeveyazıldığıgünün tarihi belirtilerek tutulan notlardan meydana gelmektedir. Ancak düzenli olmayan ve yazıldığı günü belli olmayangünlüklerde vardır. • Birbakımagünügününetutulmuşanılardır. • Kişinin ruh dünyasından, hayatla hesaplaşmasına kadar her türlü sosyal meselenin anlatıldığı türün kesin çizgilerle belirlenecek bir sınırı yoktur.

3. GünlükÖzellikleri • Yaşanolayların, izlenimleringününgününeyazılmasıileoluşurlar. • Birincikişiağzındanyazılmışkısaveözlüyazılardır. • İnandırıcı, içtenvesamimidirler. • Konuşmadilineyakınbirdilkullanılır. • Yazarınkişiliğini, görüşleriniveruhsalyapısınıyansıtırlar. • Gerçekler, yaşanılanlardeğiştirilmeden, çarpıtılmadanyazılır. • Tarih, biyografi,anıiçinbirerbelgedeğeritaşırlar.

4. GünlüğünTarihselGelişimi • İkiayrıdönemivardır. • İlkigünlüklerinedebideğerkazanmadanöncekidönemdir, tarihteilk defaRomalılargünlükkullanmıştır. Edebiiçeriktenyoksun, birtakımkamukuruluşlarındayapılanişlemlerinunutulmamasıamacıylatutulanve “commentarii” adıylaanılanduygubelirtmeyenbelgelerdir. • GünlükleredebideğerkazanmayaRönesanssonlarınadoğrubaşlamıştır.İngiltereKraliçesininnedimesive roman yazarıolan Fanny Burney, saraydedikodularınavepekçokolayakendiduygusalizlenimleriniekleyerekyazdığıgünlükleİngilizedebiyatındaönemlibiryeresahipolmuştur.

5. TürkEdebiyatındaGünlük • Günce, TürkedebiyatınaTanzimat’labirliktegirmiş, amadiğertürlergibigelişmegösterememiştir. • KlasikdöneminruznameleriveEvliyaÇelebi’ninSeyahatnamesi tam olarakbutürünözelliklerinitaşımasa da ilk günceörnekleriolarakdikkatiçekerler. • Batılı anlamda ilk günce Direktör Ali Bey’in 1898 tarihli ve Seyahat Jurnali adını taşıyan gezi kitabıdır. • Günceninaslıgelişimi 1950 sonrasıNurullahAtaç’labaşlar. Ataç’inyazdıklarınıgünügününegazetedeyayınlaması türün gelişimine yardımcı olmuştur.

6. BatıEdebiyatındaGünlük • İlk olarakgünlükkullananRomalıların “commentarii” adıverdikleribelgeler, yapılmışişlerinunutulmamasıiçinkişilerinya da kamukuruluşlarınıntuttuklarınotlardanoluşmaktadır. • 19. yüzyılınortalarınadoğru, romantizm akımının en yoğun dönemini yaşamasıyla birlikte günlükler, edebî değeri ve içeriği bakımından çoğalmaya, yaygınlaşmaya ve yazarlarının iç dünyasınıyoğunduygularlayansıtmayabaşlamıştır. • 20. yüzyıldagüncediğeredebîtürlerdeolduğugibigelenekselgörünümündenkoparveböyleceedebîgünceler de gelişmefırsatıbulur. Max Frisch, Franz Kafka, Thomas Mann, Brecht budönemdeönemligünceörnekleriverirler.

7. NedenGünlükYazılır? • Birgünlükyaşamiçindegörülen, duyulan, işitilenilginçolayları, izlenimlerikalıcıkılmakamacıylagünlükyazılır. • İnsanlarınyaşadıklarıböylecesonrakinesillereaktarılır. • Tarih, biyografi, anıyazılarıiçinbelgeniteliğitaşıdıklarıiçinyazarınyaşadığıdönemeışıktutmakiçinyazılır. • Yazar, içinidökmekiçindüşüncelerinivehislerinikalemealır.

