KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Trabzon, 18 Ekim 2008

1. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Trabzon, 18 Ekim 2008

2. "İşten artmaz, dişten artar" • "İşin hilesi dürüstlüktür" • "İşte idare olmaz." • "Önce kontrol sonra itimat" • "Hafızasına güvenen daima yanılır“

3. Hedefsiz toplum, Hedefsiz insan olmaz • Hedefsiz toplum bir yere gidemez. • Hayatı anlamlı kılan hedeflerimizdir • Motivasyon ve milli birlik için heyecan verecek, motivasyon kaynağı olacak hayal ve hedefler koymalıyız.

4. SINIRSIZ İŞ ORTAMI… • Dünya ticaret hacmi; 1990’da 3 trilyon $ 2000’de 6 trilyon $ 2007’de 14 trilyon $ • 1990-2007 dönemi; Dünya ekonomik büyümesiyıllık ortalama: % 4 Küresel ticaretteki yıllık ortalama büyüme: % 10 • En büyük 100 ekonomik kurumun; 51’i şirket, 49’u devlet • Dünya Ekonomik görünümüdeki değişim; Atlantik Yüzyılı’nın yerini Pasifik Yüzyılı alıyor (90’larda Türk asrı fırsatını kaçırdık!!!) Gelişmiş ülkelerin dünya GSMH’sı içindeki payı %50’nin altına indi Gelişmiş ülkelerin GSMH’si 2007’de 1,4 trilyon $ arttı Yükselen piyasa ekonomilerinin GSMH’si ise 2007’de 1,6 trilyon $ arttı

5. DÜNYA EKONOMİ LİGİ • Süper Lig ABD, Japonya, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya, Kanada • 1.Lig (üst grup-diğer gelişmiş ülkeler) AB ülkeleri (Belçika, Hollanda, İsveç, Norveç, Danimarka …) • 1.Lig (Yükselen ekonomiler-Süper Lig adayları) Çin, Brezilya, Rusya, Kore, Hindistan, Türkiye, Meksika, Arjantin, Malezya • 2.Lig Güney Asya, Güney Amerika, Kuzey Afrika, Orta Doğu ülkeleri… • 3,Lig Orta ve Güney Afrika ülkeleri…

6. Türkiye’nin İhracatının Dünya ihracatı içindeki payı (1950-2007) Ekonomiyi rekabete açan ilk reform süreci Özal dönemi İthal ikamesine dayalı ve rekabete/dışa kapalı İktisadi model Koalis- yonlar 2.Reform Süreci

7. Türkiye Ekonomisinin Dünya Ekonomileri içindeki sırası

8. … ve bir Çöküşün Hikayesi - 1 2001’de Ev’in değeri 100 bin dolardı. 20 bin peşin, 80 bin dolar ipotek kredisi (mortgage) ile alınmıştı 2004’de yapılan yeni bir ekspertiz ile Ev’in değeri 150 bin dolara çıktı. 2. ipotek ile bankadan 50 bin dolar yeni kredi alındı ve Otomobil yenilendi 2005’de bir ekspertiz daha yapıldı ve Ev’in değeri 180 bin dolar olarak belirendi. 3. ipotek eklendi ve buradan alınan parayla mobilyalar yenilendi. 2006’ya gelindiğinde artık herkes (şahıslar, emlakçı, banka vs.) Evin değerini 180 bin dolar olarak kabul ediyor ve buna göre hareket ediyordu.

9. … ve bir Çöküşün Hikayesi - 2 Ancak 2007’de bir gün aynı mahallede benzer bir Ev satışa çıktı. Ama kimse 180 bin dolar ödemek istemedi. Ve balon patladı. Öyle ki, Ev’in satış fiyatı başlangıçtaki 100 bin $’ın altına (70 bin $’a) geriledi. Ev’i için 80 bin $ ipoteğe giren Ev sahibi de, haliyle ödeme yapmak istemedi

10. … ve bir Çöküşün Hikayesi - 3 Bankalar üzerlerine kalan ipotekli evleri satmaya çalışınca gayrimenkul fiyatları daha da düştü Alacaklarını tahsil edemeyen bankalar, borçlarını ödeyecek kaynak bulamadı Bankaların ve Yatırım Fonlarının içindeki menkul kıymetlerin gerçek değeri iyice belirsizleşti. Aktifleri donuklaşan bankalar, birbirlerine bile güvenemedi ve aralarındaki para akışı durdu, Likidite Krizi başladı

11. Kıssadan Hisse Aç doyar, açgözlü doymaz Türk Atasözü

12. Küresel Kriz ve Türkiye Türkiye, küresel kriz ortamına büyüme temposunun düştüğü, dış açık ve özel sektörün dış borçlanmasının arttığı bir ortamda giriyor Avrupa ve ABD’den farklı olarak krize karşı tecrübeliyiz. Biz bunun benzerini 2001’de yaşamıştık. Ama ABD’dekine benzer şekilde “gelirinden çok harcama” eğilimi bizde de mevcut (hızla artmış olan cari açık yoluyla)

13. Yurtiçinde petrol fiyatlarındaki en üst düzeye; Yurtdışı varil fiyatı 120 $ (150 YTL.) iken ulaşıldı Bugünse yurtdışındaki varil fiyatı 70-80 $ (120 YTL.) Yani yurtiçi fiyat 150 YTL. den 120 YTL.ye geriledi (yüzde 20 düştü) Ama yapılan indirim sadece yüzde 5