8. GünlükÇeşitleri • İçeDönükGünlükler • DışaDönükGünlükler

9. İçeDönükGünlükler • Yazarınbirbakımakendikendiilekonuşmasıdır, içindebulunduğudoğalvetoplumsalçevredenyakınır. • Yazarınyaşadığıduygusalcoşkunluğubulabileceğimizgibi, çeşitlikavramlarhakkındakidüşüncelerinyazarınbilincindekiaçılımlarını da bulabiliriz. • Stendhal’ıngünlüğü, Rusyazar Alexander SergeyeviçPuşkin’in “ GizliGünce” bumetinlereörnekgösterilebilecekniteliktedir.

10. GünlüğünİntiharYüzü • Edebiyatgünlükleri, geçenyüzyıldayaygınlaşırkenbirözellikdahakazandı: Yazarıhayattaykenyayımlanmak. • İntiharedenikiyazarın, CesarePaveseve Sylvia Plath'ıngünlükleri, bunun en iyiikiörneğidir. • Pavese'ningünlüğü, edebiyattarihinin en sarsıcımetinlerindenbiribelki de. ÇokiyibiredebiyatgünlüğüsayılabilecekYaşamaUğraşı, adımadımintiharagidenbunalımlıbiryazarıniçdünyasını, hiçbir 'özel' günlüğünyapamayacağıkertedeustalıklayansıtır.

11. DışaDönükGünlükler • Yazar, alaycıbirtavırladöneminolaylarını, siyaset, sanatve edebiyat adamlarını ya da gündelik sıkıntılarını öykü tekniği kullanılarakanlatmaktadır. • Bu türgünlüklerdeyazarkendizamandilimiiçindekitutumvedavranışlardan, düşünselakımlardanhaberverir. • Yaşadığıhayatkesitlerini, çeşitlikonulardakiizlenimleriniöykütekniğivezenginbetimlemeleraracılığıylagünlüğüneyansıtanünlüöykücümüzTomrisUyar’ıngünlükleri de dışadönükniteliğesahiptir.

12. EdebiyatGünlükleri • Bir edebiyat günlüğü, yalnızca bir edebiyatçının elinden çıkmış günlük değil, edebiyat olaylarına, kişilerine ve sorunlarına yönelmiş günlüktür. • ÖrneğinGide, Kalpazanlaradlıromanınıyazdığısüreçtebirgünlüktutmuşveyapıtınınaşamalarını, kuramınıapaçıkortayakoymuştu. Ötetarafta, Gide'inbu 'edebiyat' günlükleri, en özelgünlüklerden de sayılır, onu, yazarınkendiiçdünyasınavurduğubirneştermişgibiürpertiyleokuruz. • ÖzellikleBatı'da, 20. yüzyıldayaygınlaşanbutürgünlükler, "özelgünlük" olmaniteliğini de taşır.

13. ŞairGünlükleri • Şairlerinyazdıklarıgünlüklerdir. • CemalSüreya, İlhanBerk, HulkiAktunçgünlüktutanönemlişairlerdendir.

14. CemalSüreya - Günler • 543. Gün TV’de, sekiz otuz haberlerinde, birden, Edip Cansever’in ölüm haberi verildi. Bu haber inanılmaz ölçüde sarstı beni. Rastlanmadık bir biçimde ve yüksek sesle ağlamaya başladım. Oğlum fazla kaygılanmış, gelip avutucu şeyler söyledi. Turgut’ta bunca sarsılmamıştım. Üst üste gelişte bir şey var belki. Otuz yıllık arkadaşımdı. Yalnız sanat serüvenimizi değil, haya serüvenimiz de iç içe durumlar yaşamıştır. • 544. Gün Sabah altıda evden çıktım. Bomboş sokakları dolaştım durdum. Başımda bir uğultu. Tuhaf da bir heyecan. Rıhtımda yürüdüm. 1 Haziran 1986.

15. CemilMeriç - Jurnal • 26.2.1963 Ağaç her günmeyvevermez. Konuşmayanağaçlar da vardır. Ne dallarındaçiçeklergülümserbaharları, ne çiçeklerindearılardolaşır. Konuşmayanağaçlar da var… Zindandasöylenenşarkıyıkimdinler? Zindandasöylenenşarkıölümkokar, zincirkokar, küfkokar. Ölümaçacakkapısınıbirsabah o zindanın, ardınakadar. Kuşlargibigeçiyorgünlerönünden, cıvıldamıyorlar. Günlertren, günlermaviufuklardaeriyenbirerümit. Kanatlarındanyakalayamıyorsunkuşları. Trensessizgidiyorrüyaülkelerine.