14. Küresel Krizin Türkiye’ye Etki Kanalları 1) FİNANSMAN(Kriz önce banka-şirket bilançoları ile bize taşınacak) Cari Açığın Finansmanı Mali ve Reel Sektörün Finansmanı Yurtiçindeki kredi akışı – Yatırım ve Ticaret etkilenecek 2) DIŞ TİCARET (İHRACAT ve TURİZM) İhracat pazarlarının daralması Enerji-Emtia faturasının azalması 3) KAMU MALİYESİ vergi geliri azalacak – borçlanma ve faiz gideri artacak

15. Türkiye’de Neler Bekleniyor - 1 Riski Artıran Faktörler; Reel Sektörün yurtdışı borçlanması yüksek ve artmaya da devam ediyor. Ama uzun vadeli borçlanma sayesinde risk azalıyor Özel Sektör Dış Borcu (milyar dolar)200320072008 Mali Sektör 14 57 66 Reel Sektör 35 101 125 Toplam 49158191 Özel Sektör Dış Borç Ödemeleri200920102011 Anapara+Faiz (milyar dolar) 47 24 22

16. Türkiye’de Neler Bekleniyor - 2 Riski Artıran Faktörler; Yükselen Cari açık ve Bozulan Finansman Kalitesi (milyar $)20072008 (son 1 yıl) Cari Denge -38 -47 Gelen Kaynak Doğrudan Yabancı Serm. 22 17 Portföy Yatırımı 3 -5 Bankaların aldığı krediler 6 7 Reel Sektörün aldığı krd. 26 31

17. Türkiye’de Neler Bekleniyor - 3 Riski Azaltan Faktörler; 2001’den farklı olarak Kamu maliyesi çok daha iyi durumda (Mali disiplini korumalıyız) Bankacılık sistemi çok daha ‘çürüklerinden ayıklandı” (90’ların hataları tekrarlanmamalı) Mali sistemde Denetim ve Gözetim güçlendirilmiş durumda (BDDK, SPK, Merkez Bankası’nın kurumsal yapıları ve saygınlıkları çok daha önemli)

18. SONUÇ Reaktif değil, Proaktif olma zamanıdır “Çifte Çıpa” yı uygulama zamanıdır 1) Güçlü Ekonomi 2) Kaliteli Demokrasi

19. Türkiye; Yükselen Güç Asya ile Avrupa arasındaki geniş bölgede, küresel ekonomiye entegre olabilmiş, en güçlü sanayi altyapısına ve en gelişmiş özel sektöre sahip ülke

20. TÜRK FİRMALARI ULUSLARARASI ARENADA Avrupa’nın en büyük 500 şirketi arasında 12 Türk şirketi bulunmaktadır. İslam Dünyası’nın en büyük 100 şirketinden 24’ü Türkiye’dedir.

21. AVANTAJLARIMIZ… • Çin’le Avrupa’yı birleştirecek ipek yolu projesinde ana rotadayız • İtalya – Hindistan arasındaki en gelişmiş sanayi ülkesi • K.Afrika’dan Ortaasya’ya kadar uzanan bölgeden yapılan sanayi ürünleri ihracatı’nın % 65’ini tek başına Türkiye yapıyor • Bölge’nin en girişimci, en dinamik, dünyaya en fazla açılmış özel sektörü • Yaş ortalaması 28 (Avrupa’nın en genç ve dinamik nüfusu) • 25 yılda AB’nin dışa bağımlılığı % 50’den % 70’e çıkacak Avrupa’nın enerji güvenliğinde stratejik önemdeki ülke • Petrol - Doğalgaz yok, ama Müteşebbislerimiz var

22. BÖLGESEL AKTÖRDEN KÜRESEL BİR AKTÖR OLMAYA GİDEN YOL… • Dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasına girmek • Dünyanın 500 büyük şirketi içinde en az 10 küresel şirket ile yer almak • En az üç sektörde dünya lideri olmak • Dünya’da tanınan 10 marka üretmek • Yıllık 500 milyar dolar ihracat yapmak • Araştırma ve geliştirmeye dayanan yenilikçi-rekabetçi bir ekonomiye sahip olmak • İcat çıkartmak, bilim üretmek ve teknoloji ürünlerinin ihracat içindeki payını % 25’e çıkarmak

23. Türkiye ekonomisinin katettiği mesafe 19802007 Kayıtlı Şirket Sayısı40,000 630,000 GSMH (milyar $)70 660 Kişi başı gelir ($)1,500 9,000 İhracat (milyar $)3 107 (2008’de 135 milyar $) Kişi başı ihracat ($) 65 1,500 İhracatta sanayinin payı% 10 % 94 (%55’i AB ve ABD’ye) İhracatçı Sayısı1,000 47,000 Turizm Geliri (milyar $)0,3 18,5 Türkiye Ekonomisinin Dünyadaki yeri25.sırada 17.sırada (gsmh büyüklüğüne göre)

24. Sektörlerdeki Başarı Hikayelerimiz Dünya’nın 2. büyük DÜZ CAM üreticisi 5. büyük MÜCEVHERAT üreticisi 6. büyük ÇİMENTO üreticisi 8. büyük GEMİ üreticisi 10. büyük TURİZM destinasyonuAvrupa’nın en büyük TEKSTİL üreticisi en büyük TV üreticisi en büyük GÜBRE üreticisi en büyük ÇORAP üreticisi en büyük VİTRİFİYE üreticisi en büyük DÖKÜM üreticisi 2. büyük MEGA-YAT üreticisi 3. büyük KAPLAMA üreticisi 3. büyük DEMİR-ÇELİK üreticisi 3. büyük JANT üreticisi 5. büyük BUZDOLABI üreticisi 7. büyük OTOMOTİV üreticisiMüteahhitlik firmalarımız, son 30 yılda, Kuzey Afrika’dan Rusya’ya, Balkanlardan Ortadoğu’ya, toplam 100 milyar dolarlık proje üstlendi