16. NigarHanım – HayatımınHikayesi • 31.10.1917 İleride, busatırlarbirkimseningözünedeğerse, defteringüzelliğineşaşılmasın! Onu, bugün, Mahmutpaşa’da satın aldım, ama, azkaldıcanımpahasına. AmanYarabbi! İstanbul’umuzaböyle ne oldu? Kalabalıktantramvaylaragirmekkabildeğilki! Toptangülleçıkargibizorlabirvagonaattım. Bu, tramvayagirmekdeğil, ezilmek, üstbaşparçalamak… Ne olduhalkımızaYarabbi? Bu her yeridoldurankifayetsiz, kaba, kötüdilliinsankalabalığıneredengeldi? Evdeyalnızlığıma, sokaktabukalabalığadayanamıyorum, ağlayacak hale geliyorum. İşteböyle, avunmakiçin, avarebirkuşgibiçırpınıyorum. Şudefterle de dertleşmesemçıldıracağım. • 8.2.1918 DünNaciyeSultan’atelefonedip “Pekgöreceğimgeldiyse de vasıtabulunmadığıiçinmehcurkaldığımı” söylemiştim. Lütfenarabagönderdi. Havanınşiddetinerağmenpekrahatgittim. Beşekadarbirliktevakitgeçirdik, çayiçtik. Sultan Efendipekziyadeiltifatetti, Bu harb ne zamanbitecek?diyebendensordu. Halimiz ne olacakYarabbi? Acıklıinsanlıkdaha ne zamanakadarböyleinleyecek?

17. CahitZarifoğlu - Yaşamak • ANKARA 1978 28 KASIM • ÜstadNecipFazıl’ıMolaotelindeziyaretettik. BüyükDoğu’yu son beşsayıçıkarıpkapayışındansonra, arkadaşlarAkif, Erdem, Rasimonunla ilk kezkarşılaşıyorlar. Alaeddinve Mehmet de var. Üstad: • -BüyükDoğu son çıkışında en parlakdöneminiyaşadı. Kapanmasındaçeşitlinedenleroldu. Ama en büyükamilsizoldunuz, dedi. • Otelin ilk katında, lobideyiz. Üstadsakin, yumuşakveyalnız. Saat 18’de beniAkabedenaradığında, • -Arkadaşlara da haberver, gelsinler, son birgörüşmeyapalım, dedi. ErdemleRasim’igörebileceğimisöyledim. Bu telefondanazönce, buikisineÜstad’ınöncekigelişindeyinekendileriniistediğini; ancakkendilerinehaberveremediğimianlatıyordum. Telefon tam o andageldi. Büroyaçıktık. YineÜstad’ıntelefonu. Bu kezAkif’leHasan’ı da haberdaretmemiistedi.

18. OktayAkbal – AnılardaGörmek • 28 AralıkÇarşamba • Ocak’ın 29’unda tam on yılolacak. Ziya Osman Saba’yıkarlıbirhavadaEyüp’tetoprağavermiştik. Yıllarçabuk mu geçiyorbelirlibiryaştansonra? Çocukluktagünler, haftalarbitmezdibirtürlü. Amayolunyarısınagelmeyegör, her şeykopukbir film gibiakıveriyor… ZiyaOsman’ı son görüşümdeincebirdosyaçıkarmıştıçekmeceden. “NefesAlmak” yazıyorduüzerinde. Yenikitabıydı. “Ölümümdensonraçıkacak,” demişti. “Haydihaydi,” demiştim, “Okurları o kadarbekletmeyehakkınvarmı?” Gülümsemişti. Birkaçhaftasonrasınımıdüşünerek. Ben düşünememiştim o gündenötesini. Canlıbirinsanın, helebirdostun, birsevileninyokolabileceğinidüşleyemiyoruz. • On yılgeçipgitmiş bile. Şiirlerinikarıştırıyorum. Bilmeyen, ZiyaOsman’ıyaşamısüresinceölümüözleyerekbekleyenbirisanır. Hepölüm, hepölümdüşünceleri. O ölümüdeğil, dünyadabulunamayacakbirçeşit “yaşam”ıözlüyordu.

19. HilmiYavuz – GeçmişYazDefteri • Sabah, 24 Mayıs • Bu kaldırımüstüaçıkhavakahvesiniseviyorum. Sabahlarıgüneşalmıyorverüzgârduyumsanabiliyor. İlkyazsabahlarıbukentte, birağaçhışırtısıyla, işteburadayım, bukahvedeçayımıiçmeyehazırlanıyorken, birden, birkokuyla, belirsiz, geliveriyor. Kağşamışgövdemiüşütmemeyeçalışarakveonunla, o yaşlı, atıkgövdeyle, gençilkyazarasındakikarşıtlığıbilincimdekavrayarak; bilincimin, iştebirincedilimlimonkoyup, gövdeyleilkyazınbileşimiolduğunudüşünerek, içiyorumçayımı. • Eskiden, çokeskidenbiröyküyazmıştım. Maltegibisöyleyeyim: Ah, öyküleryazardım ben, gençkızlarınmavikurdelelerindensözaçan, düzpabuçluveincebeyazpardösüleriolanveyağmurlardan; o öykülerdenbirinde, akşamlarısokağaçıktığımdayüzümemenekşelerinatıldığınıyazmıştım; -ve ‘ah, cumartesilerbaşkadır, sokaklarbaşkadır’ diyeyazmıştım. Şimdiburada, buzarifkaldırımüstükahvesinde, İstanbul’da, ondanaslakopamadığımiçinbeniizlemeyenbukentte, (şimdinelerçağrıştırıyor, bukent, ‘polis seniizliyor’lardan, polis izliyor’a) bucumartesisabahı, limonluçayımıbitirmeküzereykenvenedensebirçaydahaisteyerek, gündelikyaşamımıinceltiyorumsanki.

20. NurullahAtaç – Günce : 1 • 17 Nisan Cuma, 1953 • Baktım çocuklar uçurtma uçuruyor. Her yıl, ilkyaz aylarında, uçurtmayı gördüm mü, bir üzünç duyarım içimde, ağlamaklı olurum. Ben uçurtma uçurmadım ki! Çocukluğumda pek isterdim, o renk renk kâğıtlardan yapılmış uçurtmaların havalanmasına içimi çekerek bakardım. Annem bırakmazdı beni uçurtma uçurmama. Günah mıymış neymiş, öyle bir şey uydurmuştu.

21. Franz Kafka • Modern dünyaedebiyatına, belki de en çoktartışılan, yorumlarasığmayanvebiçimyönündenedebiyatakımlarınayerleştirilmesizoreserlerbırakmışbiryazardır. 1883’te Prag’dadoğdu. Kafka’nınbabası, taşralıÇekproletaryasındangeliyordu. Evlendiktensonrazenginbirtüccarolmayıbaşardı. Annesiisevarlıklı, aydınbirAlmanYahudiailesindengeliyordu. EdebiyattarihçileriKafka’nınhuzursuz, çekingen, alıngan, iletişimkurmaktagüçlükçekenduygulukişiliğini, Yahudiasıllı, AlmancakonuşanbirÇekoluşuna; busosyalvekültürelçevredeyaşadığıyabancılaşmayabağlarlar. Kafka’nınhayatıbaştansonagüçlüvesertbir baba imgesiningölgesindegeçmiş, babasıilearalarındahiçbirzamanKafka’nınözlediğiilişkikurulamamıştı. Babasınayazdığı 61 sayfauzunluğundakimektupta, busüper-ego baskısıbütünçıplaklığıylagözlerönüneserilir.

22. Kafka – Günlükler • 19 Temmuz 1910, Pazar • Uyudum, uyandım, uyudum, uyandım; kepazebiryaşam. • 16 Aralık 1910 • Günlüğüartıkbırakmayacağım. Sımsıkıtutunmamgerekiyorona, çünkügünlüktenbaşkatutunacakbirşeyyok. • 4 Ekim 1911 • Huzursuzum, hiçkeyfimyok. Dünuyumadanöncebaşımıniçinde, sol yukarıdaçıtırçıtırseslerçıkararakyananserinbiralevcikhissettim.